Brhadaranyaka-Upanisad (Brhadaranyakopanisad), Kanva recension with the commentary ascribed to Samkara ADHYAYA 6 Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. The mula text has been checked against the ed. by V.P. Limaye and R.D. Vadekar (Eighteen Principal Upanisads, vol. 1, Poona 1958), and the electronic version available on TITUS. In cases of divergence, preference has usually been given to the printed edition. The text of the commentary is not proofread! REFERENCE SYSTEM: BrhUp_n,n.n = mula text BrhUPBh_n,n.n = Samkara's Bhasya #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ## ## _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.1 ## __________ BrhUpBh_6,1.1 oæ prÃïo gÃyatrÅtyuktam / kasmÃtpuna÷ kÃraïÃtprÃïabhÃvo gÃyatryà na punarvÃgÃdibhÃva iti yasmÃjjye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca prÃïo na vÃgÃdayo jyai«ÂhyaÓrai«ÂhyabhÃja÷ / kathaæ jye«Âhatvaæ Óre«Âhatvaæ ca prÃïasyoti tannirdidhÃrayi«ayedamÃrabhyate / athavokthayaju÷ sÃmak«attrÃdibhÃvai÷ prÃïasyaivopÃsanamabhihitaæ satsvapyanye«u cak«urÃdi«u / tatra hetumÃtramihÃ'nantaryeïa saæbadhyate / na puna÷ pÆrvaÓe«atà / vivak«itaæ tu khilatvÃdasya kÃï¬asya pÆrvatra yadanuktaæ viÓi«Âaphalaæ prÃïavi«ayamupÃsanaæ tadvaktavyamiti / ya÷ kaÓciddha và ityÃvadhÃraïarchai / yo jye«ÂhaÓre«Âhaguïaæ vak«yamÃïaæ yo vedÃsau bhavatyeva jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca / evaæ phalena pralobhita÷ sanpraÓnÃyÃmukhÅbhÆtastasmai cÃ'ha-prÃïo vai jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓceti / kathaæ punaravagamyate prÃïo jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓceti / yasmÃnni«ekakÃla eva ÓukraÓoïitasaæmbandha÷ prÃïÃdikalÃpasyÃviÓi«Âa÷ / tathÃpi nÃprÃïaæ Óukraæ virohatÅti prathamo v­ttilÃbha÷ prÃïasya cak«urÃdibhya÷ / ata÷ jye«Âho vayasà prÃïa÷ / ni«ekakÃladÃrabhya garbhaæ pu«yati prÃïa÷ / prÃïe hi labdhav­ttau paÓcÃccak«urÃdÅnÃæ v­ttilÃbha÷ / atoyuktaæ prÃïasya jye«Âhatvaæ cak«urÃdi«u / bhavati tu kaÓcitkule jye«Âho guïahÅnatvÃttu na Óre«Âha÷ / madhyama÷ kani«Âho và guïìhyatvÃdbhavecchre«Âho na jye«Âha÷ / na tu tathehetyÃha-prÃïa eva tu jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca / kathaæ puna÷ Órai«Âhyamavagamyate prÃïasya tadiha saævÃdenadarÓayi«yÃma÷ / sarvathÃpi tu prÃïaæ jye«ÂhaÓre«Âhaguïaæ yo vedopÃste sa svÃnÃæ j¤ÃtÅnÃæ jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca bhavati / jye«ÂhaÓre«ÂhaguïopÃsanasÃmarthyÃtsvavyatirekeïÃpi ca ye«Ãæ madhye jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca bhavi«yÃmÅti bubhÆ«ati bhavitumicchati te«Ãmapi jye«ÂhaÓre«ÂhaprÃïadarÓÅ jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca bhavati / nanu vayenimittaæ jye«Âhatvaæ tadicchÃta÷ kathaæ bhavatÅtyucyate / nai«a do«a÷ / prÃïavadv­ttilÃbhasyaiva jye«Âhatvasya vivak«itatvÃt //1// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.2 ## __________ BrhUpBh_6,1.2 yo ha vai vasi«ÂhÃæ veda vasi«Âha÷ svÃnÃæ bhavati / taddarÓanÃnurÆpeïa phalam / ye«Ãæ ca j¤Ãtivyatirekeïa vasi«Âho bhavitumicchati te«Ãæ ca vasi«Âho bhavati / ucyatÃæ tarhi kÃsau vasi«Âheti / vÃgvai vasi«Âhà / vÃsayatyatiÓayena vaste veti vasi«Âhà / vÃggmino hi dhanavanto vasantyatiÓayena / ÃcchÃdanÃrthasya và vaservasi«Âhà / abhibhavanti hi vÃcà vÃggmino 'nyÃn / tena vasi«Âhaguïavatparij¤ÃnÃdvasi«Âhaguïo bhavatÅti darÓanÃnurÆpaæ phalam //2// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.3 ## __________ BrhUpBh_6,1.3 yo ha vai prati«ÂhÃæ veda pratiti«Âhatyanayeti prati«Âhà tÃæ prati«ÂhÃæ prati«ÂhÃguïavatÅæ yo veda tasyaitatphalaæ pratiti«Âhati same deÓe kÃle ca / tathà durge vi«ame ca durgamane ca deÓe durbhik«Ãdau và kÃle vi«ame / yadyevamucyatÃæ kÃsau prati«Âhà / cak«urvai prati«Âhà / kathaæ cak«u«a÷ prati«ÂhÃtvamityÃha-cak«u«Ã hi same ca durge d­«Âavà pratiti«Âhati / ato 'nurÆpaæ phalaæ pratiti«Âhati same pratiti«Âhati durge ya evaæ vedeti //3// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.4 ## __________ BrhUpBh_6,1.4 yo ha vai sampadaæ veda sampadguïayuktaæ yo veda tasyaitatphalamasmai vidu«e saæpadyate ha / kim / yaæ kÃmaæ kÃmayate sa kÃma÷ / kiæ puna÷ saæpadguïakam / Órotraæ vai saæpat / kathaæ puna÷ Órotrasya saæpadguïatvamiti / ucyate-Órotre sati hi yasmÃtsarve vedà abhisampannÃ÷ Órotrendriyavato 'dhyeyatvÃt / vedavihitakarmÃyattÃÓca kÃmÃstasmÃcchrotraæ saæpat / ato vij¤ÃnÃnurÆpaæ phalam / saæ hÃsmai padyate yaæ kÃmaæ kÃmayate ya evaæ veda //4// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.5 ## __________ BrhUpBh_6,1.5 yo ha và Ãyatanaæ veda / ÃyatanamÃÓrayastadyo vedÃ'yatanaæ svÃnÃæ bhavatyÃyatanaæ janÃnÃmanye«Ãmapi / kiæ punastadÃyatanamiti / ucyate-mano và ÃyatanamÃÓraya indriyÃïÃæ vi«ayÃïÃæ ca / manaÃÓrità hi vi«ayà Ãtmano bhogyatvaæ pratipadyante / mana÷saækalpavaÓÃni cendriyÃïi pravartante nivartante ca / ato mana ÃyatanamindriyÃïÃm / ato darÓanÃnurÆpeïa phalamÃyatanaæ svÃnÃæ bhavatyÃyatanaæ janÃnÃæ ya evaæ veda //5// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.6 ## __________ BrhUpBh_6,1.6 yo ha vai prajÃtiæ veda prajÃyate ha prajayà paÓubhiÓca sampanno bhavati / reto vai prajÃti÷ / retasà prajananendriyamupalak«yate / tadvij¤ÃnÃnurÆpaæ phalaæ prajÃyate ha prajayà paÓubhirya evaæ veda //6// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.7 ## __________ BrhUpBh_6,1.7 te heme prÃïà vÃgÃdayo 'haæÓreyase 'haæ ÓreyÃnityetasmai prayojanÃya vivadamÃnà biruddhaæ vadamÃnà brahma jagmurbrahma gatavanto brahmaÓabdavÃcyaæ prajÃpati gatvà ca tadbrahma hocuruktavanta÷ / ko no 'smÃkaæ madhye vasi«Âha÷ ko 'smÃkaæ madhye vasati ca vÃsayati ca / tadbrahma tai÷ p­«Âaæ saddhovÃcoktavadyasminvo yu«mÃkaæ madhya utkrÃnte nirgate ÓarÅrÃdidaæ ÓarÅraæ pÆrvasmÃdatiÓayena pÃpÅya÷ pÃpataraæ manyate loka÷ / ÓarÅraæ hi nÃmÃnekÃÓucisaædhÃtatvÃjjÅvato 'pi pÃpameva tato 'pi ka«Âataraæ yasminnutkrÃnte bhavati / vairÃgyÃrthamidamucyate-pÃpÅya iti / sa vo yu«mÃkaæ madhye vasi«Âho bhavi«yati jÃnannapi vasi«Âhaæ prajÃpatirtovÃcÃyaæ vasi«Âha itÅtare«ÃmapriyaparihÃrÃya //7// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.8 ## __________ BrhUpBh_6,1.8 ta evamuktà brahmaïà prÃïà Ãtmano vÅryaparÅk«aïÃya krameïoccakramu÷ / tatra vÃgeva prathamaæ hÃsmÃccharÅrÃduccakrÃmotkrÃntavatÅ / sà cotkramya saævatsaraæ pro«ya pro«ità bhÆtvà punarÃgatyovÃca-kathamaÓakata Óaktavanto yÆyaæ mad­te mÃæ vinà jÅvitumiti / ta evamuktà Æcuryathà loke 'kalà mÆkà avadanto vÃcà prÃïanta÷ prÃïanavyÃpÃraæ kurvanta÷ prÃïena paÓyanto darÓanavyÃpÃraæ cak«u«Ã kurvantastathà ӭïvanta÷ Órotreïa vidvÃæso manasà kÃryÃkÃryÃdivi«ayaæ prajÃyamÃnà retasà putrÃnutpÃdayanta evamajÅvi«ma vayamityevaæ prÃïairdattottarà vÃgÃtmano 'sminnavasi«Âhatvaæ buddhvà praviveÓa ha vÃk //8// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.9-12 ## #<Órotraæ hoccakrÃma | tat saævatsaraæ pro«yÃgatyovÃca -- katham aÓakata mad ­te jÅvitum iti | te hocu÷ -- yathà badhirà aÓ­ïvanta÷ Órotreïa prÃïanta÷ prÃïena vadanto vÃcà paÓyantaÓ cak«u«Ã vidvÃæso manasà prajÃyamÃnà retasaivam ajÅvi«meti | praviveÓa ha Órotram || BrhUp_6,1.10 ||># ## ## __________ BrhUpBh_6,1.9-12 tathà cak«urheccakrÃmetyÃdi pÆrvavat / Órotraæ mana÷ prajÃtirita //9-12 // _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.13 ## __________ BrhUpBh_6,1.13 atha ha prÃïa utkrami«yannutkramamaæ kari«yaæstadÃnÅmeva svasthÃnÃtpracalità vÃgÃdaya÷ / kimivetyÃha-yathà loke mahÃæÓcÃsau suhayaÓca mahÃsuhaya÷ Óobhano hayo lak«aïopeto mahÃnparimÃïata÷ sindhudeÓe bhava÷ saindhavo 'bhijanata÷ pa¬vÅÓaÓaÇkÆnpÃdabandhanaÓaÇkÆnpa¬vÅÓÃÓca te ÓaÇkavaÓca tÃn saæv­hedudyacchedyugapadutkhanedaÓvÃroha ÃrƬhe parÅk«aïÃya / evaæ haivemÃnvÃgÃdÅnprÃïÃnsaævavarhedyatavÃnsvasthÃnÃdbhraæÓitavÃn / te vÃgÃdayo hocurhe bhagavo bhagavanmotkramÅryasmÃnnavai Óak«yÃmastvad­te tvÃæ vinà jÅvitumiti / yadyevaæ mama Óre«Âhatà vij¤Ãtà bhavadbhirahamatra Óre«Âhastasya u me mama baliæ karaæ kuruta karaæ prayacchateti / ayaæ ca prÃïasamvÃda÷ kalpito vidu«a÷ Óre«ÂhaparÅk«aïaprakÃropadeÓa÷ / anena hi prakÃreïa vidvÃnko nu khalvatra Óre«Âha iti parÅk«aïaæ karoti / sa e«a parÅk«aïaprakÃra÷ samvÃdabhÆta÷ kathyate / na hyanyathà saæhatyakÃriïÃæ satÃme«Ãma¤jasaiva saævatsaramÃtramevaikaikasya nirgamanÃdyupapadyate / tasmÃdvidvÃnevÃnena prakÃreïa vicÃrayati vÃgÃdÅnÃæ pradhÃnabubhutsurupÃsanÃya / baliæ prÃrthitÃ÷ santa÷ prÃïÃstatheti pratij¤Ãtavanta÷ //13// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,1.14 ## __________ BrhUpBh_6,1.14 sà ha vÃkprathamaæ balidÃnÃya prav­ttà ha kilovÃcoktavatÅ yadvà ahaæ vasi«ÂhÃsmi yanmama vasi«Âhatvaæ tattavaiva tena vasi«Âhaguïena tvaæ tadvasi«Âho 'sÅti / yadvà ahaæ prati«ÂhÃsmi tvaæ tatprati«Âho 'si yà mama prati«Âhà sà tvamasÅti / cak«u÷ / samÃnamanyat / sampadÃyatanaprajÃtitvagiïÃnkrameïa samarpitavanta÷ / yadyevaæ sÃdhu baliæ dattavanto bhavanto brÆta tasya u ma evaÇguïaviÓi«Âasya kimannaæ kiæ vÃsa iti / Ãhuritare-yadidaæ loke ki¤ca ki¤cidannaæ nÃmÃpyà Óvabhya à k­mibhya à kÅÂapataÇgebhya÷ / yacca ÓvÃnnaæ k­bhyannaæ kÅÂapataÇgÃnnaæ ca tena saha sarvameva yatki¤citprÃïibhiradyamÃnamannaæ tatsarvaæ tavÃnnaæ sarvaæ prÃïasyÃnnamiti d­«Âiratra vidhÅyate / kecitu sarvabhak«aïe do«ÃbhÃvaæ vadanti prÃïÃnnavida÷ / tadasat / ÓÃsrÃntareïa prati«iddhatvÃt / tenÃsya vikalpa iti cet / na / avidhÃyakatvÃt / na ha và asyÃnannaæ jagdhaæ bhavatÅti sarvaæ prÃïasyÃnnamityetasya vij¤Ãnasya vihitasya stutyarthametat / tenaikavÃkyatÃpatte÷ / na tu ÓÃsrÃntaravihitasya bÃdhane sÃmarthyamanyaparatvÃdasya / prÃïamÃtrasya sarvamannamityetaddarÓanamihi vidhitsitaæ na tu sarvaæ bhak«ayediti / yattu sarvabhak«aïe do«ÃbhÃvaj¤Ãnaæ sanmithyaiva pramÃïÃbhÃvÃt / vidu«a÷ prÃïatvÃtsarvÃnnopapatte÷ sÃmarthyÃdado«a eveti cet / na / aÓe«ÃnnatvÃnupapatte÷ / satyaæ yadyapi vidvÃnprÃïo yena kÃryatakaraïasaæghÃtena viÓi«Âasya vidvattà tena kÃryakaraïasaæghÃtena k­mikÅÂadevÃdyaÓe«Ãnnabhak«aïaæ nopapadyate / tena tatrÃÓe«Ãnnabhak«aïe do«ÃbhÃvaj¤Ãpanamanarthakam / aprÃptatvÃdaÓe«Ãnnabhak«aïado«asya / nanu prÃïa÷ sanbhak«ayatyeva k­mikÅÂÃdyannamapi / bìham / kintu na tadvi«aya÷ prati«edho 'sti / tasmÃddaivaraktaæ kiæÓukaæ tatra do«ÃbhÃva÷ / atastadrÆpeïa do«ÃbhÃvaj¤Ãpanamanarthakam / aprÃptatvÃdaÓe«Ãnnabhak«aïade«asya / yena tu kÃryakaraïasaæghÃtasambandhena prati«edha÷ kriyate tatsambandhena tviha naiva pratiprasavo 'sti / tasmÃttatprati«edhÃtikrame do«a eva syÃdanyavi«ayatvÃnna ha và ityÃde÷ / na ca brÃhmaïÃdiÓarÅrasya sarvÃnnatvadarÓanamiha vidhÅyate kintu prÃïamÃtrasyaiva / yathà ca sÃmÃnyena sarvÃnnasya prÃïasya ki¤cidannajÃtaæ kasyacijjÅvanahetu÷ / yathà vi«aæ vi«ajasya krimestadevÃnyasya prÃïÃnnamapi sadd­«Âameva do«amutpÃdayati maraïÃdilak«aïam / tathà sarvÃnnasyÃpi prÃïasya prati«iddhÃnnabhak«aïe brÃhmaïatvÃdidehasaæbandhÃddo«a eva syÃt / tasmÃnmithyÃj¤ÃnamevÃbhak«yabhak«aïe do«ÃbhÃvaj¤Ãnam / Ãpo vÃsa ityÃpo bhak«amÃïà vÃsa÷sthÃnÅyÃstava / atra ca prÃïasyÃ'po vÃsa ityetaddarÓanaæ vidhÅyate / na tu vÃsa÷kÃrye Ãpo viniyoktuæ ÓakyÃ÷ / tasmÃdyathÃprÃpte 'bbhak«aïe darÓanamÃtraæ kartavyam / na ha và asya sarvaæ prÃïasyÃnnamityevaævido 'nannamanadanÅyaæ jagdhaæ bhuktaæ na bhavati ha / yadyapyanenÃnadanÅyaæ bhuktamadanÅyameva bhuktaæ syÃnna tu tatk­tado«eïa lipyata ityetadvidyÃstutirityavocÃma / tathà nÃnannaæ pratig­hÅtaæ yadyapyapratighrÃhyaæ hastyÃdi pratig­hÅtaæ syÃttadapyannameva pratigrÃhyaæ syÃttatrÃpyapratigrÃhyapratigrahado«eïa na lipyata iti stutyarthameva ya evametadanasya prÃïasyÃnnaæ veda / phalaæ tu prÃïÃtmabhÃva eva na tvetatphalÃbhiprÃyeïa kiæ tarhi stutyabhiprÃyeïeti / nanvetadeva phalaæ kasmÃnna bhavati / na prÃïÃtmadarÓina÷ prÃïÃtmabhÃva eva phalam / tatra ca prÃïÃtmabhÆtasya sarvÃtmano 'nadanÅyamapyÃdyameva / tathÃpratigrÃhyamapi pratigrÃhyameveti yathÃprÃptamevopÃdÃya vidyà stÆyate / ato naiva phalavidhisarÆpatà vÃkyasya / yasmÃdÃpo vÃsa÷ prÃïasya tasmÃdvidvÃæso brÃhmaïÃ÷ Órotriyà adhÅtavedà aÓi«yanto bhok«yamÃïà ÃcÃmantyapo 'ÓitvÃ'cÃmanti bhuktyà cottarakÃlamapo bhak«ayanti / tatra te«ÃmÃcÃmatÃæ ko 'bhiprÃya ityÃha-etamevÃnaæ prÃïamanagnaæ kurvanto manyante / asti caitadyoyasmai vÃso dadÃti sa tamanagnaæ karomÅti hi manyate / prÃïasya cÃ'po vÃsa iti hyuktam / yadapa÷ pibÃmi tatprÃïasya vÃso dadÃmÅti vij¤Ãnaæ kartavyamityevamarthametat / nanu bhok«yamÃïo bhuktavÃæÓca prayato bhavi«yÃmÅtyÃcÃmati / tatra ca prÃïasyÃnagnatÃkaraïÃrthatve ca dvikÃryatÃ'camanasya syÃt / na ca kÃryadvayamÃcamanasyaikasya yuktam / yadi prÃyatyÃrthaæ nÃnagnatÃrthamathÃnagnatÃrthaæ na prÃyatyÃrtham / yasmÃdevaæ tasmÃddvitÅyamÃcamanÃntaraæ prÃïasyÃnagnatÃkaraïÃya bhavatu / na / kriyÃdvitvopapatte÷ / dve hyete kriye bhotryamÃïasya bhuktavataÓca yadÃcamanaæ sm­tivihitaæ tatprÃyatyÃrthaæ bhavati / kriyÃmÃtrameva na tu tatra prÃyatyaæ darÓanÃdyapek«ate / tatra cÃ'camanÃÇgabhÆtÃsvapsu vÃsovij¤Ãnaæ prÃïasyetikartavyatayà codyate na tu tasminkriyamÃïa Ãcamanasya prÃyatyarthatà vÃdhyate kriyÃntaratvÃdÃcamanasya / tasmÃdbhok«yamÃïasya bhuktavataÓca yadÃcamanaæ tatrà / Ãpo vÃsa÷ prÃïasyeti darÓanamÃtraæ vidhÅyate / aprÃptatvÃdanyata÷ //14// ## _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.1 #<Óvetaketur và Ãruïeya÷ pancÃlÃnÃæ pari«adam ÃjagÃma | sa ÃjagÃma jaivaliæ pravÃhaïaæ paricÃrayamÃïam | tam udÅk«yÃbhyuvÃda kumÃrÃ3 iti | sa bho3 iti pratiÓuÓrÃva | anuÓi«Âo nv asi pitreti | om iti hovÃca || BrhUp_6,2.1 ||># __________ BrhUpBh_6,2.1 Óvetaketurha và Ãruïeya÷ ityasya saæbandha÷ / khilÃdhikÃro 'yaæ tatra yadanuktaæ taducyate / saptamÃdhyÃyÃnte j¤ÃnakarmasamuccayakÃriïÃgnermÃrgayÃcanaæ k­tam-agne naya supatheti / tatrÃneke«Ãæ pathÃæ sadbhÃvo mantreïa sÃmarthyÃtpradarÓita÷ / supatheti viÓe«aïÃt / panthÃnaÓca k­tavipÃkapratipattimÃrgÃ÷ / vak«yati ca yatk­tvetyÃdi / tatra ca kati karmavipÃkapratipattimÃrgà iti sarvasaæsÃragatyupasaæhÃrÃrtho 'yamÃrambha÷ / etÃvatÅ hi saæsÃragati÷ / etÃvÃnkarmaïo vipÃka÷ svÃbhÃvikasya ÓÃsrÅyasya ca savij¤Ãnasyeti / yadyapi dvayà ha prÃjÃpatyà ityatra svÃbhÃvika÷ pÃpmà sÆcita÷ / na ca tasyedaæ kÃryamiti vipÃka÷ pradarÓita÷ / ÓÃsrÅyasyaiva tu vipÃka÷ pradarÓitastryannÃtmapratipattyantena / brahmavidyÃrambhe tadvairÃgyasya vivak«itatvÃt / tatrÃpi kevalena karmaïà pit­loko vidyayà vidyÃsaæyuktena ca karmaïà devaloka ityuktam / tatra kena mÃrgeïa pit­lokaæ pratipadyate kena và devalokamiti noktam / tacceha khilaprakaraïe 'Óe«ato vaktavyamityata Ãrabhyate / ante ca sarvopasaæhÃra÷ ÓÃsrasye«Âa÷ / api caitÃvadam­tatvamityuktaæ na karmaïo 'm­tatvÃÓÃstÅti ca tatra heturnoktastadarthaÓcÃyamÃrambha÷ / yasmÃdiyaæ karmaïo gatirna nitye 'm­tatve vyÃpÃro 'sti tasmÃdetÃvadevÃm­tatvasÃdhanamiti sÃmarthyÃddhetutvaæ saæpadyate / api coktamagnihotre na tvevainayostvamutkrÃtiæ na gatiæ na prati«ÂhÃæ na t­ptiæ na punarÃv­tiæ na lokaæ pratyutthÃyinaæ vettheti / tatra prativacane te và ete ÃhutÅ hute utkrÃmata ityÃdinà Ãhute÷ kÃryamuktam / taccaitatkarturÃhutilak«aïasya karmaïa÷ phalam / na hi kartÃramanÃÓrityÃ'hutilak«aïasya karmaïa÷ svÃtantryeïotkrÃntyÃdikÃryÃrambha upapadyate / kartrarthatvÃtkarmaïa÷ kÃryÃrambhasya / sÃdhanÃÓrayatvÃcca karmaïa÷ / tatrÃgnihotrastutyarthatvÃdagnihotrasyaiva kÃryamityuktaæ «a prakÃramapi / iha tu tadeva kartu÷ phalamityupadiÓyate / «aÂprakÃramapi karmaphalavij¤Ãnasya vivak«itatvÃt / taddvÃreïa ca pa¤cÃgnidarÓanamihottaramÃrgapratipattisÃdhanaæ vidhitsitam / evamaÓe«asaæsÃragatyupasaæhÃra÷ / karmakÃï¬asyai«Ã ni«Âhetyetaddvayaæ didarÓayi«urÃkhyÃyikÃæ praïayati / ÓvetaketurnÃmato 'ruïasyÃpatyamÃruïistasyÃpatyamÃruïeya÷ / haÓabda aitihyÃrtha÷ / vai niÓcayÃrtha÷ / pitrÃnuÓi«Âa÷ sannÃtmano yaÓa÷prathanÃya pa¤cÃlÃnÃæ pari«adamÃgatya jitvà rÃj¤o 'pi pari«adaæ je«yÃmÅti garveïa sa ÃjagÃma / jÅvalasyÃpatyaæ jevaliæ pa¤cÃlarÃjaæ pravÃhaïanÃmÃnaæsvabh­tyai÷ paricÃrayamÃïamÃtmana÷ paricaraïaæ kÃrayantamityetat / sa rÃjà pÆrvameva tasya vidyÃbhimÃnagarvaæ Órutvà vinetavyo 'yamiti matvà tamudÅk«yotprek«yÃ'gatamÃtramevÃbhyuvÃdÃbhyuktavÃnkumÃrÃ3iti saæbodhya / bhartsanÃrthà pluti÷ / evamukta÷ sa pratiÓuÓrÃva bho3iti / bho3ityapratirÆpamapi k«attriyaæ pratyuktavÃnkruddha÷ san / anuÓi«Âo 'nuÓÃsito 'si bhavasi kiæ pitretyuvÃca rÃjà / pratyÃhetara oæmiti bìhamanuÓi«Âo 'smi p­ccha yadi saæÓayaste //1// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.2 ## __________ BrhUpBh_6,2.2 yadyevaæ vettha vijÃnÃsi kiæ yathà yena prakÃreïemÃ÷ prajÃ÷ prasiddhÃ÷ prayatyo mriyamÃïà vipratipadyantÃ3iti vipratipadyante vicÃraïÃrthà pluti÷ / samÃnena mÃrgeïa gacchantÅnÃæ mÃrgadvaividhyaæ yatra kÃÓcitprajà anyena mÃrgeïa gacchanti kÃÓcidanyeneti vipratipatti÷ / yathà tÃ÷ prajà vipratipadyante tatkiæ vetthetyartha÷ / neti hovÃcetara÷ / tarhi vettha u yathemaæ lokaæ punarÃpadyantÃ3iti punarÃpadyante yathà punarÃgacchantÅmaæ lokam / neti haivovÃca Óvetaketu÷ / vettho yathÃsau loka÷ evaæ prasiddhena nyÃyena puna÷ punarasak­tprayadbhirmariyamÃïairyathÃyena prakÃreïa na saæpÆryatÃ3iti na saæpÆryate 'sau lokastatkiæ vettha / neti haivovÃca / vettho yatithyÃæ yatsaækhyÃkÃyÃmÃhutyÃmÃhutau hutÃyÃmÃpa÷ puru«avÃca÷ puru«asya yà vÃksaiva yÃsÃæ vÃktÃ÷ puru«avÃco bhÆtvà puru«aÓabdavÃcyà và bhÆtvà / yadà puru«ÃkÃrapariïatÃstadà puru«avÃco bhavanti / samutthÃya samyagutthÃyodbhÆtÃ÷ satyo vadantÅ3iti / neti haivovÃca / puru«ÃkÃrapariïatÃstadà puru«avÃco bhavanti / samutthÃya samyagutthÃyodbhÆtÃ÷ satyo vadantÅ3iti / neti haivovÃca / yadyevaæ vettha u devayÃnasya patho mÃrgasya pratipadaæ pratipadyate yena sà pratipattÃæ pratipadaæ pit­yÃïasya và pratipadaæ pratipacchabdavÃcyamarthamÃha / yatkarma k­tvà yathÃviÓi«Âaæ karma k­tvetyartha÷ / devayÃnaæ và panthÃnaæ mÃrgaæ pratipadyante pit­yÃïaæ và yatkarma k­tvà pratidyante tatkarma pratipadicyate tÃæ pratipadaæ kiæ vettha devalokapit­lokapratipattisÃdhanaæ kiæ vetthetyartha÷ / apyatrÃsyÃrthasya prakÃÓakam­«ermantrasya vaco vÃkyaæ na÷ Órutamasti / mantro 'pyasyÃrthasya prakÃÓako vidyata ityartha÷ / ko 'sau mantra iti / ucyate-dve s­tÅ dvau mÃrgÃvaÓ­ïavaæ Ó­tavÃnasmi tayorekà pit­ïÃæ prÃpikà pit­lokasaæbaddhà tayà s­tyà pit­lokaæ prÃpnotÅtyartha÷ / ahamaÓ­ïavamiti vyavahitena saæbandha÷ / devÃnÃmutÃpi devÃnÃæ saæbandhinyanyà devÃnprÃpayati sà / ke punarubhÃbhyÃæ s­tibhyÃæ pitÌndevÃæÓca gacchantÅti / ucyate-utÃpi martyÃnÃæ manu«yÃïÃæ saæbandhinyau manu«yà eva hi s­tibhyÃæ gacchantÅtyartha÷ / tÃbhyÃæ s­tihyÃmidaæ viÓvaæ samastametadgacchatsameti saægacchate / te ca dve s­tÅ yadantarà yayorantarà yadantarà pitaraæ mÃtaraæ ca mÃtÃpitrorantarà madhya ityartha÷ / kau tau mÃtÃpitarau dyÃvÃp­thivyÃvaï¬akapÃle / iyaæ vai mÃtÃsau piteti hi vyÃkhyÃtaæ brÃhmaïena / aï¬akapÃlayormadhye saæsÃravi«aye evaite s­tÅ nÃ'tyantikÃm­tatvagamanÃya / itara Ãha-nÃhamato 'smÃtpraÓnasamudÃyÃdeka¤canaikamapi praÓnaæ na veda nÃhaæ vedeti hovÃca Óvetaketu÷ //2// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.3 ## __________ BrhUpBh_6,2.3 athÃnantaramapanÅya vidyÃbhimÃnagarvamenaæ prak­taæ Óvetaketuæ vasatyà vasatiprayojanenopamantrayäcakre / iha vasantu bhavanta÷ pÃdyamarpyaæ cÃ'nÅyatÃmityupamantraïaæ k­tavÃnrÃjà / anÃd­tya tÃæ vasatiæ kumÃra÷ Óvetaketu÷ pradudrÃva pratigatavÃnpitaraæ prati / sa cÃ'jagÃma pitaramÃgatya covÃca taæ kathamiti vÃva kilaivaæ kila no 'smÃnbhavÃnpurà samÃvagatavÃnpitaraæ prati / sa cÃ'jagÃma pitaramÃgatya covÃca taæ kathamiti vÃva kilaivaæ kila no 'smÃnbhavÃnpurà samÃvartanakÃle 'nuÓi«ÂÃnsarvÃbhirvidyÃbhiravoco 'vocaditi / sopÃlambhaæ putrasya vaca÷ ÓrutvÃ'ha pità / katha kena prakÃreïa tava du÷khamupajÃtaæ he sumedha÷ Óobhanà medhà yasyeti sumedhÃ÷ / Ó­ïu mama yathà v­ttaæ pa¤ca pa¤casaækhyÃkÃnpraÓnÃnmà mÃæ rÃjanyabandhÆ rÃjanyà bandhavo yasyeti / paribhavavacanametadrÃjanyabandhuriti / aprÃk«Åtp­«ÂavÃæstatastasmÃnnaika¤canaikamapi na veda na vij¤ÃtavÃnasmi / katame te rÃj¤Ã÷ p­«ÂÃ÷ praÓnà iti pitrokta÷ putra ime ta iti ha pratÅkÃni mukhÃni praÓnÃnÃmudÃjahÃrodÃh­tavÃn //3// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.4 ## __________ BrhUpBh_6,2.4 sa hovÃca pità putraæ kruddhamupaÓamayaæstathà tena prakÃreïa no 'smÃæstvaæ he tÃta vatsa jÃnÅthà g­hïÅthà yathà yadahaæ ki¤ca vij¤ÃnajÃtaæ veda sarvaæ tatubhyamavocamityeva jÃnÅthÃ÷ / ko 'nyo mama priyataro 'sti tvatto yadarthaærak«i«ye / ahamapyetanna jÃnÃmi yadrÃj¤Ã p­«Âam / tasmÃtprehyÃgaccha tatra pratÅtya gatvà rÃj¤i brahmacaryaæ vatsyÃvo vidyÃrthamiti / sa Ãha bhavÃneva gacchatviti nÃhaæ tasya mukhaæ nirÅk«itumutsahe / sa ÃjagÃma gautamo gotrato gautama Ãruïiryatra pravÃhaïasya jaivalerÃsÃ'sanamÃsthÃyikà «a«ÂhÅdvayaæ prathamamÃsthÃne / tasmai gautamÃyÃ'gatÃyÃ'sanamanurÆpamÃh­tyodakaæ bh­tyairÃhÃrayäcakÃra / atha hÃsmà ardhyaæ purodhasà k­tavÃnmantravanmadhuparkaæ ca / k­tvà caivaæ pÆjÃæ taæ hovÃca varaæ bhagavate gautamÃya tubhyaæ dadbha iti goÓvÃdilak«aïam //4// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.5 ## __________ BrhUpBh_6,2.5 sa hovÃca gautama÷ pratij¤Ãto me mamai«a varastvayÃsyÃæ pratij¤ÃyÃæ d­¬hÅ kurvÃtmÃnaæ yÃæ tu vÃcaæ kumÃrasya mama putrasyÃnte samÅpe vÃcamabhëathÃ÷ praÓnarÆpÃæ tÃmeva me brÆhi sa eva no vara iti //5// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.6 ## __________ BrhUpBh_6,2.6 sa hovÃca rÃjà daive«u vare«u tadvai gautama yastvaæ prÃrthayase mÃnu«ÃïÃmanyatamaæ prÃrthaya varam //6// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.7 ## __________ BrhUpBh_6,2.7 sa hovÃca gautamo bhavatÃpi vij¤Ãyate ha mamÃsti sa÷ / na tena prÃrthitena k­tyaæ mama yaæ tvaæ ditsasi mÃnu«aæ varam / yasmÃnmamÃpyasti hiraïyasya prabhÆtasyÃpÃttaæ prÃptaæ go'aÓvÃnÃnÃmÃpÃttamastÅti sarvatrÃnu«aÇgo dÃsÅnÃæ pravÃrÃïÃæ parivÃrÃïÃæ paridhÃnasya ca / na ca yanmama vidyamÃnaæ tattvatta÷ prÃrthanÅyaæ tvayà và deyam / pratij¤ÃtaÓca varastvayà tvameva jÃnÅ«e yadatra yuktaæ pratij¤Ã rak«aïÅyà taveti / mama punarayamabhiprÃyo mà bhÆnno 'smÃnabhyasmÃneva kevalÃnprati bhavÃnsarvatra vadÃnyo bhÆtvÃvadÃnyo mà bhÆtkadaryo mà bhÆdityartha÷ / baho÷ prabhÆtasyÃnantasyÃnantaphalasyetyetat / aparyantasyÃparisamÃptikasya putrapautrÃdigÃmikasyetyetat / Åd­Óasya vittasya mÃæ pratyeva kevalamÃdÃtà mà bhÆdbhavÃn / na cÃnyatrÃdeyamasti bhavata÷ / evamukta Ãha-sa tvaæ vai he gautama tÅrthena nyÃyena ÓÃsravihitena vidyÃæ matta icchÃsà icchÃnvÃptumityukto gautama Ãha-upaimyupagacchÃmi Ói«yatvenÃhaæ bhavantamiti / vÃcà ha smaiva kila pÆrva brÃhmaïÃ÷ k«attriyÃnvidyÃrthina÷ santo vaiÓyÃnvà k«attriyà và vaiÓyÃnÃpadyupayanti Ói«yav­ttyà hyupacchanti nopÃyanaÓuÓrÆ«Ãdibi÷ / ata÷ / sa gautamo hopÃyanakortyopagamanakÅrtanamÃtreïaivovÃso«itavÃnnopÃyanaæ cakÃra //7// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.8 ## __________ BrhUpBh_6,2.8 evaæ gautamenÃ'padantara ukte sa hovÃca rÃjà pŬitaæ matvà k«Ãmayaæstathà no 'smÃnprati mÃparÃdhà aparÃdhaæ mà kÃr«ÅrasmadÅyo 'parÃdho na grahÅtavya ityartha÷ / tava ca pitÃmahà asmatpitÃmahe«u yatÃparÃdhaæ na jag­hustathà pitÃmahÃnÃæ v­ttamasmÃsvapi bhavatà rak«aïÅyamityartha÷ / yatheyaæ vidyà tvayà prÃrthitetastvatsaæpradÃnÃtpÆrvaæ prÃÇna kasminnapi brÃhmaïa uvÃso«itavatÅtathà tvamapi jÃnÅ«e sarvadà k«attriyaparamparayeyaæ vidyÃ'gatà sà sthitirmayÃpi rak«aïÅyà yadi Óakyata ityuktaæ daive«u gautama tadvare«u mÃnu«ÃïÃæ brÆhÅti na punastavÃdeyo vara itÅta÷ para na Óakyate rak«itum / tÃmapi vidyÃmahaæ tubhyaæ vak«yÃmi ko hyanyo 'pi hi yasmÃdevaæ bruvantaæ tvÃmarhati pratyÃkhyÃtuæ na vak«yÃmÅti / ahaæ puna÷ kathaæ na vak«ye tubhyamiti //8// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.9 ## __________ BrhUpBh_6,2.9 asau vai loko 'gnirgotametyÃdicaturtha÷ praÓna÷ prÃthamyena nirïÅyate / kramabhaÇgastvetannirïayÃyattatvÃditaraprasnanirïayasya / asau dyaurloko 'gnirhe gautama dyuloke 'gnid­«Âiranagnau vidhÅyate yathà yo«itpuru«ayostasya dyulokÃgnerÃditya eva samitsamindhanÃt / Ãdityena hi samidhyate 'sau loka÷ / raÓmayo dhÆma÷ samidha uththÃnasÃmÃnyÃt / ÃdityÃddhi raÓmayo nirgatÃ÷ / samidhaÓca dhÆmo loka utti«Âhati / ahararci÷ prakÃÓasÃmÃnyÃt / diÓo 'ÇgÃrà upaÓamasÃmÃnyÃt / avÃntaradi«o visphuliÇgà visphuliÇgavadvik«epÃt / tasminnetasminnevaÇguïaviÓi«Âe dyulokÃgnau devà indrÃdaya÷ ÓraddhÃæ juhvatyÃhutidravyasthÃnÅyÃæ prak«ipanti / tasyà Ãhutyà Ãhute÷ somo rÃjà pitÌïÃæ brÃhmaïÃnÃæ ca saæbhavati / tatra ke devÃ÷ kathaæ juhvati kiævà ÓraddhÃkhyaæ havirityata uktamasmÃbhi÷ saæbandhe / na tvevainayostvamutkrÃntimityÃdipadÃrtha«aÂkanirïayÃrthamagnihotra uktam / te và ete agnihotrÃhutÅ hute satyÃvutkrÃmata÷ / te antarik«amÃviÓata÷ / te antarik«amÃhavanÅyaæ kurvÃte vÃyuæ samidhaæ marÅcÅreva ÓukrÃmÃhutim / te antarik«antarpayata÷ / te tata utkrÃmata÷ / te divamÃviÓata÷ / te divamÃhavanÅyaæ kurvÃte Ãdityaæ samidhamityevamÃdyuktam / tatrÃgnihotrÃhutÅ sasÃdhane evotkrÃmata÷ / yatheha yai÷ sÃdhanairviÓi«Âe ye j¤Ãyete ÃhavanÅyÃgnisamiddhÆmÃÇgÃravisphuliÇgÃhutidravyaiste tathaivotkrÃmato 'smÃllokÃdamuæ lokam / tatrÃgniragnitvena samitsamittvena dhÆmo dhÆmatvenÃÇgÃrà aÇgÃratvena visphuliÇgatvenÃ'hutidravyamapi paya ÃdyÃhutidravyatvenaiva sargÃdÃvavyÃk­tÃvasthÃyÃmapi pareïasÆk«meïÃ'tmanà vyavati«Âhate / tadvidyamÃnameva sasÃdhanamagnihotralak«aïaæ karmÃpÆrveïÃ'tmanà vyavasthitaæ sattatpunarvyÃkaraïakÃle tathaivÃntarik«ÃdÅnÃmÃhavanÅyÃdyagnyÃdibhÃvaæ kurvadvipariïamate / tathaivedÃnÅmapyagnihotrÃkhyaæ karma / evamagnihotrÃhutyapÆrvavipariïÃmÃtmakaæ jagatsarvamityÃhutyoreva stutyarthatvenotkrÃntyÃdyà lokaæ pratyutthÃyinÃntÃ÷ «a padÃrthÃ÷ karmaprakaraïe 'dhastÃnnirïÅtÃ÷ / iha tu kartu÷ karmavivak«ÃyÃæ dyulokÃgnyÃdyÃrabhya pa¤cÃgnidarÓanamuttaramÃrgapratipattisÃdhanaæ viÓi«ÂakarmaphalopabhogÃya vidhitsitamiti dyulokÃgnyÃdidarÓanaæ prastÆyate / tatra ya ÃdhyÃtmikÃ÷ prÃïà ihÃgnihotrasya hotÃrasta evÃ'dhidaivikatvena pariïatÃ÷ santa indrÃdayo bhavanti ta eva tatra hotÃro dyulokÃgnau / te cehÃgnihotrasya phalabhogÃyÃgnihotraæ hutavanta÷ / ta eva phalapariïÃmakÃle 'pi tatphalabhokt­tvÃttatra tatra hot­tvaæ pratipadyante tathà tathà vipariïamamÃnà devaÓabdavÃcyÃ÷ santa÷ / atra ca yatpayodravyamagnihotrakarmÃÓrayabhÆtamihÃ'havanÅye prak«iptamagninà bhak«itamad­«Âena sÆk«mema rÆpeïa vipariïataæ saha kartrà yajamÃnenÃmuæ lokaæ dhÆmÃdikrameïÃntarik«ÃddyulokamÃviÓati / tÃ÷ sÆk«mà Ãpa ÃhutikÃryabhÆtà agnihotrasamavÃyinya÷ kart­sahitÃ÷ ÓraddhÃÓabdavÃcyÃ÷ somaloke kartu÷ ÓarÅrÃntarÃrambhÃya dyulokaæ praviÓantyo hÆyante ityucyante / tÃstatra dyulokaæ praviÓya somamaï¬ale kartu÷ ÓarÅramÃrabhante / tadetaducyate devÃ÷ ÓraddhÃæ juhvati tasyà Ãhutyai somo rÃjà saæbhavatÅti / "Óraddhà và Ãpa÷"iti Órute÷ / vettha yatithyÃmÃhutyÃæ hutÃyÃmÃpa÷ puru«avÃco bhÆtvà samutthÃya vadantoti praÓnastasya ca nirïayavi«aye 'sau vai loko 'gniriti prastutam / tasmÃdÃpa÷ karmasamÃvÃyinya÷ kartu÷ ÓarÅrÃrambhikÃ÷ ÓraddhÃÓabdavÃcyà iti niÓcÅyate / bhÆyastvÃdÃpa÷ puru«avÃca iti vyapadeÓo na tvitarÃïi bhÆtÃni na santÅti / karmaprayuktaÓca ÓarÅrÃrambha÷ / karma cÃpsamavÃyi / tataÓcÃpÃæ prÃdhÃnyaæ ÓarÅrakart­tve / tena cÃ'pa÷ puru«avÃca iti vyapadeÓa÷ / karmak­to hi janmÃrambha÷ sarvatra / tatra yadyapyagnihotrÃhutistutidvÃreïotkrÃntyÃdaya÷ prastutÃ÷ «aÂpadÃrthà agnihotre tathÃpi vaidikÃni sarvÃïyeva karmÃïyagnihotraprabh­tÅni lak«yante / dÃrÃgnisaæbaddhaæ hi pÃÇktaæ karma prastutyoktam-karmaïà pit­loka iti / vak«yati ca-atha ye yaj¤ena dÃnena tapasà lokäjayantÅti //9// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.10 ## __________ BrhUpBh_6,2.10 parjanyo và agnirgautama dvitÅya ÃhutyÃdhÃra ÃhutyorÃv­ttikrameïa / parjanyo nÃma v­«ÂyupakaraïÃbhimÃnÅ devatÃtmà / tasya saævatsara eva samit / saævatsareïa hi ÓaradÃdibhirgrÅ«mÃntai÷ svÃvayavairvaparivartamÃnena parjanyo 'gnirdÅpyate / abhrÃïi dhÆma÷ / dhÆmaprabhavatvÃddhÆmavadupalak«yatvÃdvà / vidyudarci÷ / prakÃÓasÃmÃnyÃt / aÓaniraÇgÃrÃ÷ / upaÓÃntakÃÂhinyasÃmÃnyÃbhyÃm / hrÃdunayo hlÃdunaya÷ stanayitnuÓabdà visphuliÇgÃ÷ / vik«epÃnekatvasÃmÃnyÃt / tasminnetasminnityÃhutyadhikaraïanirdeÓa÷ / devà iti ta eva hotÃra÷ somaæ rÃjÃnaæ juhvati / yo 'sau dyulokÃgnau ÓraddhÃyÃæ hutÃyÃmabhinirv­tta÷ soma÷ sa dvitÅye parjanyÃgnau hÆyate / tasyÃÓca somÃhuterv­«Âi÷ saæbhavati //10// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.11 ## __________ BrhUpBh_6,2.11 ayaæ vai loko 'gnirgotama / ayaæ loka iti prÃïijanmopabhogÃÓraya÷ kriyÃkÃrakaphalaviÓi«Âa÷ sa t­tÅyo 'gni÷ / tasyÃgne÷ p­thivyeva samit / p­thivyà hyayaæ loko 'nekaprÃïyupabhogasaæpannayà samidhyate / agnirdhÆma÷ / p­thivyÃÓrayotthÃnasÃmÃnyÃt / pÃrthivaæ hÅndhanadravyamÃÓrityÃgnirutti«Âhati / yathà samidÃÓrayena dhÆma÷ / rÃtrirarci÷ / samitsaæbandhaprabhavasÃmÃnyÃt / agne÷ samitsaæbandhena hyarci÷ saæbhavati / tathà p­thivÅsamitsaæbandhena ÓarvarÅ / p­thivÅchÃyÃæ hi ÓÃrvaraæ taæ Ãcak«ate / candramà aÇgÃrÃ÷ / tatprabhavatvasÃmÃnyÃt / arci«o hyaÇgÃrÃ÷ prabhavanti tathà rÃtrau candramÃ÷ / upaÓÃntatvasÃmÃnyÃdvà / nak«atrÃïi visphuliÇgÃ÷ / bisphuliÇgavadvik«epasÃmÃnyÃt / tasminnetasminnityÃdi pÆrvavat / v­«Âiæ juhvati tasyà Ãhuterannaæ saæbhavati / v­«Âiprabhavatvasya prasiddhatvÃdvrÅhiyavÃderannasya //11// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.12 ## __________ BrhUpBh_6,2.12 puru«o và agnirgautama prasiddha÷ Óira÷pÃïyÃdimÃnpuru«aÓcaturtho 'gnistasya vyÃttaæ viv­taæ mukhaæ samit / viv­tena hi mukhena dÅpyate puru«o vacanasvÃdhyÃyÃdau / yathà samidhÃgni÷ prÃïo dhÆmastadutthÃnasÃmÃnyÃt / mukhÃddhi prÃïa utti«Âhati / vÃkyaÓabdo 'rcirvya¤jakatvasÃmÃnyÃt / arciÓca vya¤jakam / tathà vÃkÓabdo 'bhidheyavya¤jaka÷ / cak«uraÇgÃrà upaÓamasÃmÃnyÃtprakÃÓÃÓrayatvÃdvà / Órotraæ visphuliÇgà vik«epasÃmÃnyÃt / tasminnannaæ juhvati / nanu naiva devà annamiha juhvato d­Óyante / nai«a do«a÷ / prÃïÃnÃæ devatvopapatte÷ / adhidaivamindrÃdayo devÃsta evÃdhyÃtmaæ prÃïÃste cÃnnasya puru«e prak«eptÃra÷ / tasyà Ãhute reta÷ saæbhavati / annapariïÃmo hi reta÷ //12// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.13 ## __________ BrhUpBh_6,2.13 yo«Ã và agnirgautama / yo«eti srÅ pa¤camo homÃdhikaraïo 'gnistasyà upastha eva samit / tena hi sà samidhyate / lomÃni dhÆmastadutthÃnasÃmÃnyÃt / yonirarcirvarïasÃmÃnyÃt / yadanta÷ karoti te 'ÇgÃrà anta÷ karaïaæ maithunavyÃpÃraste 'ÇgÃrà vÅryopaÓamahetutvasÃmÃnyÃt / vÅryÃdyupaÓamakÃraïaæ maithunam / tathÃÇgÃrabhÃvo 'gnerupaÓamakÃraïam / abhinandÃ÷ sukhalavÃ÷ k«udratvasÃmÃnyÃdvisphuliÇgÃ÷ / tasminreto juhvati / tasyà Ãhute÷ puru«a÷ saæbhavati / evaæ dyuparjanyÃyaælokapuru«ayo«Ãgni«u kramema hÆyamÃnÃ÷ ÓraddhÃsomav­«ÂyannaretobhÃvena sthÆlatÃratamyakramamÃpadyamÃnÃ÷ ÓraddhÃÓabdavÃcyà Ãpa÷ puru«aÓabdamÃrabhante / ya÷ praÓnaÓcaturtho vettha yatithyÃmÃhutyÃæ hutÃyÃmÃpa÷ pura«avÃco bhÆtvà samutthÃya vadantÅ3iti sa e«a nirïÅta÷ / pa¤camyÃmÃhutau yo«Ãgnau hutÃyÃæ retobhÆtà Ãpa÷ puru«avÃco bhavantÅti / sa puru«a evaæ krameïa jÃto jÅvati / kiyantaæ kÃlamiti / ucyate-yÃvajjÅvati yÃvadasmi¤charÅre sthitinimittaæ karma vidyate tÃvadityartha÷ / atha tatk«aye yadà yasmikÃle mriyate //13// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.14 ## __________ BrhUpBh_6,2.14 atha tadainaæ m­tamagnaye 'gnyarthamevÃntyÃhutyai haranti ÓratvijastasyÃ'hutibhÆtasya prasiddho 'gnireva homÃdhikaraïaæ na parikalpyo 'gni÷ / prasiddhaiva samitsamiddhÆmo dhÆmo 'rcirarciraÇgÃrà aÇgÃrà visphuliÇgà visphuliÇgà yathÃprasiddhameva sarvamityartha÷ / tasminpuru«amantyÃhutiæ juhvati tasyà Ãhutyà Ãhute÷ puru«o bhÃsvaravarïo 'tiÓayadÅptimÃnni«ekÃdibhirantyÃhutyantai÷ karmabhi÷ saæsk­tatvÃtsaæbhavati ni«padyate //14// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.15 ## __________ BrhUpBh_6,2.15 idÃnÅæ prathamapraÓnanirÃkaraïÃrthamÃha-te / ke / ya evaæ yathoktaæ pa¤cÃgnidarÓanametadvidu÷ / evaæ ÓabdÃdagnisamiddhÆmÃrciraÇgÃravisphuliÇgaÓraddhÃdiviÓi«ÂÃ÷ pa¤cÃgnayo nirdi«ÂÃstÃnevametÃnpa¤cÃgnÅnvidurityartha÷ / nanvagnihotrÃhutidarÓanavi«ayamevaitaddarÓanam / tatra hyuktamutkrÃntyÃdipadÃrtha«aÂkanirïaye divamevÃ'havanÅyaæ kurvÃte ityÃdi / ihÃpyamu«ya lokasyÃgnitvamÃdityasya ca samittvamityÃdi bahu sÃmyam / tasmÃttacche«amevaitaddarÓanamiti / na, yatithyÃmiti prasnaprativacanaparigrahÃt / yatithyÃmityasya praÓnasya prativacanasya yÃvadeva parigrahastÃvadevaivaæÓabdena parÃmra«Âuæ yuktam / anyathà praÓnÃnarthakyÃnnirj¤ÃtatvÃcca saækhyÃyà agnaya eva vaktavyÃ÷ / atha nirj¤ÃtamapyanÆdyate / yathÃprÃptasyaivÃnuvadanaæ yuktaæ na tvasau loko 'gniriti / athopalak«aïÃrtha÷ tathÃpyÃdyenÃntyena copalak«aïaæ yuktam / ÓrutyantarÃcca / samÃne hi prakaraïe chÃndogyaÓrutau pa¤cÃgnÅnvedeti pa¤casaækhyÃyà evopÃdÃnÃdanagnihotraÓe«ametat / pa¤cÃgnidarÓanam / yattvagnisamidÃdisÃmÃnyaæ tadagnihotrastutyarthamityavocÃma / tasmÃnnotkrÃntyÃdipadÃrtha«aÂkaparij¤ÃnÃdarcirÃdipratipatti÷ / evamiti prak­topÃdÃnenÃrcirÃdipratipattividhÃnÃt / ke punaste ya evaæ vidurg­hasthà eva / nanu te«Ãæ yaj¤ÃdisÃdhanena dhÆmÃdipratipattirvidhitsita / na, anevaævidÃmapi g­hasthÃnÃæ yaj¤ÃdisÃdhanopapatte÷ / bhik«uvÃnaprasthayoÓcÃraïyasaæbandhena grahaïÃt / g­hasthakarmasaæbaddhatvÃccapa¤cÃgnidarÓanasya / ato nÃpi brahmacÃriïa evaæ viduriti g­hyante / te«Ãæ tÆttare pathi praveÓa÷ sm­tiprÃmÃïyÃt-"a«ÂÃÓÅtisahasrÃïÃm­«ÅïÃmÆrdhvaretasÃm / uttareïÃryamïa÷ panthÃste 'm­tatvaæ hi bhejire"iti / tasmÃdye g­hasthà evamagnijo 'hamagnyapatyamityevaæ krameïÃgnibhyo jÃto 'gnirÆpa ityevaæ ye viduste ca ye cÃmÅ araïye vÃnaprasthÃ÷ parivrÃjakÃÓcÃraïyani«ÂhÃ÷ ÓraddhÃæ ÓraddhÃyuktÃ÷ snata÷ satyaæ brahma hiraïyagarbhÃtmÃnamupÃsate na puna÷ ÓraddhÃæ copÃsate te sarve 'rcirabhisaæbhavanti / yÃvadg­hasthÃ÷ pa¤cÃgnividyÃæ satyaæ và brahma na vidustÃvacchraddhÃdyÃhutikrameïa pa¤camyÃmÃhutau hutÃyÃæ tato yo«ÃgnerjÃtÃ÷ punarlokaæ pratyutthÃyino 'gnihotrÃdikarmÃnu«ÂhÃtÃro bhavanti / tena karmaïà dhÆmÃdikrameïa puna÷ pit­lokaæ puna÷ parjanyÃdikrameïemamÃvartante / punaryo«ÃgnerjÃtÃ÷ puna÷ karma k­tvetyevameva ghaÂÅyantravadgatyÃgatibhyÃæ puna÷ punarÃvartante / yadà tvevaæ vidustato ghaÂÅyantrabhramaïÃdvinirmuktÃ÷ santo 'rcirabhisaæbhavanti / arciriti nÃgnijvÃlÃmÃtraæ kiæ tarhyarcirabhimÃninyarci÷ ÓabdavÃcyà devatottaramÃrgalak«aïà vyavasthitaiva tÃmabhisaæbhavanti / na hi parivrÃjakÃnÃmagnyarci«aiva sÃk«Ãtsaæbandho 'sti / tena devataiva parig­hyate 'rci÷ÓabdavÃcyà / ato 'hardevatÃm / maraïakÃlaniyamÃnupapatteraha÷Óabdo 'pi devataiva / Ãyu«a÷ k«aye hi maraïam / na hyevaævidÃhanyeva martavyamityaharmaraïakÃlo niyantuæ Óakyate / na ca rÃtrau pretÃ÷ santo 'ha÷ pratÅk«ante / "sa yÃvatk«ipyenmanastÃvadÃdityaæ gacchati"iti ÓrutyantarÃt / ahna ÃpÆryamÃïapak«amahardevatayÃtivÃhità ÃpÆryamÃïapak«adevatÃæ pratipadyante Óuklapak«adevatÃmityetat / ÃpÆryamÃïapak«ÃdyÃn«aïmÃsÃnudaÇÇuttarÃæ diÓamÃditya÷ savitaiti tÃnmÃsÃnpratipadyante Óuklapak«adevatayÃtivÃhitÃ÷santa÷ / mÃsÃniti bahuvacanÃtsaæghacÃriïya÷ «a¬uttarÃyaïadevatÃstebhyo mÃsebhya÷ «aïmÃsadevatÃbhirativÃhità devalokÃbhimÃninÅæ devatÃæ pratipadyante / devalokÃdÃdityamÃdityÃdvaidyutaæ vidyudabhimÃninÅæ devatÃæ pratipadyante / vidyuddevatÃæ prÃptÃnbrahmalokavÃsÅ puru«o brahmaïà manasà s­«Âo mÃnasa÷ kaÓcidetyÃ'gatya brahmalokÃngamayati / brahmalokÃnityadharottarabhÆmibhedena bhinnà iti gamyante / bahuvacanaprayogÃt / upÃsanatÃratamyopapatteÓca / te tena puru«eïa gamitÃ÷ santaste«u brahmaloke«u parÃ÷ prak­«ÂÃ÷ santa÷ svayaæ parÃvata÷ prak­«ÂÃ÷ samÃ÷ saævatsarÃnanekÃnvasanti / brahmaïo 'nekÃnkalpÃnvasantÅtyartha÷ / te«Ãæ brahmalokaæ gatÃnÃæ nÃsti punarÃv­ttirasminsaæsÃre na punarÃgamanamiheti ÓÃkhÃntarapÃÂhÃt / ihetyÃk­timÃtragrahaïamiti cecchvobhÆte paurïamÃsÅmiti yadvat / na, ihetiviÓe«aïÃnarthakyÃt / yadi hi nÃ'vartanta evehagrahaïamanarthakameva syÃt / ÓvobhÆte paurïamÃsÅmityatra paurïamÃsyÃ÷ ÓvobhÆtatvamanuktaæna j¤Ãyata iti yukta viÓe«ayitum / na hi tatra ÓvaÃk­ti÷ ÓabdÃrtho vidyata iti ÓvaÓabdo virarthaka eva prayujyate / yatra tu viÓe«aïaÓabde prayukte 'nvi«yamÃïe viÓe«aïaphalaæ cenna gamyate tatra yukto nirarthakatvenotsra«Âuæ viÓe«aïaÓabdo na tu satyÃæ viÓe«aïaphalÃvagatau / tasmÃdasmÃtkalpÃdÆrdhvamÃv­ttirgamyate //15// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,2.16 ## __________ BrhUpBh_6,2.16 atha punarye naivaæ vidurutkrÃntyÃdyagnihotrasaæbandhapadÃrtha«aÂkasyaiva veditÃra÷ kevalakarmiïo yaj¤enÃgnihotrÃdinà dÃnena bahirvedi bhik«amÃïe«u dravyasaævibhÃgalak«aïena tapasà bahirvedyeva dÅk«Ãdivyatiriktena k­cchracÃndrÃyaïÃdinà lokäjayanti / lokÃniti bahuvacanÃttatrÃpi phalatÃramyamabhipretam / te dhÆmamabhisaæbhavanti / uttaramÃrga ivehÃpi devatà eva dhÆmÃdiÓabdavÃcyÃ÷ / dhÆmadevatÃæ pratipadyanta ityartha÷ / ÃtivÃhikatvaæ ca devatÃnÃæ tadvadeva / dhÆmÃdrÃtriæ rÃtridevatÃæ tato 'pak«ÅyamÃïapak«adevatÃæ tato yÃn«aïmÃsÃndak«iïÃæ diÓamÃditya eti tÃnmÃsadevatÃviÓe«Ãnpratipadyante / mÃsebhya÷ pit­lokaæ pit­lokÃccandram / te candraæ prÃpyÃnnaæ bhavanti tÃæstatrÃnnabhÆtÃnyathà somaæ rÃjÃnamiha yaj¤a ­tvija ÃpyÃyasvÃpak«Åyasveti bhak«ayantyevamenÃæÓcandraæ prÃptÃnkarmiïo bh­tyÃniva svÃmino bhak«ayantyupabhu¤jate devÃ÷ ÃpyÃyasvÃpak«Åyasveti na mantra÷ kiæ tarhyÃpyÃyyÃ'pyÃyya camasasthaæ bhak«aïenÃpak«ayaæ ca k­tvà puna÷ punarbhak«ayantÅtyartha÷ / evaæ devà api somaloke labdhaÓarÅrÃnkarmiïa upakaraïabhÆtÃnpuna÷ punarviÓrÃmayanta÷ karmÃnurÆpaæ phalaæ prayacchanta÷ / taddhi te«ÃmÃpyÃyanaæ somasyÃ'pyÃyanamivopabhu¤jata upakaraïabhÆtÃndevÃ÷ te«Ãæ karmiïÃæ yadà yasminkÃle tadyaj¤adÃnÃdilak«aïaæ somalokaprÃpakaæ karma paryavaiti parigacchati parik«Åyata ityartha÷ / atha tademameva prasiddhamÃkÃÓamabhini«padyante / yÃstÃ÷ ÓraddhÃÓabdavÃcyà dyulokÃgnau hutà Ãpa÷ somÃkÃrapariïatà yÃbhi÷ somaloke karmiïÃmupabhogÃya ÓarÅramÃrabdhamammayaæ tÃ÷ karmak«ayÃddhimapiï¬a ivÃ'tapasaæparkÃtpravilÅyante / pravilÅnÃ÷ sÆk«mà ÃkÃÓabhÆtà iva bhavanti tadidamucyata imamevÃ'kÃÓamabhini«padyanta iti / te punarapi karmiïastaccharÅrÃ÷ santa÷ purovÃtÃdinà itÃÓcÃmutaÓca nÅyante 'ntarik«agÃstadÃha-ÃkÃÓÃdvÃyumiti / vÃyorv­«Âiæ pratipadyante / taduktam-parjanyÃgnau somaæ rÃjÃnaæ juhvatÅti / tato v­«ÂibhÆtà imÃæ p­thivÅæ patanti / te p­thivÅæ prÃpya vrÅhiyavÃdyannaæ bhavanti / taduktamasmiælloke 'gnau v­«Âiæ juhvati tasyà Ãhutyà annaæ saæbhavatÅti / te puna÷ puru«Ãgnau hÆyante 'nnabhÆtà reta÷sici / tato retobhÆtà yo«Ãgnau hÆyante tato jÃyante lokaæ pratyutthÃyinaste lokaæ pratyutti«Âhanto 'gnihotrÃdikarmÃnuti«Âhanti / tato dhÆmÃdinà puna÷ puna÷ somalokaæ punarimaæ lokamiti / ta evaæ karmiïo 'nuparivartante ghaÂÅyantravaccakrÅbhÆtà baæbhramantÅtyartha÷ / uttaramÃrgÃya sadyomuktaye và yÃvadbrahma na vidu÷ / iti nu kÃmayamÃna÷ saæsaratÅtyuktam / atha punarya uttaraæ dak«iïaæ caitau panthÃnau na viduruttarasya dak«iïasya và patha÷ pratipattaye j¤Ãnaæ karma và nÃnuti«ÂhantÅtyartha÷ / te kiæ bhavantÅti / ucyate-te kÅÂÃ÷ pataÇgà yadidaæ yaccedaæ dandaÓÆkaæ daæÓamaÓakamityetadbhavanti / evaæ hÅyaæ saæsÃragati÷ ka«ÂÃsyÃæ nimagnasya punaruddhÃra eva durlabha÷ / tathà ca Órutyantaram-"tÃnÅmÃni k«udrÃïyasak­dÃvartÅni bhÆtÃni bhavanti jÃyasva mriyasva"iti / tasmÃtsarvotsÃhena yathÃÓakti svÃbhÃvikakarmaj¤ÃnahÃnena dak«iïottaramÃrgapratipattisÃdhanaæ ÓÃsrÅyaæ karma j¤Ãnaæ vÃnuti«Âhediti vÃkyÃrtha÷ / tathà coktam"ato vai khalu durni«prapataraæ tasmÃjjugupseta"iti ÓrutyantarÃnmok«Ãya prayatetetyartha÷ / atrÃpyuttaramÃrgapratipattisÃdhana eva mahÃnyatna÷ kartavya iti gamyate / evamevÃnuparivartanta ityuktatvÃt / evaæ praÓnÃ÷ sarve nirïÅtÃ÷ / esau vai loka ityÃrabhya puru«a÷ saæbhavatÅticaturtha÷ praÓno yatithyÃmÃhutyÃmityÃdi÷ prathamyena / pa¤camastu dvitÅyatvena devayÃnasya và patha÷ pratipadaæ pit­yÃïasya veti dak«iïottaramÃrgapratipattisÃdhanakathanena / tenaiva ca prathamo 'pyagnerÃbhya kecidarci÷ pratipadyante keciddhÆmamiti vipratipatti÷ / punarÃv­ttiÓca dvitÅya÷ praÓna ÃkÃÓÃdikrameïemaæ lokamÃgacchantÅti / tenaivÃsau loko na saæpÆryate kÅÂapataÇgÃdipratipatteÓca ke«Ã¤ciditi t­tÅyo 'pi praÓno nirïÅta÷16 // ## _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.1 ## __________ BrhUpBh_6,3.1 sa ya÷ kÃmayeta / j¤Ãnakarmaïorgatiruktà / tatra j¤Ãnaæ svatantraæ karma tu daivamÃnu«avittadvayÃyattaæ tena karmÃrthaæ vittamupÃrjanÅyam / taccÃpratyavÃyakÃriïopÃyeneti tadarthaæ manthÃkhyaæ karmÃ'rabhyate mahattvaprÃptaye / mahattve ca satyarthasiddhaæ hi vittam / taducyate-sa ya÷ kÃmayeta sa yo vittÃrthÅ karmaïyadhik­to ya÷ kÃmayeta / kim / mahanmahattvaæ prÃpnuyÃæ mahÃnsyÃmitÅtyartha÷ / tatra manthakarmaïo vidhitsitasya kÃlo 'bhidhÅyate-udagayana Ãdityasya tatra sarvatra prÃptÃvÃpÆryamÃïapak«asya Óuklapak«asya / tatrÃpi sarvatra prÃptau puïyÃhe 'nukÆla Ãtmana÷ karmasiddhikara ityartha÷ / dvÃdaÓÃhaæ yasminpuïye 'nukÆle karma cikÅr«ati tata÷ prÃkpuïyÃhamevÃ'rabhya dvÃdaÓÃhamupasadvratÅ / upasatsu vratamupasada÷ prasiddhà jyoti«Âome / tatra ca stanopacayÃpacayadvÃreïa payobhak«aïaæ tadvratam / atra ca tatkarmÃnupasaæhÃrÃtkevalamitikartavyatÃÓÆnyaæ payobhak«aïamÃtramupÃdÅyate / nanÆpasado vratamiti yadà vigrahastadà sarvamitikartavyatÃrÆpaæ grÃhyaæ bhavati tatkasmÃnna parig­hyata iti / ucyate-smÃrtatvÃtkarmaïa÷ / smÃrtaæ hÅdaæ manthakarma / nanu Órutivihitaæ satkathaæ smÃrtaæ bhavitumarhati / sm­tyanuvÃdinÅhi Órutiriyam / Órautatve hi prak­tivikÃrabhÃvastataÓca prÃk­tadharmagrÃhitvaæ vikÃrakarmaïo na tviha Órautatvam / ata eva cÃ'vasathyÃgnÃvetatkarma vidhÅyate / sarvà cÃ'v­tsmÃrtaiveti / upasadvratÅ bhÆtvà payovratÅ sannÅtyartha÷ / audumbara udumbarav­k«amaye kaæse camase và tasyaiva viÓe«aïaæ kaæsÃkÃre camasÃkÃre vaudumbara eva / ÃkÃre tu vikalpo naudumbaratve / etra sarvau«adhaæ sarvÃsÃmo«adhÅnÃæ samÆhaæ yathÃsambhavaæ yathÃÓakti ca sarvà o«adhÅ÷ samÃh­tya tatra grÃmyÃïÃæ tu daÓa niyamena grÃhyà vrÅhiyavÃdyà vak«yamÃïÃ÷ / adhikagrahaïe tu na do«a÷ / grÃmyÃïÃæ phalÃni ca yathÃsambhavaæ yathÃÓakti ca / itiÓabda÷ samastasambhÃropacayapradarÓanÃrtha÷ / anyadapi yatsambharaïÅyaæ tatsarvaæ saæbh­tyetyartha÷ / kramastatra g­hyokto dra«Âavya÷ / parisamÆhanaparilepane bhÆmisaæskÃra÷ / agnimupasamÃdhÃyeti vacanÃdÃvasathye 'gnÃviti gamyate / ekavacanÃdupasamÃdhÃnaÓravaïÃcca / vidyamÃnasyaivopasamÃdhÃnam / paristÅrya darbhÃnÃv­tà smÃrtatvÃtkarmaïa÷ sthÃlÅpÃkÃv­tparig­hyate / tayÃ'jyaæ saæsk­tya puæsà nak«atreïa puænÃmnà nak«atreïa puïyÃhasaæyuktena manthaæ sarvau«adhaphalapi«Âaæ tatraudumbare camase dadhani madhuni gh­te copasicyaikayopamanthanyopamaæmathya saænÅya madhye saæsthÃpyaudumbareïa sruveïÃ'vÃpasthÃna Ãjyasya juhotyetairmantrairyÃvanto devà ityÃdyai÷ //1// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.2-3 ## ## __________ BrhUpBh_6,3.2-3 jye«ÂhÃya svÃhà Óre«ÂhÃya svÃhetyÃrabhya dve dve ÃhutÅ hutvà manthe saæsravamavanayati / sruvÃvalepanamÃjyaæ manthe saæsrÃvayati / etasmÃdeva jye«ÂhÃya Óre«ÂhÃyetyÃdiprÃïaliÇgÃjjye«ÂhaÓre«ÂhÃdiprÃïavida evÃsminkarmaïyadhikÃra÷ / retasa ityÃrambhaikaikÃmÃhutiæ hutvà manthe saæsravamavanayatyaparayopamanthanyà punarmathnÃti //2-3 // _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.4 ## __________ BrhUpBh_6,3.4 athainamabhim­Óati bhramadasÅtyanena mantreïa //4// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.5 ## __________ BrhUpBh_6,3.5 athainamucchati saha pÃtreïa haste g­hïÃtyÃmaæsyÃmaæhi te mahÅtyanena //5// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.6 ## __________ BrhUpBh_6,3.6 athainamÃcÃmati bhak«ayati gÃyatryÃ÷ prathamapÃdena madhumatyaikayà vyÃh­tyà ca prathamayà prathamagrÃsamÃcÃmati / tathà gÃyatrÅdvitÅyapÃdena madhumatyà dvitÅyayà dvitÅya yà ca vyah­tyà dvitÅyaæ grÃsam / tathà t­tÅyena gÃyatrÅpÃdena t­tÅyayà madhumatyà t­tÅyayà ca vyÃh­tyà t­tÅyaæ grÃsam / sarvÃæ sÃvitrÅæ sarvÃÓca madhumatÅruktvÃhamevedaæ sarvaæ bhÆyÃsamiti cÃnte bhÆrbhava÷ sva÷ svÃheti samastaæ bhaÓrayati / yathà caturbhirgrÃsaistaddravyaæ sarvaæ parisamÃpyate tathà pÆrvameva nirupyet / yatpÃtrÃvaliptaæ tatpÃtraæ sarvaæ nirïijya tÆ«ïÅæ pivet / pÃïÅ prak«ÃlyÃpa Ãcamya jaghanenÃgniæ paÓcÃdagne÷ prÃkÓirÃ÷ saæviÓati / prÃta÷ saædhyÃmupÃsyÃ'dityamupati«Âhate diÓÃmekapuï¬arÅkamityanena mantreïa / yathetaæ yathÃgatametyÃ'gatya jaghanenÃgnimÃsÅno vaæÓaæ japati //6// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.7-12 ## ## ## ## ## ## __________ BrhUpBh_6,3.7-12 taæ haitamuddÃlaka ityÃdi satyakÃmo jÃbÃlo 'ntevÃsibhya uktvovÃcÃpi ya enaæ Óu«ke sthÃïau ni«i¤cejjÃyerannevÃsmi¤ÓÃkhÃ÷ praroheyu÷ palÃÓÃnÅtyevamantamenaæ manthamuddÃlakÃtprabh­tyekaikÃcÃryakramÃgataæ satyakÃma ÃcÃryo bahubhyo 'ntevÃsibhya uktvovÃca / kimanyaduvÃcetyucyate-api ya enaæ Óu«ke sthÃïau gataprÃïe 'pyenaæ manthaæ bhak«aïÃya saæsk­taæ ni«i¤cetprak«ipejjÃyerannutpadyerannevÃsminsthÃïau ÓÃkhà avayavà v­k«asya praroheyuÓca palÃÓÃni parïÃni yathà jÅvata÷ sthÃïo÷ kimutÃnena karmaïà kÃma÷ sidhyediti / dhruvaphalamidaæ karmeti karmastutyarthametat / vidyÃdhigame «ÂatÅrthÃni te«Ãmiha saprÃïadarÓanasya manthavij¤ÃnasyÃdhigame dve eva tÅrthe anuj¤Ãyete putraÓcÃntevÃsÅ ca //8-12 // _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,3.13 ## __________ BrhUpBh_6,3.13 caturaudumbaro bhavatÅti vyÃkhyÃtam / daÓa grÃmyÃïi bhavanti grÃmyÃïÃæ tu dhÃnyÃnÃæ daÓa niyamena grÃhyà ityavocÃma / ke ta iti nirdiÓyante-vrÅhiyavÃstilamëà aïupriyaÇgavo 'ïavaÓcÃïuÓabdavÃcyÃ÷ kvaciddeÓe / priyaÇgava÷ prasiddhÃ÷ kaÇguÓabdena / khalvà ni«pÃvà vallaÓabdavÃcyà loke khalakulÃ÷ kulatthÃ÷ / etadvyatirekeïa yathÃÓakti sarvau«adhayo grÃhyÃ÷ phalÃni cetyavocÃmÃyÃj¤ikÃni varjayitvà //13// ## _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.1 ## __________ BrhUpBh_6,4.1"sarvebhyo 'Çgebhyasteja÷ saæbhÆtam"iti ÓrutyantarÃt //1// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.2 ## __________ BrhUpBh_6,4.2 yata evaæ sarvabhÆtÃnÃæ sÃratamametadreto 'ta÷ kà nu khalvasya yogyà prati«Âheti sa ha sra«Âà prajÃpatirÅk«Ã¤cake / Åk«Ãæ k­tvà sa sriyaæ sas­je / tÃæ ca s­«ÂvÃdha upÃsta maithunÃkhyaæ karmÃdhaupÃsanaæ nÃma k­tavÃn / tasmÃtsriyamadha upÃsÅta Óre«ÂhÃnuÓrayaïà hi prajÃ÷ / atra vÃjapeyasÃmÃnyakÊptimÃha-sa etaæ präcaæ prak­«ÂagatiyuktamÃtmano grÃvÃïaæ somÃbhi«avopalasthÃnÅyaæ kÃÂhinyasÃmÃnyÃtprajananendriyamudapÃrayadutpÆritavÃnsrÅvya¤janaæ prati tenainÃæ sriyamabhyas­jadabhisaæsargaæ k­tavÃn //2// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.3 ## __________ BrhUpBh_6,4.3 etaddha sma vai tadvidvÃnuddÃlaka ÃruïirÃhÃdhopahÃsÃkhyaæ maithunakarma vÃjapeyasampannaæ vidvÃnityartha÷ / tathà nÃko maudgalya÷ kumÃrahÃritaÓca / kiæ ta Ãhurityujyate-bahavo maryà maraïadharmiïo manu«yà brÃhmaïà ayanaæ ye«Ãæ te brahmaïÃyanà brahmabandhavo jÃtimÃtropajÅvina ityetat / nirindriyà viÓli«Âendriyà visuk­to vigatasuk­takarmÃïo 'vidvÃæsau maithunakarmÃsaktà ityartha÷ / te kimasmÃllokÃtprayanti paralokÃtparibhra«Âà iti maithunakarmaïo 'tyantapÃpahetutvaæ darÓayati-ya idamavidvÃæso 'dhopahÃsaæ carantÅti / ÓrÅmanthaæ k­tvà patnyà ­tukÃlaæ brahmacaryeïa pratÅk«ate yadÅda rata÷ skandati bahu vÃlpaæ và suptasya và jÃgrato và rÃgaprÃbalyÃt //4// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.4 ## __________ BrhUpBh_6,4.4 etaddha sma vai tadvidvÃnuddÃlaka ÃruïirÃhÃdhopahÃsÃkhyaæ maithunakarma vÃjapeyasampannaæ vidvÃnityartha÷ / tathà nÃko maudgÃlya- kumÃrahÃritaÓca / kiæ ta Ãhurityucyate-bahavo maryà maraïadharmiïo manu«yà brÃhmaïà ayanaæ ye«Ãæ te brÃhmaïÃyanà brahmabandhavo jÃtimÃtropajÅvina ityetat / nirindriyà viÓila«Âendriyà visuk­to vigatasuk­takarmÃïo 'vidvÃæsau maithunakarmÃsaktà ityartha÷ / te kimasmÃllokÃtprayanti paralokÃtparibhra«Âà iti maithunakarmaïo 'tyantapÃpahetutvaæ darÓayati-ya idamavidvÃæso 'dhopahÃsaæ carantÅti / ÓrÅmanthaæ k­tvà patnyà ÓratukÃlaæ brahmacaryeïa pratÅk«ate yadÅda rata÷ skandati bahu vÃlpaæ và suptasya và jÃgrato và rÃgaprÃbalyÃt //4// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.5 ## __________ BrhUpBh_6,4.5 tadabhim­Óedanumantrayeta vÃnujapedityartha÷ / yadÃbhim­Óati tadÃnÃmikÃÇgu«ÂhÃbhyÃæ tadreta Ãdade ityevamantena mantreïa punarmÃmityetenanim­jyÃdantareïa madhye bhruvau bhruvervà stanau stanayorvà //5// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.6 ## __________ BrhUpBh_6,4.6 atha yadi kadÃcidudaka ÃtmÃnamÃtmacchÃyÃæ paÓyettatrÃpyatrimantrayetÃnena mantreïa-mayi teja iti / ÓrÅrha và e«Ã patnà srÅïÃæ madhye yadyasmÃnmalodvÃsà udgatamalavadvÃsÃstasmÃttÃæ malodvÃsasaæ yaÓasvinÅæ ÓrÅmatÅmabhikramyÃbhigatyopamantrayetedamadyÃ'vÃbhyÃæ kÃryaæ yatputrotpÃdanamiti trirÃtrÃnta ÃplutÃm //6// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.7 ## __________ BrhUpBh_6,4.7 sà cedasmai na dadyÃnmaithunaæ kartuæ yatputrotpÃdanamiti trirÃtrÃnta j¤Ãpayet / tathÃpi sà naiva dadyÃtkÃmamenÃæ ya«Âyà và pÃïinà vopahatyÃtikrÃmenmaithunÃya / ÓÃpsyÃmi tvÃæ durbhagÃæ kari«yÃmÅti prakhyÃpya tÃmanena mantreïopagacchedindriyeïa te yaÓasà yaÓa Ãdada iti / sà tasmÃttadabhiÓÃpÃdvandhyà durbhageti khyÃtÃyaÓà eva bhavati //7// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.8 ## __________ BrhUpBh_6,4.8 sà cedasmai dadyÃdanuguïaiva syÃdbhartustadÃnena mantreïopagacchendriyeïa te yaÓasà yaÓa ÃdadhÃmÅti tadà yaÓasvinÃvevobhÃvapi bhavata÷ //8// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.9 ## __________ BrhUpBh_6,4.9 sa yÃæ svabhÃryÃmicchediyaæ mÃæ kÃmayeteti tasyÃmarthaæ prajananendriyaæ ni«ÂhÃya nik«ipya mukhena mukhaæ saædhÃyopasthamasyà abhim­Óya japedimaæ mantramaÇgÃdaÇgÃditi //9// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.10 ## __________ BrhUpBh_6,4.10 atha yÃmicchenna garbhaæ dadhÅta na dhÃrayedgarbhiïÅ mà bhÆditi tasyÃmarthamiti pÆrvavat / abhiprÃïyÃbhiprÃïanaæ prathamaæ k­tvà paÓcÃdapÃnyÃdindriyeïa te retasà reta Ãdada ityanena mantreïÃretà eva bhavati na garbhiïÅ bhavatÅtyartha÷ //10// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.11 ## __________ BrhUpBh_6,4.11 atha yÃmiccheddadhÅta garbhamiti tasyÃmarthamityÃdi pÆrvavat / pÆrvaviparyayeïÃpÃnyÃbhiprÃïyÃdindriyeïa te retasà reta ÃdadhÃmÅti garbhiïyeva bhavati //11// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.12 ## __________ BrhUpBh_6,4.12 atha punaryasya jÃyÃyai jÃra upapati÷ syÃttaæ ceddvi«yÃdabhicari«yÃmyenamiti manyeta tasyedaæ karma / ÃmapÃtre 'gnimupasamÃdhÃya sarvaæ pratilomaæ kuryÃttasminnagnÃvetÃ÷ Óarabh­«ÂÅ÷ Óare«ÅkÃ÷ pratilomÃ÷ sarpi«Ãktà gh­tÃbhyaktà juhuyÃnmama samiddhe 'hau«ÅrityÃdyà ÃhutÅrante sarvÃsÃmasÃviti nÃmagrahaïaæ pratyekam / sa e«a evaævidyà brÃhmaïa÷ Óapati sa visuk­to vigatapuïyakarmà praiti / tasmÃdevaævicchrotrisya dÃreïa nopahÃsamicchennarmÃpi na kuryÃtkimutÃdhopahÃsaæ hi yasmÃdevaævidapi tÃvatparo bhavati ÓatrurbhavatÅtyartha÷ //12// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.13 ## __________ BrhUpBh_6,4.13 atha yasya jÃyÃmÃrtavaæ vinded­tubhÃvaæ prÃpnuyÃdityevamÃdigrantha÷ ÓrÅrha và e«Ã srÅïÃmityata÷ pÆrvaæ dra«Âavya÷ sÃmarthyÃt / tryahaæ kaæsena pibedahatavÃsÃÓca syÃt / nainÃæ snÃtÃmasnÃtÃæ ca v­«alo v­«alÅ và nopahanyÃnnopasp­Óet / trirÃtrÃnte trirÃtravratasamÃptÃvÃplutya snÃtvÃhatavÃsà syÃditi vyavahitena saæbandha÷ / tÃmÃplutÃæ vrÅhÅnavaghÃtayedvrÅhyavaghÃtÃya tÃmeva viniyu¤jyÃt //13// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.14 ## __________ BrhUpBh_6,4.14 sa ya icchetputro me Óuklo varïato jÃyeta vedamekamanubruvÅta sarvamÃyuriyÃdvar«aÓataæ k«Åraudanaæ pÃcayitvà sarpi«mantamaÓnÅyÃtÃmÃÓvarau samarthau janayitavai janayitum //14// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.15 ## __________ BrhUpBh_6,4.15 dadhyodanaæ dadhnà caruæ pÃcayitvà dvidevaæ cedicchati putraæ tadaivamaÓananiyama÷ //15// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.16 ## __________ BrhUpBh_6,4.16 kevalameva svÃbhÃvikamodanam / udagrahaïamanyaprasaÇganiv­ttyatham //16// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.17 ## __________ BrhUpBh_6,4.17 duhitu÷ pÃï¬ityaæ g­hatantravi«ayameva vede 'nadhikÃrÃt / tilaudanaæ k­taram //17// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.18 ## __________ BrhUpBh_6,4.18 vividhaæ gÅto vigÅta÷ prakhyÃta ityartha÷ / samitiÇgama÷ sabhÃæ gacchatÅti pragalbha ityartha÷ / pÃï¬ityasya p­thaggrahaïÃt / ÓuÓrÆ«itÃæ Órotumi«ÂÃæ ramaïÅyÃæ vÃcaæ bhëità saæsk­tÃyà arthavatyà vÃco bhëitetyartha÷ / mÃæsamiÓramodanaæ mÃæsaudanam / tanmÃæsaniyamÃrthamÃha-auk«eæ và mÃæsena / uk«Ã secanasamartha÷ puÇgavastadÅyaæ mÃæsam / ­«abhastato 'pyadhikavayÃstadÅyamÃr«abhaæ mÃæsam //17// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.19 ## __________ BrhUpBh_6,4.19 athÃmiprÃtareva kÃle 'vaghÃtanirv­ttÃæstaï¬ulÃnÃdÃya sthÃlÅpÃkÃv­tà sthÃlÅpÃkavidhinÃ'jyaæ ce«ÂitvÃ'jyasaæskÃraæ k­tvà caruæ Órapayitvà sthÃlÅpÃkasyÃ'hutÅrjuhotyupaghÃtamupahatyopahatyÃgnaye svÃhetyÃdyÃ÷ / gÃrhya÷ sarvo vidhirdra«Âavyo 'tra hutvoddh­tya caruÓe«aæ prÃÓnÃti svayaæ prÃÓyetarasyÃ÷ patnyai prayacchatyucchi«Âam / prak«Ãlya pÃïÅ ÃcamyodapÃtraæ pÆrayitvà tenodakenainÃæ trirabhyuk«atyena mantreïotti«ÂhÃta iti sak­nmantroccÃraïam //19// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.20 ## __________ BrhUpBh_6,4.20 athainÃmabhimantrya k«ÅraudanÃdi yathÃpatyakÃmaæ bhuktveti kramo dra«Âavya÷ / saæveÓanakÃle 'mo 'hamasmÅtyÃdimantreïÃbhipadyate //20// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.21 ## __________ BrhUpBh_6,4.21 athÃsyà ÆrÆ vihÃpayati vijihÅthÃæ dyÃvÃp­thivÅ ityanena / tasyÃmarthamityÃdi pÆrvavat / trirenÃæ Óira÷ prabh­tyanulomÃmanumÃr«Âi vi«ïuryonimityÃdi pratimantram //21// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.22 ## __________ BrhUpBh_6,4.22 ante nÃma g­hïÃtyasÃviti tasyÃ÷ //22// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.23 ## __________ BrhUpBh_6,4.23 so«yantÅmadbhirabhyuk«ati prasavakÃle sukhaprasavanÃrthamanena mantreïa / yathà vÃyu÷ pu«kariïÅæ samiÇgayati sarvata÷ / evà te garbha ejatviti //23// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.24 ## __________ BrhUpBh_6,4.24atha jÃtakarma / jÃte 'gnimupasamÃdhÃyÃÇka ÃdhÃya putraæ kaæse p­«adÃjyaæ saæmÅya saæyojya dadhi gh­te p­«adÃjyasyopaghÃtaæ juhotyasminsahasramityÃdyÃvÃpasthÃne //24// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.25 ## __________ BrhUpBh_6,4.25 athÃsya dak«iïaæ karïamabhinidhÃya svaæ mukhaæ vÃgvÃgiti trirjapet / atha dadhi madhu gh­taæ saænÅyÃnantarhitenÃvyavahitena jÃtarÆpeïa hiraïyena prÃÓayatyetairmantrai÷ pratyekam //25// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.26 ## __________ BrhUpBh_6,4.26 athÃsya nÃmadheyaæ karoti vedo 'sÅti / tadasya tadguhyaæ nÃma bhavati veda iti //26// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.27 ## __________ BrhUpBh_6,4.27 athainaæ mÃtre pradÃya svÃÇkasthaæ stanaæ prayacchati yaste stana ityÃdimantreïa //27// _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,4.28 ## __________ BrhUpBh_6,4.28 athÃsya mÃtaramabhimantrayata ilÃsÅtyanena / taæ và etamÃhurityanena vidhinà jÃta÷ putra÷ pitaraæ pitÃmahaæ cÃtiÓeta iti Óriyà yaÓasà brahmavarcasena paramÃæ ni«ÂhÃæ prÃpadityevaæ stutyo bhavatÅtyartha÷ / yasya caivaævido brÃhmaïasya putro jÃyate sa caivaæ bhavatÅtyadhyÃhÃryam //28// ## _______________________________________________________________________ START BrhUp 6,5.1-4 ## #<ÃtreyÅputrÃt | ÃtreyÅputro gautamÅputrÃt | gautamÅputro bhÃradvÃjÅputrÃt | bhÃradvÃjÅputra÷ pÃrÃÓarÅputrÃt | pÃrÃÓarÅputro vÃtsÅputrÃt | vÃtsÅputra÷ pÃrÃÓarÅputrÃt | pÃrÃÓarÅputro vÃrkÃrunÅputrÃt | vÃrkÃruïÅputro vÃrkÃruïÅputrÃt | vÃrkÃruïÅputra ÃrtabhÃgÅputrÃt | ÃrtabhÃgÅputra÷ ÓauÇgÅputrÃt | ÓauÇgÅputra÷ sÃnk­tÅputrÃt | sÃÇ­tÅputra ÃlambÃyanÅputrÃt | ÃlambÃyanÅputra ÃlambÅputrÃt | ÃlambÅputro jÃyantÅputrÃt | jÃyantÅputro mÃï¬ÆkÃyanÅputrÃt | mÃï¬ÆkÃyanÅputro mÃï¬ÆkÅputrÃt | mÃï¬ÆkÅputra÷ ÓÃï¬ilÅputrÃt | ÓÃï¬ilÅputro rÃthÅtarÅputrÃt | rÃthÅtarÅputro bhÃlukÅputrÃt | bhÃlukÅputra÷ krau¤cikÅputrÃbhyÃm | krau¤cikÅputrau vaidabh­tÅputrÃt | vaidabh­tÅputra÷ kÃrÓakeyÅputrÃt | kÃrÓakeyÅputra÷ prÃcÅnayogÅputrÃt | prÃcÅnayogÅputra÷ säjÅvÅputrÃt | säjÅvÅputra÷ prÃÓnÅputrÃd ÃsurivÃsina÷ | prÃÓnÅputra ÃsurÃyaïÃt | ÃsurÃyaïa Ãsure÷ | Ãsuri÷| BrhUp_6,5.2 ||># ## ## __________ BrhUpBh_6,5.1-4 athedÃnÅæ samastapravacanavaæÓa÷ / srÅprÃdhÃnyÃt guïavÃnputro bhavatÅti prastutam / ata÷ srÅviÓe«aïenaiva putraviÓe«aïÃdÃcÃryaparamparà kÅrtyate / tÃnÅmÃni ÓuklÃnÅtyavyÃmiÓrÃïi brÃhmaïena / athavà yÃnÅmÃni yajÆæ«i tÃnÅ ÓuklÃni ÓuddhÃnÅtyetat / prajÃpatimÃrabhya yÃvatpautimëÅputrastÃvadadhomukho niyatÃcÃryapÆrvakramo vaæÓa÷ samÃnamÃsÃæjÅvÅputrÃt / brahmaïa÷ pravacanÃkhyasya / taccaitadbrahma prajÃpatiprabandhaparamparayÃ'gatyÃsmÃsvanekadhÃvipras­tamanÃdyanantaæ svayaæbhu brahma nityaæ tasmai brahmaïe nama÷ / namastadanuvartibhyo gurubhya÷ //1-4 // iti b­hadÃraïyakopani«adi «a«ÂhÃdhyÃyasya pa¤camaæ brÃhmaïam //5// iti vÃjasaneyake b­hadÃraïyakopani«adi «a«ÂhodhyÃya÷ //6// iti vÃjasaneyakeb­hadÃraïyakakrameïëÂamo 'dhyÃya÷ //8// iti ÓuklayajurvedÅyà b­hadÃraïyakopani«at saæpÆrïà oæ pÆrïamada÷ pÆrïamidaæ pÆrïÃtpÆrïamudacyate / pÆrïasya pÆrïamÃdÃya pÆrïamevÃvaÓi«yate // oæ ÓÃnti÷ ÓÃnti÷ ÓÃnti÷