Prasna-Upanisad (Prasnopanisad) Mula text extracted from commented version Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. NOTE: The mula text has been revised and segmented according to the ed. by V.P. Limaya and R.D. Vadekar (Eighteen Principal Upanisads, Vol. 1, Poona 1958). PrUp 6.4 was rearranged and completed according to the Bibliotheca Indica edition. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ sukeÓà ca bhÃradvÃja÷ ÓaibyaÓ ca satyakÃma÷ sauryÃyaïÅ ca gÃrgya÷ kausalyaÓ cÃÓvalÃyano bhÃrgavo vaidarbhi÷ kabandhÅ kÃtyÃyanas te haite brahmaparà brahmani«Âhà paraæ brahmÃnve«amÃïà e«a ha vai tatsarvaæ vak«yatÅti te ha samitpÃïayo bhagavantaæ pippalÃdam upasannÃ÷ || PrUp_1.1 || tÃn ha sa ­«ir uvÃca | bhÆya eva tapasà brahmacaryeïa Óraddhayà saævatsaraæ saævatsyatha | yathÃkÃmaæ praÓnÃn p­cchata | yadi vij¤ÃsyÃma÷ sarvaæ ha vo vak«yÃma iti || PrUp_1.2 || atha kabandhÅ kÃtyÃyana upetya papraccha | bhagavan kuto ha và imÃ÷ prajÃ÷ prajÃyanta iti || PrUp_1.3 || tasmai sa hovÃca | prajÃkÃmo vai prajÃpati÷ | sa tapo 'tapyata | sa tapas taptvà sa mithunam utpÃdayate rayiæ ca prÃïaæ ceti | etau me bahudhÃ÷ prajÃ÷ kari«yata iti || PrUp_1.4 || Ãdityo ha vai prÃïo rayir eva candramÃ÷ | rayir và etat sarvaæ yanmÆrtaæ cÃmÆrtaæ ca | tasmÃn mÆrtir eva rayi÷ || PrUp_1.5 || athÃditya udayan yatprÃcÅæ diÓaæ praviÓati tena prÃcyÃn prÃïÃn raÓmi«u saænidhatte | yad dak«iïaæ yat pratÅcÅæ yad udÅcÅæ yad adho yad Ærdhvaæ yad antarà diÓo yat sarvaæ prakÃÓayati tena sarvÃn prÃïÃn raÓmi«u saænidhatte || PrUp_1.6 || sa e«a vaiÓvÃnaro viÓvarÆpa÷ prÃïo 'gnirudayate | tad etad dacÃbhyuktam || PrUp_1.7 || viÓvarÆpaæ hariïaæ jÃtavedasaæ parÃyaïaæ jyotir ekaæ tapantam / sahasraraÓmi÷ Óatadhà vartamÃna÷ prÃïa÷ prajÃnÃm udayaty e«a sÆrya÷ // PrUp_1.8 // saævatsaro vai prajÃpati÷ | tasyÃyane dak«iïaæ cottaraæ ca | tad ye ha vai tadi«ÂÃpÆrte k­tim ity upÃsate te cÃndramasam eva lokam abhijayante | ta eva punar Ãvartante | tasmÃd eta ­«aya÷ prajÃkÃmà dak«iïaæ pratipadyante | e«a ha vai rayir ya÷ pit­yÃïa÷ || PrUp_1.9 || athottareïa tapasà brahmacaryeïa Óraddhayà vidyayÃtmÃnam anvi«yÃdityam abhijayante | etad vai prÃïÃnÃm Ãyatanam etad am­tam ayam etat parÃyaïam | etasmÃn na punarÃvartanta iti | e«a nirodha÷ | tad e«a Óloka÷ || PrUp_1.10 || pa¤capÃdaæ pitaraæ dvÃdaÓak­tiæ diva Ãhu÷ pare ardhe purÅ«iïam / atheme anya u pare vicak«aïaæ saptacakre «a¬ara Ãhurarpitamiti // PrUp_1.11 // mÃso vai prajÃpati÷ | tasya k­«ïapak«a eva rayi÷ Óukla÷ prÃïa÷ | tasmÃd eta ­«aya÷ Óukla i«Âaæ kurvantÅtara itarasmin || PrUp_1.12 || ahorÃtro vai prajÃpati÷ | tasyÃhareva prÃïo rÃtrireva rayi÷ | prÃïaæ và ete praskandanti ye divà ratyà saæyujyante | brahmacaryameva tadyadrÃtrau ratyà saæyujyante || PrUp_1.13 || annaæ vai prajÃpatis tato ha vai tadreta÷ | tasmÃd imÃ÷ prajÃ÷ prajÃyanta iti || PrUp_1.14 || tad ye ha vai tatprajÃpativrataæ caranti | te mithunam utpÃdayante | te«Ãmevai«a brahmaloka÷ | ye«Ãæ tapo brahmacaryaæ | ye«u satyaæ prati«Âhitam || PrUp_1.15 || te«Ãm asau virajo brahmaloko na ye«u jihvam an­taæ na mÃyà ceti || PrUp_1.16 || ata hainaæ bhÃrgavo vaidarbhi÷ papraccha | bhagavan katyeva devÃ÷ prajÃæ vidhÃrayante | katara etat prakÃÓayante | ka÷ punar e«Ãæ vari«Âha iti || PrUp_2.1 || tasmai sa hovÃca | ÃkÃÓo ha và e«a devo vÃyur agnir Ãpa÷ p­thivÅ vÃÇmanaÓcak«u Órotraæ ca | te prakÃÓyÃbhivadanti | vayam etad bÃïam ava«Âabhya vidhÃrayÃma÷ || PrUp_2.2 || tÃn vari«Âa÷ prÃïa uvÃca | mà mohamÃpadyatha, aham evaitat pa¤cadhÃtmÃnaæ pravibhajyaitad bÃïamava«Âabhya vidhÃrayÃmÅti | te 'ÓraddadhÃnà babhÆvu÷ || PrUp_2.3 || so 'bhimÃnÃdÆrdhvamutkramata iva | tasminn utkrÃmaty athetare sarva evotkrÃmante | tasmiæÓ ca prati«ÂhamÃne sarva eva prÃti«Âhante | tad yathà mak«ikà madhukararÃjÃnam utkrÃmantaæ sarvà evotkrÃmante | tasmiæÓ ca prati«ÂhamÃne sarvà eva prÃti«Âhante | evaæ vÃÇmanaÓcak«u÷Órotraæ ca | te prÅtÃ÷ prÃïaæ stunvanti || PrUp_2.4 || e«o 'gnis tapaty e«a sÆrya e«a parjanyo maghavÃn e«a vÃyu÷ / e«a p­thivÅ rayir deva÷ sadasac cÃm­taæ ca yat // PrUp_2.5 // arà iva rathanÃbhau prÃïe sarvaæ prati«Âhitam / ­co yajÆæ«i sÃmÃni yaj¤a÷ k«atraæ brahma ca // PrUp_2.6// prajÃpatiÓ carasi garbhe tvam eva pratijÃyase | tubhyaæ prÃïa prajÃs tv imà baliæ haranti ya÷ prÃïai÷ prati«Âhasi || PrUp_2.7 || devÃnÃm asi vahnitama÷ pitÌïÃæ prathamà svadhà / ­«ÅïÃæ caritaæ satyam atharvÃÇgirasÃm asi // PrUp_2.8 // indras tvaæ prÃïa tejasà rudro 'si saæhara¤ jagat | sthitau ca pari samantÃdrak«ità pÃlayità parirak«ità | tvam eva jagata÷ saumyena rÆpeïa | tvam antarik«e 'jasraæ carasi udayÃstamayÃbhyÃæ sÆryas tvam eva ca sarve«Ãæ jyoti«Ãæ pati÷ || PrUp_2.9 || yadà tvam abhivar«asy athemÃ÷ prÃïa te prajÃ÷ / ÃnandarÆpÃs ti«Âhanti kÃmÃyÃnnaæ bhavi«yatÅti // PrUp_2.10// vrÃtyas tvaæ prÃïaika­«irattà viÓvasya satpati÷ / vayam Ãdyasya dÃtÃra÷ pità tvaæ mÃtariÓva na÷ // PrUp_2.11// yà te tanÆrvÃci prati«Âhità yà Órotraæ yà ca cak«u«i / yà ca manasi saætatà ÓivÃæ tÃæ kuru motkramÅ÷ // PrUp_2.12 // prÃïasyedaæ vaÓe sarvaæ tridive yat prati«Âhitam / mÃteva putrÃn rak«asva ÓrÅÓ ca praj¤Ãæ ca vidhehi na iti // PrUp_2.13 // atha hainaæ kausalyaÓ cÃÓvalÃyana÷ papraccha | bhagavan kuta e«a prÃïo jÃyate | katham ÃyÃty asmin ÓarÅre | ÃtmÃnaæ và pravibhajya kathaæ prÃti«Âhate | kenotkramate | kathaæ bÃhyam abhidhatte | katham adhyÃtmam iti || PrUp_3.1 || tasmai sa hovÃca | atipraÓnÃn p­cchasi | brahmi«Âho 'sÅti | tasmÃt te 'haæ bravÅmi || PrUp_3.2 || Ãtmana e«a prÃïo jÃyate | yathai«Ã puru«e chÃyaitasminn etadÃtatam | manok­tenÃyÃty asmi¤ ÓarÅre || PrUp_3.3 || yathà samrì evÃdhik­tÃn viniyuÇkte | etÃn grÃmÃn etÃn grÃmÃn adhiti«Âhasveti | evam evai«a prÃïa itarÃn prÃïÃn p­thak p­thag eva saænidhatte || PrUp_3.4 || pÃyÆpasthe 'pÃnam | cak«u÷Órotre mukhanÃsikÃbhyÃæ prÃïa÷ svayaæ prati«Âhate | madhye tu samÃna÷ | e«a hy etad dhutam annaæ samaæ nayati | tasmÃd etÃ÷ saptÃrci«o bhavanti || PrUp_3.5 || h­di hy e«a Ãtmà | atraitad ekaÓataæ nìÅnÃm | tÃsÃæ Óataæ Óatam ekaikasyÃ÷ | dvÃsaptatir dvÃsaptati÷ pratiÓÃkhÃnìÅsahasrÃïi bhavanti | Ãsu vyÃnaÓcarati || PrUp_3.6 || athaikayordhva udÃna÷ puïyena puïyaæ lokaæ nayati | pÃpena pÃpam | ubhÃbhyÃm eva manu«yalokam || PrUp_3.7 || Ãdityo ha vai bÃhya÷ prÃïa udayati | e«a hy enaæ cÃk«u«aæ prÃïam anug­hïÃna÷ | p­thivyÃæ yà devatà sai«Ã puru«asyÃpÃnam ava«Âabhya | antarà yadÃkÃÓa÷ sa samÃna÷ | vÃyur vyÃna÷ || PrUp_3.8 || tejo ha và udÃna÷ | tasmÃd upaÓÃntatejÃ÷ | punarbhavam indriyair manasi saæpadyamÃnai÷ || PrUp_3.9 || yaccittas tenai«a prÃïam ÃyÃti | prÃïas tejasà yukta÷ sahÃtmanà yathà saækalpitaæ lokaæ nayati || PrUp_3.10 || ya evaæ vidvÃn prÃïaæ veda | na hÃsya prajà hÅyate 'm­to bhavati | tad e«a Óloka÷ || PrUp_3.11 || utpattim ÃyÃtiæ sthÃnaæ vibhutvaæ caiva pa¤cadhà | adhyÃtmaæ caiva prÃïasya vij¤ÃyÃm­tam aÓnute vij¤ÃyÃm­tam aÓnuta iti || PrUp_3.12 || atha hainaæ sauryÃyaïÅ gÃrgya÷ papraccha | bhagavann etasmin puru«e kÃni svapanti | kÃny asmi¤ jÃgrati | katara e«a deva÷ svapnÃn paÓyati | kasyaitat sukhaæ bhavati | kasmin nu sarve saæprati«Âhità bhavantÅti || PrUp_4.1 || tasmai sa hovÃca | yathà gÃrgya marÅcayo'rkasyÃs taæ gacchata÷ sarvà etasmiæs tejomaï¬ala ekÅbhavanti | tÃ÷ puna÷ punar udayata÷ pracaranti | evaæ ha vai tat sarvaæ pare deve manasy ekÅbhavati | tena tarhy e«a puru«o na Ó­ïoti | na paÓyati | na jighrati | na rasayate | na sp­Óate | nÃbhivadate | nÃdatte | nÃnandayate | na vis­jate | neyÃyate | svapatÅty Ãcak«ate || PrUp_4.2 || prÃïÃgnaya evaitasmin pure jÃgrati | gÃrhapatyo ha và e«o 'pÃna÷ | vyÃno 'nvÃhÃryapacana÷ | yad gÃrhapatyÃt praïÅyate praïayanÃt | ÃhavanÅya÷ prÃïa÷ || PrUp_4.3 || yad ucchvÃsani÷ÓvÃsÃvetÃvÃhutÅ samaæ nayatÅti sa samÃna÷ | mano ha vÃvana yajamÃna÷ | i«Âaphalam evodÃna÷ | sa enaæ yajamÃnam aharaharbrahma gamayati || PrUp_4.4 || atrai«a deva÷ svapne mahimÃnam anubhavati | yad d­«Âaæ i«Âam anupaÓyati | Órutaæ Órutam evÃrtham anuÓ­ïoti | deÓadigantaraiÓ ca pratyanubhÆtaæ puna÷ puna÷ pratyanubhavati | d­«Âaæ cÃd­«Âaæ ca Órutaæ cÃÓrutaæ cÃnubhÆtaæ cÃnanubhÆtaæ ca saccÃsacca sarvaæ paÓyati | sarva÷ paÓyati || PrUp_4.5 || sa yadà tejasÃbhibhÆto bhavati | atrai«a deva÷ svapnÃnna paÓyati | atha tadaitasmi¤ ÓarÅra etat sukhaæ bhavati || PrUp_4.6 || sa yathà somya vayÃæsi vÃsov­k«aæ saæprati«Âhante | evaæ ha vai tat sarvaæ para Ãtmani saæprati«Âhate || PrUp_4.7 || p­thivÅ ca p­thivÅmÃtrà ca | ÃpaÓ cÃpomÃtrà ca | tejaÓ ca tejomÃtrà ca | vÃyuÓ ca vÃyumÃtrà ca | ÃkÃÓaÓ cÃkÃÓamÃtrà ca | cak«uÓ ca dra«Âavyaæ ca | Órotraæ ca Órotavyaæ ca | ghrÃïaæ ca ghrÃtavyaæ ca | rasaÓ ca rasayitavyaæ ca | tvak ca sparÓayitavyaæ ca | vÃk ca vaktavyaæ ca | hastau cÃdÃtavyaæ ca | upasthaÓ cÃnandayitavyaæ ca | pÃyuÓ ca visarjayitavyaæ ca | pÃdau ca gantavyaæ ca | manaÓ ca mantavyaæ ca | buddhiÓ ca boddhavyaæ ca | ahaÇkÃraÓ cÃhaÇkartavyaæ ca | cittaæ ca cetayitavyaæ ca | tejaÓ ca vidyotayitavyaæ ca | prÃïaÓ ca vidhÃrayitavyaæ ca || PrUp_4.8 || e«a hi dra«Âà spra«Âà Órotà ghrÃtà rasayità mantà boddhà kartà vij¤ÃnÃtmà puru«a÷ | sa pare 'k«ara Ãtmani saæprati«Âhate || PrUp_4.9 || param evÃk«araæ pratipadyate | sa yo ha vai tadacchÃyam aÓarÅram alohitaæ Óubhram ak«araæ vedayate yas tu somya | sa sarva÷ sarvo bhavati | tad e«a Óloka÷ || PrUp_4.10 || vij¤ÃnÃtmà saha devaiÓ ca sarvai÷ prÃïà bhÆtÃni saæprati«Âhanti yatra / tad ak«araæ vedayate yas tu somya sa sarvaj¤a÷ sarvam evÃviveÓeti // PrUp_4.11 // atha hainaæ Óaibya÷ satyakÃma÷ papraccha | sa yo ha vai tad bhagavan manu«ye«u prÃyaïÃntam oækÃram abhidhyÃyÅta | katamaæ vÃva sa tena lokaæ jayatÅti || PrUp_5.1 || tasmai sa hovÃca | etad vai satyakÃma paraæ cÃparaæ ca brahma yad oækÃra÷ | tasmÃd vidvÃn etenaivÃyatanenaikataram anveti || PrUp_5.2 || sa yady ekamÃtram abhidhyÃyÅta | sa tenaiva saæveditas tÆrïam eva jagatyÃm abhisampadyate | tam ­co manu«yalokam upanayante | sa tatra tapasà brahmacaryeïa Óraddhayà sampanno mahimÃnam anubhavati || PrUp_5.3 || atha yadi dvimÃtreïa manasi saæpadyate | so 'ntarÅk«aæ yajurbhir unnÅyate somalokam | sa somaloke vibhÆtim anubhÆya punar Ãvartate || PrUp_5.4 || ya÷ punar etaæ trimÃtreïomity etenaivÃk«areïa paraæ puru«am abhidhyÃyÅta | sa tejasi sÆrye saæpanna÷ | yathà pÃdodaras tvacà vinirmucyate | evaæ ha vai sa pÃpmanà vinirmukta÷ sa sÃmabhir unnÅyate brahmalokam | sa etasmÃj jÅvadhanÃt parÃparaæ puriÓayaæ puru«am Åk«ate tad etau Ólokau bhavata÷ || PrUp_5.5 || tisro mÃtrà m­tyumatya÷ prayuktà anyonyasaktà anaviprayuktÃ÷ / kriyÃsu bÃhyÃbhyantaramadhyamÃsu samyakprayuktÃsu na kampate j¤a÷ // PrUp_5.6 // ­gbhir etaæ yajurbhir antarik«aæ sÃmabhir yat tat kavayo vedayante / tam oækÃreïaivÃyatanenÃnveti vidvÃn yat tac chÃntam ajaram am­tam abhayaæ paraæ ceti // PrUp_5.7 // atha hainaæ sukeÓà bhÃradvÃja÷ papraccha | bhagavan hiraïyanÃbha÷ kausalyo rÃjaputro mÃmupetyaitaæ praÓnamap­cchata | «o¬aÓakalaæ bhÃradvÃja puru«aæ vettha | tam ahaæ kumÃram abruvaæ nÃham imaæ veda | yady aham imam avedi«aæ kathaæ te nÃvak«yam iti | samÆlo và e«a pariÓu«yati yo 'n­tam abhivadati | tasmÃn nÃrhÃmy an­taæ vaktuæ | sa tÆ«ïÅæ ratham Ãruhya pravavrÃja | taæ tvà p­cchÃmi kÃsau puru«a iti || PrUp_6.1 || tasmai sa hovÃca | ihaivÃnta÷ ÓarÅre somya sa puru«o yasminn etÃ÷ «o¬aÓa kalÃ÷ prabhavantÅti || PrUp_6.2 || sa Åk«Ãæ cakre | kasminn aham utkrÃnta utkrÃnto bhavi«yÃmi kasmin và prati«Âhite prati«ÂhÃsyÃmÅti || PrUp_6.3 || sa prÃïamas­jata | prÃïÃc chadvÃæ khaæ vÃyur jyotir Ãpa÷ p­thivÅndriyaæ mano 'nnam annÃd vÅryaæ tapo mantrÃ÷ karma lokà loke«u nÃma ca || PrUp_6.4 || sa yathemà nadya÷ syandamÃnÃ÷ samudrÃyaïÃ÷ samudraæ prÃpyÃstaæ gacchanti | bhidyete tÃsÃæ nÃmarÆpe | samudra ity evaæ procyate | evam evÃsya paridra«Âur imÃ÷ «o¬aÓa kalÃ÷ puru«ÃyaïÃ÷ puru«aæ prÃpyÃstaæ gacchanti | bhidyete cÃsÃæ nÃmarÆpe | puru«a ity evaæ procyate | sa e«o 'kalo 'm­to bhavati tade«a Óloka÷ || PrUp_6.5 || arà iva rathanÃbhau kalà yasmin prati«ÂhitÃ÷ / taæ vedyaæ puru«aæ veda yathà mà vo m­tyu÷ parivyathà iti // PrUp_6.6 // tÃn hovÃca | etÃvad evÃham etat paraæ brahma veda | nÃta÷ param astÅti || PrUp_6.7 || te tam arcayantas tvaæ hi na÷ pità yo 'smÃkam avidyÃyÃ÷ paraæ pÃraæ tÃrayasÅti nama÷ | parama­«ibhyo nama÷ parama­«ibhya÷ || PrUp_6.8 ||