Prasna-Upanisad (Prasnopanisad)
Mula text extracted from commented version


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)

This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.


NOTE:
The mula text has been revised and segmented according to the ed. by V.P. Limaya and R.D. Vadekar (Eighteen Principal Upanisads, Vol. 1, Poona 1958).
PrUp 6.4 was rearranged and completed according to the Bibliotheca Indica edition.



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





suke÷à ca bhàradvàjaþ ÷aibya÷ ca satyakàmaþ sauryàyaõã ca gàrgyaþ kausalya÷ cà÷valàyano bhàrgavo vaidarbhiþ kabandhã kàtyàyanas te haite brahmaparà brahmaniùñhà paraü brahmànveùamàõà eùa ha vai tatsarvaü vakùyatãti te ha samitpàõayo bhagavantaü pippalàdam upasannàþ  || PrUp_1.1 ||

tàn ha sa çùir uvàca |
bhåya eva tapasà brahmacaryeõa ÷raddhayà saüvatsaraü saüvatsyatha |
yathàkàmaü pra÷nàn pçcchata |
yadi vij¤àsyàmaþ sarvaü ha vo vakùyàma iti  || PrUp_1.2 ||

atha kabandhã kàtyàyana upetya papraccha |
bhagavan kuto ha và imàþ prajàþ prajàyanta iti  || PrUp_1.3 ||

tasmai sa hovàca |
prajàkàmo vai prajàpatiþ |
sa tapo 'tapyata |
sa tapas taptvà sa mithunam utpàdayate rayiü ca pràõaü ceti |
etau me bahudhàþ prajàþ kariùyata iti  || PrUp_1.4 ||

àdityo ha vai pràõo rayir eva candramàþ |
rayir và etat sarvaü yanmårtaü càmårtaü ca |
tasmàn mårtir eva rayiþ  || PrUp_1.5 ||

athàditya udayan yatpràcãü di÷aü pravi÷ati tena pràcyàn pràõàn ra÷miùu saünidhatte |
yad dakùiõaü yat pratãcãü yad udãcãü yad adho yad årdhvaü yad antarà di÷o yat sarvaü prakà÷ayati tena sarvàn pràõàn ra÷miùu saünidhatte  || PrUp_1.6 ||
sa eùa vai÷vànaro vi÷varåpaþ pràõo 'gnirudayate |
tad etad dacàbhyuktam  || PrUp_1.7 ||

vi÷varåpaü hariõaü jàtavedasaü paràyaõaü jyotir ekaü tapantam  /
sahasrara÷miþ ÷atadhà vartamànaþ pràõaþ prajànàm udayaty eùa såryaþ  // PrUp_1.8 //

saüvatsaro vai prajàpatiþ |
tasyàyane dakùiõaü cottaraü ca |
tad ye ha vai tadiùñàpårte kçtim ity upàsate te càndramasam eva lokam abhijayante |
ta eva punar àvartante |
tasmàd eta çùayaþ prajàkàmà dakùiõaü pratipadyante |
eùa ha vai rayir yaþ pitçyàõaþ  || PrUp_1.9 ||

athottareõa tapasà brahmacaryeõa ÷raddhayà vidyayàtmànam anviùyàdityam abhijayante |
etad vai pràõànàm àyatanam etad amçtam ayam etat paràyaõam |
etasmàn na punaràvartanta iti |
eùa nirodhaþ |
tad eùa ÷lokaþ  || PrUp_1.10 ||

pa¤capàdaü pitaraü dvàda÷akçtiü diva àhuþ pare ardhe purãùiõam  /
atheme anya u pare vicakùaõaü saptacakre ùaóara àhurarpitamiti  // PrUp_1.11 //

màso vai prajàpatiþ |
tasya kçùõapakùa eva rayiþ ÷uklaþ pràõaþ |
tasmàd eta çùayaþ ÷ukla iùñaü kurvantãtara itarasmin  || PrUp_1.12 ||

ahoràtro vai prajàpatiþ |
tasyàhareva pràõo ràtrireva rayiþ |
pràõaü và ete praskandanti ye divà ratyà saüyujyante |
brahmacaryameva tadyadràtrau ratyà saüyujyante  || PrUp_1.13 ||

annaü vai prajàpatis tato ha vai tadretaþ |
tasmàd imàþ prajàþ prajàyanta iti  || PrUp_1.14 ||

tad ye ha vai tatprajàpativrataü caranti |
te mithunam utpàdayante |
teùàmevaiùa brahmalokaþ |
yeùàü tapo brahmacaryaü |
yeùu satyaü pratiùñhitam  || PrUp_1.15 ||

teùàm asau virajo brahmaloko na yeùu jihvam ançtaü na màyà ceti  || PrUp_1.16 ||




ata hainaü bhàrgavo vaidarbhiþ papraccha |
bhagavan katyeva devàþ prajàü vidhàrayante |
katara etat prakà÷ayante |
kaþ punar eùàü variùñha iti  || PrUp_2.1 ||

tasmai sa hovàca |
àkà÷o ha và eùa devo vàyur agnir àpaþ pçthivã vàïmana÷cakùu ÷rotraü ca |
te prakà÷yàbhivadanti |
vayam etad bàõam avaùñabhya vidhàrayàmaþ  || PrUp_2.2 ||

tàn variùñaþ pràõa uvàca |
mà mohamàpadyatha, aham evaitat pa¤cadhàtmànaü pravibhajyaitad bàõamavaùñabhya vidhàrayàmãti |
te '÷raddadhànà babhåvuþ  || PrUp_2.3 ||

so 'bhimànàdårdhvamutkramata iva |
tasminn utkràmaty athetare sarva evotkràmante |
tasmiü÷ ca pratiùñhamàne sarva eva pràtiùñhante |
tad yathà makùikà madhukararàjànam utkràmantaü sarvà evotkràmante |
tasmiü÷ ca pratiùñhamàne sarvà eva pràtiùñhante |
evaü vàïmana÷cakùuþ÷rotraü ca |
te prãtàþ pràõaü stunvanti  || PrUp_2.4 ||

eùo 'gnis tapaty eùa sårya eùa parjanyo maghavàn eùa vàyuþ  /
eùa pçthivã rayir devaþ sadasac càmçtaü ca yat  // PrUp_2.5 //

arà iva rathanàbhau pràõe sarvaü pratiùñhitam  /
çco yajåüùi sàmàni yaj¤aþ kùatraü brahma ca  // PrUp_2.6//

prajàpati÷ carasi garbhe tvam eva pratijàyase |
tubhyaü pràõa prajàs tv imà baliü haranti yaþ pràõaiþ pratiùñhasi  || PrUp_2.7 ||

devànàm asi vahnitamaþ pitéõàü prathamà svadhà  /
çùãõàü caritaü satyam atharvàïgirasàm asi  // PrUp_2.8 //

indras tvaü pràõa tejasà rudro 'si saühara¤ jagat |
sthitau ca pari samantàdrakùità pàlayità parirakùità |
tvam eva jagataþ saumyena råpeõa |
tvam antarikùe 'jasraü carasi udayàstamayàbhyàü såryas tvam eva ca sarveùàü jyotiùàü patiþ  || PrUp_2.9 ||

yadà tvam abhivarùasy athemàþ pràõa te prajàþ  /
ànandaråpàs tiùñhanti kàmàyànnaü bhaviùyatãti  // PrUp_2.10//

vràtyas tvaü pràõaikaçùirattà vi÷vasya satpatiþ  /
vayam àdyasya dàtàraþ pità tvaü màtari÷va naþ  // PrUp_2.11//

yà te tanårvàci pratiùñhità yà ÷rotraü yà ca cakùuùi  /
yà ca manasi saütatà ÷ivàü tàü kuru motkramãþ  // PrUp_2.12 //

pràõasyedaü va÷e sarvaü tridive yat pratiùñhitam  /
màteva putràn rakùasva ÷rã÷ ca praj¤àü ca vidhehi na iti  // PrUp_2.13 //




atha hainaü kausalya÷ cà÷valàyanaþ papraccha |
bhagavan kuta eùa pràõo jàyate |
katham àyàty asmin ÷arãre |
àtmànaü và pravibhajya kathaü pràtiùñhate |
kenotkramate |
kathaü bàhyam abhidhatte |
katham adhyàtmam iti  || PrUp_3.1 ||

tasmai sa hovàca |
atipra÷nàn pçcchasi |
brahmiùñho 'sãti |
tasmàt te 'haü bravãmi  || PrUp_3.2 ||

àtmana eùa pràõo jàyate |
yathaiùà puruùe chàyaitasminn etadàtatam |
manokçtenàyàty asmi¤ ÷arãre  || PrUp_3.3 ||

yathà samràó evàdhikçtàn viniyuïkte |
etàn gràmàn etàn gràmàn adhitiùñhasveti |
evam evaiùa pràõa itaràn pràõàn pçthak pçthag eva saünidhatte  || PrUp_3.4 ||

pàyåpasthe 'pànam |
cakùuþ÷rotre mukhanàsikàbhyàü pràõaþ svayaü pratiùñhate |
madhye tu samànaþ |
eùa hy etad dhutam annaü samaü nayati |
tasmàd etàþ saptàrciùo bhavanti  || PrUp_3.5 ||

hçdi hy eùa àtmà |
atraitad eka÷ataü nàóãnàm |
tàsàü ÷ataü ÷atam ekaikasyàþ |
dvàsaptatir dvàsaptatiþ prati÷àkhànàóãsahasràõi bhavanti |
àsu vyàna÷carati  || PrUp_3.6 ||

athaikayordhva udànaþ puõyena puõyaü lokaü nayati |
pàpena pàpam |
ubhàbhyàm eva manuùyalokam  || PrUp_3.7 ||

àdityo ha vai bàhyaþ pràõa udayati |
eùa hy enaü càkùuùaü pràõam anugçhõànaþ |
pçthivyàü yà devatà saiùà puruùasyàpànam avaùñabhya |
antarà yadàkà÷aþ sa samànaþ |
vàyur vyànaþ  || PrUp_3.8 ||

tejo ha và udànaþ |
tasmàd upa÷àntatejàþ |
punarbhavam indriyair manasi saüpadyamànaiþ  || PrUp_3.9 ||

yaccittas tenaiùa pràõam àyàti |
pràõas tejasà yuktaþ sahàtmanà yathà saükalpitaü lokaü nayati  || PrUp_3.10 ||

ya evaü vidvàn pràõaü veda |
na hàsya prajà hãyate 'mçto bhavati |
tad eùa ÷lokaþ  || PrUp_3.11 ||
utpattim àyàtiü sthànaü vibhutvaü caiva pa¤cadhà |
adhyàtmaü caiva pràõasya vij¤àyàmçtam a÷nute vij¤àyàmçtam a÷nuta iti  || PrUp_3.12 ||




atha hainaü sauryàyaõã gàrgyaþ papraccha |
bhagavann etasmin puruùe kàni svapanti |
kàny asmi¤ jàgrati |
katara eùa devaþ svapnàn pa÷yati |
kasyaitat sukhaü bhavati |
kasmin nu sarve saüpratiùñhità bhavantãti  || PrUp_4.1 ||

tasmai sa hovàca |
yathà gàrgya marãcayo'rkasyàs taü gacchataþ sarvà etasmiüs tejomaõóala ekãbhavanti |
tàþ punaþ punar udayataþ pracaranti |
evaü ha vai tat sarvaü pare deve manasy ekãbhavati |
tena tarhy eùa puruùo na ÷çõoti |
na pa÷yati |
na jighrati |
na rasayate |
na spç÷ate |
nàbhivadate |
nàdatte |
nànandayate |
na visçjate |
neyàyate |
svapatãty àcakùate  || PrUp_4.2 ||

pràõàgnaya evaitasmin pure jàgrati |
gàrhapatyo ha và eùo 'pànaþ |
vyàno 'nvàhàryapacanaþ |
yad gàrhapatyàt praõãyate praõayanàt |
àhavanãyaþ pràõaþ  || PrUp_4.3 ||

yad ucchvàsaniþ÷vàsàvetàvàhutã samaü nayatãti sa samànaþ |
mano ha vàvana yajamànaþ |
iùñaphalam evodànaþ |
sa enaü yajamànam aharaharbrahma gamayati  || PrUp_4.4 ||

atraiùa devaþ svapne mahimànam anubhavati |
yad dçùñaü iùñam anupa÷yati |
÷rutaü ÷rutam evàrtham anu÷çõoti |
de÷adigantarai÷ ca pratyanubhåtaü punaþ punaþ pratyanubhavati |
dçùñaü càdçùñaü ca ÷rutaü cà÷rutaü cànubhåtaü cànanubhåtaü ca saccàsacca sarvaü pa÷yati |
sarvaþ pa÷yati  || PrUp_4.5 ||

sa yadà tejasàbhibhåto bhavati |
atraiùa devaþ svapnànna pa÷yati |
atha tadaitasmi¤ ÷arãra etat sukhaü bhavati  || PrUp_4.6 ||

sa yathà somya vayàüsi vàsovçkùaü saüpratiùñhante |
evaü ha vai tat sarvaü para àtmani saüpratiùñhate  || PrUp_4.7 ||

pçthivã ca pçthivãmàtrà ca |
àpa÷ càpomàtrà ca |
teja÷ ca tejomàtrà ca |
vàyu÷ ca vàyumàtrà ca |
àkà÷a÷ càkà÷amàtrà ca |
cakùu÷ ca draùñavyaü ca |
÷rotraü ca ÷rotavyaü ca |
ghràõaü ca ghràtavyaü ca |
rasa÷ ca rasayitavyaü ca |
tvak ca spar÷ayitavyaü ca |
vàk ca vaktavyaü ca |
hastau càdàtavyaü ca |
upastha÷ cànandayitavyaü ca |
pàyu÷ ca visarjayitavyaü ca |
pàdau ca gantavyaü ca |
mana÷ ca mantavyaü ca |
buddhi÷ ca boddhavyaü ca |
ahaïkàra÷ càhaïkartavyaü ca |
cittaü ca cetayitavyaü ca |
teja÷ ca vidyotayitavyaü ca |
pràõa÷ ca vidhàrayitavyaü ca  || PrUp_4.8 ||

eùa hi draùñà spraùñà ÷rotà ghràtà rasayità mantà boddhà kartà vij¤ànàtmà puruùaþ |
sa pare 'kùara àtmani saüpratiùñhate  || PrUp_4.9 ||

param evàkùaraü pratipadyate |
sa yo ha vai tadacchàyam a÷arãram alohitaü ÷ubhram akùaraü vedayate yas tu somya |
sa sarvaþ sarvo bhavati |
tad eùa ÷lokaþ  || PrUp_4.10 ||

vij¤ànàtmà saha devai÷ ca sarvaiþ pràõà bhåtàni saüpratiùñhanti yatra  /
tad akùaraü vedayate yas tu somya sa sarvaj¤aþ sarvam evàvive÷eti  // PrUp_4.11 //




atha hainaü ÷aibyaþ satyakàmaþ papraccha |
sa yo ha vai tad bhagavan manuùyeùu pràyaõàntam oükàram abhidhyàyãta |
katamaü vàva sa tena lokaü jayatãti  || PrUp_5.1 ||

tasmai sa hovàca |
etad vai satyakàma paraü càparaü ca brahma yad oükàraþ |
tasmàd vidvàn etenaivàyatanenaikataram anveti  || PrUp_5.2 ||

sa yady ekamàtram abhidhyàyãta |
sa tenaiva saüveditas tårõam eva jagatyàm abhisampadyate |
tam çco manuùyalokam upanayante |
sa tatra tapasà brahmacaryeõa ÷raddhayà sampanno mahimànam anubhavati  || PrUp_5.3 ||

atha yadi dvimàtreõa manasi saüpadyate |
so 'ntarãkùaü yajurbhir unnãyate somalokam |
sa somaloke vibhåtim anubhåya punar àvartate  || PrUp_5.4 ||

yaþ punar etaü trimàtreõomity etenaivàkùareõa paraü puruùam abhidhyàyãta |
sa tejasi sårye saüpannaþ |
yathà pàdodaras tvacà vinirmucyate |
evaü ha vai sa pàpmanà vinirmuktaþ sa sàmabhir unnãyate brahmalokam |
sa etasmàj jãvadhanàt paràparaü puri÷ayaü puruùam ãkùate tad etau ÷lokau bhavataþ  || PrUp_5.5 ||

tisro màtrà mçtyumatyaþ prayuktà anyonyasaktà anaviprayuktàþ  /
kriyàsu bàhyàbhyantaramadhyamàsu samyakprayuktàsu na kampate j¤aþ  // PrUp_5.6 //

çgbhir etaü yajurbhir antarikùaü sàmabhir yat tat kavayo vedayante  /
tam oükàreõaivàyatanenànveti vidvàn yat tac chàntam ajaram amçtam abhayaü paraü ceti  // PrUp_5.7 //




atha hainaü suke÷à bhàradvàjaþ papraccha |
bhagavan hiraõyanàbhaþ kausalyo ràjaputro màmupetyaitaü pra÷namapçcchata |
ùoóa÷akalaü bhàradvàja puruùaü vettha |
tam ahaü kumàram abruvaü nàham imaü veda |
yady aham imam avediùaü kathaü te nàvakùyam iti |
samålo và eùa pari÷uùyati yo 'nçtam abhivadati |
tasmàn nàrhàmy ançtaü vaktuü |
sa tåùõãü ratham àruhya pravavràja |
taü tvà pçcchàmi kàsau puruùa iti  || PrUp_6.1 ||

tasmai sa hovàca |
ihaivàntaþ ÷arãre somya sa puruùo yasminn etàþ ùoóa÷a kalàþ prabhavantãti  || PrUp_6.2 ||

sa ãkùàü cakre |
kasminn aham utkrànta utkrànto bhaviùyàmi kasmin và pratiùñhite pratiùñhàsyàmãti  || PrUp_6.3 ||

sa pràõamasçjata |
pràõàc chadvàü khaü vàyur jyotir àpaþ pçthivãndriyaü mano 'nnam annàd vãryaü tapo mantràþ karma lokà lokeùu nàma ca  || PrUp_6.4 ||

sa yathemà nadyaþ syandamànàþ samudràyaõàþ samudraü pràpyàstaü gacchanti |
bhidyete tàsàü nàmaråpe |
samudra ity evaü procyate |
evam evàsya paridraùñur imàþ ùoóa÷a kalàþ puruùàyaõàþ puruùaü pràpyàstaü gacchanti |
bhidyete càsàü nàmaråpe |
puruùa ity evaü procyate |
sa eùo 'kalo 'mçto bhavati tadeùa ÷lokaþ  || PrUp_6.5 ||

arà iva rathanàbhau kalà yasmin pratiùñhitàþ  /
taü vedyaü puruùaü veda yathà mà vo mçtyuþ parivyathà iti  // PrUp_6.6 //

tàn hovàca |
etàvad evàham etat paraü brahma veda |
nàtaþ param astãti  || PrUp_6.7 ||

te tam arcayantas tvaü hi naþ pità yo 'smàkam avidyàyàþ paraü pàraü tàrayasãti namaþ |
paramaçùibhyo namaþ paramaçùibhyaþ  || PrUp_6.8 ||