Brhadaranyaka-Upanisad (Brhadaranyakopanisad), Kanva recension
with the commentary ascribed to Samkara

ADHYAYA 1


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.

The mula text has been checked against the ed. by V.P. Limaye and R.D. Vadekar
(Eighteen Principal Upanisads, vol. 1, Poona 1958), and the electronic version
available on TITUS. In cases of divergence, preference has usually been given
to the printed edition.

The text of the commentary is not proofread!


REFERENCE SYSTEM:
BrhUp_n,n.n = mula text
BrhUPBh_n,n.n = Samkara's Bhasya

#<...># = BOLD



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




oü
bçhadàraõyakopaniùad
oü pårõamadaþ pårõamidaü pårõàtpårõamadacyate /
pårõasya  pårõamàdàya  pårõamevàva÷iùyate //
oü ÷àntiþ ! ÷àntiþ !! ÷àntiþ !!!

oü namo brahmàdibhyo brahmavidyàsampradàyakartçbhyo vaü÷açùibhyo namo gurubhyaþ /
'uùà và a÷vasya'ityevamàdyà vàjasaneyibràhmaõopaniùat /
tasyà iyamalpagranthà vçttiràrabhyate saüsàravyàvivçtsubhyaþ saüsàrahetunivçttisàdhanabrahmàtmaikatvavidyàpratipattaye /
seyaü brahmavidyà upaniùacchabdhavàcyàtatparàõàü sahetoþ saüsàrasyàtyantàvasàdanàt /
upaniùåvasyasadestadarthatvàt /
tàdarthyàd grantho 'pyupaniùad ucyate /
seyaü  ùaóadhyàyã araõye 'nåcyamànatvàdàraõyakam,bçhattvàtparimàõato bçhadàraõyakam /
tasyàsya karmakàõóena sambandho 'bhidhãyate /
sarvo 'pyayaü vedaþ pratyakùànumànàbhyàmanavagateùñàniùñapràptiparihàropàya- prakà÷anaparaþ sarvapuruùàü nisargata eva tatpràptiparihàrayoriùñatvàt /
dçùñaviùaye ceùñàniùñaùñapràptiparihàropàya- j¤ànasya pratyakùànumànàbhyàmeva siddatvànnàgamànveùaõà /
na càsati janmàntarasambandhyàtmàstitvavij¤àne janmàntarasambandhyàtmàstitvavij¤àne janmàntareùñàniùñaùñapràptiparihàrecchà syàt svabhàvavàdidar÷anàt /
tasmàjjanmàntarasambandhyàtmàstitve janmàntareùñàniùñaùñapràptiparihàropàyavi÷eùe ca ÷àstraü pravartate /
"yeyaü prete vicikitsà mànuùye 'stãtyeke nàyamastãti caike" (ka.u. 1 / 1 / 20) ityupakramya"astãtyevopalabdhavyaþ"  (ka.u. 2 / 3 / 13) ityevamàdinirõayadar÷anàt /
"yathà ca maraõaü pràpya" (ka.u.2 / 2 / 6) ityupakramya"yonimanye prapadyante ÷arãratvàya dehinaþ /
sthàõumanye 'nusaüyanti yathàkarma yathà÷rutam"(ka.u.2 / 2 / 7) iti ca /
"svaya¤jyotiþ" (bç.u. 4 / 3 / 9) ityupakramya"taü vidyàkarmaõi samanvàramete"( 4 / 4 / 2 ) "puõyo vai puõena karmaõà bhavati pàpaþ pàpena"( 3 / 2 / 13 ) iti ca /
"j¤apayiùyàmi"(bç.u.2 / 1 / 15) ityupakramya"vij¤ànamayaþ"(2 / 1 / 16) iti ca vyatiriktàtmàstitvam /
tatpratyakùaviùayameveti cenna, vàdivipratipattidar÷anàt /
na hi dehàntarasambandhina àtmanaþ pratyakùeõàstitvavij¤àne lokàyatikà bauddhà÷ca naþ pratikålàþ syunàstyàtmeti vadantaþ /
na hi  ghañàdau pratyakùaviùaye ka÷cidvipratipadyate nàsti ghaña iti /
sthàõvàdau puruùàdidar÷anànneti cenna niråpite sthàõvàdau vipratipattirbhavati /
vainà÷ikàstvahamitipratyaye jàyamàne 'pi dehàntaravyatiriktasya nàstitvameva pratijànate /
tasmàtpratyakùaviùayavailakùaõyàt pratyakùànnàtmàstitvasiddhiþ /
tathànumànàdapi /
÷rutyà àtmàstitve liïgasya dar÷itvàlliïgasya ca pratyakùaviùayatvànneti cenna, janmàntarasambandhasyàgrahaõàt /
àgamena tvàtmàstitve 'vagate vedapradar÷italaukikaliïgavi÷eùai÷ca tadanusàriõo mãmàüsakàstàrkikà÷ca ahampratyayaliïgàni ca vaidikànyeva svamatiprabhavàõãti kalpayanto vadanti pratyakùa÷cànumeya÷càtmeti /
sarvathàpyastyàtmà dehàntarasambandhãtyevaü pratipatturdehàntaragateùñàniùñapràptiparihàropàyavi÷eùàrthinastadvi÷eùaj¤àpanàya karmakàõóamàrabdham /
na tvàtmana iùñàniùñapràptiparihàrecchàkàraõamàtmaviùayamaj¤ànaü kartçbhoktçsvaråpàbhimànalakùaõaü tadviparãtabrahmàtmasvaråpavij¤ànenàpanãtam /
yàvaddhi tannàpanãyate tàvadayaü karmaphalaràgadveùàdisvàbhàvikadoùaprayuktaþ ÷àstravihitapratiùiddhàtikrameõàpi vartamàno manovàkkàyairdçùñàdçùñàniùñasàdhanàni adharmasaüj¤akàni karmàõyupacinoti bàhulyena, svàbhàvikadoùabalãyastvàt /
tataþ sthàvarantàdhogatiþ /
kadàcicchàstrakçtasaüskàrabalãyastvam, tato manaàdibhiriùñasàdhanaü bàhulyenopacinoti dharmàkhyam /
tad dvividham-j¤ànapårvakaü kevala¤ca /
tatra kevalaü pitçlokàdipràptiphalam /
j¤ànapårvakaü devalokàdibrahmalokàntapràptiphalam /
tathà ca ÷àstram-"àtmayàji ÷reyàndevayàjinaþ"(÷ata.bràhma.) ityàdi /
smçti÷ca"dvividham karma vaidikam"(manu.12 / 88) ityàdyà /
sàmye ca dharmàdharmayoþ manuùyatvapràptiþ /
evaü brahmàndyà sthàvaràntà svàbhàvikàvidyàdidoùavatã dharmàdharmasàdhanakçtà saüsàragatirnàmaråpakarmà÷rayà /
tadevedaü vyàkçtaü sàdhyasàdhanaråpaü jagatpràgutpatteravyàkçtamàsãt /
sa eùa bãjàïkuràdivadavidyàkçtaþ saüsàra àtmani kriyàkàrakaphalàdhyàropalakùaõo 'nàdirananto 'narthaþ, ityetasmàdviraktasyàvidyànivçttaye tadviparãtabrahmavidyàpratipattyarthopaniùadàrabhyate /
asya tva÷vamedhakarmasambandhino vij¤ànasya prayojanaü yepàma÷vamedhe na adhikàrasteùàmasmàdeva vij¤ànàt phalapràptiþ /
'vidyayà và karmaõà và' "taddhaitallokajideva"(bç.u.1 / 3 / 28) ityevamàdi÷rutibhyaþ /
karmaviùayatvameva vij¤ànasyeti cenna,"yo '÷vamedhena yajate ya u cainamevaü veda"iti vikalpa÷ruteþ /
vidyàprakaraõe càmnànàt karmàntare ca sampàdanadar÷anàd vij¤ànàt tatphalapràptirastãtyavagamyate /
sarveùàü ca karmaõàü paraü karmà÷vamedhaþ samaùñivyaùñipràptiphalavatvàt tasya ceha brahmavidyàpràrambha àmnànaü sarvakarmaõàü saüsàraviùayatvapradar÷anàrtham /
tathà ca dar÷ayiùyati phalama÷anàyàmçtyubhàvam /
na nityànàü saüsàraviùayaphalatvamiti cenna, sarvakarmaphalopasaühàra÷ruteþ /
sarvaü hi patnãsambaddhaü karma /
"jayà me syàt ........etàvànvai kàmaþ"(bç.u.1 / 4 / 17) iti nisargata eva sarvakarmaõàü kàmyatvaü dar÷ayitvà, putrakarmàparavidyànàü ca"manuùyalokaþ pitçloko devalokaþ"(bç.u.1 / 5 / 16) iti phalaü dar÷ayitvà, tryannàtmakatàü cànte upasaühariùyati"trayaü và idaü nàma råpaü karma"(bç.u.1 / 6 / 1) iti /
sarvatarmaõàü phalaü vyàkçtaü saüsàra eveti /
idameva trayaü pràgutpattestarhyavyàkçtamàsãt /
tadeva punaþ sarvapràõikarmava÷àdvyàkriyate bãjàdiva vçkùaþ /
so 'yaü vyàkçtàvyàkçtaråpaþ saüsàro 'vidyàviùayaþ;kriyàkàrakaphalàtmakatayà àtmaråpatvenàdhyàropitaþ avidyayaiva mårtàmårtatadvàsanàtmakaþ /
ato vilakùaõo 'nàmaråpakarmàtmako 'dvayo nitya÷uddhabuddhamuktasvabhàvo 'pi kriyàkàrakaphalabhedàdiviparyayeõàvabhàsate /
ato 'smàtkriyàkàrakaphalabhedasvaråpàd etàvadidamiti sàdhyasàdhanaråpàdviraktasya kàmàdidoùakarmabãjabhåtàvidyànivçttaye rajjvàmiva sarpavij¤ànàpanayàya brahmavidyà àrabhyate /
tatra tàvada÷vamedhavij¤ànàya'uùà và a÷vasya'ityàdi /
tatrà÷vaviùayameva dar÷anamucyate pràdhànyàda÷vasya /
pràdhànyaü ca tannàmàïkitatvàtkratoþ pràjàpatyatvàcca /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,1.1

#<uùà và a÷vasya medhyasya ÷iraþ |
sårya÷ cakùur vàtaþ pràõo vyàttam agnir vai÷vànaraþ saüvatsara àtmà÷vasya medhyasya |
dyauþ pçùñham antarikùam udaraü pçthivã pàjasyaü di÷aþ pàr÷ve avàntaradi÷aþ par÷ava çtavo 'ïgàni màsà÷ càrdhamàsà÷ ca parvàõy ahoràtràõi pratiùñhà nakùatràõy asthãni nabho màüsàni |
åvadhyaü sikatàþ sindhavo gudà yakçc ca klomàna÷ ca parvatà oùadhaya÷ ca vanaspataya÷ ca lomàni |
udyan pårvàrdho nimloca¤ jaghanàrdhaþ |
yad vijçmbhate tad vidyotate |
yad vidhånute tat stanayati |
yan mehati tad varùati |
vàg evàsya vàk || BrhUp_1,1.1 ||>#

__________


BrhUpBh_1,1.1 uùà iti, bràhmo muhårta uùàþ /
vai÷abdaþ smaraõàrthaþ prasiddhaü kàlaü smàrayati /
÷iraþ pràdhànyàt /
÷ira÷ca pradhànaü ÷arãràvayavànàm /
a÷vasya medhyasya medhàrhasyayaj¤iyasyopàþ ÷iraþ iti sambandhaþ /
karmàïgasya pa÷oþ saüskartavyatvàt kàlàdidçùñayaþ ÷ira àdiùu kùipyante /
pràjàpatyatvaü ca prajàpatidçùñyadhyàropaõàt /
kàlalokadevatàtvàdhyàropaõaü ca prajàpatitvakaraõaü pa÷oþ /
evaüråpo hi prajàpatiþ, viùõatvàdikaraõamiva pratimàdau /
sårya÷cakùuþ ÷iraso 'nantaratvàt såryàdhidaivatatvàcca /
vàtaþ pràõo vàyusvàbhàvyàt /
vyàttaü vivçtaü mukhamagnirvai÷vànararþ /
vai÷vànara ityagnervi÷eùaõarm /
vai÷vànaro nàmàgnirvivçtaü mukhamityartho mukhasyàgnidaivatatvàt /
saüvatsara àtmà, saüvatsaro dvàda÷amàsastrayoda÷amàso và,àtmà÷arãram /
kàlàvayavànàü ca saüvatsaraþ ÷arãraü càtmà "madhyaü hyaùàmaïgànàmàtmà"iti ÷ruteþ /
a÷vasya medhyasyeti sarvatrànupaïgàrthaü punarvacanam /
dyauþ pçùñhamårdhvatvasàmànyàt /
antarikùamudaraü suùiratvasàmànyàt pçthivã pàjasyaü pàdasyaü pàjasyamiti varõavyatyayena, pàdàsanasthànamityarthaþ /
di÷a÷catasro 'pi pàr÷ve pàr÷vena di÷àü sambandhàt /
pàr÷vayordi÷àü ca saïkhyàvaiùamyàdayuktamiti cenna, sarvamukhatvopapattera÷vasya pàr÷vàbhyàmeva sarvadi÷àü sambandhàdadoùaþ /
avàntaradi÷a àgneyyàdyàþ par÷avaþ pàr÷vàsthãni /
çtavo 'ïgàni saüvatsaràvayavatvàdaïgasàdharmyàt /
ahoràtràõi pratiùñhàþ /
bahuvacanàt pràjàpatyadaivapitryamànuùàõi, pratiùñhàþ pàdàþ pratitiùñhatyetairiti /
ahoràtrairhi kàlàtmà pratitiùñhatya÷vasya pàdaiþ /
nakùatràõyasthãni ÷uklatvasàmànyàt /
nabho nabhaþsthà meghà antarãkùasyodaratvokteþ, màüsànyudakarudhirasecanasàmànyàt /
åvadhyaü udarasthamardhajãrõama÷anaü sikatà vi÷liùñàvayavatvasàmànyàt /
sindhavaþ syandanasàmànyannadyo gudà nàóyo bahuvacanàcca /
yakçccaklomàna÷ca hçdayasyàdhasthàddakùiõottarau màüsakhaõóau /
klomàna iti nityaü bahuvacanamekasminneva /
parvatàþ kàñhinyàducchritatvàcca /
oùadhaya÷ca kùudràþ sthàvarà vanaspatayo mahànto lomàni ke÷à÷ca yathàsambhavam /
udyannudgacchanbhavati savità àmadhyàhnàda÷vasya pårvàrdho nàmerårdhvamityarthaþ /
nimlocannastaü yannàmadhyàhnàjjaghanàrdho 'paràrdhaþ pårvàparatvasàdharmyàt /
yadvijçmbhate gàtràõi vinàmayati vikùipati tadvidyotate vidyotanaü mukhaghanavidàraõasàmànyàt /
yadvidhånute gàtràõi kampayati tatstanayati garjana÷abdhasàmànyàt /
yanmehati måtraü karotya÷vastadvarùati varùaõaü tat secanasàmànyàt /
vàgeva ÷abda evàsyà÷vasya vàgiti, nàtra kalpanetyarthaþ //1//


aharvà iti /
sàvarõaràjatau mahimàkhyau grahàva÷vasyàgrataþ pçùñhata÷ca sthàpyete tadviùayamidaü dar÷anam-- 


_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,1.2

#<ahar và a÷vaü purastàn mahimànvajàyata |
tasya pårve samudre yoniþ |
ràtrir enaü pa÷càn mahimànvajàyata |
tasyàpare samudre yonir |
etau và a÷vaü mahimànàv abhitaþ sambabhåvatuþ |
hayo bhåtvà devàn avahad vàjã gandharvàn arvàsuràn a÷vo manuùyàn |
samudra evàsya bandhuþ samudro yoniþ || BrhUp_1,1.2 ||>#

__________

BrhUpBh_1,1.2 ahaþ sauvarõo graho dãptisàmànyàdvai /
ahara÷vaü purastànmahimànvajàyateti katham? a÷vasya prajàpatitvàt /
prajàpatirhyàdityàdilakùaõo 'hnà lakùyate /
a÷vaü lakùayitvàjàyata sauvarõo mahimà graho vçkùamanu vidyotate vidyuditi yadvat /
tasya grahasya pårve pårvaþ samudre samudro yonirvibhaktivyatyayena /
yonirityàsàdanasthànam /
tathà ràtrã ràjate graho varõasàmànyàjjaghanyatvasàmànyàdvà /
enama÷vaü pa÷càtpçùñato mahimànvajàyata, tasyàpare samudre yoniþ /
mahimà mahattvàt /
a÷vasya hi vibhåtireùà yatsauvarõo ràjata÷ca grahàvubhayataþ sthàpyete /
tàvetau vai mahimànau mahimàkhyau grahàva÷vamabhitaþ sambabhåvaturuktalakùaõàveva sambhåtau /
itthamasàva÷vo mahatvayukta iti punarvacanaü stutyartham /
tathà ca hayo bhåtvetyàdi stutyarthameva /
hayo hinotergatikarmaõo vi÷iùñagatirityarthaþ /
jàtavi÷eùo và /
devànavahad devatvamagamayatprajàpatitvàt /
devànàü và voóhàbhavat /
natu nindaiva vàhanatvam /
naiùa doùaþ, vàhanatvaü svàbhàvikama÷vasya /
svàbhàvikatvàducchràyapràptirdevàdisambandho '÷vasyeti stutirevaiùà /
tathà vàjyàdayo jàtivi÷eùàþ /
vàjã bhåtvà gandharvànavahadityanuùaïgaþ /
tathàrvà bhåtvàsuràn /
a÷vo bhåtvà manuùyàn /
samudra eveti paramàtmà bandhubandhanaü badhyate 'sminniti /
samudro yoniþ kàraõamutpattiü prati /
evamasau ÷uddhayoniþ ÷uddhasthitiriti ståyate /
apsu yonirvà a÷vaþ iti ÷ruteþ prasiddha eva và samudro yoniþ //2//

#<iti prathamàdhyàye prathamama÷vamedhabràhmaõam //1//>#



athàgnera÷vamedhopayogikasyotpattirucyate /
tadviùayadar÷anavivakùayaivotpattiþ stutyarthà /



_______________________________________________________________________
START BrhUp 1,2.1

#<naiveha kiü canàgra àsãt |
mçtyunaivedam àvçtam àsãd a÷anàyayà |
a÷anàyà hi mçtyuþ |
tan mano 'kurutàtmanvã syàm iti |
so 'rcann acarat |
tasyàrcata àpo 'jàyanta |
arcate vai me kam abhåd iti |
tad evàrkyasyàrkatvam |
kaü ha và asmai bhavati ya evam etad arkyasyàrkatvaü veda || BrhUp_1,2.1 ||>#

__________

BrhUpBh_1,2.1 naiveha ki¤canàgra àsãt /
iha saüsàramaõóale ki¤cana ki¤cidapi nàmaråpapravibhaktavi÷eùaü naivàsãd na babhåva agre pràgutpattermanàdeþ /
kiü ÷ånyameva syàt"naiveha ki¤cana"iti ÷ruteþ /
na kàryaü kàraõaü vàsãt /
utpatte÷ca, utpadyate hi ghañaþ, ataþ pràgutpatterghañasya nàstitvam /
nanu kàraõasya na nàstitvaü mçtpiõóàdidar÷anàt /
yannopalabhyate tasyaiva nàstità /
astu kàryasya na tu kàraõasya, upalampamànatvàt /
naþ pràgutpatteþ sarvànupalambhàt /
anupalabdhi÷cedabhàvahetuþ sarvasya jagataþ pràgutpatterna kàraõaü kàryaü vopalabhyate /
tasmàtsarvasyaivàbhàvo 'stu /
naþ"mçtyunaivedamàvçtamàsãt"iti ÷ruteþ /
yadi hi ki¤cidapi nàsãd yenàvriyate yaccàvriyate tadà nàvakùyat'mçtyunaivedamàvçtam'iti /
na hi bhavati gaganakusumacchanno vandhyàputra iti /
bravãti ca'mçtyunaivedamàvçtamàsãt'iti, tasmàdyenàvçtaü kàraõena, yaccàvçtaü kàryaü pràgutpattestadubhayamàsãt, ÷ruteþ pràmàõyàdanumeyatvàcca /
anumãyate ca pràgutpatteþ kàryakàraõayorastitvam;kàryasya hi sato jàyamànasya kàraõe satyutpattidar÷anàt, asati càdar÷anàt /
jagato 'pi pràgutpatteþ kàraõàstitvamanumãyate ghañàdikàraõàstitvavat /
ghañàdikàraõasyàpyasattvameva, anupamçdya mçtpiõóàdikaü ghañàdyanutpatteriti cet? na;mçdàdeþ kàraõatvàt /
mçtsuvarõàdi hi tatra kàraõaü ghañarucakàdeþ, na piõóàkàravi÷eùaþ, tadabhàve bhàvàt /
asatyapi  piõóàkàravi÷eùe mçtsuvarõàdikàraõadravyamàtràdeva ghañarucakàdikàryotpattirdç÷yate /
tasmànna  piõóàkàravi÷eùe ghañarucakàdikàraõam /
asati tu mçtsuvarõàdidravye ghañarucakàdirna jàyata iti mçtsuvarõàdidravyameva kàraõam, na tu piõóàkàravi÷eùaþ /
sarvaü hi kàraõaü kàryamutpàdayatpårvotpannasyàtmakàryasya tirodhànaü kurvatkàryàntaramutpàdayati, ekasminkàraõe yugapadanekakàryavirodhàt /
na ca pårvakàryopamamarde kàraõasya svàtmopamarde bhavati /
tasmàtpiõóàdyupamarde kàryotpattidar÷anamahetuþ pràgutpatteþ kàraõàsattveþ /
piõóàdivyatirekeõa mçdàderasattvàdayuktamiti cet-piõóàdipårvakàryopamarde mçdàdikàraõaü nopamçdyate, ghañàdikàryàntare 'pyanuvartate ityetadayuktam;piõóaghañàdivyatirekeõa mçdàdikàraõasyànupalambhàditi cet? na, mçdàdikàraõànàü ghañàdyutpattau piõóàdinivçttàvanuvçttidar÷anàt /
sàdç÷yàdanvayadar÷anaü na kàraõànuvçtteriti cenna, piõóàdigatànàü mçdàdyavayavànàmeva ghañàdau pratyakùatve 'numànàbhàsàtsàdç÷yàdikalpanànupapatteþ /
na ca pratyakùànumànayorviruddhàvyabhicàrità,pratyakùapårvakatvàdanumànasya sarvatraivànà÷vàsaprasaïgàt /
yadi ca kùaõikaü sarvaü tadevedamiti gamyamànaü tadbuddherapyanyatadbuddhyapekùatve tasyà apyanyatadbuddhyapekùatvamityanavasthàyàü tatsadç÷amidamityasyà api buddhermçpàtvàtsarvatrànà÷vàsataiva /
tadidambuddhyorapi kartrabhàve sambandhànupapattiþ /
sàdç÷yàttatsambandha iti cenna, tadidambuddhyoritaretaraviùayatvànupapatteþ /
asati cetaretaraviùayatve sàdç÷yagrahaõànupapattiþ /
asatyeva sàdç÷ye tadbuddhiriti cenna, tadidambuddhyorapi sàdç÷yabuddhivadasadviùayatvaprasaïgàt /
asadviùayatvameva sarvabuddhãnàmastviti cenna, buddhibuddherapyasadviùayatvaprasaïgàt /
tadapyastviti cenna, sarvabuddhãnàü mçùàtve 'satyabuddhyanupapatteþ /
tasmàdasadetatsàdç÷yàttadbuddhiriti /
ataþ siddhaþ pràkkàryotpatteþ kàraõasadbhàvaþ /
kàryasya càbhivyaktiliïgatvàt /
kàryasya ca sadbhàvaþ pràgutpatteþ siddhaþ /
kathamabhivyaktiliïgatvàdabhivyaktiliïgamasyeti /
abhivyaktiþ sàkùàdvij¤ànàlambanatvapràptiþ /
yadvi loke pràvçtaü tama àdinà ghañàdivastu tadàlokàdinà pràvaraõatiraskàreõa vij¤ànaviùayatvaü pràpnuvatpràksadbhàvaü na vyabhicarati /
tathedamapi jagatpràgutpatterityavagacchàmaþ /
na hyavidyamàno ghaña udite 'pyàditye upalabhyate /
na te 'vidyamànatvàbhàvàdupalabhyetaiveti cet /
na hi tava ghañàdikàryaü kadàcidapyavidyamànamityudite àditye upalabhyetaiva mçtpiõóe 'sannihite tamàdyàvaraõe càsati vidyamànatvàditi cet? na, dvividhatvàdàvaraõasya /
ghañàdikàryasya dvividhaü hyàvaraõaü mçdàdàravibhaktasya tamaþkuóyàdi pràïmçdo 'bhivyaktermçdàdyavayavànàü piõóàdikàryàntararåpeõa saüsthànam /
tasmàtpràgutpattervidyamànasyaiva ghañàdikàryasya àvçtatvàdanupalabdhiþ /
naùñotpannabhàvàbhàva÷abdapratyayabhedastu abhivyàktatirobhàvayordvividhatvàpekùaþ /
piõóakapàlàderàvaraõavailakùaõyàdayuktamiti cet? tamaþkuóyàdi hi ghañàdyàvaraõaü ghañàdibhinnade÷aü dçùñaü na tathà ghañàdibhinnade÷e dçùñe piõóakapàle /
tasmàt piõóakapàlasaüsthànayorvidyamànasyaiva ghañasyàvçtatvàd anupalabdhirityayuktam àvaraõadharmavailakùaõyàditi cet? na kùãrodakàdeþ kùãràdyàvaraõenaikade÷atvadar÷anàt /
ghañàdikàrye kapàlacårõàdyavayavànàmantarbhàvàdanàvaraõatvamiti cenna, vibhaktànàü kàryàntaratvàdàvaraõatvopapatteþ /
àvaraõàbhàva eva yatnaþ kartavya iti cet? piõóakapàlàvasthayorvidyamànameva ghañàdikàryamàvçtatvànnobhalabhyata iti ced ghañàdikàryàrthinà tadàvaraõavinà÷a eva yatnaþ kartavyo na ghañàdyutpattau? na caitadasti, tasmàdayuktaü vidyamànasyaivàvçtatvàdanupalabdhiriti cet? na aniyamàt /
na hi vinà÷amàtraprayatnàdeva ghañàdyabhivyaktirniyatà /
tamàdyàvçte ghañàdau pradãpàdyutpattau prayatnadar÷anàt /
so 'pi tamonà÷àyaiveti cet? dãpàdyutpattàvapi yaþ prayatnaþ so 'pi tamastiraskaraõàya tasminnaùñe ghañaþ svayamevopalabhyate /
na hi ki¤cidàdhãyate iti cet? na, prakà÷avato ghañasyopalabhyamànatvàt /
yathà prakà÷avi÷iùño ghaña upalabhyate  na tathà pràkpradãpakaraõàt /
tasmànna tamastiraskàràyaiva pradãpakaraõaü kiü tarhi? prakà÷avattvaya /
prakà÷avattvenaivopalabhyamànatvàt /
kvacidàvaraõavinà÷e 'pi yatnaþ syàt, yathà kuóyàdivinà÷e /
tasmànna niyamo 'styabhivyaktarthinàvaraõavinà÷a eva yatnaþ kàrya iti /
niyamàtmarthavattvàcca /
kàraõe vartamànaü kàryaü kàryàntaràõàmàvaraõamityavocàma /
tatra yadi pårvàbhivyaktasya kàryasyapiõóasyavyavahitasya và kapàlasya vinà÷a eva yatnaþ kriyeta, tadà vidalacårõàdyapi kàryaü jàyeta /
tenàpyàvçto ghaño nopalabhyata iti  punaþ prayatnàntarapekùaiva /
tasmàd ghañàdyabhivyaktyarthino niyata eva kàrakavyàpàror'thavàn /
tasmàtpràgutpatterapi tadeva kàryam /
atitànàgatapratyayabhedàcca /
atãto ghaño 'nàgato ghaña ityetayo÷ca pratyayorvartamànaghañapratyayavanna nirviùayatvaü yuktam;anàgatàrthipravçtte÷ca /
na hyasatyarthitayà pravçttirloke dçùñà /
yoginàü càtãtànàgataj¤ànasya satyatvàt /
asaü÷cedbhaviùyadghaña ai÷varambhaviùyadghañaviùayaü pratyakùaj¤ànaü mithyà syàt na ca pratyakùamupacaryate /
ghañasadbhàvehyanumànamavocàma /
vipratiùedhàcca /
yadi ghaño bhaviùyatãti kulàlàdiùu vyàpriyamàõeùu ghañàrthaü pramàõena ni÷citaü yena ca kàlena ghañasya sambandho bhaviùyatãtyucyate, tasminneva kàle ghaño 'sanniti vipratiùiddhamabhidhãyate /
bhaviùyanaghaño 'sanniti, na bhaviùyatãtyarthaþ /
ayaü ghaño na vartata iti yadvat /
atha pràgutpatterghaño 'sannityucyeta, ghañàrtha pravçtteùu kulàlàdiùu tatra yathà vyàpàraråpeõa vartamànàstàvatkulàlàdayaþ, tathà ghaño na vartata ityasacchabdasyàrtha÷cenna virudhyate /
kasmàt? svena hi bhaviùyadråpeõa ghaño vartate /
na hi piõóasya vartamànatà kapàlasya và ghañasya bhavati /
na ca tayorbhaviùyattà ghañasya /
tasmàtkulàlàdivyàpàravartamànatàyàü pràgutpatterghaño 'sanniti na virudhyate /
yadi ghañasya yatsvaü bhaviùyattàkàryaråpaü tatpratipidhyeta, tatpratipedhe virodhaþ syàt /
na tu tadbhavànpratiùedhati /
na ca sarveùàü kriyàvatàü kàrakàõàmekaiva vartamànatà bhaviùyattvaü và /
api ca caturvidhànàmabhàvànàü ghañasyetaretaràbhàvo ghañàdanyo dçùño yathà ghañàbhàvaþ pañàdireva na ghañasvaråpameva /
na ca ghañàbhàvaþ sanpaño 'bhàvàtmakaþ, kiü tarhi? bhàvaråpa eva /
evaü ghañasya pràkpradhvaüsàtyantàbhàvanàmapi ghañàdanyatvaü syàt /
ghañena vyapadi÷yamànatvàd  ghañasyetaretaràbhàvavat /
tathaiva bhàvàtmakatàbhàvànàm /
evaü ca sati ghañasya pràgabhàva iti na ghañasvaråpameva pràgutpatternàsti /
atha ghañasya pràgabhàva iti ghañasya yatsvaråpaü tadevocyeta ghañasyetivyapade÷ànupapattiþ /
atha kalpayitvà vyapadi÷yeta ÷ilàputrakasya ÷arãramiti yadvat, tathàpi ghañasya pràgabhàva iti kalpitasyaivàbhàvasya ghañena vyapade÷o na ghañasvaråpasyaiva /
athàrthàntaraü ghañàd ghañasyàbhàva iti, uktottarametat /
ki¤cànyatpràgutpatteþ ÷a÷aviùàõavadabhàvabhåtasya ghañasya svakàraõasattàsambandhànupapattiþ, dviniùñhatvàtsambandhasya ayutasiddhànàmadoùa iti cenna, bhàvàbhàvayorayutasiddhatvànupapatteþ /
bhàvàbhåtayorhi yutasiddhatàyutasiddhatà và syànna tu bhàvàbhàvayorabhàvayorvà /
tasmàtsadeva kàryaü pràgutpatteriti siddham /
kiüllakùaõena mçtyunàvçtamityata àha-a÷anàyayà a÷itumicchà a÷anàyà saiva? mçtyorlakùaõaü tayà lakùitena mçtyunà÷anàyayà /
kathama÷anàyà mçtyuþ? ityucyate-- a÷anàyà hi mçtyuþ /
hi÷abdena prasiddhaü hetumavadyotayati /
yo hya÷itumicchati so '÷anàyànantarameva hanti jantån, tenàsàva÷anàyayà lakùyate mçtyuritya÷anàyà hãtyàha /
buddhyàtmano '÷anàyà dharma iti sa eùa buddhyavastho hiraõyagarbho mçtyurityucyate /
tena mçtyunedaü kàryamàvçtamàsãt /
yathà piõóàvasthayà mçdà ghaõñàdaya àvçtàþ syuriti tadvat /
tanmano 'kuruta /
taditi manaso nirde÷aþ /
sa prakçto mçtyurvakùyamàõakàryasisçkùayà tatkàryàlocanakùamaü manaþ÷abdavàcyaü saükalpàdilakùaõamantaþkaraõamakuruta kçtavàn /
kenàbhipràyeõa mano 'karot? ityucyate-àtmanvã àtmavàn syàü bhaveyam /
ahamanenàtmanà manasà manasvã syàmityabhipràyaþ /
sa prajàpatirabhivyaktena manasà samanaskaþ sannarcannarcayanpåjayan àtmànameva kçtàrtho 'smãtyacaraccaraõamakarot /
tasya prajàpaterarcataþ påjayata àpo rasàtmikàþ påjàïgabhåtà ajàyantotpannàþ /
atràkà÷aprabhçtãnàü trayàõàmutpattyanantaramiti vaktavyam, ÷rutyantarasàmarthyàdvikalpàsambhavàcca sçùñikramasya /
arcate påjàü kurvate vai me mahyaü kamudakamabhådityevamamanyata yasmànmçtyuþ, tadeva tasmàdeva hetorarkasya agnera÷vamedhakratvaupayogikasyàrkatvam arkatve heturityarthaþ /
agnerarkanàmanirvacanametet /
arcanàtsukhahetupåjàkaraõàd apsambandhàcca agneretadgauõaü nàmàrka iti /
ya evaü yathoktamarkasyàrkatvaü veda jànàti kamudakaü sukhaü và nàmasàmànyàt /
ha và ityavatàraõàrthau /
bhavatyeveti /
asmai evaüvide evaüvidarthaü bhavati //1//



kaþ punarasàvarkaþ? ityucyate- 



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,2.2

#<àpo và arkaþ |
tad yad apàü ÷ara àsãt tat samahanyata |
sà pçthivy abhavat |
tasyàm a÷ràmyat |
tasya ÷ràntasya taptasya tejoraso niravartatàgniþ || BrhUp_1,2.2 ||>#

__________


BrhUpBh_1,2.2 àpo vai yà arcanàïgabhåtàstà evàrko 'gnerarkasya hetutvàt /
apsu càgniþ pratiùiñhita iti /
na punaþ sàkùàdevàrkastàþ, tàsàmaprakaraõàt, agne÷ca prakaraõam /
vakùyati ca'ayamagnirarkaþ'(bçha.u.1 / 2 / 7) iti /
tattatra yadapàü ÷ara iva ÷aro dadhna iva maõóabhåtamàsãttatsamahanyata saïgàtamàpadyata tejasà bàhyàntaþpacyamànam /
liïgavyatyayena và yo 'ùàü ÷araþ samahanyateti /
sà pçthivyabhavatsa saüghàto yeyaü pçthivã sàbhavat /
tàbhyo 'dbhayo aõóamabhinirvçttamityarthaþ /
tasyàü pçthivyàmutpàditàyàü sa mçtyu prajàpatira÷ràmyacchramayukto babhåva /
sarvo hi lokaþ kàrya kçtvà ÷ràmyati /
prajàpata÷catanmahatkàryaü yatpçthivãsargaþ /
kiü tasya ÷ràntasya? ityucyate tasya ÷ràntasya taptasya khinnasya tejorasasteja eva rasastejoraso rasaþ sàro niravartata prajàpati÷arãrànniùkrànta ityarthaþ /
ko 'sau niùkrànta? agniþ /
so 'õóasyàntarviràñ prajàpatiþ prathamajaþ kàryakaraõasaüghàtavàn jàtaþ /
sa vai ÷arãri prathamaþ iti smaraõàt //2//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,2.3 

#<sa tredhàtmànaü vyakurutàdityaü tçtãyaü vàyuü tçtãyam |
sa eùa pràõas tredhàvihitaþ |
tasya pràcã dik ÷iro 'sau càsau cermau |
athàsya pratãcã dik puccham asau càsau ca sakthyau |
dakùiõà codãcã ca pàr÷ve |
dyauþ pçùñham antarikùam udaram iyam uraþ |
sa eùo 'psu pratiùñhitaþ |
yatra kva caiti tad eva pratitiùñhaty evaü vidvàn || BrhUp_1,2.3 ||>#

__________

BrhUpBh_1,2.3 sa ca jàtaþ prajàpatistredhà triprakàramàtmànaü svayameva kàryakaraõasaüghàtaü vyakuruta vyabhajadityetat /
kathaü tredhà? ityàha àdityaü tçtãyamagnivàyvapekùayà trayàõàü påraõam akurutetyanuvartate /
tathàgnyàdityàpekùayà vàyuü tçtãyam /
tathà vàyvàdityàpekùayàgniü tçtãyamiti draùñavyam /
sàmarthyasya tulyatvàttrayàõàü saükhyàpåraõatve /
sa eùa pràõaþ sarvabhåtànàmàtmàpy agnivàyvàdityaråpeõa vi÷eùataþ svenaiva mçtyvàtmanà tredhà vihito vibhakto na viràñ svaråpopamardanena /
tasyàsya prathamajasyàgnera÷vamedhopayogikasyàrkasya viràja÷cityàtmakasya a÷vasyeva dar÷anamucyate /
sarvà hi pårvoktotpattirasya stutyarthetyavocàmaitthamasau ÷uddhajanmeti /
tasya pràcã dik÷iro vi÷iùñatvasàmànyàt /
asau càsau cai÷ànyàgneyyau ãrmau bàhå /
ãrayatergatikarmaõaþ /
athàsyàgneþ pratãcã dikpucchaü jaghanyobhàgaþ, pràïmukhasya pratyagdiksambandhàd /
asau càsau ca vàyavyanairçtyau sakthyausakthinã pçùñhakoõatvasàmànyàt /
dakùiõà codãcã ca pàr÷e ubhayadiksambandhasàmànyàt /
dyauþ pçùñhamantarikùamudaramiti pårvavat /
iyamuraþ adhobhàgasàmànyàt /
sa eùo 'gni prajàpatiråpo lokàdyàtmako 'gnirapsu pratiùñhitaþ"evamime lokà apsvantaþ"iti ÷ruteþ /
yatra kka ca yasminkasmiü÷cideti gacchati tadeva tatraiva pratitiùñhati sthitiü labhate /
ko 'sau? evaü yathoktamapsu pratiùñhitatvamagnevidvànvijànan guõaphalametat //3//



yo 'sau mçtyuþ so 'bàdikrameõàtmanàtmànam aõóasyàntaþ kàryakaraõasaüghàtavantaü viràjamagnimasçjata, tredhà càtmànamakurutetyuktam /
sa kiüvyàpàraþ sannasçjata? ityucyate- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,2.4

#<so 'kàmayata -- dvitãyo ma àtmà jàyeteti |
sa manasà vàcaü mithunaü samabhavad a÷anàyà mçtyuþ |
tad yad reta àsãt sa saüvatsaro 'bhavat |
na ha purà tataþ saüvatsara àsa |
tam etàvantaü kàlam abibhar yàvànt saüvatsaraþ |
tam etàvataþ kàlasya parastàd asçjata |
taü jàtam abhivyàdadàt |
sa bhàõ akarot |
saiva vàg abhavat || BrhUp_1,2.4 ||>#

__________


BrhUpBh_1,2.4 sa mçtyurakàmayata kàmitavàn /
kim? dvitãyo me mamàtmà ÷arãraü yenàhaü ÷arãrã syàü sa jàyetotpadyeta ityevametadakàmayata /
sa evaü kàmayitvà manasà pårvotpannena vàcaü lakùaõàü mithunaü dvandvabhàvaü samabhavatsambhavanaü kçtavànmanasà trayãmàlocitavàn /
trayãvihitaü sçùñikramaü manasànvàlocayadityarthaþ /
ko 'sau? a÷anàyayà lakùito mçtyuþ /
a÷anàyà mçtyurityuktam /
tameva paràmç÷atyanyatra prasaïgo mà bhåditi /
tadyadreta àsãt-tattatra mithune yadreta àsãt, prathama÷arãriõaþ prajàpaterutpattau kàraõaü reto bãjaü j¤ànakarmaråpam,trayyàlocanàyàü yaddçùñavànàsãjjanmàntarakçtam;tadbhàvabhàvito 'paþ sçùñvà tena retasà bãjenàpsvanupravi÷ya aõóaråpeõa garbhãbhåtaþ sa saüvatsaro 'bhavat, saüvatsarakàlanirmàtà saüvatsaraþ prajàpatirabhavat /
na ha, purà pårvam, tatastasmàtsaüvatsarakàlanirmàtuþ prajàpateþ, saüvatsaraþ kàlo nàma nàsa na babhåva ha /
taü saüvatsarakàlanirmàtàramantargarbhaprajàpatim, yàvàniha prasiddhaþ kàla etàvantametàvatsaüvatsaraparimàõaü kàlamabibhaþ bhçtavànmçtyuþ /
yàvànsaüvatsara iha prasiddhaþ, tataþ parastàtkiü kçtavàn? tametàvataþ kàlasya saüvatsaramàtrasya parastàd årdhvamasçjata sçùñavàn, aõóamabhinadityarthaþ tamevaü kumàraü jàtamagniü prathama÷arãriõam, a÷anàyavattvànmçtyurabhivyàdadànmukhavidàraõaü kçtavànattum;sa ca kumàro bhãtaþ svàbhàvikyàvidyayà yukto bhàõityevaü ÷abdamakarot /
saiva vàgabhavat, vàk-÷abdo 'bhavat //4//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,2.5

#<sa aikùata yadi và imam abhimaüsye kanãyo 'nnaü kariùya iti |
sa tayà vàcà tenàtmanedaü sarvam asçjata yad idaü ki¤ca -- çco yajåüùi sàmàni chandàüsi yaj¤àn prajàü pa÷ån |
sa yad-yad evàsçjata tattad attum adhriyata |
sarvaü và attãti tad aditer adititvam |
sarvasyàttà bhavati sarvam asyànnaü bhavati ya evam etad aditer adititvaü veda || BrhUp_1,2.5 ||>#

__________

BrhUpBh_1,2.5 sa aikùata-sa evaü bhãtaü kçtaravaü kumàraü dçùñvà mçtyuraikùatekùitavàn a÷anàyàvànapi-yadà kadàcidvà imaü kumàramapimaüsye-abhipårvomanyatirhiüsàrthaþ-hiüsiùya ityarthaþ;kanãyo 'nnaü kariùye kanãyo 'lpamannaü kariùya iti /
evamãkùitvà tadbhakùaõàdupararàma bahu hyannaü kartavyaü dãrghakàlabhakùaõàya naþ kanãyaþ /
tadbhakùaõe hi kanãyo 'nnaü syàdbãjabhakùaõa iva sasyàbhàvaþ /
sa evamprayojanamannabàhulyamàlocya tayyaiva trayyà vàcà pårvoktayà tenaiva càtmanà manasà mithunãbhàvamàlocanamupagamyopagamyedaü sarvaü sthàvaraü jaïgamaü càsçjata yadidaü ki¤cayatki¤cedam /
kiü tat? çco yajåüùi sàmàni chandàüsi ca saptagàyatryàdãdãni stotra÷astràdikarmàïgabhåtàüstrividhàn mantràngàyatryàdicchandovi÷iùñàn yaj¤àü÷ca tatsàdhyànprajàstatkartrãþ pa÷åü÷ca gràmyànàraõyànkarmasàdhanabhåtàn /
nanu trayyà mithunãbhåtayàsçjatetyuktam, çgàdãneha kathamasçjateti? naiùa doùaþ, manasastvavyakto 'yaü mithunãbhàvastrayyà, bàhyastu çgàdãnàü vidyamànànàmeva karmasu viniyogabhàvena vyaktãbhàvaþ sarga iti /
sa prajàpatirevamannavçddhiü buddhvà yadyadeva kriyàsàdhanaü phalaü và ki¤cidasçjata tattadattuü bhakùayitumadhriyata dhçtavànmanaþ /
sarvaü kçtsnaü vai yasmàdattãti tattasmàdaditeraditinàmno mçtyoradititvaü prasiddham /
tathà ca mantraþ-"aditirdyairaditirantarikùamaditirmàtà sa pità"(yajuþ.saü.25 / 23) ityàdiþ /
sarvasyaitasya jagato 'nnabhåtasyàttà sarvàtmanaivabhavatyanyathà virodhàt /
na hi ka÷citsarvasyaiko 'ttà dç÷yatetasmàtsarvàtmà bhavatãtyarthaþ /
sarvamasyànnaü bhavati;ata eva sarvàtmano hyattuþ sarvamannaü bhavatãtyupapadyate /
ya evametadyathoktamaditermçtyoþ prajàpateþ sarvasya adanàdadititvaü veda tasyaitat phalam //5//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,2.6 

#<so 'kàmayata -- bhåyasà yaj¤ena bhåyo yajeyeti |
so '÷ràmyat |
sa tapo 'tapyata |
tasya ÷ràntasya taptasya ya÷o vãryam udakràmat |
pràõà vai ya÷o vãryam |
tat pràõeùåtkrànteùu ÷arãraü ÷vayitum adhriyata |
tasya ÷arãra eva mana àsãt || BrhUp_1,2.6 ||>#

__________

BrhUpBh_1,2.6 so 'kàmayatetya÷và÷vamedhayornirvacanàrthamidamàha- bhåyasà mahatà yaj¤ena bhåyaþ punarapi yaj¤eyeti /
janmàntarakaraõàpekùayà bhåyaþ- ÷abdaþ /
sa prajàpatiþ janmàntare '÷vamedhenàyajata /
sa tadbhàvabhàvita eva kalpàdau vyàvartata /
so '÷vamedhakriyàkàrakaphalàtmatvena nirvçttaþ sannakàmayata bhåyasà yaj¤ena bhåyo yajeyeti /
evaü mahatkàryaü kàmayitvà lokavada÷ràmyat /
sa tapo 'tapyata /
tasya ÷ràntasya taptasyeti pårvavat, ya÷o vãryamudakràmaditi /
svayameva padàrthamàha- pràõà÷cakùuràdayo vai ya÷o ya÷ohetutvàt teùu hi yatsukhyàtirbhavati, tathà vãryaü balamasmi¤÷arãre /
tadevaü pràõalakùaõaü ya÷o vãryamudakràmadutkràntavat /
tadevaü ya÷ovãryabhåteùu pràõeùåtkrànteùu ÷arãrànniùkrànteùu taccharãraü prajàpateþ ÷vayitumucchånabhàvaü gantumadhriyatàmedhyaü càbhavat tasya prajàpateþ ÷arãrànnirgatasyàpi tasminneva ÷arãre mana àsãdyathà kasyacitpriye viùaye dåraü gatasyàpi mano bhavati tadvat //6//



sa tasminneva ÷arãre gatamanàþ sankimakarot? ityucyate- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,2.7

#<so 'kàmayata -- medhyaü ma idaü syàd àtmanvy anena syàm iti |
tato '÷vaþ samabhavat |
yad a÷vat tan medhyam abhåd iti tad evà÷vamedhasyà÷vamedhatvam |
eùa ha và a÷vamedhaü veda ya enam evaü veda |
tam anavarudhyaivàmanyata |
taü saüvatsarasya parastàd àtmana àlabhata |
pa÷ån devatàbhyaþ pratyauhat |
tasmàt sarvadevatyaü prokùitaü pràjàpatyam àlabhante |
eùa và a÷vamedho ya eùa tapati |
tasya saüvatsara àtmà |
ayam agnir arkaþ |
tasyeme lokà àtmànaþ |
tàv etàv arkà÷vamedhau |
so punar ekaiva devatà bhavati mçtyur eva |
apa punarmçtyuü jayati |
nainaü mçtyur àpnoti |
mçtyur asyàtmà bhavati |
sarvam àyur eti |
etàsàü devatànàm eko bhavati || BrhUp_1,2.7 ||>#

__________


BrhUpBh_1,2.7 so 'kàmayata, katham? medhyaü medhàrha yaj¤iyaü me mamedaü ÷arãraü syàt /
ki¤ca àtmanvyàtmavàü÷cànena ÷arãreõa ÷arãravànsyàmiti pràvive÷a /
yasmàttaccharãraü tadviyogàdgataya÷orvãryaü sad a÷vad a÷vayat tatastasmàda÷vaþ samabhavat /
tato '÷vanàmà prajàpatireva sàkùàditi ståyate /
yasmàcca punastatprave÷àdgataya÷ovãryatvàdamedhyaü sanmedhyamabhåttadeva tasmàdevà÷vamedhasyà÷vamedhanàmnaþ kratora÷vamedhatvam a÷vamedhanàmalàbhaþ /
kriyàkàrakaphalàtmako hi kratuþ /
sa ca prajàpatireveti ståyate /
kratunirvartakasyà÷vasya pajàpatitvamuktam'uùà và a÷vasya medhasya'ityàdinà /
tasyaivà÷vasya medhyasya prajàpatisvaråpasyàgne÷ca yathoktasya kratuphalàtmaråpatayà samasyopàsanaü vidhàtavyamityàrabhyate /
pårvatra kriyàpadasyavidhàyakasyà÷rutatvàt kriyàpadàpekùatvàcca prakaraõasya ayamartho 'vagamyate /
eùa ha a÷vamedhaü kratuü veda ya enamevaü veda, yaþ ka÷cidenama÷vamagniråpamarkaü ca yathoktamevaü vakùyamàõena samàsena padar÷yamànena vi÷eùaõena vi÷iùñaü veda, sa eùo '÷vamedhaü veda nànyaþ /
tasmàdevaü veditavya ityarthaþ /
katham? tatra pa÷uviùayameva tàvaddar÷anamàha /
tatra prajàpatirbhåyasà yaj¤ena bhåyo yajeyeti kàmayitvà àtmànameva pa÷uü medhyaü kalpayitvà taü pa÷umanavarudhyaivotsçùñaü pa÷umavarodhamakçtyaiva muktapragrahamamanyatàcintayat /
taü saüvatsarasya pårõasya parastàdårdhvamàtmane àtmàrthamàlabhata- prajàpatidevatàkatvenetyetat- àlabhatàlambhaü kçtavàn /
pa÷ånanyàngràmyànàraõyàü÷ca devatàbhyo yathàdaivataü pratyauhatpratigamitavàn /
yasmàccaivaü prajàpatiramanyata tasmàdevamanyo 'pyuktena vidhinàtmànaü pa÷uma÷vaü medhyaü kalpayitvà- sarvadevatyo 'haü prokùyamàõa àlabhyamànastvahaü maddevatya eva syàm, anya itare pa÷avo gràmyàraõyà yathàdaivatamanyàbhyo devatàbhya àlabhyante madavayavabhåtàbhya eva- itividyàt /
ata evedànãü sarvadevatyaü prokùitaü pràjàpatyamàlabhante yàj¤ikàþ /
'evameva ha và a÷vamedho ya eùa tapati'- yastvevaü pa÷usàdhanakaþ kratuþ sa eùa sàkùàtphalabhåto nirdi÷yata eùa ha và a÷vamedhaþ /
ko 'sau? ya eva savità tapati jagadavabhàsayati tejasà /
tasyàsya kratuphalàtmanaþ saüvatsaraþ kàlavi÷eùaþ, àtmà ÷arãraü tannirvartyatvàtsaüvatsarasya /
tasyaiva kratvàtmanaþ, agnisàdhyatvàcca phalasya kratutvaråpeõaiva nirde÷aþ, ayaü pàrthivo 'gnirarkaþ sàdhanabhåtaþ /
tasya càrkasya kratau cityasyeme lokàstrayo 'yopyàtmànaþ ÷arãràvayavàþ /
tathà ca vyàkhyàtaü'tasya pràcã dik'ityàdinà /
tàvagnyàdityàvetau yathàvi÷eùitàvarkà÷vamedhau kratuphale /
arko yaþ pàrthivo 'gniþ sa sàkùàtkraturåpaþ kriyàtmakaþ /
kratoragnisàdhyatvàttadråpeõaiva nirde÷aþ /
kratusàdhyatvàcca phalasya kraturåpeõaiva nirde÷a àdityo '÷vamedha iti /
tau sàdhyaisàdhanau kratuphalabhåtàvagnyàdityau, sà u punarbhåya ekaiva devatà bhavati /
kà sà? mçtyureva /
pårvamapyekaivàsãtkriyàsàdhanaphalabhedàya vibhaktà /
tathà coktam"sa tredhàtmànaü vyakuruta" (bç.u.1 / 2 / 3) iti /
sà punarapi kriyànirvçttyuttarakàlamekaiva devatà bhavati mçtyureva phalaråpa /
yaþ punarevamenama÷vamedhaü mçtyumekàü devatàü veda /
ahameva mçtyurasmya÷vamedha ekà devatà madråpà a÷vàgnisàdhanasàdhyeti so 'pajayati punarmçtyuü punarmaraõaü sakçnmçtvà punarmaraõàya na jàyata ityarthaþ /
apajito 'pi mçtyurenaü punaràpnuyàdityà÷aïkyàha- nainaü mçtyuràpnoti /
kasmàt? mçtyurasya evaüvida àtmà bhavati /
ki¤ca mçtyureva phalaråpaþ sanne tàsàü devatànàmeko bhavati /
tasyaitat phalam //7//

#<iti prathamàdhyàye dvitãyamagnibràhmaõam //2//>#



dvayà hetyàdyasya kaþ sambandhaþ? karmaõàü j¤ànasahitànàü parà gatiruktà mçtyvàtmabhàvo '÷vamedhagatyuktyà /
athedànãü mçtyvàtmabhàvasàdhanabhåtayoþ karmaj¤ànayoryata udbhavastatprakà÷anàrthamudgãthabràhmaõamàrabhyate /
nanu mçtyvàtmabhàvaþ pårvatra j¤ànakarmaõoþ phalamuktam /
udgãthaj¤ànakarmaõostumçtyvàtmabhàvàtikramaõaü phalaü vakùyati ato bhinnaviùayatvàtphalasya na pårvakarmaj¤ànodbhavaprakà÷anàrthamiti cet /
nàyaü doùaþ;agnyàdityàtmabhàvatvàdudgãthaphalasya /
pårvatràpyetadeva phalamuktam'etàsàü devatànàmeko bhavati'iti /
nanu'mçtyumatikràntaþ'ityàdi viruddham;na svàbhàvikapapmàsaïgaviùayatvàdatikramaõasya /
ko 'sau   svàbhàvikaþ papmàsaïgo mçtyuþ? kuto và tasyodbhavaþ? kena và tasyàtikramaõam? kathaü và? ityetasyàrthasya prakà÷anàyàkhyàyikàrabhate /
katham- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.1

#<dvayà ha pràjàpatyà devà÷ càsurà÷ ca tataþ kànãyasà eva devà jyàyasà asuràþ |
ta eùu lokeùv aspardhanta |
te ha devà åcur hantàsuràn yaj¤a udgãthenàtyayàmeti || BrhUp_1,3.1 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.1 dvayà dviprakàràþ /
heti pårvavçttàvadyodako nipàtaþ /
vartamàna pradàpateþ pårvajanmani yad vçttaü tadavadyodayati ha÷abdena /
pràjàpatyàþ prajàpatervçttajanmàvasthasyàpatyàni pràjàpatyàþ /
ke te? devà÷càsurà÷ca /
tasyaiva prajàpateþ pràõà vàgàdayaþ /
kathaü punasteùàü devàsuratvam? ucyate - ÷àstrajanitaj¤ànakarmabhàvità dyodanàddevà bhavanti /
ta eva svàbhàvikapratyakùànumànajanitadçùñaprayojanakarmaj¤ànabhàvità asuràþ /
sveùvevàsuùu ramaõàt surebhyo và devobhyo 'nyatvàt /
yasmàcca dçùñaprayojanaj¤ànakarmabhàvità asuràþ, tatastasmàtkànãyasàþ, kànãyàüsa eva kànãyasàþ, svàrthe 'õi vçddhiþ /
kanãyàüso 'lpà eva devàþ /
jyàyasà asuràjyàyànaso 'suràþ /
svàbhàvikã hi karmaj¤ànapravçttirmahattarà pràõànàü ÷àstrajanitàyàþ karmaj¤ànapravçtterdçùñaprayojanatvàt /
ata eva kanãyastvaü devànàü   ÷àstrajanitapravçtteralpatvàt /
atyantayatnasàdhyà hi sà /
te devà÷càsurà÷ca prajàpati÷arãrasthà eùu lokeùu nimittabhåteùu svàbhàviketarakarmaj¤ànasàdhyeùu aspardhanta spardhà. kçtavantaþ /
devànàü càsuràõàü ca vçttyudbhavàbhibhavau spardhà /
kadàcicchàstrajanitakarmaj¤ànabhàvanàråpà vattiþ pràõànàmudbhavati /
yadà codbhavati tadà dçùñaprayojanà pratyakùànumàna janitakarmaj¤ànabhàvanàråpà teùàmeva pràõànàü vçttiràsuryabhibhåyate /
sa devànàü jayo 'suràõàü paràjayaþ /
kadàcittadviparyayeõa devànàü vçttirabhibhåyata àsuryà udbhavaþ /
so 'suràõàü jayo devànàü paràjayaþ /
evaü devànàü jaye dharmabhåyastvàdutkarùa à prajàpatitvapràpteþ /
asurajaye 'dharmabhåyastvàdapakarùa à sthàvaratvapràpteþ /
ubhayasàmye manuùyatvapràptiþ /
ta evaü kanãyastvàdabhibhåyamànà asurairdevà bàhulyàdasuràõàü kiü kçtavantaþ? ityucyate- te devà asurairabhibhåyamànà ha kilocuruktavantaþ /
katham? hantedànãm asminyaj¤e jyotiùñome, udgãthena udgãthakarmapadàrthakartçsvaråpà÷rayaõena àtyayàmàtigacchàmaþ /
asurànabhibhåya svaü devabhàvaü ÷àstraprakà÷itaü pratipatyàmaha ityuktavanto 'nyonyam /
udgãthakarmapadàrthakartçsvaråpà÷rayaõaü ca j¤ànakarmabhyàm /
karma vakùyamàõaü mantrajapalakùaõaü vidhitsyamànaü"tadetàni japet"iti /
j¤ànaü tvidameva niråpyamàõam /
nanvidamabhyàrohajapavi÷eùor'thavàdau na j¤ànaniråpaõaparam /
na; 'ya evaü veda'iti vacanàt /
udgãthaprastàve puràkalpa÷ravaõàdudgãthavidhiparamiti cenna, aprakaraõàt /
udgãthasya cànyatra vihitatvàt /
vidyàprakaratvàccàsya /
abhyàrohajapasya cànityatvàt, evaü viprayojyatvàt;vij¤ànasya ca nityavacchravaõàt /
"taddhaitallokajideva"(bç. u.1 / 3 / 28) iti ca ÷ruteþ;pràõasya vàgàdãnàü ÷uddhya÷uddhivacanàt /
na hyanyupàsyate pràõasya ÷uddhivacanaü vàgàdãnàü ca sahopànyastànàma÷uddhivacanam /
vàgàdinindayà mukhyapràõastuti÷càbhipretà upapadyate /
'mçtyumatikrànto dãpyate'ityàdi phalavacanaü ca /
pràõasvaråpàpatterhi phalaü tadyadvàgàdyagnyàdibhàvaþ /
bhavatu nàma pràõasyopàsanam, na tu vi÷uddhyàdiguõavatteti /
nanu syàcchrutatvàt;na syàt;upàsyatve stutyarthatvopapatteþ /
na;aviparãtàrthapratipatteþ ÷reyaþpràptyupapatterlokavat /
yo hyaviparãtamarthaü pratipadyate loke sa iùñaü pràpnotyaniùñàdvà nivartate, na viparãtàrthapratipattyà /
tathehàpi ÷rauta÷abdajanitàrthapratipattau ÷reyaþpràptirupapannà na viparyaye /
na copàsanàrtha÷ruta÷abdotthavij¤ànaviùayasya ayathàrthatve pramàõamasti /
na ca tadvij¤ànasyàpavàdaþ ÷råyate /
tataþ  ÷reyaþpràptidar÷anàdyathàrthatàü pratipadyàmahe;viparyaye cànarthapràptidar÷anàt /
yo hi viparyayeõàrthaü pratipadyate loke, puruùaü sthàõurityamitraü mitramiti và, so 'narthaü pràpnuvandç÷yate /
àtme÷varadevatàdãnàmapi ayathàrthànàmeva ced grahaõaü ÷rutitaþ, anarthapràptyarthaü ÷àstramiti dhruvaü pràpnuyàllokavadeva, na caitadiùñam;tasmàdyathàbhåtàneva àtme÷varadevatàdãn gràhayatyupàsanàrthaü ÷àstram /
nàmàdau brahmadçùñidar÷anàdayuktamiti cetsphuñaü nàmàderabrahmatvam, tatra brahmadçùñiü sthàõbàdàviva puruùadçùñiü viparãtàü gràhayacchàstraü dç÷yate /
tasmàdyathàrthameva ÷àstrataþ pratipatteþ ÷reyaþ ityuktamiti cet? na, pratimàvadbhedapratipatteþ /
nàmàdavabrahmaõi brahmadçùñiü viparãtàü gràhayati ÷àstraü sthàõbàdàviva puruùadçùñiü, iti naitatsàdhvavocaþ /
kasmtàt? bhedena hi brahmaõo nàmàdivastupratipannasya nàmàdau vidhãyate brahmadçùñiþ pratimàdàviva viùõudçùñiþ /
àlambanatvena hi nàmàdipratipattiþ pratimàdivadeva, na tu nàmàdyeva brahmeti /
yathà sthàõàvanirj¤àte na sthàõuriti, puruùa evàyamiti pratipadyate viparãtam, na tu tathà nàmàdau brahmadçùñirviparãtà /
brahmadçùñireva kevalà nàsti brameti cet /
etena pratimàbràhmaõàdiùu viùõvàdidevapitràdidçùñãnàü tulyatà /
na;çgàdiùu pçthivyàdidçùñidar÷anàt /
vidyamànapçthivyàdivastudçùñãnàmeva çgàdiviùaye kùepadar÷anàt /
tasmàttatsàmànyànnàmàdiùu brahmàdidçùñãnàü vidyamànabrahmàdiviùayatvasiddhiþ /
etena pratimàbràhmaõàdiùu viùõvàdidevapitràdibuddhãnàü ca satyavastuviùayatvasiddhiþ /
mukhyàpekùatvàcca gauõatvasya /
pa¤càgnyàdiùu càgnitvàdergauõatvàd mukhyàgnyàdisadbhàvavannàmàdiùu bahmatvasya gauõatvànmukhyabrahmasadbhàvopapattiþ /
kriyàrthai÷càvi÷eùàdvidyàrthànàm yathà ca dar÷apaurõamàsàdikriyedamphalà vi÷iùñaitikartavyatàkà evaïkramaprayuktàïgà ca ityetadalaukikaü vastu pratyakùàdyaviùayaü tathàbhåtaü ca vedavàkyaireva j¤àpyate /
tathà, paramàtme÷varadevatàdivastu asthålàdidharmakama÷anàyàdyatãtaü cetyevamàdivi÷iùñamiti vedavàkyaireva j¤àpyate, ityalaukikatvàttathàbhåtameva bhavitumarhatãti /
na ca kriyàrthairvàkyairj¤ànavàkyànàü buddhyutpàtakatve vi÷eùo 'sti /
na càni÷cità viparyastà và paramàtmàdivastuviùayà buddhirutpadyate /
anuùñheyàbhàvàdayuktamiti cet kriyàrthairvàkyaistryaü÷àbhàvanànuùñheyà j¤àpyate 'laukikyapi /
na tathà paramàtme÷varàdivij¤àne 'nuùñheyaü ki¤citasti /
ataþ kriyàrthaiþ sàdharmyamityayuktamiti cet? na, j¤ànasya tathàbhåtàrthaviùayatvàt na hyanuùñheyatvàttathàtvam, kiü tarhi? pramàõasamadhigatatvàt /
na ca tadviùayàyà buddheranuùñheyaviùayatvàttathàrthatvam, kiü tarhi? vedavàkyajanitatvàdeva /
vedavàkyàdhigatasya vastunastathàtve satyanuùñheyatvavi÷iùñhaü cedanutiùñhati /
no cedanuùñheyatvavi÷iùñhaü nànu tiùñhati /
ananuùñheyatve vàkyapramàõatvànupapattiriti cet /
na hyanuùñheye 'sati padànàü sahatirupapadyate /
anuùñheyatve tu sati tàdarthyena padàni saühanyante /
tatrànuùñheyaniùñhaü vàkyaü pramàõaü bhavati idamanenaivaü kartavyamiti /
na tvidamanenaivamityevaü prakàràõàü pada÷atànàmapi vàkyatvamasti'kuryàtkriyeta kartavyaü bhavetsyàditi pa¤camam'ityevamàdãnàmanyatame 'sati /
ataþ paramàtme÷varàdãnàmavàkyapramàõatvam, padàrthatve ca pramàõàntaraviùayatvam /
ato 'sadetaditi cet? na,'asti merurvarõacatuùñayopetaþ'ityevamàdyananuùñheye 'pi vàkyadar÷anàt /
na ca'merurvarõacatuùñayopetaþ'ityevamàdivàkya÷ravaõe mervàdàvanuùñheyatvabuddhirutpadyate /
tathà astipadasahitànàü paramàtme÷varàdipratipàdakavàkyapadànàü vi÷eùaõa vi÷eùyabhàvena saühatiþ kena vàryate /
mervàdij¤ànavatparamàtmaj¤àne prayojanàbhàvàdayuktamiti cet? na,"brahmavidàpnoti param"(tai.u.2 / 1 / 1) "brahmavidàpnoti param bhidyate hçdayagranthiþ"(mu.u.2 / 2 / 8) iti phala÷ravaõàt, saüsàrabãjàvidyàdidoùanivçttidar÷anàcca /
ananya÷eùatvàcca tajj¤ànasya, juhvàmiva phala÷ruterarthavàdatvànupapatti /
pratiùiddhàniùñaphalasambandha÷ca vedàdeva vij¤àyate /
na cànuùñheyaþ saþ /
na ca pratiùiddhaviùaye pravçttakriyasya akaraõàdanyadanuùñheyamasti /
akartavyatàj¤ànaniùñhataiva hi paramàrthataþ pratiùedhavidhãnàü syàt /
kùudhàrtasya pratiùedhaj¤ànasaüskçtasya abhakùye 'bhojye và pratyupasthite kalajjàbhi÷astànnàdau'idaü bhakùyamado bhojyam'iti và j¤ànamutpannam, tadviùayayà pratiùedhaj¤ànasmçtyà bàdhyate /
mçgatçùõikàyàmiva peyaj¤ànaü tadviùayayàthàtmyavij¤ànena /
tasminbàdhite snàbhàvikanarthakarãtadbhakùaõabhojanapravçttirna bhavati /
viparãtaj¤ànanimittàyàþ pravçtternivçttireva, na punaryatnaþ kàryastadabhàve /
tasmàt pratiùedhavidhãnàü vastuyàthàtmyaj¤ànaniùñhataiva, na puruùavyàpàraniùñhatàgandho 'pyasti /
tathehàpi paramàtmàdiyàthàtmyaj¤ànavidhãnàü tàvanmàtraparyavàsanataiva syàt /
tathà tadvij¤ànasaüskçtasya tadviparãtàrthaj¤ànanimittànàü pravçttãnàmanarthàrthatvena j¤àyamànatvàt paramàtmàdiyàthàtmyaj¤ànasmçtyà svàbhàvike tannimittavij¤àne bàdhite 'bhàvaþ syàt /
nanu kala¤jàdibhakùaõàderanarthàrthatvavastuyàthàtmyaj¤ànasmçtyà svàbhàvike tadbhakùyatvàdiviùayaviparãtaj¤àne nivartite tadbhakùaõàdyanarthapravçttyabhàvavadapratiùedhaviùayatvàcchàstravihitapravçttyabhàvo na yukta iti cet /
na, viparãtaj¤ànanimittatvànarthàrthatvàbhyàü tulyatvàt /
kala¤jabhakùaõàdipravçtteþ mithyàj¤ànanimittatvam /
anarthàrthatvaü ca yathà, tathà ÷àstravihitapravçttãnàmapi /
tasmàt paramàtmayàthàtmyavij¤ànavataþ ÷àstravihitapravçttãnàmapi mithyàj¤ànanimittatvena anarthàrthatvena ca tulyatvàt paramàtmaj¤ànena viparãtaj¤àne nivartite yukta evàbhàvaþ /
nanu tatra yuktaþ, nityànàü tu kevala÷àstranimittatvàt, anarthàrthatvàbhàvaccàbhàvo na yukta iti cet? na avidyàràgadveùàdidoùavato vihitatvàt /
yathà svargakàmàdidoùavato dar÷apårõamàsàdãni kàmyàni karmàõi vihitàni tathà sarvànarthabãjàvidyàdidoùavatastajjaniteùñàniùñapràptiparihàraràgadveùàdidoùavata÷ca tatpreritàvi÷eùapravçtteriùñàniùñapràptiparihàràrthino nityàni karmàõi vidhãyante, na kevalaü ÷àstranimittànyeva /
na càgnihotradar÷apårõamàsacàturmàsyapa÷ubandhasomànàü karmaõàü svataþ kàmyanityatvavivekosti /
kartçgatena hi svargàdikàmadoùeõa kàmàrthatà /
tathà avidyàdidoùavataþ svabhàvapràpteùñàniùñapràptiparihàràrthinaþ tadarthànyeva nityàni iti yuktam, taü prati vihitatvàt /
na paramàtmayàthàtmyavij¤ànavataþ ÷amopàyavyatirekeõa ki¤citkarma vihitamubhalabhyate /
karmanimittadevatàdisarvasàdhanavij¤ànopamardena hyàtmaj¤ànaü vidhãyate, na copamarditakriyàkàrakàdivij¤ànasya karmapravçttirupapadyate /
vi÷iùñakriyàsàdhanàdij¤ànapårvakatvàtkriyàpravçtteþ /
na hi de÷akàlàdyanavacchinnàsthåladvayàdibrahmapatyayadhàriõaþ karmàvasaro 'sti /
bhojanàdipravçttyavasaravatsyàditi cet? na, avidyàdikevaladoùanimittatvàdbhojanàdi pravçtteràva÷yakatvànupapatteþ /
na tu tathàniyataü kadàcitkriyate kadàcinna kriyate ceti nityaü karmopapadyate /
kevaladoùanimittatvàttu bhojanàdikarmaõo 'niyatatvaü syàt /
doùodbhavàbhibhavayoraniyatatvàt kàmànàmiva kàmyeùu /
÷àstranimittakàlàdyapekùatvàcca nityànàmaniyatatvànupapattiþ /
doùanimittatve satyapi yathà kàmyàgnihotrasya ÷àstravihitatvàt sàyaüpràtaþ kàlàdyapekùatvamevam /
tadbhojanàdipavçttau niyamavatsyàditi cet? na, niyamasàkriyatvàt kriyàyà÷caprayojakatvànnàsau j¤ànasyàpavàdakaraþ /
tasmàt paramàtmàyàthàtmyaj¤ànavidherapi tadviparãtasthåladvaitàdij¤ànanivartakatvàt sàmarthyàtsarvakarmapratiùedhavidhyarthatvaü sampadyate;karmapravçttyabhàvasya tulyatvàd yathà pratiùedhaviùaye /
tasmàt pratiùedhavidhivacca vastupratipàdanaü tatparatvaü ca siddhaü ÷àstrasya //1//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.2

#<te ha vàcam åcus tvaü na udgàyeti |
tatheti tebhyo vàg udagàyat |
yo vàci bhogas taü devebhya àgàyat |
yat kalyàõaü vadati tad àtmane |
te 'vidur anena vai na udgàtràtyeùyantãti |
tam abhidrutya pàpmanàvidhyan |
sa yaþ sa pàpmà yad evedam apratiråpaü vadati |
sa eva sa pàpmà || BrhUp_1,3.2 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.2 te devà haivaü vini÷citya, vàcaü vàgabhimàninãü devatàmucuruktavantaþ /
tvaü no 'smabhyamudgàyaudgàtraü karma kuruùva /
vàgdevatànirvarttyamaugàtraü kama dçùñavantaþ, tàmeva ca devatàü japamantràbhidhàyàm"asato mà sadgamaya"(bç.u.1 / 3 / 28) iti /
atra copàsanàyàþ karmaõa÷ca kartçtvena vàgàdaya eva vivakùyante /
kasmàt? yasmàtparamàrthatastat kartçkastadviùaya eva ca sarvo j¤ànakarmasaüvyavahàraþ /
vakùyati hi"dhyàyatãva lelàyatãva"ityàtmakartçkatvàbhàvaü vistarataþ ùaùñe /
ihàpi càdyàyànte upasaühariùyati avyàkçtàdikriyàkàrakaphalajàtam,"trayaü và idaü nàma råpaü karma"(1 / 6 / 1) iti avidyàviùayam /
avyàkçtàttu yatparaü paramàtmàkhyaü vidyàviùayam anàmaråpakarmàtmakam"neti neti"(2 / 3 / 6) iti itarapratyàkhyànenopasaühariùyati pçthak /
yastu vàgàdisamàhàropàdhiparikalpitaþ saüsàryàtmà taü ca vàgàdisamàhàrapakùapàtinameva dar÷ayiùyati"etebhyo bhåtebhyaþ samutthàya tànyevànuvina÷yati"(2 / 4 / 12) iti /
tasmàdyuktà vàgàdãnàmeva j¤ànakarmakartçtvaphalapràptivivakùà /
tatheti tathàstviti devairuktà vàktebhyo 'rthibhyor'thàya udakàyadudgànaü kçtavatã /
kaþ punarasau devebhyor'thàya udgànakarmaõà vàcà nirvartitaþ kàryavi÷eùaþ? ityucyate- yo vàcã nimittabhåtàyàü vàgàdisamudàyasya ya upakàro niùpadyate vadanàdivyàpàreõa, sa eva /
sarveùàü hyasau vàgvadanàbhinirvçtto bhogaþ phalam /
taü bhogaü sà tçùu pavamàneùu kçtvà ava÷iùñeùu navasu stotreùu vàcanikamàrtvijyaü phalaü yatkalyàõaü ÷obhanaü vadati varõànabhinirvartayati tad àtmane mahyameva /
taddhyasàdhàraõaü vàgdevatàyàþ karma yatsamyagvarõànàmuccàraõam /
atastadeva vi÷eùyate yatkalyàõaü vadatãti /
yattu vadanakàryaü sarvasaüghàtopakàràtmakaü tadyàjamànameva /
tatra kalyàõavadanàtmasambandhàsaïgàvasaraü devatàyà randhraü pratilamya te vidurasuràþ, katham? anenodgàtràno 'smànsvàbhàvikaü j¤ànaü càbhibhåyàtãtya ÷àstrajanitakarmaj¤ànaråpeõa jyotiùodgàtràtmanà atyeùvantyatigamiùyanti /
ityevaü vij¤àya samudgàtàramabhidrutyàbhigamya svena àsaïgalakùaõena pàpmanàvidhyaüstàóitavantaþ saüyojitavanta ityarthaþ /
sa yaþ sa pàpmà prajàpateþ pårvajanmàvasthasya vàci kùiptaþ sa eùa pratyakùãkriyate /
ko 'sau? yadevamapratiråpamananuråpaü ÷àstrapratiùiddhaü vadati yena prayukto 'sabhyabãbhatsànçtàdyanicchannapi vadati /
anena kàryeõàpratiråpavadanena anugamyamànaþ prajàpateþ kàryabhåtàsu prajàsu vàci vartate /
sa evàpratiråpavadanenànumitaþ sa prajàpatervàci gataþ pàpmà, kàraõànuvidhàyi hi kàryamiti //2//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.3-6

#<atha ha pràõam åcus tvaü na udgàyeti |
tatheti tebhyaþ pràõa udagàyat |
yaþ pràõe bhogas taü devebhya àgàyat |
yat kalyàõaü jighrati tad àtmane |
te 'vidur anena vai na udgàtràtyeùyantãti |
tam abhidrutya pàpmanàvidhyan |
sa yaþ sa pàpmà yad evedam apratiråpaü jighrati |
sa eva sa pàpmà || BrhUp_1,3.3 ||>#


#<atha ha cakùur åcus tvaü na udgàyeti |
tatheti tebhya÷ cakùur udagàyat |
ya÷ cakùuùi bhogas taü devebhya àgàyat |
yat kalyàõaü pa÷yati tad àtmane |
te 'vidur anena vai na udgàtràtyeùyantãti |
tam abhidrutya pàpmanàvidhyan |
sa yaþ sa pàpmà yad evedam apratiråpaü pa÷yati |
sa eva sa pàpmà || BrhUp_1,3.4 ||>#


#<atha ha ÷rotram åcus tvaü na udgàyeti |
tatheti tebhyaþ ÷rotram udagàyat |
yaþ ÷rotre bhogas taü devebhya àgàyat |
yat kalyàõaü ÷çõoti tad àtmane |
te 'vidur anena vai na udgàtràtyeùyantãti |
tam abhidrutya pàpmanàvidhyan |
sa yaþ sa pàpmà |
yad evedam apratiråpaü ÷çõoti |
sa eva sa pàpmà || BrhUp_1,3.5 ||>#


#<atha ha mana åcus tvaü na udgàyeti |
tatheti tebhyo mana udagàyat |
yo manasi bhogas taü devebhya àgàyat |
yat kalyàõaü saükalpayati tad àtmane |
te 'vidur anena vai na udgàtràtyeùyantãti |
tam abhidrutya pàpmanàvidhyan |
sa yaþ sa pàpmà |
yad evedam apratiråpaü saükalpayati |
sa eva sa pàpmà |
evam u khalv età devatàþ pàpmabhir upàsçjan |
evam enàþ pàpmanàvidhyan || BrhUp_1,3.6 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.3-6 tathaiva ghràõàdidevatà udgãthanirvartatvàjjapamantraprakà÷yà upàsyà÷ceti kameõa parãkùitavantaþ /
devànàü caitanni÷citamàsãt- vàgàdidevatàþ kameõa parãkùyamàõàþ kalyàõaviùayavi÷eùàtmasambandhàsaïgahetoràsurapàpmasaüsargàd udgãthanirvartanàsamarthàþ /
ato 'nabhidheyàþ"asato mà sadgamaya"ityanupàsyà÷ca, a÷uddhatvàditaràvyàpakatvàcceti /
evamu khalvanuktà apyetàstvagàdidevatàþ kalyàõàkalyàõàkàryadar÷anàdevaü vàgàdideva, enàþ pàpmanàvidhyanpàpmanà viddhavanta iti yaduktaü tatpàpmabhirupàsçjanpàpmabhiþ saüsargaü kçtavanta ityetat //3-6 //


vàgàdidevatà upàsãnà api mçtyatigamanàyà÷araõàþ santo devàþ krameõa-




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.7

#<atha hemam àsanyaü pràõam åcus tvaü na udgàyeti |
tatheti tebhya eùa pràõa udagàyat |
te 'vidur anena vai na udgàtràtyeùyantãti |
tam abhidrutya pàpmanàvivyatsan |
sa yathà÷mànam çtvà loùño vidhvaüsetaivaü haiva vidhvaüsamànà viùva¤co vine÷uþ |
tato devà abhavan, paràsurà |
bhavaty àtmanà, paràsya dviùan bhràtçvyo bhavati ya evaü veda || BrhUp_1,3.7 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.7 athànantaraü ha imamityabhinayapradar÷anàrtham /
àsanyamàsye bhavamàsanyaü mukhàntarbilasthaü pràõamåcustvaü na udgàyeti /
tathetyevaü ÷araõamupagatebhyaþ sa eùa pràõo mukhya udagàyadityàdi pårvavat /
pàpmanàvivyatsanvedhanaü kartumiùñavantaste ca doùàsaüsargiõaü santaü mukhyaü pràõam /
svena àsaïgadoùeõa vàgàdiùu labdhaprasaràstadabhyàsànuvçttyà saüsrakùyamàõà vine÷urvinaùñà vidhvastàþ /
kathamiva? iti dçùñànta ucyate- sa yathà sa dçùñànto yathà loke '÷mànaü pàùàõamçtvà gatvà pràpya, loùñaþ pàüsupiõóaþ pàùàõacårõanàyà÷mani nikùiptaþ svayaü vidhvaüseta vistraüseta vicårõãbhavet, evaü haiva yathàyaü dçùñànta evameva, vidhvaüsamànà vi÷eùeõa dhvaüsamànà viùva¤co nànàgatayo vine÷urvinaùñà yataþ, tatastasmàdàsuravinà÷àddevatvapratibandhabhåtebhyaþ svàbhàvikàsaïgajanitapàpmabhyo viyogàd asaüsargadharmimukhyapràõà÷rayabalàd devà vàgàdayaþ prakçtà abhavat /
kimabhavan? svaü devatàråpamagnyàdyàtmakaü vakùyamàõam /
pårvamaùyagnyàdyàtmana eva santaþ svàbhàvikena pàpmanà tiraskçtavij¤ànàþ piõóamàtràbhimànà àsan /
te tatpàpmaviyogàdujjhitvà piõóamàtràbhimànaü ÷àstrasamarpitavàgàdyagnyàdyàtmàbhimànà babhåvurityarthaþ /
ki¤ca te pratipakùabhåtà asuràþ paràbhavannityanuvartate /
paràbhåtà vinaùñà ityarthaþ /
yathà puràkalpena varõitaþ pårvayajamàno 'tikràntakàlikaþ etàmevàkhyàyikàråpàü ÷rutiü dçùñvà tenaiva krameõa vàgàdidevatàþ parãkùya, tà÷càpohyàsaïgapàpmàspadadoùavattvenàdoùàspadaü mukhyaü pràõamàtmatvenopagamya vàgàdyàdhyàtmikapiõóamàtraparicchinnàtmàbhimànaü hitvà vairàjapiõóàbhimànaü vàgàdyagnyàdyàtmaviùayaü vartamànaprajàpatitvaü ÷àstraprakà÷itaü pratipannaþ, tathaivàyaü yajamànastenaiva vidhinà bhavati prajàpatisvaråpeõàtmanà /
parà càsyà prajàpatitvapratipakùabhåtaþ pàpmà dviùanbhràtçvyo bhavati /
yato 'dveùñàpi bhavati ka÷cid bhràtçvyo bharatàditulyaþ, yastvindriyaviùayàsaïgajanitaþ pàpmà bhràtçvyo dveùñà ca, pàramàrthikàtmasvaråpatiratiraskaraõahetutvàt sa ca paràbhavati vi÷ãryate loùñavàtpràõapariùvaïgàt /
kasyaitatphalam? ityàha- ya evaü veda /
yathoktaü pràõamàtmatvena pratipadyate pårvayajamànavadityarthaþ //7//



phalamupasaühçtyàdhunàkhyàyikàråpamevà÷rityàha- kasmàccahetorvàgàdãnmuktà mukhya eva pràõa àtmatvenà÷rayitavyaþ? iti tadupapattiniråpaõàya yasmàdayaü vàgàdãnàü piõóàdãnàü ca sàdhàraõa àtmà, ityetamarthamàkhyàyikayà dar÷ayantyàha ÷rutiþ- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.8

#<te hocuþ -- kva nu so 'bhåd yo na ittham asakteti |
ayam àsye 'ntar iti |
so 'yàsya àïgiraso 'ïgànàü hi rasaþ || BrhUp_1,3.8 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.8 te prajàpatipràõà mukhyena pràõena paripràpitadevasvaråpà hocuruktavantaþ phalàvasthàþ /
kim? ityàha- kva nviti vitarke /
kva nu kasminnu so 'bhåt /
kaþ? yo no 'smànitthamevamasakta sa¤jitavàndevabhàvamàtmatvenopagamitavàn /
smaranti hi loke kenacidupakçtà upakàriõam /
lokavadeva smaranto vicàrayamàõàþ kàryakaraõasaüghàte àtmanyevopalabdhavantaþ /
katham? ayamàsye 'ntariti, àsye mukhe ya àkà÷astasminnantarayaü pratyakùo vartata iti /
sarvo hi loko vicàryàdhyavasyati, tathà devàþ /
yasmàdayamantaràkà÷e vàgàdyàtmatvena vi÷eùamanà÷ritya vartamàna upalabdho devaiþ, tasmàtsapràõo 'yàsyo vi÷eùànà÷rayàcca asakta sa¤jitavànvàgàdãn /
ata evàïgirasa àtmà kàryakaraõànàm /
kathamàïgirasaþ? prasiddhaü hyetadaïgànàü kàryakaraõalakùaõànàü rasaþ sàra àtmetyarthaþ /
kathaü punaraïgarasatvam? tadapàye ÷oùapràpteriti vakùyàmaþ /
yasmàccàyamaïgarasatvàdvi÷eùàmà÷ritatvàcca kàryakaraõànàü sàdhàraõa àtmà vi÷uddha÷ca, tasmàdvàgàdãnapàsya pràõa evàtmatvenà÷rayitavya iti vàkyàrthaþ /
àtmà hyàtmatvenopagantavyo 'viparãtabodhàcchreyaþpràpteþ, viparyaye svàniùñapràptidar÷anàt //8//



syànmataü pràõasya vi÷uddhirasiddheti /
nanu parihçtametadvàgàdãnàü kalyàõavadanàdyàsaïgavatpràõasya àsaïgàspadatvàbhàvena /
vàóham, kiü tvàïgirasatvena vàgàdãnàmàtmatvoktyà vàgàdidvàreõa ÷avasçùñitatspçùñerivà÷uddhatà ÷aïkyate- ityàha- ÷uddha eva praõaþ /
kutaþ? 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.9

#<sà và eùà devatà dår nàma |
dåraü hy asyà mçtyur |
dåraü ha và asmàn mçtyur bhavati ya evaü veda || BrhUp_1,3.9 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.9 sà và eùà devatà dårnàma /
yaü pràõaü pràpyà÷mànamiva loùñavadvidhvastà asuràstaü paràmç÷ati seti /
saivaiùà yeyaü vartamànayajamàna÷arãrasthà devairnirdhàrità"ayamàsye 'ntaþ"iti /
devatà ca sà syàt, upàsanakriyàyàþ karmabhàvena guõabhåtatvàt /
yasyàtmà dårnàma dårityevaü khyàtà /
nàma÷abdaþ khyàpanaparyàyaþ /
tasmàtprasiddhàsyà vi÷uddhidårnàmatvàt /
kutaþ punardårnàmatvam? ityàha- dåraü dåreþ hi yasmàdasyàþ pràõadevatàyàþ mçtyuràsaïgalakùaõaþ pàpmà /
asaü÷leùadharmitvàtpràõasya samãpasthàsyàpi dåratà mçtyostasmàd dårityevaü khyàtiþ, evaü pràõasya vi÷uddhirj¤àpità /
viduùaþ phalamucyate- dåraü ha và asmànmçtyurbhavati /
asmàdevaüvidaþ, ya evaü veda tasmàdevamiti prakçtaü vi÷uddhiguõopetaü pràõamupàsta ityarthaþ /
upàsanaü nàma upàsyàrthavàde yathà devatàdisvaråpaü ÷rutyà j¤àpyate tathà manasopagamya àsanaü cintanaü laukikapratyayàvyavadhànena yàvattaddevatàdisvaråpàtmàbhimànàbhivyaktiriti laukikàtmàbhimànavat /
"devo bhåtvà devànapyeti" (bç.u.4 / 1 / 2) "kindevato 'syàü pràcyàü di÷yasi" (bç.u.3 / 9 / 20) ityevamàdi÷rutibhyaþ //9//



sà và eùà devatà dåraü ha và asmànmçtyurbhavatãtyuktam /
kathaü punarevaüvido dåraü mçtyurbhavati? ityucyate- evaüvittvavirodhàt /
indriyaviùayasaüsargàsaïgajo hi pàpmà pràõàtmàbhimànino hi virudhyate, vàgàdivi÷eùàtmàbhimànahetutvàt svàbhàvikàj¤ànahetutvàcca /
÷àstrajanito hi pràõàtmàbhimànaþ /
tasmàdevaüvidaþ pàpmà dåraü bhavatãti yuktaü virodhàt /
tadetatpradar÷ayati- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.10

#<sà và eùà devataitàsàü devatànàü pàpmànaü mçtyum apahatya yatràsàü di÷àm antas tad gamayàü cakàra |
tad àsàü pàpmano vinyadadhàt |
tasmàn na janam iyàn nàntam iyàn net pàpmànaü mçtyum anvavàyànãti || BrhUp_1,3.10 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.10 sà và eùà devatetyuktàrtham /
etàsàü vàgàdãnàü devatànàü pàpmànaü mçtyuü svàbhàvikàj¤ànaprayuktendriyaviùayasaüsargàsaïgajanitena hi pàpmanà sarvo mriyate, sa hyato mçtyuþ, taü pràõàtmàbhimànamàtratayaiva pràõo 'pahantetyucyate /
virodhàdeva tu pàpmaivaüvido dåraü gato bhavati /
kiü puna÷cakàra devatànàü pàpmànaü mçtyumapahatya? ityucyate- yatra yasminnàsàü pràcyàdãnàü di÷àmanto 'vasànaü tattatra gamayà¤cakàra gamanaü kçtavànityetat /
nanu nàsti di÷àmantaþ kathamantaü gamitavàn? ityucyate- ÷rautavij¤ànavajjanàvadhinimittakalpitatvàddi÷àü tadvirodhijanàvyuùita eva de÷o di÷àmantaþ, de÷ànto 'raõyamiti yadvadityadoùaþ /
tattatra gamayitvà àsàü devatànàm, pàpmana iti dvitãyàbahuvacanam, vinyadadhàdvividhaü nyagbhàvenadadhàtsthàpitavatã pràõadevatà /
pràõàtmàbhimàna÷ånyeùu antyajaneùviti sàmarthyàt /
indriyasaüsargajo hi sa iti pràõyà÷rayatàvagamyate /
tasmàttamantyaü janaü neyànna gacchetsambhàùaõadar÷anàdibhirna saüsçjet /
tatsaüsarge pàpmanà saüsargaþ kçtaþ syàtpàpmà÷rayo hi saþ /
tajjananivàsaü càntaü diganta÷abdavàcyaü neyàjjana÷ånyamapi, janamapi tadde÷aviyuktamityabhipràyaþ /
nediti paribhayàrthe nipàtaþ /
itthaü janasaüsarge pàpmànaü mçtyumanvavàyànãti /
anu ava ayànãtyanugaccheyamiti, evaü bhãto na janamantaü ceyàditi pårveõa sambandhaþ //10//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.11

#<sà và eùà devataitàsàü devatànàü pàpmànaü mçtyum apahatyàthainà mçtyum atyavahat || BrhUp_1,3.11 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.11 sà và eùà devatà, tadetatpràõàtmaj¤ànakarmaphalaü vàgàdãnàmagnyàdyàtmatvamucyate /
athainà mçtyumatyavahat tasmàdàdhyàtmikaparicchedakaraþ pàpmà mçtyuþ pràõàtmavij¤ànenapahatastasmàtsapràõo 'pahantà pàpmano mçtyoþ /
tasmàtsa eva pràõa enà vàgàdidevatàþ prakçtaü pàpmànaü mçtyumatãtya avahatpràpayatsvaü svamaparicchinnamagnyàdidevàtàtmaråpam //11//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.12

#<sà vai vàcam eva prathamàm atyavahat |
sà yadà mçtyum atyamucyata so 'gnir abhavat |
so 'yam agniþ pareõa mçtyum atikrànto dãpyate || BrhUp_1,3.12 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.12. sa vai vàcameva prathamàmatyavahat /
sa pràõo vàcameva prathamàü pradhànàmityetat /
udgãthakarmaõãtarakaraõàpekùayà sàdhakatamatvaü pràdhànyaü tasyàþ /
tàü prathamàmatyavahadvahanaü kçtavàn /
tasyàþ punarmçtyumatãtyoóhàyàþ kiü råpam? ityucyate- sà vàgyadà yasminkàle pàpmànaü mçtyum atyamucyatàtãtyàmucyata mocità svayameva, tadàsognirabhavat /
sà vàkpårvamapyagnireva satã mçtyuviyoge 'pyagnirevàbhavat /
etàvàüstu vi÷eùo mçtyuviyoge /
soyamatikrànto 'gniþ pareõamçtyuü parastànmçtyordãpyate /
pràïmokùànmçtyupratibaddho adhyàtmavàgàtmanà nedànãmiva dãptimànàsãt, idànãü tu mçtyuü pareõa dãpyate mçtyuviyogàt //12//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.13

#<atha pràõam atyavahat |
sa yadà mçtyum atyamucyata sa vàyur abhavat |
so 'yaü vàyuþ pareõa mçtyum atikràntaþ pavate || BrhUp_1,3.13 ||>#
__________


BrhUpBh_1,3.13 tathà pràõo ghràõam- vàyurabhavat /
sa tu pavate mçtyuü pareõàtikràntaþ /
sarvamanyaduktàrtham //13//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.14

#<atha cakùur atyavahat |
tad yadà mçtyum atyamucyata sa àdityo 'bhavat |
so 'sàv àdityaþ pareõa mçtyum atikràntas tapati || BrhUp_1,3.14 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.14 tathà cakùuràdityo 'bhavatsa tu tapati //14//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.15

#<atha ÷rotram atyavahat |
tad yadà mçtyum atyamucyata tà di÷o 'bhavan |
tà imà di÷aþ pareõa mçtyum atikràntàþ || BrhUp_1,3.15 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.15 tathà ÷rotraü di÷o 'bhavat /
di÷aþ pràcyàdivibhàgenàvasthitàþ //15//



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.16

#<atha mano 'tyavahat |
tad yadà mçtyum atyamucyata sa candramà abhavat |
so 'sau candraþ pareõa mçtyum atikrànto bhàti |
evaü ha và enam eùà devatà mçtyum ativahati ya evaü veda || BrhUp_1,3.16 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.16 mana÷candramà bhàti /
yathà pårvayajamànaü vàgàdyagnyàdibhàvena mçtyumatyavahat, evamenaü vartamànayajamànamapi ha và eùà pràõadevatà mçtyumativahati vàgàdyagnyàdibhàvena /
evaü yo vàgàdipa¤cakavi÷iùñaü pràõaü veda /
"taü yathà yathopàsate tadeva bhavati"iti ÷ruteþ //16//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.17

#<athàtmane 'nnàdyam àgàyat |
yad dhi ki¤cànnam adyate 'nenaiva tad adyate |
iha pratitiùñhati || BrhUp_1,3.17 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.17 yathà vàgàdibhiràtmàrthamàgànaü kçtaü tathà mukhyo 'pi pràõaþ sarvapràõasàdhàraõaü pràjàpatyaphalamàgànaü kçtvà triùu pamàneùu, athànantaraü ÷iùñeùu navasu, stotreùu, àtmane àtmàrthamannàdyamannaü ca tadàdyaü cànnàdyamàgàyat /
kartuþ kàmasaüyogo vàcanika ityuktam /
kathaü punastadannàdyaü pràõenàtmàrthamàgãtamiti gamyate? ityatra hetumàha- yatki¤ceti sàmànyànnamàtraparàmar÷àrthaþ /
hãti hetau /
yasmàlloke pràõibhiryadki¤cidannamadyatebhakùyate tadanenaiva /
ana iti pràõasyàkhyà prasiddhà anaþ ÷abdaþ sàntaþ ÷akañavàcã, yastvanyaþ svaràntaþ sa pràõaparyàyaþ /
pràõenaiva tadadyata ityarthaþ /
ki¤ca na kevalaü pràõenàdyata evànnàdyam, tasmi¤charãràkàrapariõate 'nnàdya iha pratitiùñhati pràõaþ /
tasmàtpràõenàtmanaþ pratiùñhàrthamàgãtamannàdyam /
yadapi pràõenànnàdanaü tadapi pratiùñhàrthameveti na vàgàdiùviva kalyàõasaïgajapàtmasambhavaþ pràõe 'sti //17//



nanvavadhàraõamayuktaü pràõenaiva tadadyata iti, vàgàdãnàmapi annanimittopakàradar÷anàt /
naiùa doùaþ, pràõadvàratvàttadupakàrasya /
kathaü pràõadvàrako 'nnakçtau vàgàdãnàmupakàra ityetamarthaü pradar÷ayannàha- 



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.18

#<te devà abruvan |
etàvad và idaü sarvaü yad annam |
tad àtmana àgàsãþ |
anu no 'sminn anna àbhajasveti |
te vai màbhisaüvi÷ateti |
tatheti taü samantaü pariõyavi÷anta |
tasmàd yad anenànnam atti tenaitàs tçpyanti |
evaü ha và enaü svà abhisaüvi÷anti bhartà svànàü ÷reùñhaþ puraetà bhavaty annàdo 'dhipatir ya evaü veda |
ya u haivaüvidaü sveùu pratir bubhåùati na haivàlaü bhàryebhyo bhavati |
atha ya evaitam anubhavati yo vaitam anu bhàryàn bubhårùati sa haivàlaü bhàryebhyo bhavati || BrhUp_1,3.18 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.18 te vàgàdayo devàþ, svaviùayadyotanàddevàþ, abruvannuktavanto mukhyaü pràõam idametàvannàto 'dhikamasti /
và iti smaraõàrthaþ /
idaü tatsarvametàvadeva, kim? yadannaü pràõasthitikaramadyate loke tatsarvamàtmana àtmàrthamàgàsãþ àgãtavànasi àgànenàtmasàtkçtamityarthaþ /
vayaü cànnamantareõa sthàtuü notsàmahe /
ato 'nu pa÷cànnosmànasminnanne àtmàrthe tavànne àbhajasva àbhàjayasva /
õico '÷ravaõaü chàndasam /
asmàü÷cànnabhàginaþ kuru /
itara àha- te yåyaü yadyannàrthino vai, mà màmabhisaüvi÷ata samantato màmàbhimukhyena nivi÷ata /
ityevamuktavati pràõe tathetyevamiti, taü pràõaü pariveùñya niviùñavanta ityarthaþ /
tathà niviùñànàü pràõànuj¤ayà teùàü pràõe naivàdyamànaü pràõasthitikaraü sadannaü tçptikaraü bhavati na svàtantryeõa /
tasmàdyuktamevàvadhàraõam anenaiva tadadyata iti /
tadeva càha- tasmàdyasmàtpràõà÷rayatayaiva pràõànuj¤ayàbhisanniviùñà vàgàdidevatàþ tasmàdyadannamanena pràõenàtti lokastenànnenaità vàgàdyàstçpyanti /
vàgàdyà÷rayaü pràõaü yo veda vàgàdaya÷ca pa¤ca pràõà÷rayà iti tamapyevamevaü ha vai svà j¤àtasya abhisaüvi÷anti vàgàdaya iva pràõam /
j¤àtãnàmà÷rayaõãyo bhavatãtyabhipràyaþ /
abhisanniviùñànàü ca svànàü pràõavadeva vàgàdãnàü svànnena bhartà bhavati /
tathà ÷reùñhaþ puro 'grata età gantà bhavati vàgàdãnàmiva pràõaþ /
tathànnàdo 'nàmayàvãtyarthaþ /
adhipatiradhiùñhàya ca pàlayità svatantraþ patiþ pràõavadeva vàgàdãnàm /
ya evaü pràõaü veda tasyaitadyathoktaü phalaü bhavati /
ki¤ca ya u haivaüvidhaü pràõavidaü prati sveùu j¤àtãnàü madhye pratiþ pratikålo bubhårùati pratispardhã bhavitumicchati, sosurà iva, pràõapratispardhino na haivàlaü na paryàpto bhàryebhyo bharaõãyebhyo bhavati bhartumityarthaþ /
atha punarya evaü j¤àtãnàü madhye evaüvidaü vàgàdaya iva pràõam anu anugato bhavati, yo vaitamevaüvidamanvevànuvartayanneva àtmãyànbhàryàn bubhårùati bhartumicchati, yathaiva vàgàdayaþ pràõànuvçttyàtmabubhårùava àsan /
sa haivàlaü paryàpto bhàryebhyo bharaõãyebhyo bhavati bhartuü netaraþ svatantraþ /
sarvametatpràõaguõavij¤ànaphalamuktam //18//



kàryakaraõànàmàtmatvapratipàdanàya pràõasyàïgirasatvamupanyastaü so 'yàsya àïgirasa iti /
asmàddhetorayamàïgirasa ityàïgirasatve heturnoktaþ /
taddhetusiddhyarthamàrabhyate, taddhetusiddhyàyattaü hi kàryàõàtmatva pràõasya /
anantaraü ca vàgàdãnàü pràõàdhãnatoktà sà ca kathamupapàdanãyà? ityàha- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.19

#<so 'yàsya àïgiraso 'ïgànàü hi rasaþ |
pràõo và aïgànàü rasaþ |
pràõo hi và aïgànàü rasaþ |
tasmàd yasmàt kasmàccàïgàt pràõa utkràmati tad eva tac chuùyati |
eùa hi và aïgànàü rasaþ || BrhUp_1,3.19 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.19 so 'yàsya àïgirasa ityàdi yathopanyastamevopàdãyate uttaràrtham'pràõo và aïgànàü rasaþ'ityevamantaü vàkyaü yathàvyàkhyàrthameva punaþ smàrayati /
katham? 'pràõo và aïgànàü rasaþ'iti /
'pràõo hi'-hi÷abdaþ prasiddhau- aïgànàü rasaþ /
prasiddhametatpràõasyàïgarasatvaü na vàgàdãnàm /
tasmàdyuktaü pràõo và iti smàraõam /
kathaü punaþ prasiddhatvam? ityata àha /
tasmàcchabda upasaühàràrtha uparitvena sambadhyate /
yasmàdyato 'vayavàtkasmàdanuktavi÷eùàt, yasmàtkasmàdyataþ kuta÷cicca aïgàccharãràvayavàdavi÷eùitàtpràõa utkràmatyapasarpati tadeva tatraiva tadaïgaü ÷uùyati nãrasaü bhavati ÷oùamupaiti /
tasmàdeùa hi và aïgànàü rasaþ ityupasaühàraþ /
ataþ kàryakaraõànàmàtmà pràõa ityetatsiddham /
àtmàpàye hi ÷eùo maraõaü syàttasmàttena jãvanti pràõinaþ sarve /
tasmàdapàsya vàgàdãnpràõa evopàsya iti samudàyàrthaþ //19//



na kevalaü kàryakaraõayorevàtmà pràõo råpakarmabhåtayoþ /
kiü tarhi? çgyajuþsàmnàü nàmabhåtànàmàtmeti sarvàtmakatayà pràõaü stuvanmahãkarotyupàsyatvàya- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.20

#<eùa u eva bçhaspatiþ |
vàg vai bçhatã |
tasyà eùa patis tasmàd u bçhaspatiþ || BrhUp_1,3.20 ||>#
__________


BrhUpBh_1,3.20 eùa u eva prakçta àïgiraso bçhaspatiþ /
kathaü bçhaspatiþ? ityucyate- vàgvai bçhatã bçhatãcchandaþ ùañtriü÷adakùarà /
anuùñupca vàk /
katham? "vàgvà anuùñup"(nçsi.på.1 / 1) iti ÷ruteþ /
sà ca vàganuùñubbçhatyàü chandasyantarbhavati /
ato yuktaü vàgvai bçhatãti prasiddhavadvaktum /
bçhatyàü ca sarvà çco 'ntarbhavanti pràõasaüstutatvàt /
"pràõo bçhatã pràõa çca ityeva vidyàt"iti ÷rutyantaràt /
vàgàtmatvàccarcà pràõe 'ntarbhàvaþ /
tatkatham? ityàha- tasyà vàco bçhatyà çca eùa pràõaþ patiþ /
tasyà nirvartakatvàt /
kauùñhyàgnipreritamàrutanirvartyà hi çk /
pàlanàdvà vàcaþ patiþ /
pràõena hi pàlyate vàk /
apràõasya ÷abdoccàraõasàmarthyàbhàvàt /
tasmà  bçhaspatirçcàü pràõa àtmetyarthaþ //20//



tathà yajuùàm /
katham? 


_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.21

#<eùa u eva brahmaõaspatiþ |
vàg vai brahma |
tasyà eùa patis tasmàd u brahmaõaspatiþ || BrhUp_1,3.21 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.21 eùa u eva brahmaõaspatiþ /
vàgvai brahma, brahma yajuþ, tacca vàgvi÷eùa eva /
tasyà vàco yajuùo brahmaõa eùa patistasmàdu brahmaõaspatiþ pårvavat /
kathaü punaretadavagamyate bçhatãbrahmaõorçgyajuùñvaü na punaranyàrthatvam? ityucyate- vàco 'nte sàmasàmànàdhikaraõyanirde÷àt"vàgvai sàma"(1 / 3 / 22) iti /
tathà ca'vàgvai bçhatã' 'vàgvai brahma'iti ca vàksamànàdhikaraõayorçgyajuùñvaü yuktam /
pari÷eùàcca- sàmni abhihite çgyajuùã eva pari÷iùñe /
vàgvi÷eùatvàcca- vàgvi÷eùo hi çgyajuùã /
tasmàt tayorvàcà samànàdhikaraõatà yuktà /
avi÷eùaprasaïgàcca- sàmodgãtha iti ca spaùñaü vi÷eùàbhidhànatvam, tathà bçhatãbrahma÷abdayorapi vi÷eùàbhidhànatvaü yuktam /
anyathà anirdhàrita vi÷eùayorànarthakyàpatte÷ca vi÷eùàbhidhànasya vàïmàtratve cobhayatra paunaruktyàt /
çgyajuþsàmodgãtha÷abdànàü ca ÷rutiùvevaïkramadar÷anàt //21//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.22 

#<eùa u eva sàma |
vàg vai sàmaiùa sà càma÷ ceti tat sàmnaþ sàmatvam |
yad v eva samaþ pluùiõà samo ma÷akena samo nàgena sama ebhis tribhir lokaiþ samo 'nena sarveõa tasmàd v eva sàma |
a÷nute sàmnaþ sàyujyaü salokatàm |
ya evam etat sàma veda || BrhUp_1,3.22 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.22 eùa u eva sàma /
katham? ityàha vàgvai sà yatki¤citstrã÷abdàbhidheyaü sà vàk /
sarvastrã÷abdàbhidheyavastuviùayo 'maþ ÷abdaþ /
"kena me paiüsnàni nàmànyàpnoùãti, pràõeneti bråyàtkena me strãnàmànãti vàcà"(kauùã.u 1 / 7) iti ÷rutyantaràt vàkpràõàbhidhànabhåto 'yaü sàma÷abdaþ, tathà pràõanirvartyasvaràdisamudàyamàtraü gitiþ sàma÷abdenàbhidhãyate;ato na pràõavàgvyatirekeõa sàmanàmàsti ki¤cit, svaravarõàde÷ca pràõanirvartyatvàtpràõatantratvàcca /
eùa u eva pràõaþ sàma /
yasmàtsàma sàmeti vàkpràõàtmakam- sà càma÷ceti, tattasmàtsàmno gãtiråpabhya svaràdisamudàyasya sàmatvaü tatpragãtaü bhuvi /
yad u eva samastulyaþ sarveõa vakùyamàõena prakàreõa, tasmàdvà sàmetyanena sambandhaþ /
và÷abdaþ sàma÷abdalàbhanimittaprakàràntaranirde÷asàmarthyalabhyaþ /
kena punaþ prakàreõa pràõasya tulyatvam? ityucyate- samaþ pluùiõà puttikà÷arãreõa samo ma÷akena ma÷aka÷arãreõa, samo nàgena hasti÷arãreõa, sama ebhistribhirlokaistrailokya÷arãreõa pràjàpatyena, samo 'nena jagadråpeõa hairaõyagarbheõa /
puttikàdi÷arãreùu gotvàdivatkàrtsnyena parisamàpta iti samatvaü pràõasya;na punaþ ÷arãramàtraparimàõenaiva, amårtatvàtsarvagatatvàcca /
na ca ghañapràsàdàdipradãpavatsaükocavikàsitayà ÷arãre tàvanmàtraü samatvam /
"ta ete sarva eva samàþ sarve 'nantàþ"(bçha.u.1 / 5 / 13) iti ÷ruteþ /
sarvagatasya tu ÷arãraparimàõavçttilàbho na virudhyate /
evaü samatvàtsàmàkhyaü pràõaü veda yaþ÷ratiprakà÷itamahacvaü taspaitatphalam-a÷nute vyàpnoti sàmnaþ pràõasya sàyujyaü sayugbhàvaü samànadehendriyàbhimànatvam, sàlokyaü samànalophatàü và bhàvanàvi÷eùataþ, ya evametadyathoktaü sàma pràõaü veda-à pràõàtmàbhimànàbhivyakterupàste ityarthaþ //22//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.23

#<eùa u và udgãthaþ |
pràõo và ut pràõena hãdaü sarvam uttabdham |
vàg eva gãthà |
uc ca gãthà ceti |
sa udgãthaþ || BrhUp_1,3.23 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.23 eùa u và udgãthaþ /
udgãtho nàma sàmàvayavo bhaktivi÷eùo nodgànam, sàmàdhikàràt /
kathamudgãthaþ pràõaþ? pràõo và utpràõena hi yasmàdidaü sarvaü jagaduttabdhamårdhvaü stabdhamuttambhitaü vidhçtamityarthaþ /
uttabdhàrthàvadyotako 'yamucchabdaþ pràõaguõàbhidhàyakaþ, tasmàdutpràõaþ /
vàgeva gãthà÷abdavi÷eùatvàdudgãthabhakteþ /
gàyateþ ÷abdàrthatvàtsà vàgeva /
na hyudgãthabhakteþ÷abdavyatirekeõa ki¤cidråpamutprekùyate /
tasmàdyuktamavadhàraõaü vàgeva gãtheti /
ucca pràõo gãthà ca pràõatantrà vàgityubhayamekena ÷abdenàbhidhãyate sa udgãthaþ //23//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.24

#<tad dhàpi brahmadatta÷ caikitàneyo ràjànaü bhakùayann uvàca |
ayaü tyasya ràjà mårdhànaü vipàtayatàd yad ito 'yàsya àïgiraso 'nyenodagàyad iti |
vàcà ca hy eva sa pràõena codagàyad iti || BrhUp_1,3.24 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.24 taddhàpi tattatraitasminnukter'the hàpyàkhyàyikàpi ÷råtaye hasma /
brahmadatto nàmataþ cikitànasyàpatyaü caikitànastadapatyaü yuvà caikitàneyaþ, ràjànaü yaj¤e somaü bhakùayannuvàca /
kim? ayaü camasastho mayàbhakùyamàõo ràjà tyasya tasya mamànçtavàdino mårdhànaü ÷iro vipàtayatàdvispaùñaü pàtayatu /
torayaü tàtaïïàde÷aþ à÷ipi loñ, vipàtayatàditi /
yadyahamançtavàdã syàmityarthaþ /
kathaü punarançtavàditvapràptiþ? ityucyate-yadyadãto 'smàtprakçtàt pràõàdvàksaüyuktàt, ayàsyaþ-mukhyapràõàbhidhàyakena ayàsyàïgirasa÷abdenàbhidhãyate vi÷vasçjàü pårvarùãõàü satre udràtàso 'nyena devatàntareõa vàkpràõavyatiriktenodagàyadudgànaü kçtavàn, tato 'hamançtavàdã syàm, tasya mama devatà viparãtapratipatturmårdhànaü vipàtayatu, ityevaü ÷apathaü cakàreti vij¤àne pratyayadàróhyakartavyatàü dar÷ayati /
tamimamàkhyàyikànirdhàritamarthaü svena vacasopasaüharati ÷rutiþ-vàcà ca pràõapradhànayà pràõena ca svasyàtmabhåtena so 'yàsya àïgirasa udgàtodagàyadityeùor'tho nirdhàritaþ ÷apathena //24//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.25

#<tasya haitasya sàmno yaþ svaü veda bhavati hàsya svam |
tasya vai svara eva svam |
tasmàd àrtvijyaü kariùyan vàci svaram iccheta |
tayà vàcà svarasampannayàrtvijyaü kuryàt |
tasmàd yaj¤e svaravantaü didçkùanta eva |
atho yasya svaü bhavati |
bhavati hàsya svaü ya evam etat sàmnaþ svaü veda || BrhUp_1,3.25 ||>#

__________


BrhUpBh_1,3.25 tasyeti prakçtaü pràõamabhisamvadhnàti /
haitasyeti mukhyaü vyapadi÷atyabhinayena /
sàmnaþ sàma÷abdavàcyasyapràõasyayaþsvaü dhanaü veda, tasya ha kiü syàt? bhavati hàsyasvam /
phalena pralobhyàbhimukhãkçtya ÷u÷råùave àha-tasya vai sàmnaþ svara eva svam /
svara iti kaõñhagataü màdhuryaü tadevàsya svaü vibhåùaõam /
tena hi bhåùitamçddhimallakùyataudgànam /
yasmàdevaü tasmàdàrtvijyaü çtvikkarmodgànaü kariùyanvàci viùaye vàci vàgà÷ritaü svaramiccheta icchet sàmno dhanavattàü svareõa cikãrùurudgàtà /
idaü tu pràsaïgikaüvidhãyate;sàmnaþ sausvaryeõa svaravacvapratyayekartavye icchàmàtreõa sausvaryaü na bhavatãti dantadhàvanatailapànàdi sàmarthyàtkartavyamityarthaþ /
tathaivaü saüskçtayà vàcà svarasampannayàrtvijyaü kuryàt /
tasmàdyasmàtsàmnaþ svabhåtaþ svarastena svena bhåùitaü sàma ato yaj¤e svaravantamudgàtàraü didçkùanta eva draùñumicchanta eva dhaninàmava laukikàþ /
prasiddhaü hi loke 'tho api yasya svaü dhanaü bhavati taü dhaninaü didçkùante iti siddhasya guõavij¤ànaphalasambandhasya upasaühàraþ kriyate- bhavati hàsya svaü ya evametatsàmnaþ svaü vedeti //25//



athànyo guõaþ suvarõavattàlakùaõo vidhãyate /
asàvapi sausvaryameva /
etàvànvi÷eùaþ- pårvaü kaõñhagatamàdhuryamidaü tu làkùaõikaü suvarõa÷abdavàcyam /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.26

#<tasya haitasya sàmno yaþ suvarõaü veda bhavati hàsya suvarõam |
tasya vai svara eva suvarõam |
bhavati hàsya suvarõaü ya evam etat sàmnaþ suvarõaü veda || BrhUp_1,3.26 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.26 tasya haitasya sàmno yaþ suvarõaü veda bhavati hàsya suvarõam /
suvarõa ÷abdasàmànyàtsvarasuvarõayoþ lokikameva suvarõaü guõavij¤ànaphalaü bhavatãtyarthaþ /
tasya vai svara eva suvarõam /
bhavati hàsya suvarõaü ya evametatsàmnaþ suvarõaü vedeti pårvavatsarvam //26//



tathà pratiùñhàguõaü vidhitsannàha-




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.27 

#<tasya haitasya sàmno yaþ pratiùñhàü veda prati ha tiùñhati |
tasya vai vàg eva pratiùñhà |
vàci hi khalv eùa etat pràõaþ pratiùñhito gãyate |
anna ity u haika àhuþ || BrhUp_1,3.27 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.27 tasya haitasya sàmno yaþ pratiùñhàü veda /
pratitiùñhatyasyàmiti pratiùñhà vàktàü pratiùñhàü sàmno guõaü yo veda sa pratitiùñhati ha /
"taü yathà yathopàsate"iti ÷rutestadguõatvaü yuktam /
pårvavatphalena pratilobhitàya kà pratilobhitàya kà pratiùñheti ÷u÷råpave àha- tasya vai sàmno vàgeva, vàgiti jihvàmålãyàdãnàü sthànànàmàkhyà, saiva pratiùñhà, tadàha- vàci hi jihvàmålãyàdiùuhi yasmàtpratiùñhitaþ sanneùa pràõa etadgànaü gãyate gãtibhàvamàpadyate tasmàtsàmnaþ pratiùñhà vàk /
anne pratiùñhito gãyata ityu haike 'nye àhuþ /
iha pratitiùñhatãti yuktam /
aninditatvàdekãyapakùasya vikalpena pratiùñhàguõavij¤ànaü kuryàd vàgvà patiùñhànnaü veti //27//



evaü pràõavij¤ànavato japakarma vidhitsyate /
yadvij¤ànavato japakarmaõyadhikàrastadvij¤ànamuktam /



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,3.28

#<athàtaþ pavamànànàm evàbhyàrohaþ |
sa vai khalu prastotà sàma prastauti |
sa yatra prastuyàt tad etàni japet |
asato mà sad gamaya, tamaso mà jyotir gamaya, mçtyor màmçtaü gamayeti |
sa yad àhàsato mà sad gamayeti |
mçtyur và asat sad amçtaü mçtyor màmçtaü gamayàmçtaü mà kurv ity evaitad àha |
tamaso mà jyotir gamayeti |
mçtyur vai tamo jyotir amçtaü mçtyor màmçtaü  gamayàmçtaü mà kurv ity evaitad àha |
mçtyor màmçtaü gamayeti |
nàtra tirohitam ivàsti |
atha yànãtaràõi stotràõi teùv àtmane 'nnàdyam àgàyet |
tasmàd u teùu varaü vçõãta |
yaü kàmaü kàmayet tam |
sa eùa evaüvid udgàtàtmane và yajamànàya và yaü kàmaü kàmayate tam àgàyati |
tad dhaital lokajid eva |
na haivàlokyatàyà à÷àsti ya evam etat sàma veda || BrhUp_1,3.28 ||>#

__________

BrhUpBh_1,3.28 athànantaraü yasmàccaivaü viduùà prayujyamànaü devabhàvàyàbhyàrohaphalaü japakarma, atastasmàttadvidhãyata iha /
tasya codgãthasambandhàtsarvatra pràptau pavamànànàmiti vacanàt pavamàneùu triùvapi kartavyatàyàü pràptàyàü punaþ kàla saükocaü karoti- sa vai khalu prastotà sàma prastauti /
sa prastotà yatra yasminkàle sàma prastuyàtpràrabheta tasminkàla etàni japet /
asya ca japakarmaõa àkhyà abhyàroha iti /
àbhimukhyenàrohatyanena japakarmaõaivaüvid devabhàvàtmànamityabhyàrohaþ /
etànãti bahuvacanàttrãõi yajåüùi /
dvitãyànirde÷àd bràhmaõotpannatvàcca yathàpañhita eva svaraþ prayoktavyo na màntraþ /
yàjamànaü japakarma /
etàni tàni yajåüùi-'asato mà sadgamaya''tamaso mà jyotirgamaya' 'mçtyormàmçtaü gamaya'iti /
mantràmarthastirohito bhavatãti svayameva vyàcaùñe bràhmaõaü mantràrtham- sa mantro yadàha yaduktavànko 'sàvarthaþ? ityucyate-'asato mà sadgamaya'iti mçtyurvà asat- svàbhàvikakarmavij¤àne mçtyurityucyete, asad atyantàdhobhàvahetutvàt /
sadamçtam- sacchàstrãyakarmavij¤àne agaraõahetutvàdamçtam /
tasmàdasato asatkarmaõo 'j¤ànàcca mà màü sacchàstrãyakarmavij¤àne gamaya devabhàvasàdhanàtmabhàvamàpàdayetyarthaþ /
tatra vàkyàrthamàha- amçtaü mà kurvityevaitadàheti /
tathà tamaso mà jyotirgamayeti mçtyurgamayeti /
mçtyurvai tamaþ sarvaü hyaj¤ànamàvaraõàtmakatvàttamaþ tadeva ca maraõahetutvànmçtyuþ /
jyotiramçtaü pårvoktaviparãtaü daivaü svaråpam /
prakà÷àtmakatvàjj¤ànaü jyotiþ, tadevàmçtamavinà÷àtmakatvàt /
tasmàt tamaso mà jyotirgamayeti pårvavanmçtyormàmçtaü gamayetyàdi /
amçtaü mà kurvityevaitadàha- daivaü pràjàpatyaü phalabhàvamàpàdayetyarthaþ /
pårvo mantro 'sàdhanasvabhàvàt sàdhanabhàvamàpàdayeti /
dvitãyastu sàdhanabhàvàdapi aj¤ànaråpàt sàdhyabhàvamàpàdayeti /
mçtyormàmçtaü gamayeti pårvayoreva mantrayoþ samucitor'thastçtãyena mantreõocyata iti prasiddhàrthataiva /
nàtra tçtãye mantre tirohitamantarhitamivàrtharåpaü pårvayoriva mantrayorasti, yathà÷ruta evàrthaþ /
yàjamànamudgànaü kçtvà pavamàneùu triùu, athànantaraü yànãtaràõi ÷iùñàni stotràõi teùvàtmane 'nnàdyamàgàyet pràõavidudgàtàpràõabhåtaþ pràõavadeva /
yasmàtsa eva udgàtaivaü pràõaü yathoktaü vetti, ataþ pràõavadeva taü kàmaü sàdhayituü samarthaþ /
tasmàdyajamànasteùu stotreùu prayujyamàneùu varaü vçõãta, yaü kàmaü kàmayeta taü kàmaü varaü vçõãta pràrthayeta /
yasmàtsa eùa evaüvidudgàteti tasmàcchabdàtpràgeva sambadhyate /
àtmane và yajamànàya và yaü kàmaü kàmayate icchatyudgàtà tamàgàyatyàgànena sàdhayati /
evaü tàvajj¤ànakarmabhyàü pràõàtmàpattirityuktam /
tatra nàstyà÷aïkàsambhavaþ /
ataþ karmàpàye pràõàpattirbhavati và na và? ityà÷aïkate /
tadà÷aïkànivçttyarthamàha- taddhaitalokajideveti /
taddhatadetatpràõadar÷anaü karmaviyuktaü kevalamapi, lokajideveti lokasàdhanameva /
na ha evàlokyatàyai alokàrhatvàya à÷à à÷aüsanaü pràrthanaü naivàsti ha /
na hi pràõàtmani utpannàtmàbhimànasya tatpràptyà÷aüsanaü sambhavati /
na hi gràmasthaþ kadà gràmaü pràpnutàmityaraõyastha ivà÷àste /
asannikçùñaviùaye hyanàtmanyà÷aüsanam, na tatsvàtmani sambhavati /
tasmànnà÷àsti kadàcitpràõàtmabhàvaü na prapadyeyamiti /
kasyaitat? ya evametatsàma pràõaü yathoktaü nirdhàritamahimànaü veda- ahamasmi pràõa indriyaviùayàsaïgairàsuraiþ pàpmabhiradharùaõãyo vi÷uddhaþ, vàgàdipa¤cakaü ca madà÷rayatvàdagnyàdyàtmaråpaü svàbhàvikavij¤ànotthendriyaviùayàsaïgajanitàsurapàpmadoùaviyuktaü sarvabhåteùu ca madà÷rayànnàdyopayogabandhanam, àtmà càhaü sarvabhåtànàmàïgirasatvàt, çgyajuþ sàmodgãthabhåtàyà÷ca vàca àtmà tadvayàptestannirvartakatvàcca, mama sàmno gãtibhàvamàpadyamànasya bàhyaü dhanaü bhåùaõaü sausvaryaü tato 'pyàntaraü sauvarõyalàkùaõikaü sausvaryam, gãtibhàvamàpadyamànasya mama kaõñhàdisthànàni pratiùñhà /
evaü guõo 'haü puttikàdi÷arãreùu kàrtsnyena parisamàpto 'mårtatvàtsarvagatatvàcca- iti à evamabhimànàbhivyaktervedopàsta ityarthaþ //28//

#<iti prathamàdhyàye tçtãyamudgãthabràhmaõam //3//>#



j¤ànakarmabhyàü samucitàbhyàü prajàpatitvapràptirvyàkhyàtà kevalapràõadar÷anena ca'taddhaitallokajideva'ityàdinà /
prajàpateþ phalabhåtasya sçùñisthitisaühàreùu jagataþ svàtantryàdivibhåtyupavarõanena j¤ànakarmaõorvaidikayoþ phalotkarùo varõayitavya ityevamarthamàrabhyate /
tena ca karmakàõóavihitaj¤ànakarmastutiþ kçtvà bhavetsàmarthyàt /
vivakùitaü tvetat- sarvamapyetajj¤ànakarmaphalaü saüsàra eva, bhayàratyàdiyuktatva÷ravaõàt, kàryakaraõalakùaõatvàcca sthålavyaktànityaviùayatvàcceti /
brahmavidyàyàþ kevalàyà vakùyamàõàyà mokùahetutvamityuttaràrthaü ceti /
na hi saüsàraviùayàtsàdhyasàdhanàdibhedalakùaõàd aviraktasya àtmaikatva j¤ànaviùaye 'dhikàraþ, atçùitasyeva pàne /
tasmàjj¤ànakarmaphalotkarùopavarõanamuttaràrtham /
tathà ca vakùyati-"tadetatpadanãyamasya"(bç.u.1 / 4 / 7) "tadetatpreyaþ putràt" (bç.u.1 / 4 / 8) ityàdi /




_______________________________________________________________________
START BrhUp 1,4.1

#<àtmaivedam agra àsãt puruùavidhaþ |
so 'nuvãkùya nànyad àtmano 'pa÷yat |
so 'ham asmãty agre vyàharat |
tato 'haünàmàbhavat |
tasmàd apy etarhy àmantrito 'ham ayam ity evàgra uktvàthànyan nàma prabråte yad asya bhavati |
sa yat pårvo 'smàt sarvasmàt sarvàn pàpmana auùat tasmàt puruùaþ |
oùati ha vai sa taü yo 'smàt pårvo bubhåùati ya evaü veda || BrhUp_1,4.1 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.1 àtmaivàtmeti prajàpatiþ prathamo 'õóajaþ ÷arãryabhidhãyate /
vaidikaj¤ànakarmaphalabhåtaþ sa eva kim? idaü ÷arãrabhedajàtaü tena prajàpati÷arãreõàvibhaktam /
àtmaivàsãdagre pràk÷arãràntarotpatteþ /
sa ca puruùavidhaþ puruùaprakàraþ ÷iraþpràõyàdilakùaõo viràñ /
sa eva prathamaþ sambhåto 'nuvãkùyànvàlocanaü kçtvà, ko 'haü kiülakùaõo vàsmãti, nànyadvastvantaram, àtmanaþ pràõapiõóàtmakàryakaraõaråpànna apa÷yanna dadar÷a /
kevalaü tvàtmànameva sarvàtmànamapa÷yat /
tathà pårvajanma÷rautavij¤ànasaüskçtaþ, so 'haü prajàpatiþ sarvàtmàhamasmãtyagre vyàharadvyàhçtavàn /
tatastasmàdyataþ pårvaj¤ànasaüskàràd àtmànamevàhamityabhyadhàdagre tasmàdahaünàmàbhavat /
tasyopaniùadamiti ÷rutipradar÷itameva nàma vakùyati /
tasmàdyasmàtkàraõe prajàpatàvevaü vçttaü tasmàt, tatkàryabhåteùu pràõiùu etarhyetasminnapi kàla àmantritaþ kastvamityuktaþ sannahamayamityevàgra uktvà kàraõàtmàbhidhànena àtmànamabhidhàyàgre punarvi÷eùanàmajij¤àsave 'thànantaraü vi÷eùapiõóàbhidhànaü devadatto yaj¤adatto veti prabåte kathayati yannàmàsya vi÷eùapiõóasya màtàpitçkçtaü  bhavati tatkathayati /
sa ca prajàpatiratikràntajanmani samyakkarmaj¤ànabhàvanànuùñhànaiþ sàdhakàvasthàyàü yadyasmàtkarmaj¤ànabhàvanànuùñhànaiþ prajàpatitvaü pratipitsånàü pårvaþ prathamaþ san asmàtprajàpatitvapratipitsusamudàyàtsarvasmàd àdau auùadadahat /
kim? àsaïgàj¤ànalakùaõànsarvànpàpmanaþ prajàpatitva pratibandhakàraõabhåtàn /
yasmàdevaü tasmàtpuruùaþ, pårvamauùaditi puruùaþ /
yathàyaü prajàpatiroùitvà prativandhakànpàpmanaþ sarvànpuruùaþ prajàpatirabhavat, evamanyo 'pi j¤ànakarmabhàvanànuùñhànavahninà kevalaü j¤ànabalàdvauùati bhasmãkaroti ha vai sa tam;kam? yo 'smàdviduùaþ pårvaþ prathamaþ prajàpatirbubhåùati bhavitumicchati tamityarthaþ /
taü dar÷ayati ya evaü vedeti /
sàmarthyàjj¤ànabhàvanàprakarùavàn /
nanvanarthàya pràjàpatyapratipipsà, evaüvidà ceddahyate /
naiùa doùaþ, j¤ànabhàvanotkarùàbhàvàtprathamaü prajàpatitvapratipattya bhàvamàtratvàddàhasya /
utkçùñasàdhanaþ prathamaü prajàpatitvaü pràpnuvan nyånasàdhano na pràpnotãti, sa taü dahatãtyucyate /
na punaþ pratyakùamutkçùñasàdhanena itaro dahyate /
yathà loke àjisçtàü yaþ prathamamàjimupasarpati tenetare dagdhà ivàpahçtasàmarthyà bhavanti tadvat //1//



yadidaü tuùñåùitaü karmakàõóavihitaj¤ànakarmaphalaü pràjàpatyalakùaõaü naiva tatsaüsàraviùayamatyakràmaditãmamartha pradar÷ayiùyannàha- 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.2

#<so 'bibhet tasmàd ekàkã bibheti |
sa hàyam ãkùàü cakre, yan mad anyan nàsti kasmàn nu bibhemãti |
tata evàsya bhayaü vãyàya |
kasmàd dhy abheùyat |
dvitãyàd vai bhayaü bhavati || BrhUp_1,4.2 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.2 so 'bibhetsa prajàpatiryoyaü prathamaþ ÷arãri puruùavidho vyàkhyàtaþ /
so 'bibhedbhãtavànasmadàdivadevetyàha /
yasmàdayaü puruùavidhaþ ÷arãrakaraõavàn àtmanà÷aviparãtadar÷anavatvàd abibhet, tasmàttatsàmànyàdadyatve 'pyekàkã bibheti /
ki¤càsmadàdivadeva bhayahetuviparãtadar÷anàpanodakàraõaü yathàbhåtàtmadar÷anam /
so 'yaü prajàpatirãkùàmãkùaõaü cakre kçtavàn ha /
katham? ityàha- yadyasmànmattonyadàtmavyatirekeõa vastvantaraü pratidvandãbhåtaü nàsti, tasminnàtmavinà÷ahetvabhàve kasmànnu bibhemãti /
tata eva yathàbhåtàtmadar÷anàdasya prajàpaterbhayaü vãyàya vispaùñamapagatavat /
tasya prajàpateryadbhayaü tatkevalàvidyànimittameva paramàrthadar÷ane 'nupapannamityàha- kasmàddhyabheùyat kimityasau bhãtavànparamàrthaniråpaõàyàü bhayamanupapannamevetyabhipràyaþ /
yasmàd dvitãyadvastvantaraddhi bhayaü bhavati /
dvitãyaü ca vastvantaramavidyàpratyupasthàpitameva;na hyadç÷yamànaü dvitãyaü bhayajanmano hetuþ"tatra ko mohaþ kaþ ÷okaþ ekatvamanupa÷yataþ"(ã÷à.7) iti mantravarõàt /
yaccaikatvadar÷anena bhayamapanunoda tadyuktam /
kasmàt? dvitãyàdvastvantaràdvai bhayaü bhavati, tadekatvadar÷anena dvitãyadar÷anamapanãtamiti nàsti yataþ /
atra codayanti- kutaþ prajàpaterekatvadar÷anaü jàtam? ko vàsmai upadide÷a? athànupadiùñameva pràdurabhåt, asmadàderapi tathà prasaïgaþ /
atha janmàntarakçtasaüskàrahetukam, ekatvadar÷anànarthakyaprasaïgaþ /
yathàprajàpateratikràntajanmàvasthasya ekatvadar÷anaü vidyamànamapyavidyàbandhakàraõaü nàpaninye, yataþ avidyàsaüyukta evàyaü jàto 'bibhet, evaü sarveùàmekatvadar÷anànarthakyaü pràpnoti /
antyameva nivartakamiti cenna, pårvavatpunaþ prasaïgenànaikàntyàt /
tasmàdanarthakamevaikatvadar÷anamiti /
naiùa doùaþ, utkçùñahetådbhavatvàllokavat /
yathà puõyakarmodbhavairviviktaiþ kàryakaraõaiþ saüyukte janmani sati praj¤àmedhàsmçtivai÷àradyaü dçùñam, tathà prajàpateþ dharmaj¤ànavairàgyai÷varyaviparãtahetusarvapàpmadàhàt vi÷uddhaiþ kàryakaraõai saüyuktamutkçùñaü janma tadudbhavaü cànupadiùñameva yuktamekatvadar÷anaü prajàpateþ /
tathà ca smçtiþ-"j¤ànamagratidhaü yasya vairàgyaü ca jagatpateþ /
ai÷varyaü caiva dharmasya sahasiddhaü catuùñayam //
"iti /
sahasiddhatve bhayànupapattiriti cet /
na hyàdityena saha tama udeti /
na, anyànupadiùñàrthatvàtsaha siddhavàkyasya /
÷raddhàtàtparyapraõipàtàdãnàm ahetutvamiti cet syànmatam"÷raddhàvàüllabhate j¤ànaü tatparaþ saüyatendriyaþ"(gãtà 4 / 39) "tadviddhi praõipàtena"(gãtà 4 / 34) ityevamàdãnàü ÷rutismçtivihitànàü j¤ànahetånàmahetutvam, prajàpatiriva janmàntarakçtadharmahetutve j¤ànasyeti cet? na;nimittavikalpasamuccayaguõavadaguõavattvabhedopapatteþ /
loke hi naimittikànàü kàryàõàü nimittabhedo 'nekadhà vikalpate /
tathà nimittasamuccayaþ /
teùàü ca vikalpitànàü samuccitànàü ca punarguõavadaguõavattvakçto bhedo bhavati /
tadyathà- råpaj¤àna eva tàvannaimittike kàrye- tamasi vinàlokena cakùåråpasannikarùo nakta¤caràõàü råpaj¤àne nimittaü bhavati /
mana eva kevalaü råpaj¤ànanimittaü yogãnàm /
asmàkaü tu sannikarùàlokàbhyàü saha tathàdityacandràdyàlokabhedaiþ samuccità nimittabhedà bhavanti /
tathà àlokavi÷eùaguõavadaguõavattvena  bhedàþ syuþ /
evameva àtmaikatvaj¤àne 'pi kvacijjanmàntarakçtaü kàrma nimittaü bhavati, yathà prajàpateþ /
kvacittapo nimittam,"tapasà vijij¤àsasva"(chà.u.3 / 2 / 1) iti ÷ruteþ /
kvacit"àcàryavànpuruùo veda"(chà.u.6 / 14 / 2) "÷raddhàvàüllabhate j¤ànam"(gãtà.4 / 39) "tadviddhi praõipàtena"(gãtà.4 / 34) "àcàryàddhaiva"(chà.u.4 / 1 / 3) "draùñavyaþ ÷rotavyaþ"(bç.u.2 / 4 / 5) ityàdi ÷rutismçtibhya ekàntaj¤ànalàbhanimittatvaü ÷raddhàprabhçtãnàm adharmàdinimittaviyogahetutvàt /
vedànta÷ravaõamanananididhyàsanànàü ca sàkùàjj¤eyaviùayatvàt /
pàpàdipratibandhakùaye càtmamanasorbhåtàrthaj¤ànanimittasvàbhàvyàt /
tasmàdahetutvaü na jàtu j¤ànasya ÷raddhàpraõipàtàdãnàmiti //2//



ita÷ca saüsàraviùaya eva pràjàpatitvam, yataþ /



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.3

#<sa vai naiva reme |
tasmàd ekàkã na ramate |
sa dvitãyam aicchat |
sa haitàvàn àsa yathà strãpumàüsau sampariùvaktau |
sa imam evàtmànaü  dvedhàpàtayat |
tataþ pati÷ ca patnã càbhavatàm |
tasmàd idam ardhabçgalam iva sva iti ha smàha yàj¤avalkyaþ |
tasmàd ayam àkà÷aþ striyà påryata eva |
tàü samabhavat |
tato manuùyà ajàyanta || BrhUp_1,4.3 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.3 sa pràpatirvai  naiva reme ratiü nànvabhavat, aratyàviùño 'bhådityarthaþ, asmàdàdideva yataþ, idànãmapi tasmàdekàkitvàdidharmavattvàdekàkã na ramate ratiü nànubhavati /
ratirnàmeùñàrthasaüyogajà krãóà, tatprasaügina iùñaviyogànmanasyàkulãbhàvo 'ratirityucyate /
sa tasyà araterapanodàya dvitãyam aratyapaghàtasamarthaü strãvastvaicchadgçddhimakarot /
tasya caivaü strãviùayaü gçdhyataþ striyà pariùvaktasyevàtmano bhàvo babhåva /
sa tena satyepsutvàd etàvànetatparimàõa àsa babhåva ha /
kiüparimàõaþ? ityàha- yathà loke strãpumàüsau aratyapanodàya sampariùvaktau yatparimàõau syàtàü tathà tatparimàõau babhåvetyarthaþ /
sa tathà tatparimàõameva iyamàtmànaü dvedhà dviprakàramapàtayatpàtitavàn iyamevetyavadhàraõaü målakàraõàdviràjo vi÷eùaõàrtham /
na kùãrasya sarvopamardena dadhibhàvàpattivadviràñ sarvopamardenaitàvànàsa;kiü tarhi? àtmanà vyavasthitasyaiva viràjaþ satyasaükalpatvàdàtmavyatiriktaü strãpuüsapariùvaktaparisàõaü ÷arãràntaraü babhåva /
sa eva ca viràñ tathàbhåtaþ sa haitàvànàseti sàmànàdhikaraõyàt /
tatastasmàtpàtanàtpatita÷ca patnã càbhavatàmiti dampatyornirvacanaü laukikayoþ /
ata eva tasmàt, yasmàdàtmana evàrdhaþ pçthagbhåtoyeyaü strã, tasmàdidaü ÷arãramànor'dhabçgalamardhaü ca tad bçgalaü vidalaü ca tadardhabçgalam ardhavidalamevetyarthaþ /
pràkstryudvahanàtkasyàrdhabçgalam? ityucyate- sva àtmana iti /
evamàha smoktavànkila yàj¤avalkyaþ, yaj¤asya valko vaktà yaj¤avalkastasyàpatyaü yàj¤avalkyo daivaràtirityarthaþ /
brahmaõo vàpatyam /
yasmàdayaü puruùàrdha àkà÷aþ stryardha÷ånyaþ punarudvahanàttasmàtpåryate stryardhena, punaþ sampuñãkaraõeneva vidalàrdhaþ /
tàü sa prajàpatirmanvàkhyaþ ÷ataråpàkhyàmàtmano duhitaraü patnãtvena kalpitàü samabhavanmaithunamupagatavàn /
tatastasmàttadupagamanàd manuùyà ajàyantotpannàþ //3//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.4

#<so heyam ãkùàü cakre -- kathaü nu màtmana eva janayitvà sambhavati |
hanta tiro 'sànãti |
sà gaur abhavad vçùabha itaraþ |
tàü sam evàbhavat  |
tato gàvo 'jàyanta |
vaóavetaràbhavad a÷vavçùa itaraþ |
gardabhãtarà gardabha itaraþ |
tàü sam evàbhavat |
tata eka÷apham ajàyata |
ajetaràbhavad basta itaraþ |
avir itarà meùa itaraþ |
tàü sam evàbhavat |
tato 'jàvayo  'jàyanta |
evam eva yad idaü ki¤ca mithunam à pipãlikàbhyas tat sarvam asçjata || BrhUp_1,4.4 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.4 sà ÷ataråpà u ha iyaü seyaü duhitçgamane smàrtaü pratiùedhamanusmarantãkùà¤cake /
kathaü nvidamakçtyaü yanmà màmàtmana eva janayitvotpàdya sambhavatyupagacchati /
yadyapyayaü nirghçõo 'haü hantedànãü tiro 'sàni jàtyantareõa tiraskçtà bhavàni /
ityevamãkùitvàsau gaurabhavat /
utpàdyapràõikarmabhi÷codyamànàyàþ punaþ punaþ saivamatiþ ÷ataråpàyà mano÷càbhavat /
tata÷ca çùabha itaraþ /
tàü samevàbhadityàdi pårvavat /
tato gàvo 'jàyanta /
tathà baóavetaràbhavada÷vavçùa itaraþ /
tathà gardabhãtarà gardabha itaraþ /
tatra baóavà÷vavçùàdãnàü saïgamàttata eka÷aphamekagvuram a÷và÷vataragardabhàkhyaü trayamajàyata /
tathà ajetaràbhavadvasta÷chàga itaraþ, tathà aviritarà meùa itaraþ, tàü samevàbhavat /
tàü tàmiti vãpsà /
tàmajàü tàmavi¤cetisamabhavadevetyarthaþ /
tato 'jà÷vàvaya÷càjàvayo 'jàyanta /
evameva yadidaü ki¤ca yatkiü¤cedaü mithunaü srãpuüsalakùaõaü dvandam, à pipãlikàbhyaþ pipãlikàbhiþ sahànenaivanyàyena tatsarvamasçjata jagatsçùñavàn //4//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.5

#<so 'ved ahaü vàva sçùñir asmy ahaü hãdaü sarvam asçkùãti |
tataþ sçùñir abhavat |
sçùñyàü hàsyaitasyàü bhavati ya evaü veda || BrhUp_1,4.5 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.5 sa prajàpatiþ sarvamidaü jagatsçùñvà avet /
katham? ahaü vàvàhameva sçùñiþ, sçjyate iti sçùñaü jagaducyate sçùñiriti /
yanmayàsçùñaü jaganmadabhedatvàdahamevàsmi na matto vyatiricyate /
kuta etat? ahaü hi yasmàdidaü sarvaü jagadasçkùi sçùñavànasmi tasmàdityarthaþ /
yasmàtsçùñi÷abdena àtmànamevàbhyadhàtprajàpatiþ, tatastasmàtsçùñirabhavat sçùñinàmàbhavat /
sçùñyàü jagati, hàsya prajàpategetasyàmetasmi¤jagati, sa prajàpativatsraùñà bhavati svàtmano 'nanyabhåtasya jagataþ, kaþ? ya evaü prajàpativadyathoktaü svàtmano 'nanyabhåtaü jagatsàdhyàtmàdibhåtàdhidaivaü jagadahamasmãti veda //5//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.6

#<athety abhyamanthat |
sa mukhàc ca yoner hastàbhyàü càgnim asçjata |
tasmàd etad ubhayam alomakam antarataþ |
alomakà hi yonir antarataþ |
tad yad idam àhur amuü yajàmuü yajety ekaikaü devam etasyaiva sà visçùñiþ |
eùa u hy eva sarve devàþ |
atha yat ki¤cedam àrdraü tad retaso 'sçjata |
tad u soma |
etàvad và idaü sarvam annaü caivànnàda÷ ca |
soma evànnam agnir annàdaþ |
saiùà brahmaõo 'tisçùñiþ |
yac chreyaso devàn asçjatàtha yan martyaþ sann amçtàn asçjata tasmàd atisçùñir |
atisçùñyàü hàsyaitasyàü bhavati ya evaü veda || BrhUp_1,4.6 ||>#

__________

BrhUpBh_1,4.6 evaü sa prajàpatirjagadidaü mithunàtmakaü sçùñà brahmaõàdivarõaniyanvardevatàþ sisçkùuràdau, ayeti ÷abdadvayamabhinayapradar÷anàrtham, anena prakàreõa mukhe hastau prakùityàbhyamanyadàbhimukhyena manyanapakarot /
sa mukhahastàbhyàü mathitvà mukhàcca yonerhastàbhyàü ca yonibhyàmagniü bràhmaõajàteranugrahakartàramasçjata sçùñavàn /
yasmàddàhakasyàgneryoniretadubhayaü hastau mukhaü ca, tasmàdbhaya mapyetadalomakaü lomavivarjitam /
kiü sarvameva? na, antarato 'bhyantarataþ;asti hi yonyà sàmànyamubhayasyàsya /
kim? alomakà hi yonirantarataþ strãõàm /
tathà bràhmaõo 'pi mukhàdeva jajhe prajàpateþ /
tasmàdekayonitvàjjayeùñhenevànujo 'nugçhyate agninà bràhmaõaþ /
tasmàdbràhmaõo 'gnidevatyo mukhavãrya÷ceti ÷rutismçtisiddham /
tathà balà÷rayàbhyàü bàhubhyàü balabhidàdikaü kùanniyajàtiniyantaràü kùanniyaü ca /
tasmàdaindraü kùatraü bàhuvãryaü ceti ÷rutau smçtau càvagatam /
tathoruta ãhà ceùñà tadà÷rayàdvasvàdilakùaõaü vi÷o niyantàraü vi÷aü ca /
tasmàtkçùyàdiparo vasvàdidevatya÷ca vai÷yaþ /
tathà påùaõaü pçthvãdaivataü ÷ådraü ca padbhyàü paricaraõakùamamasçjateti ÷rutismçtiprasiddheþ /
tatra kùatràdidevatàsargamihànuktaü vakùyamàõamamapyuktavadupasaüharati sçùñisàkalyànukãrtyai /
yatheyaü ÷rutirvyavasthità tathà prajàpatireva sarve devà iti ni÷citor'thaþ /
sraùñurananyatvàtsçùñànàm /
prajàpatinaiva tu sçùñatvàd devànàm /
athaivaü prakaraõàrthe vyavasthite tatstutyabhipràyeõàvidvanmatàntaranindopanyàsaþ, anyanindànyastutaye /
tattatra karmaprakaraõe kevalayàj¤ikà yàgakàle yadidaü vaca àhuþ -'amumagniü yajàsumindraü yaja'ityàdi - nàma÷astrastotrakarmàdibhinnatvàdbhinnamevàgnyàdidevamevaikaü manyamànà àhurityabhipràyaþ /
tanna tathà vidyàt, yasmàdetasyaiva prajàpateþ sà visçùñirdevabhedaþ sarva eùa u hyeva prajàpatireva pràõaþ sarve devàþ /
atra vipratipadyante - para eva hiraõyagarbhe ityeke /
saüsàrãtyapare /
paraü eva tu mantravarõàt /
"indraü mitraü varuõamagnimàhuþ"iti ÷ruteþ /
"eùa brahmaiùa indra eùa prajàpatirete sarve devàþ"(ai.u.5 / 3) iti ca ÷ruteþ /
smçte÷ca -"etameke vadantyagniü manumanye prajàpatim"(manu.12 / 123) iti"yo 'sàvatãndriyo 'gràhyaþ såkùmo 'vyaktaþ sanàtanaþ /
sarvabhåtamayo 'cintyaþ sa eva svayamudbabhau" /
(manu.1 / 7) iti /
saüsàryeva và syàt /
"sarvainpàpmana aupat"(bç.u.1 / 4 / 1) iti ÷ruteþ /
na hyasaüsàriõaþ pàpmadàhaprasaïgo 'sti /
bhayàratisaüyoga÷ravaõàt /
"atha yanmartyaþ sannamçtànasçjata"(bç.u.1 / 4 / 6) iti ca /
"hiraõyagarbhaü pa÷yati jàyamànam"(÷ve.u.4 / 12) iti ca mantravarõàt /
smçte÷ca karmavipàkaprakriyàyàm -"brahmà vi÷vasçjo dharmo mahànavyaktameva ca /
uttamàü sàtvikãmetàü gatimàhurmanãùiõaþ"(manu.12 / 50) iti /
athaivaü viruddhàrthànupapatteþ pràmàõyavyàghàta iti cet? na, kalpanàntaropapatteravirodhàt /
upàdhivi÷eùasambandhàdvi÷eùakalpanàntaramupapadyate /
"àsãno dåraü vrajati ÷ayàno yàti sarvataþ /
kastaü madàmadaü devaü madanyo j¤àtumarhati"(ka.u.1 / 2 / 21) ityevamàdi÷rutibhya upàdhiva÷àtsaüsàritvaü na paramàrthataþ /
svato 'saüsàryeva /
evamekatvaü nànàtvaü ca hiraõyagarbhasya /
tathà sarvajãvànàm, tattvamasi (chà.u.6 / 8 -16) iti ÷ruteþ /
hiraõyagarbhastu upàdhi÷uddhyati÷ayàpekùayà pràya÷aþ para eveti ÷rutismçtivàdàþ pravçttàþ /
saüsàritvaü tu kvacideva dar÷ayanti /
jãvànàü upàdhigatà÷uddhibàhulyàtsaüsàritvameva pràya÷o 'bhilapyate /
vyàvçttakçtsnopàdhibhedàpekùayà tu sarvaþ paratvenàbhidhãyate ÷rutismçtivàdaiþ /
tàrkikaistu parityaktàgamabalairasti nàsti kartàkartetyàdi viruddhaü bahu tarkapadbhiràkulãkçtaþ ÷àstràrthaþ, tenàrthani÷cayo durlabhaþ /
ye tu kevala÷àstrànusàriõaþ ÷àntadarpàsteùàü pratyakùaviùaya iva ni÷citaþ ÷àstràrthe devatàdiviùayaþ /
tatra prajàpaterekasya devasyàtràdyalakùaõo bhedo vivakùita iti tatràgnirukto 'ttà, àdyaþ soma idànãmucyate - atha yatki¤cedaü loka àrdraü dravàtmakaü tadretasa àtmàno bãjàdasçjata;retasa àpaþ (ai.u.1 / 4) iti ÷ruteþ /
dravàtmaka÷ca somaþ /
tasmàdyadàrdraü prajàpatinà retasaþ sçùñaü tadu soma eva /
etàvadvai etàvadeva nàto 'dhikamidaü sarvam /
kiü tat? annaü caiva somo dravàtmakatvàdàpyàyakam /
annàda÷càgnirauùõyàd råkùatvàcca /
tatraivadhriyate, soma evànnaü yadadyate tadeva soma ityarthaþ /
ya evàttà sa evàgniþ arthabalàddhyavadhàraõam /
agnirapi kvacid håyamànaþ somapakùasyaiva /
somo 'pãjyamàno 'gnirevàttçtvàt /
evamagnãùomàtmakaü jagadàtmatvena pa÷yanta kenaciddoùeõa lipyate, prajàpati÷ca bhavati /
saiùà brahmaõaþ prajàpateratisçùñiràtmano 'pyati÷ayà /
kà sà ityàha - yacchreyasaþ pra÷asyatarànàtmanaþ sakà÷àdyasmàdasçjata devàüstasmàddevasçùñiratisçùñiþ /
kathaü punaràtmano 'ti÷ayà sçùñiþ ityata àha - atha yadyasmànmartyaþ sanmaraõadharmà sannamçtànamaraõadharmiõo devàn karmaj¤ànavahninà sarvànàtmanaþ pàpmana oùitvàsçjata, tasmàdetàmatisçùñiü prajàpateràtmabhåtàü yo veda sa etasyàmatisçùñyàü prajàpatiriva bhavati prajàpativadeva sraùñà bhavati //6//


sarvaü vaidikaü sàdhanaü j¤ànakarmalakùaõaü kartràdyanekakàrakàpekùaü prajàpatitvaphalàvasànaü sàdhyametàvadeva yadetadvyàkçtaü jagatsaüsàraþ /
athaitasyaiva sàdhyasàdhanalakùaõasya vyàkçtasya jagato vyàkaraõàtpràgbãjàvasthà yà tàü nirdidij¤atyaïkuràdikàryànumitàmiva vçkùasya, karmabãjo 'vidyàkùetro hyasau saüsàravçkùaþ samåla uddhartavya iti /
taduddharaõe hi puruùàrthaparisamàptiþ /
tathà coktam -"årdhvamålo 'vàk÷àkhaþ"iti kàñhake /
gãtàsu ca"årdhvamålamadhaþ ÷àkham"iti /
puràõe ca"brahmavçkùaþ sanàtanaþ"iti /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.7

#<tad dhedaü tarhy avyàkçtam àsãt |
tan nàmaråpàbhyàm eva vyàkriyatàsau nàmàyam idaüråpa iti |
tad idam apy etarhi nàmaråpàbhyàm eva vyàkriyata asau nàmàyam idaüråpa iti |
sa eùa iha praviùña à nakhàgrebhyo yathà kùuraþ kùuradhàne 'vahitaþ syàd vi÷vambharo và vi÷vambharakulàye |
taü na pa÷yanti |
akçtsno hi saþ pràõann eva pràõo nàma bhavati |
vadan vàk pa÷yaü÷ cakùuþ ÷çõva¤ chrotraü manvàno manaþ |
tàny asyaitàni karmanàmàny eva |
sa yo 'ta ekaikam upàste na sa veda |
akçtsno hy eùo 'ta ekaikena bhavati |
àtmety evopàsãta |
atra hy ete sarva ekaü bhavanti |
tad etat padanãyam asya sarvasya yad ayam àtmà |
anena hy etat sarvaü veda |
yathà ha vai padenànuvinded evaü kãrtiü ÷lokaü vindate ya evaü veda || BrhUp_1,4.7 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.7 tadvedaü taditi bãjàvasthaü jagatpràgutpattestarhi tasminkàle;parokùatvàsarvanàmnàpratyakùàbhidhànenàbhidhãyate, bhåtakàlasambandhitvàdavyàkçtabhàvino jagataþ;sukhagrahaõàrthamaitihyaprayogo ha ÷abdaþ /
evaü ha tadà àsãdityucyamàne sukhaü tàü parokùàmapi jagato bãjàvasthàü pratipadyate, yudhiùñhiro ha kila ràjàsãdityukte yadvat /
idamiti vyàkçtanàmaråpàtmakaü sàdhyasàdhanalakùaõaü yathàvarõitamabhidhãyate /
tadidaü÷abdayoþ parokùapratyakùàvasthajagadvàcakayoþ sàmànàdhikaraõyàdekatvameva parokùapratayakùàvasthasya jagato 'vagamyate /
tadevedamidameva ca tadavyàkçtamàsãditi /
athaivaü sati nàsata utpattirna sato vinà÷aþ kàryasyetyavadhçtaü bhavati /
tadevambhåtaü jagadavyàkçtaü sannàmaråpàbhyàmeva nàmnà råpeõaiva ca vyàkriyata /
vyàkriyateti karmakartçprayogàttatsvayamevàtmaiva vyàkriyata, vi à akriyata, vispaùñaü nàmaråpavi÷eùàvadhàraõamaryàdaü vyaktãbhàvamàpadyata sàmarthyàdàkùiptaniyantçkartçsàdhanakriyànimittam /
asaunàmeti sarvanàmnàvi÷eùàbhidhànena nàmamàtraü vyapadi÷ati /
devadatto yaj¤adatta iti và nàmàsya ityasaunàmàyam /
tathedamiti ÷uklakçùõàdãnàmavi÷eùaþ /
idaü ÷uklamidaü kçùõaü và råpamasyetãdaü råpaþ /
tadidamavyàkçtaü vastu etarhyetasminnapi kàle nàmaråpàbhyàmeva vyàkriyate asaunàmàyamidaü råpa iti /
yadarthaþ sarva÷àstràrambhaþ. yasminnavidyayà svàbhàvikyà kartçkriyàphalàdhyàropaõà kçtà;yaþ kàraõaü sarvasya jagataþ yadàtmake nàmaråpe salilàdiva svacchànmalamiva phenamavyàkçte vyàkriyete, ya÷ca tàbhyàü nàmaråpàbhyàü vilakùaõaþ svato nitya÷uddhabuddhamuktasvabhàvaþ sa eùo 'vyàkçte àtmabhåte nàmaråpe vyàkurvanbrahmàdistambaparyanteùu deheùviha karmaphalà÷rayeùva÷anàyàdimatsu praviùñaþ /
nanu avyàkçtaü svayameva vyàkriyatetyuktam, kathamidamidànãm ucyate, para eva tu àtmàvyàkçtaü vyàkurvanniha praviùña iti /
naiùa doùaþ, parasyàpyàtmano 'vyàkçtajagadàtmatvena vivakùitatvàt /
àkùiptaniyantçkartçkriyà nimittaü hi jagadavyàkçtaü vyàkriyatetyavocàma /
idaü÷abdasàmànàdhikaraõyàccàvyàkçta÷abdasya /
yathedaü jaganniyantràdyanekakàrakanimittàdivi÷eùavadvyàkçtam, tathà aparityaktànyatamavi÷eùavadeva tadavyàkçtam /
vyàkçtàvyàkçtamàtraü tu vi÷eùaþ /
dçùña÷ca loke vivakùàtaþ ÷abdaprayogo gràma àgato gràmaþ ÷ånya iti /
kadàcid gràma÷abdena nivàsamàtravivakùàyàü gràmaþ ÷ånya iti ÷abdaprayogo bhavati, kadàcinnivàsijanavivakùàyàü gràma àgata iti, kadàcidubhayavivakùàyàmapi gràma÷abdaprayogo bhavati, gràmaü ca na pravi÷editi yathà /
tadvadihàpi jagadidaü vyàkçtamavyàkçtaü cetyabhedavivakùàyàm àtmànàtmanorbhavati vyapade÷aþ /
tathedaü jagadutpattivinà÷àtmakamiti kevalajagadvayapade÷aþ /
tathà mahànaja àtmà (bç.u.4 / 4 / 22) asthålo 'naõuþ sa eùa neti neti (bç.u.3 / 9 / 26) ityàdi kevalàtmavyapade÷aþ /
nanu pareõa vyàkartrà vyàkçtaü sarvato vyàptaü sarvadà jagat, sa kathamiha praviùñaþ parikalpyate? apraviùño hi de÷aþ paricchinnena praveùñuü ÷akyate, yathà puruùeõa gràmàdiþ /
nàkà÷ena ki¤cinnityapraviùñatvàt /
pàùàõasarpàdivaddharmàntareõeti cet /
athàpi syàt, na para àtmà svenaiva råpeõa pravive÷a, kiü tarhi? tatstha eva dharmàntareõopajàyate, tena praviùña ityupacaryate /
yathà pàùàõe sahajo 'ntaþsthaþ sarpo nàlikere và toyam /
na,"tatsçùñvà tadevànupràvi÷at"iti ÷ruteþ /
yaþ sraùñà sa bhàvàntaramanàpanna eva kàryaü sçùñvà pa÷càtpràvi÷aditi hi ÷råyate /
yathà bhuktvà gacchatãti bhujigamikriyayoþ pårvàparakàlayoritaretaravicchedo 'vi÷iùña÷ca kartà tadvadihàpi syàt /
na tu tatsthasyaiva bhàvàntaropajanana etatsambhavati /
na ca sthànàntareõa viyujya sthànàntara saüyogalakùaõaþprave÷o niravayavasyàparicchinnasya dçùñaþ /
sàvayava eva prave÷a÷ravaõàditi cet na;ñhadivyo hyamårtaþ puruùaþ" (mu.u.2 / 1 / 2) niùkalaü niùkriyam (÷ve.u.6 / 19) ityàdi÷rutibhyaþ sarvavyapade÷yadharma vi÷eùapratiùedha÷rutibhya÷ca /
pratibimbaprave÷avaditi cet? na, vastvantareõa viprakarùànupapatteþ /
dravye guõaprave÷avaditi cet? na, anà÷ritatvàt /
nityaparatantrasyaivà÷ritasya guõasya dravye prave÷a upacaryate /
na tu brahmaõaþ svàtantrya÷ravaõàttathà prave÷a upapadyate /
phale bãjavaditi cet? na;sàvayavatvavçddhikùayotpattivinà÷àdidharmavattvaprasaïgàt /
na caivaü dharmavattvaü brahmaõaþ ajo 'jaraþ ityàdi ÷rutinyàyavirodhàt /
tasmàdanya eva saüsàrã paricchinna iha praviùña iti cet? na;"seyaü daivataikùata"(chà.u.6 / 3 / 2) ityàrabhya ñanàmaråpe vyàkaravàõi"(6 / 2 / 3) iti tasyà eva prave÷avyàkaraõakartçtva÷ruteþ /
tathà'tatsçùñvà tadevànupràvi÷at'(tai.u.2 / 6 / 1) 'sa etameva sãmànaü vidàryaitayà dvàrà pràpadyata"(ai.u.3 / 12) 'sarvàõi råpàõi vicitya dhãro nàmàni kçtvàbhivadanyadàste""tvaü kumàra uta và kumàrã tvaü jãrõo daõóena va¤casi"(÷ve.u.4 / 3) "pura÷cakre dvipadaþ"(bç.u.2 / 5 / 18) "råpaü råpam"(ka.u.2 / 2 / 9) iti ta mantravarõànna paràdanyasya prave÷aþ /
praviùñànàmitaretarabhedàtparànekatvamiti cet na,"eko devo bahudhà sanniviùñaþ" "ekaþsanbahudhà vicacàra" "tvameko 'si bahånanupraviùñaþ" "eko devaþ sarvabhåteùu gåóhaþ sarvavyàpã sarvabhåtàntaràtmà"(÷ve.u.6 / 11) ityàdi ÷rutibhyaþ /
prave÷a upapadyate nopapadyata iti tiùñhatu tàvat /
praviùñànàü saüsàritvàttadananyatvànna parasya saüsàritvamiti cet? na, a÷anàyàdyatyaya÷ruteþ /
sukhitvaduþkhitvàdidar÷anànneti cenna,"na lipyate lokaduþkhena bàhyaþ"(ka.u.2 / 2 / 11) iti ÷ruteþ /
pratyakùàdivirodhàdayuktamiti cet?
na, upàdhyà÷rayajanitavi÷eùaviùayatvàtprakùàdeþ /
"na dçùñerdraùñàraü pa÷yeþ"(bç.u.3 / 4 / 2) "vij¤àtàramare kena vijànãyàt"(bç.u.4 / 5 / 19) "avij¤àtaü vij¤àtç"(bç.u.3 / 8 / 11) ityàdi ÷rutibhyo nàtmaviùayaü vij¤ànam /
kiü tarhi? buddhyàdyupàdhyàtmapraticchàyàviùayameva sukhito 'haü duþkhito 'hamityevamàdi pratyakùavij¤ànam /
ayamahamiti viùayeõa viùayiõaþ sàmànàdhikaraõyopacàràt,"nànyadato 'sti draùñrç"(bç.u.3 / 8 / 11) ityanyàtmapratiùedhàcca, dehàvayavavi÷eùyatvàcca sukhaduþkhayorviùayadharmatvam /
"àtmànastu kàmàya"(bç.u.2 / 4 / 5) ityàtmàrthaþ tva÷ruterayukta iti cenna,"yatra và anyadiva syàt"ityavidyàviùayàtmàrthatvàbhyupagamàt tatkena kaü pa÷yet (bç.u.4 / 5 / 15) neha nànàsti ki¤cana (bç.u.4 / 4 / 19) tatra ko mohaþ kaþ ÷okaþ ekatvamanupa÷yataþ (ã÷à.7) ityàdinà vidyàviùaye tatpratiùedhàcca nàtmadharmatvam /
tàrkikasamayavirodhàdayuktamiti cet na;yuktyàpyàtmano duþkhitvànupapatteþ /
na hi duþkhena pratyakùaviùayeõa àtmano vi÷eùyatvam pratyakùàviùayatvàt /
àkà÷asya ÷abdaguõavattvavadàtmano duþkhitvamiti cenna, ekapratyayaviùayatvànupapatteþ /
na hi sukhagràhakeõa pratyakùaviùayeõa pratyayena nityànumeyasyàtmano viùayãkaraõàmupapadyate tasya ca viùayãkaraõe àtmana ekatvàdviùayyabhàvaprasaïgaþ /
ekasyaiva viùayaviùayitvaü dãpavaditi cet? na;yugapadasambhavàt,àtmanyaü÷ànupapatte÷ca /
etena vij¤ànasya gràhyagràhakatvaü pratyuktam /
pratyakùànumànaviùayayo÷ca duþkhàtmanorguõaguõitve nànumànam /
duþkhasya nityameva pratyakùaviùayatvàt, råpàdisàmànàdhikaraõyàcca /
manaþsaüyogajatve 'pyàtmani duþkhasya sàvayavatvavikriyàvattvànityatvaprasaïgàt /
na hyavikçtya saüyogi dravyaü guõaþ ka÷cidupayannapayanvà dçùñaþ kvacit /
na ca niravayavaü vikriyamàõaü dçùñaü kvacidanityaguõà÷rayaü và nityam /
na càkà÷a àgamavàdibhirnityatayàbhyupagamyate, na cànyo dçùñànto 'sti /
vikriyamàõamapi tatpratyayànivçtternityameveti cet? na, dravyasya avayavànyathàtvavyatirekeõa vikriyànupapatteþ /
sàvayavatve 'pi nityatvamiti cenna;sàvayavasyàvayavasaüyogapårvakatve sati vibhàgopapatteþ /
vajràdiùvadar÷anànneti cenna, anumeyatvàtsaüyogapårvatvasya /
tasmànnàtmàno duþkhàdyanityaguõà÷rayatvopapattiþ /
parasyàduþkhitve 'nyasya ca duþkhino 'bhàve duþkhopa÷amanàya ÷àstràrambhànarthakyamiti cet? na, avidyàdhyàropitaduþkhitvabhramàpohàrthatvàt, àtmani prakçtasaïkhyàpåraõabhramàpohavat /
kalpitaduþkhyàtmàbhyupagamàcca /
jalasåryàdipratibimbavadàtmagrave÷a÷ca pratibimbavadvyàkçte kàrya upalabhyatvàt /
pràgutpatteranupalabdha àtmà pa÷càtkàrye ca sçùña vyàkçte buddherantarupalabhyamànaþ såryàdipratibimbavajjalàdau kàryaü sçùñvà praviùña iva lakùyamàõo nirdi÷yate sa eùa iha praviùñaþ (bç.u.1 / 4 / 7) tàþ sçùñvà tadevànupràvi÷ata sa etameva sãmànaü vidàryaitayà dvàrà pràpadyata (ai.u.3 / 12) seyaü devataikùata hantàhamimàstisro devatà anena jãvenàtmanànupravi÷ya (chà.u.6 / 2 / 3) ityevamàdibhiþ /
na tu sarvagatasya niravayavasya digde÷akàlàntaràpakramaõapràptilakùaõaþ prave÷aþ kadàcidapyupapadyate /
na ca paràdàtmano 'nyo 'sti draùñà nànyadato 'sti draùñç nànyadato 'sti÷rotç (bç.u.3 / 8 / 11) ityàdi ÷ruterityavocàma /
upalabdhyarthatvàcca sçùñiprave÷asthityapyayavàkyànàm, upalabdheþ puruùàrthatva÷ravaõàt /
àtmànamevàvet (bç.u.1 / 4 / 10) tasmàttatsarvamabhavat (bç.u.1 / 4 / 10) bahmavidàpnoti param (tai.u.2 / 1 / 1) sa yo ha vai tatparamaü brahma veda brahmaiva bhavati (mu.u.3 / 2 / 9) àcàryavànpuruùo veda (chà.u.6 / 14 / 2) tasya tàvadeva ciram (chà.u.6 / 14 / 2) ityàdi ÷rutibhyaþ /
tato màü tattvato j¤àtvà vi÷ate tadanantaram (gãtà 18 / 55) taddhyagryaü sarvavidyànàü pràpyate hyamçtaü tataþ ityàdi smçtibhya÷ca /
bhedadar÷anàpavàdàcca sçùñyàdi vàkyànàm àtmaikatvadar÷anàrthaparatvopapattiþ /
tasmàtkàryasthasya upalabhyatvameva prave÷a ityupacaryate /
ànakhàgrebhyo nakhàgramaryàdam àtmana÷caitanyamupalabhyate /
tatra kathamiva praviùñaþ? ityàha - yathà loke kùuràdhàne kùuro dhãyate 'sminniti kùuradhànaü tasminnàpitopaskaràdhàne, kùuro 'ntaþstha upalabhyate, avahitaþ prave÷itaþ syàd yathà và vi÷vambharo 'gniþ, vi÷vasya bharaõàdvi÷vambharaþ kulàye nãóe 'gniþ, kàùñhàdàvahitaþ syàdityanuvartate /
tatra hi sa mathyamàna upalabhyate /
yathà ca kùuraþ kùuradhàna ekade÷e 'vasthito yathà càgniþ kàùñhàdau sarvato vyàpyàvasthitaþ, evaü sàmànyato vi÷eùata÷ca dehaü saüvyàpyàvasthita àtmà /
tatra hi sa pràõanàdikriyàvàn dar÷anàdikriyàvàü÷copalabhyate /
tasmàttatraivaü praviùñhaü tamàtmànaü pràõanàdikriyàvi÷iùñaü na pa÷yanti nopalabhante /
nanvapràptapratiùedho 'yaü taü na pa÷yantãti, dar÷anasyàprakçtatvàt /
naiùa doùaþ, sçùñyàdivàkyànàm àtmaikatvapratipattyarthaparatvàtprakçtameva tasya dar÷anam /
råpaü råpaü pratiråpo babhåva tadasya råpaü prati cakùaõàya (bç.u.2 / 5 / 19) iti mantravarõàt /
tatra pràõanàdikriyàvi÷iùñasyàdar÷ane hetumàha - akçtsno 'samasto hi yasmàtsa pràõanàdikriyàvi÷iùñaþ /
kutaþ punarakçtsnatvam ityucyate - pràõànneva pràõanakriyàmeva kurvanpràõo nàma pràõasamàkhyaþ pràõàbhidhàno bhavati /
pràõanakriyàkartçtvàddhi pràõaþ pràõatãtyucyate nànyàü kriyàü kurvan /
yathà làvakaþ pàcaka iti /
tasmàtkriyàntaravi÷iùñasya anupasaühàràdakçtsno hi saþ /
tathà vadanvadanakriyàü kurvanvaktãti vàk, pa÷yaü÷cakùu÷caùña iti cakùurdraùñà, ÷çõva¤÷çõotãti ÷rotram /
pràõànneva pràõaþ vadanvàk ityàbhyàü kriyà÷aktyudbhavaþ pradar÷ito bhavati /
pa÷yaü÷cakùuþ ÷çõva¤÷rotram ityàbhyàü vij¤àna÷aktyudbhavaþ pradar÷yate, nàmaråpaviùayatvàdvij¤àna÷akteþ /
÷rotracakùuùã vij¤ànasya sàdhane, vij¤ànaü tu nàmaråpasàdhanam /
na hi nàmaråpavyatiriktaü vij¤eyamasti /
tayo÷copalambhe karaõaü cakùuþ÷rotre /
kriyà ca nàmaråpasàdhyà pràõasamavàyinã, tasyàþ pràõà÷rayàyà abhivyakto vàkkaraõam /
tathà pàõipàdapàyåpa÷thàkhyàni /
sarveùàmupalakùaõàrthà vàk /
etadeva hi sarvaü vyàkçtam /
trayaü và idaü nàma råpaü karma (bç.u.1 / 6 / 1) iti hi vakùyati /
manvàno mano manuta iti /
j¤àna÷aktivikàsànàü sàdhàraõaü karaõaü mano manute 'neneti /
puruùastu kartà sanmanvàno mana ityucyate /
tànyetàni pràõàdãnyasyàtmanaþ karmanàmàni, karmajàni nàmàni karmanàmànyeva, na tu vastumàtraviùayàõi /
ato na kçtsnàtmavastvavadyotakàni /
evaü hyasàvàtmà pràõanàdikriyayà tattatkriyàjanitapràõàdinàmaråpàbhyàü vyàkriyamàõo 'vadyotyamàno 'pi /
sa yo 'to 'smàtpràõanàdikriyàsamudàyàd ekaikaü pràõaü cakùuriti và vi÷iùñam anupasaühçtetaravi÷iùñakriyàtmakaü manasà ayamàtmetyupàste cintayati, na sa veda nasa jànàti brahma /
kasmàt akçtsno 'samàpto hi yasmàdeùa àtmà asmàtpràõanàdisamudàyàt /
ataþ pravibhakta ekaikena vi÷eùaõena vi÷iùña itaradharmàntarànupasaühàràdbhavati /
yàvadayamevaü veda pa÷yati ÷çõomi spç÷àmãti và svabhàvapravçttivi÷iùñaü veda tàvada¤jasà kçtsnamàtmànaü na veda /
kathaü punaþ pa÷yanveda? ityàha - àtmetyeva, àtmeti pràõàdãni vi÷eùaõàni yànyuktàni tàni yasya sa àpnuvaüstànyàtmà ityucyate /
na tathà kçtsnavi÷eùolasaühàrã sankçtsno bhavati /
vastumàtraråpeõa hi pràõàdyupàdhivi÷eùakriyàjanitàni vi÷eùaõàni vyàpnoti /
tathà ca vakùyati - dhyàyatãva lelàyatãva (bç.u.4 / 3 / 7) iti /
tasmàdàtmetyevopàsãta /
evaü kçtsno hyasau svena vasturåpeõa gçhyamàõo bhavati /
kasmàtkçtsnaþ? ityà÷aïkyàha - atràsminnàtmani hi yasmànnirupàdhikajalasåryapratibimbabhedà ivàditve pràõàdyupàdhikçtà vi÷eùàþ pràõàdikarmajanàmàbhidheyà yadyoktà hyete ekamabhinnatàü bhavanti pratipadyante /
àtmetyevopàsãta iti nàpårvavidhiþ /
pakùe pràptatvàt yatsàkùàdaparokùàdbrahma (bç.u.3 / 4 / 1) katama àtmeti - yo 'yaü vij¤ànamayaþ (bç.u.4 / 3 / 7) ityevamàdyàtmapratipàdanaparàbhiþ ÷rutibhiràtmaviùayaü vij¤ànamutpàditam /
tatràtmasvaråpavij¤ànenaiva tadviùayànàtmàbhimànabuddhiþ kàrakàdikriyàphalàdhyàropaõàtmikà avidyà nivartità /
tasyàü nivartitàyàü kàmàdidoùànupapatteþ ànàtmacintànupapattiþ /
tasmàttadupàsanamasminpakùe na vidhàtavyam, pràptatvàt /
tiùñhasu tàvatpàkùikyàtmopàsanapràptirnityà veti, apårvavidhiþ syàt;j¤ànopàsanayorekatve satyapràptatvàt /
na sa veda iti vij¤ànaü prastutya àtmetyevopàsãta ityabhidhànàdvedopàsana÷abdayorekàrthatàvagamyate /
anena hyetattsarvaü veda àtmànamevàvet (bç.u.1 / 4 / 10) ityàdi÷rutibhya÷ca vij¤ànamupàsanam /
tasya càpràptatvàdvidhyarhatvam /
na ca svaråpànvàkhyàne puruùapravçttirupapadyate, tasmàdapårvavidhirevàyam /
karmavidhisàmànyàcca /
yathà yajeta juhuyàt ityàdayaþ karmavidhayaþ, na tairasya àtmetyevopàsãta (1 / 4 / 7) àtmà và are draùñavyaþ (2 / 4 / 5) ityàdyàtmopàsanavidhervi÷eùo 'vagamyate /
mànasakriyàtvàcca vij¤ànasya tathà yasyai devatàyai havirgçhãtaü syàttàü manasà dhyàyedvaùañkariùyan ityàdyà mànasã kriyà vidhãyate, tathà àtmetyevopàsãta (1 / 4 / 7) mantavyo nididhyàsitavyaþ (2 / 4 / 5) ityàdyà kriyaiva vidhãyate j¤ànàtmikà /
tathàvocàma vedopàsana÷abdayorekàrthatvamiti /
bhàvànàü÷atrayopapatte÷ca - yathà hi yajeta ityasyàü bhàvanàyàm kena katham iti bhàvyàdyàkàïkùàpanayakàraõamaü÷atrayamavagamyate, tathà upàsãta ityasyàmapi bhàvanàyàü vidhãyamànàyàm kimupàsãta? kenopàsãta? ityasyàmàkàïkùàyàm àtmànamupàsãta manasà tyàgabrahmacarya÷amadamoparamatitikùàdãtikartavyatàsaüyuktaþ ityàdã÷àstreõaiva samarthyate '÷atrayam /
yathà ca kçtsnasya dar÷apårõamàsàdiprakaraõasya dar÷apårõamàsàdividhyudde÷atvenopayogaþ evamaupaniùadàm àtmopàsanaprakaraõasya àtmopàsanaprakaraõasya àtmopàsanavidhyudde÷atvenaivopayogaþ /
neti neti (2 / 3 / 6) asthålam (3 / 8 / 8) ekamevàdvitãyam (chà.u.6 / 2 / 1) a÷anàyàdyatãtaþ ityevamàdivàkyànàm upàsyàtmasvaråpavi÷eùasamarpaõenopayogaþùa phalaü ca mokùo 'vidyànivçttirvà /
apare varõayanti upàsanenàtmaviùayaü vi÷iùñaü vij¤ànàntaraü bhàvayet, tenàtmà j¤àyate, avidyànivartakaü ca tadeva, nàtmaviùayaü vedavàkyajanitaü vij¤ànamiti /
etasminnarthe vacanànyapi - vij¤àya praj¤àü kurvãta (bç.u.4 / 4 / 21) draùñavyaþ ÷rotavyo mantavyo nididhyàsitavyaþ (2 / 4 / 5) so 'nveùñavyaþ sa vijij¤àsitavyaþ (chà.u.4) ityàdãni /
na, arthàntaràbhàvàt /
na ca àtmetyevopàsãta ityapårvavidhiþ;kasmàt? àtmasvaråpakathanànàtmapratiùedhavàkyajanitavij¤ànavyatirekeõa mànasasya bàhyasya vàbhàvàt /
tatra hi vidheþ sàphalyaü yatra vidhivàkya÷ravaõamàtrajanitavij¤ànavyatirekeõa puruùapravçttirgamyate /
yathà dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta ityevamàdau /
na hi dar÷apårõamàsavidhivàkyajanitavij¤ànameva dar÷apårõamàsàmuùñhànam, taccàdhikàràdyapekùànubhàvi /
na tu neti neti (2 / 3 / 6) ityàdyàtmapratipàdakavàkyajanitavij¤ànavyatirekeõa dar÷apårõamàsàdivatpuruùavyàpàraþ sambhavati /
sarvavyàpàropa÷amahetutvàt tadvàkyajanitavij¤ànasya /
na hyudàsãnavij¤ànaü pravçttijanakam, abrahmànàtmavij¤ànanivartakatvàcca ekamevàdvitãyam (chà.u.6 / 2 / 1) tattvamasi (chà.u.6 / 8 -16) ityevamàdivàkyànàm /
na ca tannivçttau pravçttirupapadyate;virodhàt /
vàkyajanitavij¤ànamàtrànnàbrahmànàtmavij¤ànanivçttiriti cet na;tattvamasi (chà.u.6 / 8 -16) neti neti (bç.u.2 / 3 / 6) àtmaivedam (chà.u.7 / 25 / 2) ekamevàdvitãyam (chà.u.6 / 2 / 1) brahmaivedamamçtam (mu.u.2 / 2 / 11) nànyadato 'sti draùñaþ (bç.u.3 / 8 / 11) tadeva brahma tvaü viddhi (ke.u.1 / 4) ityàdivàkyànàü tadvàditvàt /
draùñavyavidherviùayasamarpakàõyetànãti cet? na, arthàntaràbhàvàdityuktottaratvàt /
àtmavastusvaråpasamarpakaireva vàkyaiþ tattvamasi ityàdibhiþ ÷ravaõakàla eva taddar÷anasya kçtatvàd draùñavyavidhernànuùñhànàntaraü kartavyamityuktottarametat /
àtmasvaråpànvàkhyànamàtreõa àtmavij¤àne vidhimantareõa na pravartata iti cet? na, àtmavàdivàkya÷ravaõena àtmavij¤ànasya janitatvàt - kiü bho kçtasya karaõam? tacchravaõe 'pi na pravartata iti cenna, anavasthàprasaïgàt /
yathà àtmavàdivàkyàrtha÷ravaõe vidhimantareõa na pravartate tathà vidhivàkyàrtha÷ravaõe 'pi vidhimantareõa na pravartiùyata iti vidhyantaràpekùà /
tathà tadartha÷ravaõe 'pãtyanavasthà prasajyeta /
vàkyajanitàtmaj¤ànasmçtisaütateþ ÷ravaõavij¤ànamàtràdarthàntaratvamiti cet? na, arthapràptatvàt /
yadaivàtmapratipàdakavàkya÷ravaõàd àtmaviùayaü vij¤ànamutpadyate, tadaiva tadunpadyagànaü tadviùayaü vij¤ànamutpadyate, tadaiva tadunpadyagànaü tadviùayaü mithyàj¤ànaü nivartayadevotpadyate /
àtmaviùayamithyàj¤ànanivçttau ca tatprabhavàþ smçtayo na bhavanti svàbhàvikyo 'nàtmavastubhedaviùayàþ /
anarthatvàvagate÷ca, àtmàvagatau hi satyàmanyadvastvanarthatvenàmagamyate, anityaduþkhà÷uddhyàdibahudoùavattvàd àtmavastuna÷ca tadvilakùaõatvàt /
tasmàdanàtmavij¤ànasmçtãnàm àtmàvagaterabhàvapràptiþ /
pàri÷eùyàdàtmaikatvavij¤ànasmçtisantaterarthata eva bhàvànna vidheyatvam, ÷okamohabhayàyàsàdiduþkhadoùanivartakatvàcca tatsmçteþ /
viparãtaj¤ànaprabhavo hi ÷okamohàdidoùaþ /
tathà ca tatra ko mohaþ (ã÷a.7) vidvàüma bibheti kuta÷cana (tai.u.2 / 9 / 1) abhayaü vai janaka prapto 'si (bç.u.4 / 2 / 4) bhidyate hçdayagranthiþ (mu.u.2 / 2 / 8) ityàdi÷rutayaþ /
nirodhastarhyarthàntaramiti cet /
athàpi syàccittavçttinirodhasya vedavàkyajanitàtmavij¤ànàdarthàntaratvàt, tantràntareùu ca kartavyatayàvagatatvàdvidheyatvamiti cet? na;mokùasàdhanatvenànavagamàt /
na hi vedànteùu brahmàtmavij¤ànàd anyatparamapuruùàrthasàdhanatvenàmagamyate /
"àtmànamevàvet"(bç.u.1 / 4 / 10) "tasmàttatsarvamabhavat"(1 / 4 / 10) "brahmavidàpnoti param"(tai.u.2 / 1 / 1 / ) "sa yo ha vai tatparamaü brahma veda brahmaiva bhavati"(mu.u.3 / 2 / 9) "àcàryavànpuruùo veda"(chà.u.6 / 14 / 2) "tasya tàvadeva ciram"(6 / 14 / 2) "abhayaü hi vai brahma bhavati evaü veda"(bç.u.4 / 4 / 25) ityevamàdi÷ruti÷atebhyaþ /
ananyasàdhanatvàcca nirodhasya /
na hyàtmavij¤ànatatsmçtisantànavyatirekeõa cittavçttinirodhasya sàdhanamasti /
abhyupagamyedamuktam, na tu brahmavij¤ànavyatirekeõa anyanmokùasàdhanamavagamyate /
àkàïkùàbhàvàcca bhàvanàbhàvaþ;yaduktaü yajetetyàdau kiü kena katham iti bhàvanàkàïkùàyàü phalasàdhanetikartavyatàbhiràkàïkùàpanayanaü yathà, tadvadihàpyàtmavij¤ànavidhàvapyupapadyata iti;tadasat,"ekamevàdvitãyam"(chà.u.6 / 2 / 1) "tattvamasi"(chà.u.6 / 8 -16)"neti neti"(bç.u.2 / 3 / 6) "anantaramabàhyam"(bç.u.2 / 5 / 19) "ayamàtmà brahma"(2 / 5 / 19) ityàdivàkyàrthavij¤ànasamakàlameva sarvàkàïkùàvinivçtteþ /
na ca vàkyàrthavij¤àne vidhiprayuktaþ pravartate vidhyantaraprayuktau cànavasthàdoùamavocàma /
na ca ekamevàdvitãyaü brahma ityàdivàkyeùu vidhiravagamyate /
àtmasvaråpànvàkhyànenaivàvasitatvàt /
vastusvaråpànvàkhyànamàtratvàdapràmàõyamiti cet /
athàpi syàdyathà so 'rodãdyadarodãttadrudrasya rudratvam ityevamàdau vastusvaråpànvàkhyànamàtratvàdapràmàõyam, evamàtmàrthavàkyànàmapãti cet? na;vi÷eùàt /
na vàkyasya vastvanvàkhyànaü kriyànvàkhyànaü và pràmàõyàpràmàõyakàraõam, kiü tarhi? ni÷citaphalavadvij¤ànotpàdakatvam /
tadyatràsti tatpramàõaü vàkyam, yatra nàsti tadapramàõam /
kiü¤ca bho pçcchàmastvàm àtmasvaråpànvàkhyànapareùu vàkyeùu phalavanni÷citaü ca vij¤ànamutpadyate, na và? utpadyate cetkathamapràmàõyamiti? kiü và na pa÷yasi avidyà÷okamohabhayàdisaüsàrabãjadoùanivçttiü vij¤ànaphalam /
na ÷çõopi và kim tatra ko mohaþ kaþ ÷oka ekatvamanupa÷yataþ (ã÷à.7) mantravidevàsmi nàtmavitso 'haü bhagayaþ ÷ocàmi taü mà bhagavà¤chokasya pàraü ÷ocàmi tàrayatu (chà.u.7 / 1 / 3)  ityevamàdyupaniùadvàkya÷atàni? evaü vidyate kiü so 'rodãdityàdiùu ni÷citaü phalavacca vij¤ànam /
na cedvidyate 'stvapràmàõyam /
tadapràmàõye phalavanni÷citavij¤ànotpàdakasya kimityapràmàõyaü syàt? tadapràmàõye ta dar÷apårõamàsàdivàkyeùu ko vi÷rambhaþ /
nanu dar÷apårõamàsàdivàkyànàü puruùapravçttivij¤ànotpàdakatvàt pràmàõyam /
àtmavij¤ànavàkyeùu tannàstãti /
satyamevam, naiùa doùaþ /
pràmàõayakàraõopapatteþ /
pràmàõyakàraõaü ca yathoktameva, nànyat /
alaïkàra÷càyam, yatsarvapravçttibãjavirodhaphalavadavij¤ànotpàdakatvam àtmapratipàdakavàkyànàü nàpràmàõyakàraõam /
yattåktam vij¤àya praj¤àü kurvãta (bç.u.4 / 4 / 21) ityàdivacanànàü vàkyàrthavij¤ànavyatirekeõa upàsanàrthatvamiti, satyametat, kintu nàpårvavidhyarthatà, pakùe pràptasya niyamàrthataiva /
kathaü punarupàsanasya pakùapràptiþ? yàvatà pàri÷eùyàdàtmavij¤ànasmçtisantatiþ nityaivetyabhihitam bàóham, yadyapyevam;÷arãràrambhà kasya karmaõo niyataphalatvàt, samyagj¤ànapràptàvapyava÷yambhàvinã pravçttirvàïmanaþkàyànàm, labdhavçtteþ karmaõo balãyastvàt mukteùvàdipravçttivat /
tena pakùe pràptaü j¤ànapravçttidaurbalyam /
tasmàttyàgavairàgyàdisàdhanabalàvalambena àtmavij¤ànasmçtisantatirniyantavyà bhavati, na tvapårvà kartavyà;pràptatvàd ityavecàma /
tasmàt pràptavij¤ànasmçtisantànaniyamavidhyarthàni vij¤àya praj¤àü kurvãta ityàdi vàkyàni, anyàrthàsambhavàt /
nanvanàtmopàsanamidam, iti÷abdaprayogàt;yathà priyamityetadupàsãta ityàdau na priyàdiguõà evopàsyàþ, kiü tarhi? priyàdiguõavatpràõàdyevopàsyam;tathehàpi iti paràtma÷abdaprayogàd àtmaguõavadanàtmavaståpàsyamiti gamyate /
àtmopàsyatvavàkyavailakùaõyàcca pareõa ca vakùyati - àtmànameva lokamupàsãta (1 / 4 / 15) iti /
tatra ca vàkye àtmaivopàsyatvenàbhipreto dvitãyà÷ravaõàdàtmànameveti /
iha tu na dvitãyà ÷råyate /
itipara÷càtma÷abdaþ àtmenyevopàsãta iti /
ato nàtmopàsya àtmaguõa÷cànya iti tvavagamyate /
na;vàkya÷eùa àtmana upàsyatvenàvagamàt /
asyaiva vàkyasya ÷eùe àtmaivopàsyatvenàvagamyate - tadetatpadanãyamasya sarvasya yadayamàtmà (bç.u.1 / 4 / 7) antarataraü yadayamàtmà (bç.u.1 / 4 / 8) àtmànamevàvet (1 / 4 / 10) iti /
praviùñasya dar÷anapratiùedhàdanupàsyatvamiti cet /
yasyàtmanaþ prave÷a uktaþ tasyaiva dar÷anaü vàryate taü na pa÷yanti (4 / 3 / 23) iti prakçtopàdànàt /
tasmàdàtmano 'nupàsyatvamevet cet? na, akçtsnatvadoùàt /
dar÷anapratiùedho 'kçtsnatvadoùàbhipràyeõa nàtmopàsyatvaüpratiùedhàya /
pràõanàdikriyàvi÷iùñatvena vi÷eùaõàt /
àtmana÷cedupàsyatvamanabhipetaü pràõanàdyekaikakriyàvi÷iùñasyàtmano 'kçtsnatvavacanamanarthakaü syàt akçtsno hyeùo 'ta ekaikena bhavati (1 / 4 / 7) iti ato 'nekaikavi÷iùñastvàtmà kçtsnatvàdupàsya eveti siddham /
yastvàtma÷abdasya itiparaþ prayogaþ,  àtma÷abdapratyayoþ àtmatattvasya paramàrthato 'viùayatvaj¤ànàrtham, anyathà àtmànamupàsãtetyevamavakùyat /
tathà càrthàdàtmani ÷abdapratyayàvanuj¤àtau syàtàm;taccàniùñam, neti neti (2 / 3 / 6) vij¤àtàramarekena vijànãyàt (2 / 4 / 14) avij¤àtaü vij¤àtç (3 / 8 / 12) yato vàco nivartante apràpya manasà saha (tai.u.2 / 4 / 1) ityàdi÷rutibhyaþ /
yattu àtmànameva lokamupàsãta (1 / 4 / 15) iti tadanàtmopàsanaprasaïganivçttiparatvànna vàkyàntaram /
anirj¤àtatvasàmànyàdàtmà j¤àtavyo 'nàtmà ca /
tatra kasmàdàtmopàsane eva yatna àsthãyate àtmetyevopàsãta iti netaravij¤àna iti? atrocyate - tadetadeva prakçtaü padanãyaü gamanãyaü nànyat /
asya sarvasyeti nirdhàraõàrthà ùaùñhã /
asminsarvasminnityarthaþ /
yadayamàtmà yadetadàtmatattvam /
kiü na vij¤àtavyamevànyat? na;kiü tarhi? j¤àtavyatve 'pi na pçthagj¤ànàntaramapekùata àtmaj¤ànàt /
kasmàt? anenàtmanà j¤àtena hi yasmàdetatsarvamanàtmajàtam anyadyattatsarvaü samastaü veda jànàti /
nanvanyaj¤ànenànyanna j¤àyata iti /
asya parihàraü dundubhyàdigranthena vakùyàmaþ /
kathaü punaretat padanãyamityucyate - yathà ha vai loke padena, gavàdikhuràïkito de÷aþ padamityucyate tena padena, naùñaü vivitsitaü pa÷uü padenànveùamàõo 'nuvindellabheta /
evamàtmani labdhe sarvamanulabhata ityarthaþ /
nanvàtmani j¤àte sarvamanyajj¤àyata iti j¤àne prakçte, kathaü làbho 'prakçta ucyata iti? na;j¤ànalàbhayorekàrthatvasya vivakùitatvàt /
àtmano hyalàbho 'j¤ànameva, tasmàjj¤ànamevàtmano làbhaþ, nànàtmalàbhavadapràptapràptilakùaõa àtmalàbhaþ, labdhçlabdhavyayarbhedàbhàvàt /
yatra hyàtmano 'nàtmà labdhà, labdhavyo 'nàtmà /
sa càpràpta utpàdyàdikriyàvyavahitaþ kàrakavi÷eùopàdànena kriyàvi÷eùamutpàdya labdhavyaþ /
sa tvapràptapràptilakùaõo 'nityaþ, mithyàj¤ànajanitakàmakriyàprabhavatvàt, svapne putràdilàbhavat /
ayaü tu tadviparãta àtmà /
àtmatvàdeva notpàdyàdikriyàvyavahitaþ /
nityalabdhasvaråpatve 'pi satyavidyàmàtraü vyavadhànam /
yathà gçhyamàõàyà api ÷uktikàyà viparyayeõa rajatàbhàsàyà agrahaõaü viparãtaj¤ànavyavadhànamàtram, tathà grahaõaü j¤ànamàtrameva, viparãtaj¤ànavyavadhànàpohàrthatvàjj¤ànasya /
evamihàpyàtmano 'làbho 'vidyàmàtravyavadhànam /
tasmàdvidyayà tadapohanamàtrameva làbho nànyaþ kadàcidapyupapadyate /
tasmàdàtmalàbhe j¤ànàdarthàntarasàdhanasya ànarthakyaü vakùyàmaþ /
tasmànnirà÷aïkameva j¤ànalàbhayorekàrthatvaü vivakùannàha - j¤ànaü prakçtya, anuvindediti /
vindaterlàbhàrthatvàt /
guõavij¤ànaphalamidamucyate - yathàyamàtmàtmà nàmaråpànuprave÷ena khyàtiü gata àtmetyàdinàmaråpàbhyàü pràõàdisaühatiü ca ÷lokaü pràptavànityevaü yo veda,sa kãrtiü khyàtiü ÷lokaü ca saïghàtamiùñaiþ saha vindate labhate /
yadvà yathoktaü vastu yo veda mumukùåõàmapekùitaü kãrti÷abditamaikyaj¤ànaü tatphalaü ÷loka÷abditàü muktimàpnotãti mukhyameva phalam //7//



kuta÷càtmatattvameva j¤eyamanàhatyànyadityàha - 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.8

#<tad etat preyaþ putràt preyo vittàt preyo 'nyasmàt sarvasmàd antarataraü yad ayam àtmà |
sa yo 'nyam àtmanaþ priyaü bruvàõaü bråyàt priyaü rotsyatãtã÷varo ha tathaiva syàt |
àtmànam eva priyam upàsãta |
sa ya àtmànam eva priyam upàste na hàsya priyaü pramàyukaü bhavati || BrhUp_1,4.8 ||>#

__________

BrhUpBh_1,4.8 tadetadàtmatattvaü preyaþ priyataraü putràt /
putro hi loke priyaþ prasiddhastasmàdapi priyataramiti nirati÷ayapriyatvaü dar÷ayati /
tathà vittàddhiraõyaratnàdeþ, tathà anyasyàdyalloke priyatvena prasiddhaü tasmàtsarvasmàdityarthaþ /
tatkasmàdàtmatattvameva priyataraü na pràõàdi? ityucyate - antarataraü bàhyàtputravittàdeþ pràõapiõóasamudàyo hyantaro 'bhyantaraþ sannikçùña àtmanaþ /
tasmàdapyantaràdantarataraü yadayamàtmà yadetadàtmatattvam /
yo hi loke nirati÷ayapriyaþ sa sarvaprayatnena labdhavyo bhavati /
tathàyamàtmà sarvalaukikapriyebhyaþ priyatamaþ /
tasmàttallàbhe mahànyatna àsthena ityarthaþ, karttavyatàpràptamapyanyapriyalàbhe yatnamujjhitvà /
kasmàtpunaþ àtmànàtmapriyayoranyatarapriyahànena itarapriyopàdànapràptau àtmapriyopàdànenaivetarahànaü kriyate na viparyayaþ? ityucyate - sa yaþ ka÷cidanyamanàtmamamamamavi÷eùaü putràdikaü priyataramàtmànaþ sàkà÷àd bråvàõaü bråyàdàtmapriyavàdã /
kim? priyaü tavàbhimataü putràdilakùaõaü rotsyatyàvaraõaü pràõasaürodhaü pràpsyati /
vinaïkùyatãti /
sa kasmàdevaü bravãti? yasmàdã÷varaþ samarthaþ paryàpto 'sàvevaü vaktuü ha yasmàttasmàttathaiva syàdyattenoktaü pràõasaürodhaü pràpsyati /
yathàbhåtavàdã hi saþ, tasmàtsa ã÷varo vaktum /
ã÷vara÷abdaþ kùipravàcãti kecit /
bhavedyadi prasiddhiþ syàt /
tasmàdujjhitvànyatpriyamàtmànameva priyamupàsãta /
sa ya àtmànameva priyamupàste, àtmaiva priyo nànyo 'stãti pratipadyate 'nyallaukikaü priyamapyapriyameveti ni÷citya upàste cintayati, na hàsyaivaüvidaþ priyaü pramàyukaü pramaraõa÷ãlaü bhavati /
nityànuvàdamàtrametat, àtmavido 'nyasya priyasyàpriyasya càbhàvàt /
àtmapriyagrahaõastutyarthaü và priyaguõaphalavidhànàrthaü mandàtmadar÷inaþ /
tàcchãlyapratyayopàdànàt //8//


såtrità brahmavidyà àtmetyevopàsãta iti yadarthopaniùatkçtasnàpi /
tasyaitasya såtrasya vyàcikhyàsuþ prayojanàbhidhitsayopojjighàüsati /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.9

#<tad àhur yad brahmavidyayà sarvaü bhaviùyanto manuùyà manyante |
kim u tad brahmàved yasmàt tat sarvam abhavad iti || BrhUp_1,4.9 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.9 taditi vakùyamàõamanantaravàkye 'vadyotyaü vastvàhuþ /
bràhmaõà brahma vividiùavo janmajaràmaraõaprabandhacakrabhramaõakçtàyàsaduþkhodakàpàramahodadhiplavabhåtaü gurumàsàdya tattãramuttitãrùavo dharmàdharmasàdhanatatphalalakùaõàt sàdhyasàdhanaråpànnirviõõàþ tadvilakùaõanityanirati÷aya÷reyaþ pratipitsavaþ /
kimàhurityàha - yadbrahmavidyayà brahma paramàtmà tayà brahmavidyayà, sarvaü nirava÷eùaü bhaviùyanto bhaviùyàma ityevaü manuùyà yanmanyante /
manuùyagrahaõaü vi÷eùato 'dhikàraj¤àpanàrtham /
manuùyà eva hi vi÷eùato 'bhyudayaniþ÷reyasasàdhane 'dhikçtà ityabhipràyaþ /
yathà karmaviùaye phalapràptiü dhruvàü karmabhyo manyante, tathà brahmavidyàyà sarvàtmabhàvaphalapràptiü dhruvàmeva manyante /
vedapràmàõyasyobhayatràvi÷eùàt /
tatra vipratiùiddhaü vastu lakùyate 'taþ pçcchàmaþ - kimu tadbrahma yasya vij¤ànàtsarvaü bhaviùyanto manuùyà manyante? tatkimavedyasmàdvij¤ànàttadbrahma sarvamabhavat? brahma ca sarvamiti ÷råyate /
tadyadyavij¤àya ki¤citsarvamabhavattathànyeùàmapyastu, kiü brahmavidyayà? atha vij¤àya sarvamabhavat, vij¤ànasàdhyatvàtkarmaphalena tulyamevetyanityatvaprasaïgaþ sarvabhàvasya brahmavidyàphalasya /
anavasthàdoùa÷catadapyanyadvij¤àya sarevamabhavattataþ pårvamapyanyadvij¤àyeti /
na tàvadavij¤àya sarvamabhavat, ÷àstràrthavairåpyadoùàt /
phalànityatvadoùastarhi? naiko 'pi doùor'thavi÷eùopapatteþ //9//



yadi kimapi vij¤àyaiva tadbrahma sarvamabhavatpçcchàmaþ - kimu tadbrahmàvet? yasmàttatsarvamabhavaditi /
evaü codite sarvadoùànàgandhitaü prativacanamàha-



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.10

#<brahma và idam agra àsãt |
tad àtmànam evàvet |
ahaü brahmàsmãti |
tasmàt tat sarvam abhavat |
tad yo yo devànàü pratyabudhyata sa eva tad abhavat |
tatharùãnàm |
tathà manuùyàõàm |
tad dhaitat pa÷yann çùir vàmadevaþ pratipede 'haü manur abhavaü sårya÷ ceti |
tad idam apy etarhi ya evaü vedàhaü brahmàsmãti sa idaü sarvaü bhavati |
tasya ha na devà÷ canàbhåtyà ã÷ate |
àtmà hy eùàü sa bhavati |
atha yo 'nyàü devatàm upàste 'nyo 'sàv anyo 'ham asmãti na sa veda |
yathà pa÷ur evaü sa devànàm |
yathà ha vai bahavaþ pa÷avo manuùyaü bhu¤jyur evam ekaikaþ puruùo devàn bhunakti |
ekasminn eva pa÷àv àdãyamàne 'priyaü bhavati kim u bahuùu |
tasmàd eùàü tan na priyaü yad etan manuùyà vidyuþ || BrhUp_1,4.10 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.10 brahmàparam, sarvabhàvasya sàdhyatvopapatteþ /
na hi parasya brahmaõaþ sarvabhàvàpattirvij¤ànasàdhyà /
vij¤ànasàdhyàü ca sarvabhàvàpattirvij¤ànasàdhyà /
vij¤ànasàdhyàü ca sarvabhàvàpattimàha -'tasmàttatsarvamabhavat'iti /
tadasmàdbrahma và idamagra àsãdityaparaü brahmeha bhavitumarhati /
manuùyàdhikàràdvà tadbhàvã bràhmaõaþ syàt /
'sarvaü bhaviùyanto manuùyà manyante'iti hi manuùyàþ prakçtàþ, teùàü càbhyudayaniþ÷reyasasàdhane vi÷eùato 'dhikàra ityuktam, na parasya brahmaõo nàpyaparasya prajàpateþ /
ato dvaitaikatvàparabrahmavidyayà karmasahitayà aparabrahmabhàvamupasampanno bhojyàdapàvçttaþ sarvapràptyocchinnakàmakarmabandhanaþ parabrahmabhàvã brahmavidyàhetorbrahmetyabhidhãyate /
dçùña÷ca loke bhàvinãü vçttimà÷ritya ÷abdaprayogaþ - yathà'odanaü pacati'iti, ÷àstre ca -'parivràjakaþ sarvabhåtàbhayadakùiõàm'ityàdi, tatheheti kecit - brahma brahmabhàvã puruùo bràhmaõaþ - iti vyàcakùate /
tanna, sarvabhàvàpatteranityatvadoùàt /
na hi so 'sti loke paramàrthato yo nimittava÷àdbhàvàntaramàpadyate nitya÷ceti /
tathà brahmavij¤ànanimittakçtà cetsarvabhàvàpattiþ, nityà ceti viruddham /
anityatve ca karmaphalatulyatetyukto doùaþ /
avidyàkçtàsarvatvanivçttiü cetsarvabhàvàpattiü brahmavidyàphalaü manyase, brahmabhàvipuruùakalpanà vyarthà syàt;pràgbrahmavij¤ànàdapi sarvo jantubrahmatvànnityameva sarvabhàvàpannaþ paramàrthataþ, avidyayà tvabrahmatvamasarvatvaü càdhyàropitam yathà ÷uktikàyàü rajatam, vyomni và talamalavattvàdi, tatheha brahmaõyadhyoropitamavidyayà abrahmatvamasarvatvaü ca brahmavidyayà nivartyata iti manyase yadi, tadà yuktam yatparamàrthata àsãtparaü brahma, brahma÷abdasya mukhyàrthabhåtam'brahma và idamagra àsãt'ityasminvàkye ucyate iti vaktum;yathàbhåtàrthavàditvàdvedasya /
na tviyaü kalpanà yuktà, brahma÷abdàrthaviparãto brahmabhàvã puruùo brahmetyucyata iti ÷rutahànya÷rutakalpanàyà anyàyyatvànmahattare prayojanàntare 'sati /
avidyàkçtavyatirekeõàbrahmatvamasarvatvaü ca vidyata eveti cenna, tasya brahmavidyayàpohànupapatteþ /
na hi kvacitsàkùàdvastudharmasyàpoóhrã dçùñà kartrã và brahmavidyà /
avidyàyàstu sarvatraiva nivartikà dç÷yate /
tathehàpyabrahmatvamasarvatvaü càvidyàkçtameva nivartyatàü brahmavidyayà /
na tu pàramàrthikaü vastu kartuü nivartayituü vàrhati brahmavidyà /
tasmàdvyarthaiva ÷rutahànya÷rutakalpanà /
brahmaõyavidyànupapattiriti cet? na, brahmaõi vidyàvidhànàt /
na hi ÷uktikàyàü rajatàdhyàropaõe 'sati ÷uktikàtvaü j¤àpyate cakùurgocaràpannàyàm - iyaü ÷uktikà na rajatam, iti /
tathà"sadevedaü sarvam"   "brahmaivedaü sarvam" "àtmaivedaü sarvam" "nedaü dvaitamastyabrahma"iti brahmaõyekatvavij¤ànaü na vidhàtavyaü brahmaõyavidyàdhyàropaõàyàmasatyàm /
na bråmaþ - ÷uktikàyàmiva brahmaõyataddharmàdhyàropaõà nàstãti, kiü tarhi? na brahma svàtmanyataddharmàdhyàropanimittam, avidyàkartç ceti /
bhavatvevaü nàvidyàkartç bhràntaü ca brahma /
kiüntu naivàbrahmàvidyàkartà cetano bhrànto 'nya iùyate /
"nànyo 'to 'sti vij¤àtà" (bç.u.3 / 7 / 23) "nànyadato 'sti vij¤àtç"(3 / 8 / 11) "tattvamasi"(chà.u.6 / 8 -13)"àtmànamevàvet /
ahaü brahmàsmi"(bç.u.1 / 4 / 10) "anyo 'sàvanyo 'hamasmãti na sa veda"(1 / 4 / 10) ityàdi÷rutibhyaþ /
smçtibhya÷ca -"samaü sarveùu bhåteùu"(gãtà 13 / 27) "ahamàtmàguóàke÷a"(gãtà 10 / 20) "÷uni caiva ÷vapàke ca"(gãtà 5 / 18) "yastu sarvàõi bhåtàni"ityàdibhyaþ /
"yasminsarvàõi bhåtàni" (ã÷à.u.7) iti ca mantravarõàt /
nanvevaü ÷àstropade÷ànarthakyamiti /
bàóhamevam avagate 'stvevànarthakyam /
avagamanarthakyamiti cet? na, anavagamanivçtterdçùñatvàt /
tannivçtterapyanupapattirekatva iti cet? na dçùñavirodhàt /
dç÷yate hyekatvavij¤ànàdevànavagamanivçttiþ, dç÷yamànamapyanupapannamiti bruvato dçùñavirodhaþ syàt;na ca dçùñavirodhaþ kenacidapyabhyupagamyate /
na ca dçùñe 'nupapannaü nàma, dçùñatvàdeva /
dar÷anànupapattiriti cettatràpyeùaiva yuktiþ /
"puõyaü vai puõyena karmaõà bhavati"(bç.u.3 / 2 / 13) "taü vidyàkarmaõã samanvàrabhete" (4 / 4 / 2) ityevamàdi÷rutismçtinyàyebhyaþ parasmàdvilakùaõo 'nyaþ saüsàryavagamyate /
tadvilakùaõa÷ca paraþ"sa eùa neti neti"(bç.u.3 / 9 / 23) "a÷anàyàdyatyeti" "ya àtmàpahatapàpmà vijaro vimçtyuþ"(chà.u.8 / 7 / 1) "etasya và akùarasya pra÷àsane"(bç.u.3 / 8 / 9) ityàdi÷rutibhyaþ /
kaõàdàkùapàdàditarka÷àstreùu ca saüsàravilakùaõa ã÷vara upapattitaþ sàdhyate /
saüsàraduþkhàpanayàrthitvapravçttidar÷anàtsphuñamanyatvamã÷varàtsaüsàriõo 'vagamyate /
"avàkyanàdaraþ"(chà.u.3 / 14 / 2) "na me pàrthàsti" (gãtà3 / 22) iti ÷rutibhyaþ /
"so 'nveùñavyaþ sa vijij¤àsitavyaþ"(chà.u.8 / 7 / 1) "taü viditvà na lipyate"(bç.u.4 / 4 / 23) "brahmavidàpnoti param"(tai.u.2 / 1 / 1) "ekadhaivànudraùñavyametat"(bç.u.4 / 4 / 20) "yo và etadakùaraü gàrgyaviditvà"(3 / 8 / 10) "tameva dhãro vij¤àya"(4 / 4 / 21) "praõavo dhanuþ ÷aro hyàtmà brahma tallakùyamucyate" (mu.u.2 / 2 / 4) ityàdikarmakartçnirde÷àcca /
mumukùo÷ca gatimàrgavi÷eùade÷opade÷àt /
asati bhede kasya kuto gatiþ syàt? tadabhàve ca dakùiõottaramàrgavi÷eùànupapattiþ, gantavyade÷ànupapatti÷ceti /
bhinnasya tu parasmàdàtmanaþ sarvametadupapannam /
karmaj¤ànasàdhanopade÷àcca - bhinna÷cedbrahmaõaþ saüsàrã syàt, yuktastaü pratyabhyudayaniþ÷reyasàdhanayoþ karmaj¤ànayorupade÷o ne÷varasyàptakàmatvàt /
tasmàdyuktaü brahmeti brahmabhàvã puruùa ucyata iti cet? na, brahmopade÷ànarthakyaprasaïgàt /
saüsàrã ced - brahmabhàvyabrahma san viditvàtmànamevàhaü brahmàsmãti sarvamabhavattasya saüsàryàtmavij¤ànàdeva sarvàtmabhàvasya phalasya siddhatvàtparabrahmopade÷asya dhruvamànarthakyaü pràptam /
tadvij¤ànasya kvacitpuruùàrthasàdhane 'viniyàgàtsaüsàriõa evàhaü brahmàsmãti brahmatvasampàdanàrtha upade÷a iti  cet /
anirj¤àte hi brahmasvaråpe kiü sampàdayedahaü brahmàsmãti /
nirj¤àtalakùaõe hi brahmaõi ÷akyà sampatkartum /
na; "ayamàtmà brahma"(bç.u.2 / 5 / 19) catsàkùàdaparokùàdbrahma (3 / 4 / 1) ya àtmà (chà.u.8 / 7 / 1) tatsatyaü sa àtmà (chà.u.6 / 8 / 7) brahmavidàpnoti param (tai.u.2 / 1 / 1 / ) iti prakçtya tasmàdvà etasmàdàtmanaþ (2 / 1 / 1) iti sahasra÷o brahmàtma÷abdayoþ sàmànàdhikaraõyàdekàrthatvamevetyavagamyate /
anyasya hyanyatve sampatkriyate naikatve /
idaü sarvaü yadayamàtmà (bç.u.2 / 4 / 6) iti ca prakçtasyaiva draùñavyasyàtmana ekatvaü dar÷ayati /
tasmànnàtmano brahmatvasampadupapattiþ /
na càpyanyatprayojanaü brahmopade÷asya gamyate, brahma veda brahmaiva bhavati (mu.u.3 / 2 / 9) abhayaü vai janaka pràpto 'si (bç.u.4 / 2 / 4) abhayaü hi vai brahma bhavati (4 / 4 / 25) iti ca tadàpatti÷ravaõàt /
sampatti÷cettadàpattirna syàt /
na hyanyasyàmyabhàva upapadyate /
vacanàt sampatterapi tadbhàvàpattiþ syàditi cet? na, sampatteþ pratyayamàtratvàt /
vij¤ànasya ca mithyàj¤ànanivartakatvavyatirekeõàkàrakatvamityavocàma /
na ca vacanaü vastunaþ sàmarthyajanakam /
j¤àpakaü hi ÷àstraü na kàrakamiti sthitiþ /
sa eùa iha praviùñaþ (bç.u.1 / 4 / 7) ityàdivàkyeùu ca parasyaiva prave÷a iti sthitam /
tasmàdbrahmeti na brahmabhàvipuruùakalpanà sàdhvã /
iùñàrthabàdhanàcca /
saindhavadhanavadanantaramabàhyamekarasaü brahmeti vij¤ànaü sarvasyàmupaniùadi pratipipàdayiùitor'thaþ /
kàõóadvaye 'pyante 'vadhàraõàdavagamyate ityanu÷àsanam etàvadare khalvamçtatvam iti. tathà sarva÷àkhopaniùatsu ca brahmaikatvavij¤ànaü ni÷citor'thaþ /
tatra yadi saüsàrã brahmaõo 'nya àtmànamevàvediti kalpyeta, iùñasyàrthasya nàdhanaü syàt /
tathà ca ÷àstramupakramopasaühàrayorvirodhàdasama¤jasaü kalpitaü syàt /
vyapade÷ànupapatte÷ca /
yadi ca àtmànamevàvet iti saüsàrã kalpyeta, brahmavidyà iti vyapade÷o na syàt /
àtmànamevàvediti saüsàriõa eva vedyatvopapatteþ /
àtmeti vedituranyaducyata iti cenna, ahaü brahmàsmãti vi÷eùaõàt /
anya÷cedvedyaþ syàdayamasàviti và vi÷eùyeta na tvahamasmãti /
ahamasmãti vi÷eùaõàdàtmànamevàvediti càvadhàraõànni÷citamàtmaiva brahmetyavagamyate /
tathà ca satyupapanno brahmavidyàvyapade÷o nànyathà /
saüsàrividyà hyanyathà syàt /
na ca brahmatvàbrahmatve hyekasyopapanne paramàrthataþ, tamaþprakà÷àviva bhànorviruddhatvàt /
na cobhayanimittatve brahmavidyeti ni÷cito vyapade÷o yuktaü tattvaj¤ànavivakùàyàm, ÷rotuþ saü÷ayo hi tathà syàt /
ni÷citaü ca j¤ànaü puruùàrthasàdhanamiùyate"yasya syàdddhà na vicikitsàsti" (chà.u.3 / 14 / 4) "saü÷ayàtmà vina÷yati"(gãtà 4 / 40) iti ÷rutismçtibhyàm /
ato na saü÷ayito vàkyàrtho vàcyaþ parahitàrthinà /
brahmaõi sàdhakatvakalpanà asmadàdiùviva ape÷alà'tadàtmànamevàvettasmàttatsarvamabhavat'iti - iti cet? na, ÷àstropàlambhàt /
na hyasmàtkalpaneyam, ÷àstrakçtà tu;tasmàcchàstrasyàyamupàlambhaþ /
na ca brahmaõa iùñaü cikãrùuõà ÷àstràthaviparãtakalpanà svàrthaparityàgaþ kàryaþ /
na caitàvatyevàkùamà yuktà bhavataþ /
sarvaü hi nànàtvaü brahmaõi kalpitameva"ekadhaivànudraùñavyam"(bç.u.4 / 4 / 20) "neha nànàsti ki¤cana" (4 / 4 / 19) "yatra hi dvaitamiva bhavati" (2 / 4 / 14) "ekamevàdvitãyam"(chà.u.6 / 2 / 1)  ityàdivàkya÷atebhyaþ /
sarvo hi lokavyavahàro brahmaõyeva kalpito na paramàrthaþ san, ityatyalpamidamucyate'iyameva kalpanà ape÷alà'iti /
tasmàd yatpraviùñaü sraùñrç brahma tadbrahma /
vai÷abdo 'vadhàraõàrthaþ /
idaü ÷arãrasthaü yad gçhyate, agre pràkpratibodhàdapi brahmaivàsãt, sarvaü cedam /
kintvapratibodhàt abrahmàsmyasarvaü ca ityàtmanyadhyàropàt'kartàhe kriyàvànphalànàü ca bhoktà sukhã duþkho saüsàrã'iti càdhyàropayati /
paramàrthatastu brahmaiva tadvilakùaõaü sarvaü ca /
tatkatha¤cidàcàryeõa dayàlunà pratibodhitam'nàsi saüsàrã'ityàtmànamevàvetsvàbhàvikam /
avidyàdhyàropitavi÷eùavarjitamiti eva ÷abdasyàrthaþ /
bråhi ko 'sàvàtmà svàbhàvikaþ, yamàtmànaü viditavadbrahma /
nanu na smarasyàtmànam, dar÷ito hyasau, ya iha pravi÷ya pràõityapàniti vyànityudàniti samànitãti /
nanu'asau gauþ, asàva÷vaþ'ityevamasau vyapadi÷yate bhavatà nàtmànaü pratyakùaü dar÷ayasi /
evaü tarhi draùñà ÷rotà mantà vij¤àtà, sa àtmeti /
nanvatràpi dar÷anàdikriyàkartuþ svaråpaü na pratyakùaü dar÷ayasi /
na hi gamireva gantuþ svaråpaü chidirvà chettuþ /
evaü tarhi dçùñerdraùñà ÷ruteþ ÷rotà matermantà vij¤àtervij¤àtà, sa àtmeti /
nanvatra ko vi÷eùo draùñari? yadi dçùñardraùñà. yadi và ghañasya draùñà, sarvathàpi draùñaiva /
draùñavya eva tu bhavànvi÷eùamàha dçùñerdraùñeti draùñà tu yadi dçùñeþ, yadi và ghañasya, draùñà draùñaiva /
na, vi÷eùopapatteþ /
astyatra vi÷eùaþ dçùñerdraùñà sa dçùñim, na kadàcidapi dçùñirna dç÷yate draùñà;tatra draùñurdçùñyà nityayà bhavitavyam, anityà ced draùñurdçùñiþ, tatra dç÷yà yà dçùñiþ sà kadàcinna dç÷yetàpi, yathànityayà dçùñyà ghañàdi vastu /
na ca tadvad dçùñerdraùñà kadàcidapi na pa÷yati dçùñim /
kiü dve dçùñã draùñuþ - nityà adç÷yà, anyà anityà dç÷yeti? bàóham;prasiddhà tàvadanityà dçùñiþ, andhànandhatvadar÷anàt /
nityaiva cetsarvo 'nandha eva syàt /
draùñastu nityà dçùñiþ"na hi draùñurdçùñerviparilopo vidyate" -iti ÷ruteþ /
anumànàcca - andhasyàpi ghañàdyàbhàsaviùayà svapne dçùñirupalabhyate, sà tarhãtaradçùñinà÷e na pa÷yati, sà draùñurdçùñiþ /
tayàvipariluptayà nityayà dçùñyà svaråpabhåtayà svaya¤jyotiþsamàkhyathetàmanityàü dçùñiü svapnavuddhàntayorvàsanàpratyayaråpàü nityameva pa÷yandçùñerdraùñà bhavati /
eva÷ca sati dçùñireva svaråpamasyàgnyauùõyavat, na kàõàdànàmiva dçùñivyatirikto 'nya÷cetano draùñà /
tadbrahma àtmànameva nityadçgråpamadhyàropitànityadçùñyàdivarjitamevàvedviditavat /
nanu vipratiùiddhaü"na vij¤àtevij¤àtàraü vijànãyàþ"(bç.u.3 / 4 / 2) iti ÷ruteþ, vij¤àturvij¤ànam /
na, evaü vij¤ànànna vipratiùedhaþ /
evaü dçùñerdraùñeti vij¤àyata eva /
anyaj¤ànànapekùatvàcca - na ca draùñurnityaiva dçùñirityevaü vij¤àte draùñriviùayàü dçùñimanyàmàkàïkùate /
nivartate hi draùñuviùayadçùñyàkàïkùà tadasambhavàdeva /
na hyavidyamàne viùaya àkàïkùà kasyacidupajàyate /
na ca dç÷yà dçùñirdraùñàraü viùayãkartumutsahate, yatastàmàkàïkùeta /
na ca svaråpaviùayàkhàïkùàsvasyaiva /
tasmàdaj¤ànàdhyàropaõanivçttireva'atmànamevàvet ityuktam,nàtmano viùayãkaraõam' /
tatkathamavet? ityàha - ahaü dçùñerdraùñà àtmà brahmàsmi bhavàmãti brahmeti - yatsàkùàdaparokùàtsarvàntara àtmà a÷anàyàdyatãto neti netyasthålamanaõvityevamàdi lakùaõam, tadevàhamasmi, nànyaþ saüsàrã, yathà bhavànàheti /
tasmàdevaü vij¤ànàttadbrahma sarvamabhavat /
tasmàdyuktameva manuùyà manyante yadbrahmavidyayà sarvaü bhaviùyàma iti /
yatpçùñam,'kimu tadbrahmàved yasmàttatsarvamabhavat'iti, tannirõãtam -'brahma và idamagra àsãt tadàtmànamevàvedahaü brahmàsmãti tasmàttatsarvamabhavat'iti /
tattatra yo yo devànàü madhye pratyabudhyata pratibuddhvànàtmànaü yathoktena àtmà tadbrahmàbhavat /
tatharpãõàü tathà manuùyàõàü ca madhye /
devànàmityàdi lokadçùñyapekùayà na brahmatvabuddhyocyate /
'puraþ puruùa àvi÷at'iti sarvatra brahmaivànupraviùñamityàdyucyate /
paramàrthatastu tatra tatra brahmaivàgra àsãtpràkpratibodhàd devàdi÷arãre÷vanyathaiva vibhàvyamànam /
tadàtmànamevàvettathaiva ca sarvamabhavat /
asyà brahmavidyàyàþ sarvabhàvàpattiþ phalamityetasyàrthasya draóhimne mantrànudàharati ÷rutiþ /
katham? tad brahma etadàtmànameva'ahamasmi'iti pa÷yannetasmàdeva brahmaõo dar÷anàdçùñirvàmadevàkhyaþ pratipede ha pratipannavànkila /
sa etasminmantràndadar÷a -'ahaü manurabhavaü sårya÷ca'ityàdãn /
tadetadbrahma pa÷yan iti brahmavidyà paràmç÷yate /
'ahaü manurabhavaü surya÷ca'ityàdinà sarvabhàvàpattiü brahmavidyàphalaü paràmç÷ati /
pa÷yansarvàtmabhàvaü phalaü pratipeda ityasmàtprayogàd brahmavidyàsahàyasàdhanasàdhyaü mokùaü dar÷ayati;bhu¤jànastçpyatãti yadvat /
seyaü brahmavidyayà sarvabhàvàpattiràsãnmahatàü devàdãnàü vãryàti÷ayàt /
nedànãmaidaüyugãnànàü vi÷eùato manuùyàõàm, alpavãryatvàditi syàtkasyacidbuddhiþ, tadutthàpanàyàha- tadidaü prakçtaü brahma yatsarvabhåtànupraviùñaü dçùñikriyàdiliïgam, etarhyetasminnapi vartamànakàle yaþ ka÷cidvyàvçttabàhyautsukya àtmànamevaivaü veda'ahaü brahmàsmi'iti apohyopàdhijanitabhràntivij¤ànàdhyàropitànvi÷eùàn saüsàradharmànàgandhitamanantaramabàhyaü brahyevàhamasmi kevalamiti-so 'vidyàkçtàsarvatvanivçtterbrahàvijhànàdidaü sarva bhavati /
na hi mahàvãryeùu vàmaóhevàdiùu hãnavãryeùu và vàrtamànikeùu manuùyeùubrahyaõo vi÷eùastadvijhànasya vàsti /
vàrtamànikeùu puruùeùu tu bahyavidyàphale anaikàntikatà ÷aókyata ityata àha-tasya ha brahyavijhàturyathotkena vidhinà devà mahàvãryà÷ca nàpi abhåtatya.abhavanàya brahyàsarvamàvasya, ne÷ate na paryàptàþ, kimutànye /
brahyàvidyàphalapràpyau vidhnakaraõe devàdaya ã÷ata iti kà ÷aókà? ityucyate-devàdãnprati çõavattvànmartyànàm /
"brahyacaryeõa çpibhyo yajhena devabhyaþ prajayà pitçbhyaþ"iti hi jàyamànamevarõavantaü puruùaü dar÷ayati ÷rutiþ /
pa÷unidar÷anàcca"atho 'yaü và"(bç.u. 1 / 4 / 16) ityàdloka÷rute÷càtmano vçttiparipipàlayiùayàdhamarõànivaü devàþ paratantrànmanuùyànpratyamçtatvapràptiü prati vidhnaü kuryuriti nyàyyaivaiùà ÷aókà /
svapa÷ånsva÷arãràõãva ca rakùanti devàþ /
mahattaràü hi vçttiü karmàdhãnàü dar÷ayùyati devàdãnàü bahupa÷usamatayaikaikasya puruùasya /
"tasmàndepàü tanna priyaü yadetanmanudhyà vidyàþ"(1 / 4 / 10) iti hahi vakùyati /
"yathà ha vai svàya lokàyàriùñimicchedevaü haivaüvide sarvàõi bhåtànyariùñimicchanti"(1 / 4 / 16) iti ca /
brahyàvi÷ve pàràrthyanivçtterna svalokatvaü pa÷utva¤cetyamipràyo 'priyàriùñivacanàbhyàmavagamyate /
tasmàdbrahyàvido brahyavidyàphalarpràpta prati kuryureva vidhnaü devàþ, prabhàvavanta÷ca hi te /
nanvevaü satyanyàsvapi karmaphalapràptipudevànàü vidhnakaraõaüpeyapànasamam /
hanta tarhyàvisrambho 'bhyudayaniþ÷reyasasàdhanà. nuùñhàneùu /
tathe÷varasyàcintaya. ÷aktitvàdvidhnakaraõe prabhutvam /
tathà kàlakarmamantrauùadhitapasàm /
eùàü hi phalasampattivipattihetutvaü ÷àstre loke ca prasidvam /
ato 'pyanà÷vàsaþ ÷àstràrthànuùñhàne /
na;sarvapadàrthànàü niyatanimittopàdànàt, jagadvaicitryadar÷anàcca /
svabhàvapakùe ca tadubhayànupapatteþ /
'sukhaduþkhàdi phalanimittaü karma'ityetasminpakùe sthite vedasmçtinyàyalokaparigçhãte, deve÷varakàlàstàvanna karmaphalaviparyàsakartàraþ, karmaõàü kàïkùitakàrakatvàt /
karma hi ÷ubhà÷ubhaü puruùàõàü devakàle÷varàdikàrakamanapekùya nàtmànaü prati labhate, labdhàtmakamapi phaladàne 'samartham, kriyàyà hi kàrakàdyanekanimittopàdànasvàbhàvyàt /
tasmàtkriyànuguõà hi deve÷varàdaya iti karmasu tàvanna phalapràptiü pratyavisrambhaþ /
karmaõàmapyeùàü va÷ànigatvaü kvacit, svasàmarthyasyàpraõodyatvàt /
karmakàladaivadravyàdisvabhàvànàü guõapradhànabhàvastvaniyato durvij¤eya÷ceti tatkçto moho lokasya - karmaiva kàrakaü nànyatphalapràptàviti kecitaü;daivamevetyapare;kàla ityeke;dravyàdisvabhàva iti kecit;sarva ete saühatà evetyapare /
tatra karmaõaþ pràdhànyamaïgãkçtya vedasmçtivàdàþ -"puõyo vai puõyena karmaõà bhavati pàpaþ pàpena"(bç.u.3 / 2 / 13) ityàdayaþ /
yadyapyeùàü svaviùaye kasyacitpràdhànyodbhava itareùàü tatkàlãnapràdhànya÷aktistambhaþ, tathàpi na karmaõaþ phalapràptiü pratyanaikàntikatvam, ÷àstranyàyanirdhàritatvàtkarmapràdhànyasya /
na;avidyàpagamamàtratvàd brahmapràptiphalasya - yaduktaü brahmapràptiphalaü prati devà vighnaü kuryuriti, tatra na devànàü vighnakaraõe sàmarthyam;kasmàt? vidyàkàlànantaritatvàd brahmapràptiphalasya /
katham? yathà loke draùñu÷cakùuùa àlokena saüyogo yatkàlaþ, tatkàla eva råpàbhivyaktiþ /
evamàtmaviùayaü vij¤ànaü yatkàlam, tatkàla eva tadviùayaj¤ànatirobhàvaþ syàt /
ato brahmavidyàyàü satyàmavidyàkàryànupapatteþ pradãpa iva tamaþkàryasya, kena kasya vighnaü kuryurdevàþ - yatràtmatvameva devànàü brahmavidaþ /
tadetadàha - àtmà svaråpaü dhyeyaü yattatsarva÷àstrairvij¤eyaü brahma, hi yasmàt, eùàü devànàm, sabrahmavidbhavati /
brahmavidyàsamakàlamevàvidyàmàtravyavadhànàpagamàcchuktikàyà iva rajatàbhàsàyàþ ÷uktikàtvamityavocàma /
ato nàtmanaþ pratikålatve devànàü prayatnaþ sambhavati /
yasya hyanàtmabhåtaü phalaü de÷akàlanimittàntaritam, tatrànàtmaviùaye saphalaþ prayatno vighnàcaraõàya devànàm /
na tviha vidyàsamakàla àtmabhåte de÷akàlanimittànantarite, avasarànupapatteþ /
evaü tarhi vidyàpratyayasantatyabhàvàd viparãtapratyayatatkàryayo÷ca dar÷anàd antya evàtmapratyayo 'vidyànivartako na tu pårva iti /
na;prathamenànaikàntikatvàt /
yadi hi prathama àtmaviùayaþ pratyayo 'vidyàü na nivartayati, tathàntyo 'pi, tulyaviùayatvàt /
evaü tarhi santato 'vidyànivartako na vicchinna iti /
na, jãvanàdau sati santatyanupapatteþ /
na hi jãvanàdihetuke pratyaye sati vidyàpratyayasantatirupapadyate, virodhàt /
atha jãvanàdipratyayatiraskaraõenaiva àmaraõàntàdvidyàsantatiriti cenna, pratyayeyattàsamantànànavadhàraõàcchàstràrthànavadhàraõadoùàt /
iyatàü pratyayànàü santatiravidyàyà nivartiketyanavadhàraõàcchàstràrtho nàvadhriyeta, taccàniùñam /
santatimàtratve 'vadhàrita eveti cet? na, àdyantayoravi÷eùàt /
prathamà vidyàpratyayasantatirmaraõakàlàntà veti vi÷eùàbhàvàt, àdyantayoþ pratyayoþ pårvoktau doùau prasajyeyàtàm /
evaü tarhyanivartaka eveti cet? na,"tasmàttatsarvamabhavat"(bç.u.1 / 4 / 10) iti ÷ruteþ /
"bhidyate hçdayagranthiþ"(mu.u.2 / 2 / 8) "tatra ko mohaþ" (ã÷à.7) ityàdi ÷rutibhya÷ca /
arthavàda iti cet? na, sarva÷àkhopaniùadaþ /
pratyakùapramitàtmaviùayatvàdastyeveti cet? na, uktaparihàratvàt /
avidyà÷okamohabhayàdidoùanivçtteþ pratyakùatvàditi coktaþ parihàraþ /
tasmàdàdyo 'ntyaþ santato 'santata÷cetyacodyametat /
avidyàdidoùanivçttiphalàvasànatvàdvidhàyàþ /
ya evàvidyàdidoùanivçttiphalakçtpratyaya àdyo 'ntyaþ santato 'santato và sa eva vidyetyabhyupagamànna codyasyàvatàragandho 'pyasti /
yattåktaü viparãtapratyayatatkàryayo÷ca dar÷anàditi, na;taccheùasthitihetutvàt /
yena karmaõà ÷arãramàrabdhaü tadviparãtapratyayadoùanimittatvàttasya tathàbhåtasyaiva viparãtapratyayadoùasaüyuktasya phaladàne sàvarthyamiti, yàvaccharãrapàtaþ tàvatphalopabhogàïgatayà viparãtapratyayaü ràgàdidoùaü ca tàvanmàtramàkùipatyeva, mukteùuvatpravçttaphalatvàttaddhetukasya karmaõaþ /
tena na tasya nivartukà vidyà, avirodhàt /
kiü tarhi svà÷rayàdeva svàtmavirodhyavidyàkàryaü yadutpitsu tanniruõàddhi, anàgatatvàt /
atãtaü hãtarat /
ki¤ca, na ca viparãtapratyayo vidyàvata utpadyate, nirviùayatvàt /
anavadhçtaviùayavi÷eùasvaråpaü hi sàmànyamàtramà÷ritya viparãtapratyaya utpadyamàna utpadyate, yathà ÷uktikàyàü rajatamiti /
sa ca viùayavi÷eùàvadhàraõavato '÷eùaviparãtapratyayà÷rayasyopamarditatvànna pårvavatsambhavati, ÷uktikàdau samyakpratyayàtpattau punagdar÷anàt /
kvacittu vidyàyàþ pårvotpannaviparãtapratyayajanitasaüskàrebhyo viparãtapratyayàvabhàsàþ smçtayo jàyamànàviparãtapratyayabhràntimakasmàtkurvanti;yathà vij¤àtadigvibhàgasyàpyakasmàddigviparyayavibhramaþ /
samyagj¤ànavato 'pi cetpårvavadviparãtapratyaya utpadyate, samyagj¤àne 'pyavisrambhàcchàstràrthavij¤ànàdau pravçttirasama¤jasà syàtsarvaü ca pramàõamapramàõaü sampadyeta pramàõàpramàõayorvi÷eùànupapatteþ /
etena'samyagj¤ànànantarameva ÷arãrapàtàbhàvaþ kasmàt? 'ityetat parihçtam /
j¤ànotpatteþ pràgårdhvaü tatkàlajanmàntarasa¤citànàü vinà÷aþ siddho bhavati phalapràptivighnaniùedha÷rutereva /
"kùãyante càsya karmàõi"(mu.u.2 / 2 / 8) "tasya tàvadeva ciram"(chà.u.6 / 14 / 2) "sarve pàpmànaþ pradråyante"(chà.u.5 / 24 / 3) "taü viditvà na lipyate karmaõà pàpakena"(bç.u.4 / 4 / 23) "etamu haivaite na tarataþ"(4 / 4 / 22) "nainaü kçtàkçte tapataþ"(4 / 4 / 22) "etaü ha vàva na tapati"(tai.u.2 / 9 / 1) "na bibheti kuta÷cana"(tai.u.2 / 9 / 1) ityàdi ÷rutibhya÷ca /
"j¤ànàgniþ sarvakarmàõi bhasmasàtkurute"(gãtà 4 / 37) ityàdismçtibhya÷ca /
yattu çõaiþ pratibadhyata iti, tanna, avidyàvadvipayatvàt /
avidyàvànhi çõã, tasya kartçtvàdyupapatteþ /
'yatra và anyadiva syàttatrànyo 'nyatpa÷yet'(4 / 3 / 31) iti hi vakùyati /
ananyatsadvastvàtmàkhyaü yatràvidyàyàü satyàmanyadivasyàttimirakçtadvitãyacandravat, tatràvidyàkçtànekakàrakàpekùaü dar÷anàdikarma tatkçtaü phalaü ca dar÷ayati,"tatrànyo 'nyatpa÷yet"ityàdinà /
yatra punarvidyàyàü satyàmavidyàkçtànekatvabhramaprahàõam,"tatkena kaü pa÷yet"(4 / 5 / 15) iti karmàsambhavaü dar÷ayati /
tasmàdavidyàvadviùaya eva çõitvam, karmasambhavàt;netaratra /
etaccottaratra vyàcikhyàsiùyamàõairevavàkyairvistareõa pradar÷ayiùyàmaþ /
tadyathehaiva  tàvat - atha yaþ ka÷cidabrahmavid  anyàmàtmàno vyatiriktàü yàü kà¤ciddevatàm, upàste stutinamaskàrayàgabalyupahàrapraõidhànàdinà upa àste - anyo 'sàvanàtmà mattaþ pçthak, anyo 'hamasmyadhikçtaþ, mayàsmai çõivatpratikartavyam - ityevampratyayo veda vijànàti tattvam /
na sa kevalamevaübhåto 'vidvànavidyàdoùavàneva, kiü tarhi? yathà pa÷urgavàdirvàhanadohanàdyupakàrairupabhujyate, evaü sa ijyàdyanekopakàrairupabhoktavyatvàdekaikena devàdãnàm, ataþ pa÷uriva sarvàrtheùu karmasvadhikçta ityarthaþ /
etasya hyaviduùo varõà÷ramàdipravibhàgavato 'dhikçtasya karmaõo vidyàsahitasya kevalasya ca ÷àstroktasya kàryaü manuùyatvàdiko brahmànta utkarùaþ /
÷àstroktaviparãtasya ca svàbhàvikasya kàryaü manuùyatvàdika eva sthàvarànto 'pakarùaþ /
yathà caitattathà"atha trayo vàva lokàþ" (1 / 5 / 16) ityàdinà vakùyàmaþ kçtsnenaivàdhyàya÷eùeõa /
vidyayà÷ca kàryaü sarvàtmabhàvàpattirityetatsaïkùepato dar÷itam /
sarvàhãyamupaniùad vidyàvidyàvibhàgapradar÷anenaivopakùãõà /
yathà caiùor'thaþ kçtsnasya ÷àstrasya tathà pradar÷ayiùyàmaþ /
yasmàdevam, tasmàdavidyàvantaü puruùaü prati devà ã÷ata eva vighnaü kartumanugrahaü cetyetaddar÷ayati - yathà ha vai loke bahavo go-a÷vàdayaþ pa÷avo manuùyaü svàminamàtmano 'dhiùñhàtàraü bhu¤jyuþ pàlayeyurevaü bahupa÷usthànãya ekaiko 'vidvànpuruùo devàn - devàniti pitràdyupalakùaõàrtham - bhunakti pàlayatãti /
ima indràdayo 'nye matto mame÷itàro bhçtya ivàhameùàü stutinamaskàrejyàdinàràdhanaü kçtvàbhyudayaü niþ÷reyasaü ca tatprattaüphalaü pràpsyàmãtyevamabhisandhiþ /
tatra loke bahupa÷umato yathaikasminneva pa÷àvàdãyamàne vyàghràdinàpahiyamàõe mahadapriyaü bhavati, tathà bahupa÷usthànãya ekasminpuruùe pa÷ubhàvàd vyuttiùñhatyapriyaü bhavatãti, kiü citraü devànàü bahupa÷vapaharaõa iva kuñuübinaþ /
tasmàdeùàü devànàü tanna priyam, kiü tat? yadetadbrahmàtmatattvaü katha¤cana manuùyà vidyurvijànãyuþ tathà ca smaraõamanugãtàsu bhagavato vyàsasya - "kriyàvadbhirhi kaunteya devalokaþ samàvçtaþ /
na caitadiùñaü devànàü maryairupari vartanam //
" ato devàþ pa÷åniva vyàghràdibhyo brahmavij¤ànàdvighnamàcikãrùanti;asmadupabhogyatvànmàvyuttiùñheyuriti /
yaü tu mumocayiùanti taü ÷raddhàdibhiryokùyanti viparãtama÷raddhàdibhiþ /
tasmànmumukùurdevàràdhanaparaþ ÷raddhàbhaktiparaþ praõayo 'pramàdã syàdvidyàpràptiü ati vidyàü pratãti và kàkvaitatpradar÷itaü bhavati devàpriyavàkyena //10//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.11

#<brahma và idam agra àsãd ekam eva |
tad ekaü san na vyabhavat |
tac chreyo råpam atyasçjata kùatraü, yàny etàni devatrà kùatràõãndro varuõaþ somo rudraþ parjanyo yamo mçtyur ã÷àna iti |
tasmàt kùatràt paraü nàsti |
tasmàd bràhmaõaþ kùatriyaü adhastàd upàste ràjasåye |
kùatra eva tad ya÷o dadhàti |
saiùà kùatrasya yonir yad brahma |
tasmàd yady api ràjà paramatàü gacchati brahmaivàntata upani÷rayati svàü yonim |
ya u enaü hinasti svàü sa yonim çcchati |
sa pàpãyàn bhavati yathà ÷reyàüsaü hiüsitvà || BrhUp_1,4.11 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.11 såtritaþ ÷àsràrthaþ"àtmetyevopàsãta"iti /
tasya ca vyàcikhyàsitasyasàrthavàdena"tadàhuryadbrahmavidyayà" ityàdinà sambandhaprayojane abhihite /
avidyàyà÷casaüsàràdhikàrakàraõatvamuktam"atha yo 'nyàü devatàmupàste"ityàdinà /
tatràvidvànçõã pa÷avaddevàdikarmakartavyatayà paratantra ityuktam /
kiü punardevàdikarmavyatvenimittam? varõà à÷ramà÷ca /
tatra ke varõàþ? ityataidamàrabhyate /
yannimittasambaddheùu karmasvayaü paratantra evàdhikçtaþ saüsàrãti /
etasyaivàrthasya pradar÷anàyàgnisargànantaramindràdisargo noktaþ /
agnestu sargaþ prajàpateþ sçùñiparipåraõàya pradar÷itaþ /
ayaü ca indràdisargastatraiva draùñavyastaccheùatvàt /
iha tu sa evàmidhãyate 'viduùaþ karmàdhikàrahetupradar÷anàya- brahma và idamagra àsãdyadagniü sçùñvà agniråpàpannaü brahma /
bràhmaõajàtyamimànàd brahmetyabhidhãyate /
vai idaü kùatràdijjàtaü brahmaivàbhinnamàsãdekameva /
nàsãtkùatràdibhedaþ /
tadbrahmaikaü kùatràdiparipàlayitràdi÷ånyaü sadaü na vyabhavat- na vibhåtavat, karmaõe nàlamàsãdityarthaþ /
tatastadbrahma'bràhmaõo 'smi mametthaü kartavyam'iti bràhmaõajàtinimittaü karma cikãrùu-àtmanaþ karmakartçtvavibhåtyai ÷reyoråpaü pra÷astaråpam atyasçjatàti÷ayenàsçjata-sçùñavat /
kiü punastadyatsçùñam? kùatraü kùatriyajàtiþ, tadvyaktibhedena pradar÷ayati-yànyetàni prasiddhàni loke devatrà deveùu kùatràõãti /
jàtyàkhyàyàü pakùe bahuvacanasmaraõàd vyaktibahutvàdvà bhedopacàreõa bahuvacanam /
kàni punastàni? ityàhatatràbhipiktà eva vi÷eùato nirdi÷yante-indro devànàü ràjà, varuõo yàdasàm, somo bràhmaõànàm, rudraþ pa÷ånàm, parjanyo vidyudàdãnàm, yamaþ pitéõàm, mçtyurogàdãnàm, ã÷ànobhàsàm-ityevamàdãni deveùukùatràõi /
tadanu, indràdikùatradevatàdhiùñhitàni puråravaþprabhçtãni sçùñànyeva draùñavyàni /
tadartha eva hi devakùatrasargaþ prastutaþ /
yasmàdbrahmaõàti÷ayena sçùñaü kùatraü tasmàtkùatràtparaü nàsti bràhmaõajàterapi niyansç /
tasmàdbràhmaõaþ kàraõabhàto 'pi kùatriyasya kùatriyamadhastàdvyavasthitaþ sannuparisthitamupàste /
kka? ràjasåye /
kùatra eva tadàtmãyaü ya÷aþ khyàtiråpaü brahmeti dadhàti sthàpayati /
ràjasåyàbhiùiktenàsandyàü sthitena ràj¤à àmantrito brahmanniti çtvikpunastaü pratyàha"tvaü ràjanbrahmàsi"iti /
tadetadabhidhãyate -"kùatra eva tadya÷o dadhàti"iti /
saiùà prakçtà kùatrasya yonireva yadbrahma /
tasmàdyadyati ràjà paramatàü ràjasåyàbhiùekaguõaü gacchatyàpnoti brahmaiva bràhmaõajàtimedha, antato 'nte karmaparisamàptàvupanikùayatyà÷rayati svàü yonim, purohitaü puro nidhatta ityarthaþ /
yastu punarbalàbhimànàtsvàü yoniü bràhmaõajàtiü bràhmaõaü ya u enaü hinasti hiüsati nyagbhàvena pa÷yati, svàmàtmàyàmeva sa yonimçcchati-svaü prasavaü vicchinatti vinà÷ayati-svaü prasavaü vicchinatti vinà÷ayati /
sa etatkçtvà pàpãyànpàpataro bhavati /
pårvamapi kùatriyaþ pàpa eva kråratvàdàtmaprasavahiüsayà sutaràm /
yathà loke ÷reyàüsaü pra÷astataraü hiüsitvà paribhåya pàpataro bhavati tadvat //11//



kùatre sçùñe 'pi-




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.12

#<sa naiva vyabhavat |
sa vi÷am asçjata |
yàny etàni devajàtàni gaõa÷a àkhyàyante vasavo rudrà àdityà vi÷ve devà maruta iti || BrhUp_1,4.12 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.12 sa naiva vyabhavat, karmaõe brahma tathà navyabhavat, vittopàrjayiturabhàvàt /
sa vi÷amasçjata karmasàdhanavittopàrjanàya /
kaþ punarasau viñ? yànyetàni devajàtàni-svàrthe niùñhà, ya ete devajàtibhedà ityarthaþ;gaõa÷o gaõaü gaõam, àkhyàyante kathyante /
gaõapràyà hi vi÷aþ, pràyeõa saühatà hi vittopàrjane samarthàþ na ekaika÷aþ /
vasavaþ aùñasaïkhyo gaõaþ, tathaikàda÷a rudràþ, dvàda÷àdityàþ, vi÷vedevàsrayoda÷a vi÷vàyà apatyàni, sarve và devàþ, marutaþ sapta sapta gaõàþ //12//





_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.13

#<sa naiva vyabhavat |
sa ÷audraü varõam asçjata påùaõam |
iyaü vai påùà |
iyaü hãdaü sarvaü puùyati yad idaü ki¤ca || BrhUp_1,4.13 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.13 sa paricàrakabhàvàtpunarapi naiva vyabhavat, sa ÷audraü varõamasçjata- ÷ådra eva ÷audraþ, svàrthe 'õi vçddhiþ /
kaþ punarasau ÷audro varõo yaþ sçùñaþ? påùaõam- puõyatãti påùà kaþ punarasau påùà? iti vi÷eùatastannirdi÷ati- iyaü pçthivã påpà /
svayameva nirvacanamàha- iyaü hãdaü sarvaü puùyati yadidaü ki¤ca //13//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.14

#<sa naiva vyabhavat |
tac chreyo råpam atyasçjata dharmam |
tad etat kùatrasya kùatraü yad dharmaþ |
tasmàd dharmàt paraü nàsti |
atho abalãyàn balãyàüsam à÷aüsate dharmeõa |
yathà ràj¤aivam |
yo vai sa dharmaþ satyaü vai tat |
tasmàt satyaü vadantam àhur dharmaü vadatãti |
dharmaü và vadantaü satyaü vadatãti |
etad dhy evaitad ubhayaü bhavati || BrhUp_1,4.14 ||>#

__________

BrhUpBh_1,4.14 sa caturaþ sçùñvàpi varõànnaiva vyabhavat, ugratvàtkùatrasyàniyatà÷aïkayà /
tacchreyoråpamatyasçjata, kiü tat? dharmam;tadetacchreyoråpaü sçùñaü kùatrasya kùatraü kùatrasyàpi niyantç, ugràdapyugram, yaddharmo yo dharmaþ;tasmàtkùatrasyàpi niyantçtvàddharmàtparaü nàsti;tena hi niyamyante sarve /
tatkatham? ityucyate- atho apyabalãyàndurbalataro balãyàüsamàtmano balavattaramapyà÷aüsate kàmayate jetuü dharmeõa balena;yathà loke ràj¤à sarvabalavattamenàpi kuñumbikaþ; evam;tasmàtsiddhaü dharmasya sarvabalavattaratvàtsarvaniyantçtvam /
yo vai sa dharmo vyavahàralakùaõo laukikairvyavahriyamàõaþ satyaü vai tat;satyamiti yathàstràrthatà;sa evànuùñhãyamàno dharmanàmà bhavati, ÷àstràrthatvena j¤àyamànastu satyaü bhavati /
yasmàdevaü tasmàtsatyaü yathà÷àstraü vadantaü vyavahàrakàla àhuþ samãpasthà ubhayavivekaj¤àþ- dharma vadatãti, prasiddhaü laukikaü nyàyaü vadatãti /
tathà viparyayeõa dharma và laukikaü vyavahàraü vadantamàhuþ- satyaü vadati, ÷àstràdanapetaü vadatãti /
etadyaduktamubhayaü j¤àyamànamanuùñhãyamànaü caitaddharma eva bhavati /
tasmàtsa dharmo j¤ànànuùñànalakùaõaþ ÷àstraj¤ànanitaràü÷ca sarvàneva niyamayati /
tasmàtsa kùatrasyàpi kùatram /
atastadabhimàno 'vidvàüstadvi÷eùànuùñhànàya brahmakùatraviñ÷ådranimittavi÷eùamabhimanyate /
tàni ca nisargata eva karmàdhikàranimittàni //14//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.15

#<tad etad brahma kùatraü viñ ÷ådraþ |
tad agninaiva deveùu brahmàbhavad bràhmaõo manuùyeùu, kùatriyeõa kùatriyaþ, vai÷yena vai÷yaþ, ÷ådreõa ÷ådraþ |
tasmàd agnàv eva deveùu lokam icchante bràhmaõe manuùyeùu |
etàbhyàü hi råpàbhyàü brahmàbhavat |
atha yo ha và asmàl lokàt svaü lokam adçùñvà praiti sa enam avidito na bhunakti yathà vedo vànanåkto 'nyad và karmàkçtam |
yadi ha và apy anevaüvin mahatpuõyaü karma karoti tad dhàsyàntataþ kùãyata eva |
àtmànam eva lokam upàsãta |
sa ya àtmànam eva lokam upàste na hàsya karma kùãyate |
asmàd dhy evàtmano yadyat kàmayate tattat sçjate || BrhUp_1,4.15 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.15 tadetaccàturvarõyaü sçùñam - brahma kùatraü viñ÷ådra iti;uttaràrthaü upasaühàraþ yattatsraùñç brahma, tadagninaivanànyena råpeõa deveùu brahma, bràhmaõajàtirabhavat /
bràhmaõà bràhmaõasvaråpeõa manuùyeùu brahmàbhavat, itareùu varõeùu vikàràntaraü pràpya, kùatriyeõa kùatriyo 'bhavadindràdidevatàdhiùñhitaþ, vai÷yena vai÷yaþ, ÷ådreõa ÷ådraþ /
yasmàtkùatràdiùu vikàràpannam, agnau bràhmaõa e càvikçtaü sraùñç brahma, tasmàdagnàveva deveùu devànàü madhye lokaü karmaphalam, icchantyagnisambaddhaü karma kçtvetyarthaþ /
tadarthameva hi tadbrahma karmàdhikaraõatvenàgniråpeõa vyavasthitam /
tasmàt tasminnagnau karma kçtvà tatphalaü pràrthayanta ityetadupapannam /
brahmaõe manuùyeùu - manuùyàõàü punarmadhye karmaphalecchàyàü nàgnyàdinimittakriyàpekùà, kiü tarhi? jàtimàtrasvaråpapratilambhenaiva puruùàrthasiddhiþ /
yatra nu devàdhãnà puruùàrthasiddhiþ, tatraivàgnyàdisambaddhakriyàpekùà /
smçte÷ca - "japyenaiva tu saüsidhyedbràhmaõo nàtra saü÷ayaþ /
kuryàdanyanna và kuryànmaitro bràhmaõa ucyate //
" (manu.2 / 87) iti /
pàrivràjyadar÷anàcca /
tasmàdbrahmaõatva eva manuùyeùu lokaü karmaphalamicchanti /
yasmàdetàbhyàü hi bràhmaõàgniråpàbhyàü karmakartradhikaraõaråpàbhyàü yatsraùñç brahma sàkùàdabhavat /
atra tu paramàtmalokamagnau bràhmaõe cecchantãti kecit /
tadasat, avidyàdhikàre karmàdhikàràrthaü varõavibhàgasya prastutatvàt, pareõa ca vi÷eùaõàt;yadi hyatra loka÷abdena para evàtmocyeta, pareõa vi÷eùaõamanarthakaü syàt'svaü lokamadçùñvà'iti /
svalokavyatirikta÷cedagnyadhãnatayà pràrthyamànaþ prakçto lokaþ, tataþ svam, iti yuktaü vi÷eùaõam, prakçtaparalokanivçttyarthatvàt;svatvena càvyabhicàràtparamàtmalokasya, avidyàkçtànàü ca svatvavyabhicàràt /
bravãti ca karmakçtànàü vyabhicàram-'kùãyata eva'iti /
brahmaõà sçùñà varõàþ karmàrtham;tacca karma dharmàkhyaü sarvàneva kartavyatayà niyantç puruùàrthasàdhanaü va /
tasmàttenaiva cetkarmaõà svo lokaþ paramàtmàkhyo 'vidito 'pi pràpyate, kiü tasyaiva padanãyatvena kriyata ityata àha-atheti pårvapakùavinivçttyarthaþ;yaþ ka÷cit, ha vai asmàtsaüsàrikàmakarmahetukàdagnyadhãnakarmàbhimànatayà và bràhmaõajàtimàtrakarmàbhimànatayà và àgantukàdasvabhåtàllokàt, svaü lokamàtmàkhyam àtmatvenàvyabhicàritvàt, adçùñà -'ahaü brahmàsmi'iti, praiti mriyate;sa yadyapi svo lokaþ, avidito 'vidyayà vyavahito 'sva ivàj¤àtaþ enam - saïkhyàpåraõa iva laukika àtmànam na bhunakti na pàlayati ÷okamohabhayàdidoùàpanayena /
yathà ca loke vedo 'nanukto 'nadhãtaþ karmàdyavabodhakatvena na bhunakti, anyadvà laukikaü kçùyàdi karmàkçtaü svàtmanànabhivya¤jitam àtmãyaphalapradànena na bhunakti, evamàtmà svo lokaþ svenaiva nityàtmasvaråpeõànabhivya¤jito 'vidyàdi prahàõena na bhunaktyeva /
nanu kiü svalokadar÷ananimittaparipàlanena? karmaõaþ phalapràptidhrauvyàt, iùñaphalanimittasya ca karmaõo bàhulyàt, tannimittaü pàlanamakùayaü bhaviùyati /
tanna, kçtasya kùayavattvàt;ityetadàha - yadiha vai saüsàre 'dbhutavatka÷cinmahàtmàpi, anevaüvit-svaü lokaü yathoktena vidhinà avidvàn, mahadbahu a÷vamedhàdi puõyaü karma iùñaphalameva nairantaryeõa karoti,'anenaivànantyaü mama bhaviùyati'iti, tatkarma hàsyàvidyàvato 'vidyàjanitakàmahetutvàt svapnadar÷anavibhramodbhåtavibhåtivadantato 'nte phalopabhogasya kùãyata eva /
tatkàraõayoravidyàkàmayo÷calatvàt, kçtakùayaghnauvyopapattiþ /
tasmànna puõyakarmaphalapàlanànantyà÷à astyeva /
ata àtmànameva svaü lokam -'àtmànam'iti'svaü lokam'ityasminnarthe, svaü lokamiti prakçtatvàt, iha ca sva÷abdasyàprayogàt - upàsãta /
sa ya àtmànameva lokamupàste, tasya kim? ityucyate - na hàsya karma kùãyate;karmàbhàvàdeva, iti nityànuvàdaþ /
yathàviduùaþ karmakùayalakùaõaü saüsàraduþkhaü santatameva,na tathà tadasya vidyata ityarthaþ /
"mithilàyàü pradãptàyàü na me dahyati ki¤cana"iti yadvat /
svàtmalokopàsakasya viduùo vidyàsaüyogàtkarmaiva na kùãyata ityapare varùayanti /
loka÷abdàrthaü ca karmasamavàyinaü dvidhà parikalpayanti kila eko vyàkçtàvasthà karmà÷rayo loko hairaõyagarbhàkhyaþ, taü karmasamavàyinaü lokaü vyàkçtaü paricchinnaü ya upàste, tasya kila paricchinnaü ya upàste, tasya kila paricchinnakarmàtmadar÷inaþ karma kùãyate /
tameva karmasamavàyinaü lokamavyàkçtàvasthaü kàraõaråpamàpàdya yaståpàste, tasyàparicchinnakarmàtmadar÷itvàttasya yaståpàste, tasyàparicchinnakarmàtmadar÷itvàttasya karma na kùãyata iti /
bhavatãyaü ÷obhanà kalpanà na tu ÷rautã /
svaloka÷abdena prakçtasya paramàtmano 'bhihitatvàt /
svaü lokamiti prastutya sva÷abdaü vihàyàtma÷abdaprakùepeõa punastasyaiva pratinirde÷àdàtmànameva lokamupàsãteti /
tatra karmasamavàyilokakalpanàyà anavasara eva /
pareõa ca kevalavidyàviùayeõa vi÷eùaõàt -"kiü prajayà kariùyàmo yeùàü no 'yamàtmàyaü lokaþ"(bç.u.4 / 4 / 22) ithi /
putrakarmàparavidyàkçtebhyo hi lokebhyo vi÷inaùñi'ayamàtmà no lokaþ'iti /
"na hàsya kenacana karmaõà loko mãyata eùo 'sya paramo lokaþ"iti ca /
taiþ savi÷eùaõairasyaikavàkyatà yuktà, ihàpi svaü lokamiti vi÷eùaõadar÷anàt /
asmàtkàmayata ityayuktamiti cet - iha svo lokaþ paramàtmà, tadupàsanàtsa eva bhavatãti sthite, yadyatkàmayate tattadasmàdàtmanaþ sçjata ithi tadàtmapràptivyatirekeõa phalavacanamayuktamiti cet, na;svalokopàsanastutiparatvat svasmàdeva lokàtsarvamiùñaü sampadyata ityarthaþ;nànyadataþ pràrthanãyamàptakàmatvàt,"àtmataþ pràõa àtmata à÷à" (chà.u.7 / 23 / 1) ityàdi ÷rutyantare yathà /
sarvàtmabhàvapradar÷anàrtho và pårvavat /
yadi hi para evàtmà sampadyate tadà yuktaþ asmàddhyevàtmanaþ ityàtma÷abdaprayogaþ, svasmàdeva prakçtàdàtmano lokàdityevamarthaþ /
anyathà'avyàkçtàvasthàtkarmaõo lokàt'iti savi÷eùaõamavakùyàt prakçtaparamàtmalokavyàvçttaye vyàkçtàvasthàvyàvçttaye ca /
na hyasminprakçte vi÷eùite '÷rutàntaràlàvasthàpratipattuü ÷akyate //15//



atho ayaü và àtmà /
atràvidvàn varõà÷ramàdyabhimàno dharmeõa niyamyamàno devàdikarmakartavyatayà pa÷uvatparatantra ityuktam /
kàni punastàni karmàõi yatkartavyatayà pa÷uvatparatantro bhavati? ke và te devàdayo yeùàü karmabhiþ pa÷uvadupakaroti? iti tadubhayaü prapa¤cayati- 



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.16

#<atho ayaü và àtmà sarveùàü bhåtànàü lokaþ |
sa yaj juhoti yad yajate tena devànàü lokaþ |
atha yad anubråte tena çùãõàm |
atha yat pitçbhyo nipçõàti yat prajàm icchate tena pitéõàm |
atha yan manuùyàn vàsayate yad ebhyo '÷anaü dadàti tena manuùyàõàm |
atha yat pa÷ubhyas tçõodakaü vindati tena pa÷ånàm |
yad asya gçheùu ÷vàpadà vayàüsy à pipãlikàbhya upajãvanti tena teùàü lokaþ |
yathà ha vai svàya lokàyàriùñim icchet |
evaü haivaüvide sarvadà sarvàõi bhåtàny ariùñim icchanti |
tad và etad viditaü mãmàüsitam || BrhUp_1,4.16 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.16 atho ityayaü vàkyopanyàsàrthaþ /
ayaü yaþ prakçto gçhã karmàdhikçto 'vidvà¤charãrendriyasaïghàtàdivi÷iùñaþ piõóa àtmetyucyate;sarveùàü varõà÷ramàdivihitaiþ karmabhirupakàritvàt /
kaiþ punaþ karmavi÷eùairupakurvan keùàü bhåtavi÷eùàõàü lokaþ? ityucyate - sa gçhã yajjuhoti yadyajate, yàgo devatàmuddi÷ya svatvaparityàgaþ, sa eva parityàgaþ, sa eva àsecanàdhiko homaþ tena homayàgalakùaõena karmaõàva÷yakartavyatvena devànàü pa÷uvatparatantratvena pratibaddha iti lokaþ /
atha yadanubråte svàdhyàyamadhãte 'harahastena çùãõàü lokaþ /
atha yatpitçbhyo nipçõàti prayacchati piõóodakàdi, yacca prajàmicchati prajàrthamudyamaü karoti - icchà cotpattyupalakùaõàrthà - prajàü cotpàdayatãtyarthaþ, tena karmaõàva÷yakartavyatvena pitçõàü bhogyatvena paratantro lokaþ /
atha yanmanuùyànvàsayate gçhe, yacca tebhyo vasadbhyo 'vasadbhyo và arthibhyo '÷anaü dadàti, tena manuùyàõàm;atha yatpa÷ubhyastçõodakaü vindati lambhayati, tena pa÷ånàm;yadasya gçheùu ÷vàpadà vayàüsi ca pipãlikàbhiþ saha kaõabalibhàõóakùàlanàdyupajãvanti, tena teùàü lokaþ /
yasmàdayametàni karmàõi kurvannupakaroti devàdibhyaþ, tasmàdyathà ha vai loke svàpya lokàya svasmai dehàyàriùñamavinà÷aü svatvabhàvàpracyutimicchet svatvabhàvapracyutibhayàtpoùaõarakùaõàdibhiþ sarvataþ paripàlayet, evaü haivaüvide'sarvabhåtabhogyo 'hamanena prakàreõa mayà ava÷yamçõivatpratikartavyam'ityevamàtmànaü parikalpitavate sarvàõi bhåtàni devàdãni yathoktàni ariùñimavinà÷amicchanti svatvàpracyutyai sarvataþ saürakùanti kuñumbina iva pa÷ån -"tasmàdeùàü tanna priyam"ityuktam /
tadvà etattadetadyathoktànàü karmaõàm çõavadava÷yakartavyatvaü pa¤camahàyaj¤aprakaraõe viditaü kartavyatayà mãmàüsitaü vicàritaü càvadànaprakaraõe //16//


brahma vidvàü÷cettasmàtpa÷ubhàvàtkartavyatàbandhanaråpàtpratimucyate, kenàyaü kàritaþ karmavandhanàdhikàre 'va÷a iva pravartate, na punastadvimokùõopàye vidyàdhikàra iti nanåktaü devà rakùantãti /
bàóham, karmàdhikàrasvagocaràråóhàneva te 'pi rakùanti, anyathàkçtàbhyàgamakçtanà÷aprasaïgàt /
na tu sàmànyaü puruùamàtraü vi÷iùñàdhikàrànàråóham;tasmàdbhavitavyaü tena, yena prerito 'va÷a eva bahirmukho bhavati svasmàllokàt /
nanvavidyàsà, avidyàvànihi bahirmukhãbhåtaþ pravartate /
sàpi naiva pravartikà;vastusvaråpàvarõàtmikà hi sà;pravartakabãjatvaü tu pratipadyate 'ndhatvamiva gartàdipatanapravçttihetuþ /
evaü tarhyucyatàü kiü tad yatpravçttiheturiti? tadihàbhidhãyate - eùaõà kàmaþ saþ ,'svàbhàvikyàmavidyàyàü vartamànà bàlàþ paràcaþ kàmànanuyanti'iti kàñhaka÷rutau, smçtau ca -"kàma eùa krodha eùaþ"(gãtà 3 / 37) ityàdi, mànave ca sarvà pravçttiþ kàmahetukyeveti /
sa eùor'thaþ savistaraþ pradar÷yata iha à adhyàyaparisamàpteþ - 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,4.17

#<àtmaivedam agra àsãd eka eva |
so 'kàmayata jàyà me syàd atha prajàyeya |
atha vittaü me syàd atha karma kurvãyeti |
etàvàn vai kàmaþ |
necchaü÷ canàto bhåyo vindet |
tasmàd apy etarhy ekàkã kàmayate -- jàyà me syàd atha prajàyeyàtha vittaü me syàd atha karma kurvãyeti |
sa yàvad apy eteùàm ekaikaü na pràpnoty akçtsna eva tàvan manyate |
tasyo kçtsnatà |
mana evàsyàtmà |
vàg jàyà |
pràõaþ prajà |
cakùur mànuùaü vittam |
cakùuùà hi tad vindate |
÷rotraü daivam |
÷rotreõa hi tac chçõoti |
àtmaivàsya karma |
àtmanà hi karma karoti |
sa eùa pàïkto yaj¤aþ |
pàïktaþ pa÷uþ |
pàïktaþ puruùaþ |
pàïktam idaü sarvaü yad idaü ki¤ca |
tad idaü sarvam àpnoti ya evaü veda || BrhUp_1,4.17 ||>#

__________


BrhUpBh_1,4.17 àtmaivedamagra àsãt /
àtmaiva svàbhàviko 'vidvànkàryakaraõasaïghàtalakùaõo varõã, agre pràgdàrasambandhàt,àtmetyabhidhãyate;tasmàdàtmanaþ pçthagbhåtaü kàmyamànaü jàyàdibhedaråpaü nàsãt;sa evaika àsãt - jàyàdyeùaõàbãjabhåtà vidyàvàneka evàsãt /
svàbhàvikyà svàtmani kartràdikàrakakriyàphalàtmakatàdhyàropalakùaõayà avidyàvàsanayà vàsitaþ so 'kàmayata kàmitavàn /
katham? jàyà karmàdhikàrahetubhåtà me mama kartuþ syàt;tayà vinàhamanadhikçta eva karmaõi;ataþ karmàdhikàrasampattaye bhavejjàyà;athàhaü prajàyeya prajàråpeõàhamevotpadyeya /
atha vittaü me syàtkarmasàdhanaü gavàdilakùaõam athàhamabhyudayaniþ÷reyasasàdhanaü karma kurvãya;yenàhamançõã bhåtvà devàdãnàü lokàn pràpnuyàm, tatkarma kurvãya;kàmyàni ca putravittasvargàdisàdhanàni /
etàvànvai kàma etàvadviùayaparicchinna ityarthaþ /
etàvàneva hi kàmayitavyo viùayo yaduta jàyàputravittakarmàõi sàdhanalakùaõaiùaõà;lokà÷ca trayo manuùyalokaþ pitçloko devaloka iti phalabhåtàþ sàdhanaiùaõà, tasmàtsà ekaivaiùaõà yà lokaiùaõà /
saikaiva satyeùaõà sàdhanàpekùeti dvidhà;ato 'vadhàrayiùyati"ubhe hyete eùaõe eva"3 / 5 / 1) iti /
phalàrthatvàtsarvàrambhasya lokaiùaõàrthapràptà uktaiveti /
etàvànvà etàvàneva kàma ityavadhriyate /
bhojane 'bhihite tçptirna hi pçthagabhidheyà, tadarthatvàdbhojanasya /
te ete eùaõe sàdhyasàdhanalakùaõe kàmaþ, yena prayukto 'vidvànava÷a eva ko÷akàravadàtmànaü veùñayati - karmamàrga evàtmànaü praõidadhadbahirmukhãbhåto na svaü lokaü pratijànàti /
tathà ca taittirãyake -"agnimugdho haiva dhåmatàntaþ svaü lokaü na pratijànàti"iti /
kathaü punaretàvattvamavadhàryate kàmànàm? anantatvàt /
anantà hi kàmàþ, ityetadà÷aïkya hetumàha - yasmàd na icchan ca na icchannapi, ato 'smàtphalasàdhanalakùaõàd bhåyo 'dhikàraü na vindenna labheta /
na hi loke phalasàdhanavyatiriktaü dçùñamadçùñaü và labdhavyamasti /
labdhavyaviùayo hi kàmaþ, tasya caitadvyatirekeõàbhàvàt yuktaü vaktum'etàvànvai kàmaþ'iti /
etaduktaü bhavati - dçùñàrthamadçùñàrtha và sàdhyasàdhanalakùaõam avidyàvatpuruùàdhikàraviùayameùaõàdvayaü kàmaþ, ato 'smàdviduùà vyutthàtavyamiti /
yasmàdevamavidvànàtmà kàmo pårvaü kàmayàmàsa, tathà pårvataro 'pi, eùà lokasthitiþ prajàpate÷caivameùa sargaü àsãt /
so 'bibhedavidyayà, tataþ kàmaprayukta ekàkyaramamàõo 'styupaghàtàya striyamaicchat, tàü samabhavat tataþ sargo 'yamàsãditi hyuktam /
tasmàttatsçùñau etarhyetasminnapi kàla ekàkã sanpràgdàrakriyàtaþ kàmayate - jàyà me syàt, atha prajàyeya atha vittaü me syàt, atha karma kurvãya - ityuktàrthaü vàkyam /
sa evaü kàmayamànaþ sampàdayaü÷ca jàyàdãnyàvatsa eteùàü yathoktànàü jàyàdãnàmekaikamapi na pràpnoti, akçtsno 'sampårõo 'hamityevaü tàvadàtmànaü manyate /
pàri÷eùyàtsamastànevaitànsampàdayati yadà, tadà tasya kçtsnatà /
yadà tu na ÷aknoti kçtsnatàü sampàdayituü tadà asya kçtsnatvasampàdanàyàha - tasyo tasyàkçtsnatvabhimàninaþ kçtsnatà iyam evaü bhavati katham? ayaü kàryakaraõasaïghàtaþ pravibhajyate;tatra mano 'nuvçtti hi itaratsarvaü kàryakaraõaj¤àtamiti manaþ pradhànatvàjàtmevàtmà /
yathà jàyàdãnàü kuñumbapatiràtmeva tadanukàritvà¤jàyàdi catuùñyasya;evamihàpi mana àtmà parikalpate kçtsnatàyai /
tathà vàgjàyà, mano 'nuvçttitvasàmànyàdvàcaþ /
vàgiti ÷abda÷codanàdilakùaõaþ, manasà ÷rotradvàreõa gçhyate 'vadhàryate prasçjyate ca, iti manaso jàyeva vàk /
tàbhyàü ca vàïmanasàbhyàü jàyàpatisthànãyàbhyàü prasåyate pràõaþ karmàrtham, iti pràõaþ prajeva /
tatra pràõaceùñàdilakùaõaü karma cakùurmànuùaü vittam /
tad dvividhaü vittaü mànuùamitaracca;ato vi÷inaùñãtaravittanivçttyartha mànuùamiti /
gavàdi hi manuùyasambandhi vittaü cakùurgràhyaü karmasàdhanam;tasmàttatsthànãyam, tena sambandhàccakùurgràhyaü vittam;cakùuùà hi yasmàttanmànuùaü vittaü vindate gavàdyupalabhata ityarthaþ /
kiü punaritaradvittam? ÷rotraü daivaü devaviùayatvàdvij¤ànasya /
vij¤ànaü daivaü vittam;tadiha ÷rotrameva sampattiviùayam /
kasmàt? ÷rotreõa hi yasmàttaddaivaü vittaü vij¤ànaü ÷çõoti;ataþ ÷rotrameva taditi /
kiü punaretairàtmàdivittàntairiha nirvartya karma? ityucyate - àtmaiva - àtmeti ÷arãramucyate /
kathaü punaràtmà karmasthànãyaþ? asya karmahetutvàt /
kathaü karmahetutvam? àtmanà hi ÷arãreõa yataþ karma karoti /
tasyàkçtsnatvàbhimànina evaü kçtsnatà sampannà - yathà bàhyà jàyàdilakùaõà evam /
tasmàtsa eùa pàïktaþ pa¤cabhirnirvçttaþ pàïkto yaj¤o dar÷anamàtranirvçtto 'karmiõo 'pi /
kathaü punarasya pa¤catvasampattimàtreõa yaj¤atvam? ucyate - yasmàdbàhyo 'pi yaj¤aþ pa÷upuruùasàdhyaþ, sa ca pa÷uþ puruùa÷ca pàïkta eva yathoktamanaàdipa¤catvayogàt /
tadàha - pàïktaþ pa÷ugarvàdiþ, pàïktaþ puruùaþ pa÷utve 'pyadhikçtatvenàsya vi÷eùaþ puruùasyeti pçthakpuruùagrahaõam /
kiü bahunà? pàïktamidaü sarvaü karmasàdhanaü phalaü ca, yadidaü ki¤ca yatki¤cididaü sarvam /
evaü pàïktaü yaj¤amàtmànaü yaþ sampàdayat sa tadidaü sarvaü jagadàtmatvenàpnoti ya evaü veda //17//

#<iti prathamàdhyàye caturthaü sçùñyàdisarvàtmatàbràhmaõam //4//>#



yatsaptànnàni medhayà /
avidyà prastutà, tatràvidvànanyàü devatàmupàste'anyo 'sàvanyo 'hamasmi'iti /
sa varõà÷ramàbhimànaþ karmakartavyatayà niyato juhotyàdikarmabhiþ kàmaprayukto devàdãnàmupakurvansarveùàü bhåtànàü loka ityuktam /
yathà ca svakarmabhirekaikena sarvairbhåtairasau loko bhojyatvena sçùñaþ, evamasàvapi juhotyàdipàïktakarmabhiþ sarvàõi bhåtàni sarvaü ca jagadàtmabhojyatvenàsçjat /
evamekaikaþ svakarmavidyànuråpyeõa sarvasya jagato bhoktà bhojyaü ca, sarvasya sarvaþ kartà kàryaü cetyarthaþ /
etadeva ca vidyàprakaraõe madhuvidyàyàü vakùyàmaþ -'sarvaü sarvasya kàryaü madhu'ityàtmaikatvavij¤ànàrtham /
yadasau juhotãtyàdinà pàïktena kàmyena karmaõà àtmabhojyatvena jagadasçjata vij¤ànena ca, tajjagatsarvaü saptadhà pravibhajyamànaü kàryakàraõatvena saptànnànyucyante, bhojyatvàt;tenàsau pità teùàmannànàm /
eteùàmannànàü saviniyogànàü såtrabhåtàþ saïkùepataþ prakà÷akatvàdime mantràþ /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.1

#<yat saptànnàni medhayà tapasàjanayat pità |
ekam asya sàdhàraõaü dve devàn abhàjayat |
trãõy àtmane 'kuruta pa÷ubhya ekaü pràyacchat |
tasmin sarvaü pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca na |
kasmàt tàni na kùãyante adyamànàni sarvadà |
yo vai tàm akùitiü veda so 'nnam atti pratãkena |
sa devàn apigacchati sa åçjam upajãvati |
iti ÷lokàþ || BrhUp_1,5.1 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.1 yatsaptànnàni, yad ajanayaditi kriyàvi÷eùaõam;medhayà praj¤ayà vij¤ànena tapasà ca karmaõà;j¤ànakarmaõã eva hi medhàtapaþ ÷abdavàcye, tayoþ prakçtatvàt;netare medhàtapasã, aprakaraõàt;pàïktaü hi karma jàyàdisàdhanam; 'ya evaü veda'iti cànantarameva j¤ànaü prakçtam;tasmànna prasiddhayormedhàtapasorà÷aïkà kàryà;ato yàni saptànnàni j¤ànakarmabhyàü janitavànpità tàni prakà÷ayiùyàma iti vàkya÷eùaþ //1//

tatra mantràõàmarthastirohitatvàttpràyeõa durvij¤eyo bhavatãti tadarthavyàkhyànàya bràhmaõaü pravartate -




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.2

#<yat saptànnàni medhayà tapasàjanayat piteti |
medhayà hi tapasàjanayat pitaikam asya sàdhàraõam iti |
idam evàsya tat sàdhàraõam annaü yad idam adyate |
sa ya etad upàste na sa pàpmano vyàvartate |
mi÷raü hy etat |
dve devàn abhàjayad iti |
hutaü ca prahutaü ca |
tasmàd devebhyo juhvati ca pra ca juhvati |
atho àhur dar÷apårõamàsàv iti |
tasmàn neùñiyàjukaþ syàt |
pa÷ubhya ekaü pràyacchad iti |
tat payaþ |
payo hy evàgre manuùyà÷ ca pa÷ava÷ copajãvanti |
tasmàt kumàraü jàtaü ghçtaü vaivàgre pratilehayanti stanaü vànudhàpayanti |
atha vatsaü jàtam àhus tçõàd iti |
tasmin sarvaü pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca neti |
payasi hãdaü sarvaü pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca na |
tad yad idam àhuþ saüvatsaraü payasà juhvad apa punarmçtyuü jayatãti |
na tathà vidyàt |
yad ahar eva juhoti tad ahaþ punarmçtyum apajayaty evaü vidvàn |
sarvaü hi devebhyo 'nnàdyaü prayacchati |
kasmàt tàni na kùãyante adyamànàni sarvadeti |
puruùo và akùitiþ |
sa hãdam annaü punaþ punar janayate |
yo vaitàm akùitiü vedeti |
puruùo và akùitiþ |
sa hãdam annaü dhiyàdhiyà janayate karmabhiþ |
yad dhaitan na kuryàt kùãyeta ha |
so 'nnam atti pratãkeneti |
mukhaü pratãkaü mukhenety etat |
sa devàn apigacchati sa årjam upajãvatãti pra÷aüsà || BrhUp_1,5.2 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.2 tatra'yatsaptànnàni medhayà tapasàjanayatpità'ityasya kor'tha ucyate? ithi hi ÷abdenaiva vyàcaùñe prasiddhàrthàvadyotakena /
prasiddho hyasya mantrasyàrtha ityarthaþ /
yadajanayaditi cànuvàdasvaråpeõa mantreõa prasiddhàrthataiva prakà÷ità /
ato bràhmaõamavi÷aïkyaivàha -'medhayà hi tapasàjanayatpità'iti? nanu kathaü prasiddhàtàsyàrthasya? ityucyate - jàyàdikarmàntànàü lokaphalasàdhanànàü pitçtvaü tàvat pratyakùameva, abhihitaü ca'jàyà me syàt'ityàdinà /
tatra ca daivaü vittaü vidyà karma putra÷ca phalabhåtànàü lokànàü sàdhanaü sraùñçtvaü pratãtyabhihitam, vakùyamàõaü ca prasiddhameva;tasmàdyuktaü vaktuü medhayetyàdi /
eùaõà hi phalaviùayà prasiddhaiva ca loke /
eùaõà ca jàyàdãtyuktam'etàvànvai kàmaþ'ityanena /
brahmavidyàviùaye ca sarvaikatvàtkàmànupapatteþ /
etenà÷àstrãyapraj¤àtapobhyàü svàbhàvikàbhyàü jagatsraùñçtvamuktameva bhavati;sthàvaràntasya càniùñaphalasya karmavij¤ànanimittatvàt /
vivakùitastu ÷àstrãya eva sàdhyasàdhanabhàvo brahmavidyàvidhitsayà tadvairàgyasya vivakùitatvàt /
sarvo hyaü vyaktàvyaktalakùaõaþ saüsàro 'suddho 'nityaþ sàdhyasàdhanaråpo duþkho 'vidyàviùaya ityetasmàdviraktasya brahmavidyà àrabdhavyeti /
tatrànnànàü vibhàgena viniyoga ucyate-'ekamasya sàdhàraõma'iti mantrapadam, tasya vyàkhyànam'idamevàsya tasmàdhàraõamannam'ityuttkam /
asya bhottkçsamudàyasya, kiü tat? yadidamadyate bhujyate sarvaiþ pràõibhirahanyahani, tasmàdhàraõaü sarvabhoktrarthamakalpayatpità sçùñvànnam /
sa ya etatsàdhàraõaü sarvapràõabhçtsthitikaraü bhujyamànamannamupàste tatparo bhavatãtyarthaþ-- upàsanaü hi nàma tàtparya dçùñaü loke'gurumupàste' 'ràjànamupàste'ityàdau--tasmàccharãrasthityarthannopabhogapradhànonàdçùñàrthakarmapradhàna ityarthaþ;sa evaü bhåto na pàpmano 'dharmadvayàvartate--na vimucyata ityetat /
tathà ca mantravarõaþ---"moghamannaüvindate"ityàdiþ /
smçtirapi-"nàtmàrtha pàcayedannam" "apradàyaibhyo yo bhåïkte stena eva saþ" "annàde bhråõahà màrùñi" ityàdiþ /
kasmàtpunaþ pàpmano na vyàvartate? mi÷raü hyetasmarseùàü hi svaü tadapravibhaktaü yatpràõibhirbhujyate /
sarvabhojyatpàdeva yo mukhe prakùipyamàõo 'pi gràsaþ parasya pãóàkaro dç÷yate,'mamedaü syàt'iti hi sarveùàü tatrà÷à prativadvà /
tasmànna paramapãóaytvà grasitumapi ÷akyate /
"duùkçtaü hi manuùyàõàm"ityàdismaraõàcca /
gçhiõà vai÷vadevàkhyamannaü yadahanyahani niråpyata iti kecit, tatra, sarvabhottakçsàdhàraõatvaü vai÷vadevàkhyasyànnasya na sarvapràõabhçdbhujyamànànnavatpratyakùam, nàpi'yadidamadyate'iti tadviùayaü vacanamanukålam /
sarvapràõabhçdbhapajyamànàünànnàntaþpàtitvàcca vai÷vadevàkhyasya yuttakaü ÷vacàõóàlàdyàdhasyànnasya grahaõam, vai÷vadevavyatirekeõàpi ÷vacàõóàlàdyàdhà÷vadar÷anàt, tatra yutkam,'yadidamadyate'iti vacanam /
yadi hi tanna gçhyeta, sàdhàraõa÷abdena pitràsçùñatvàviniyuttkatve tasya prasajyeyàtàm /
iùyate hi tatsçùñavaü tadviniyuttkatvaü ya sarvasyànnajàtasya /
na ca vai÷vadevàkhyaü ÷àstroktaü karma kurvataþ pàpmano 'vinivçttiryuktà, na ca tasya pratiùedho 'sti, na ca matsyabandhanàdikarmavatsvabhàvajugupsitametat, ÷iùñanirvartyatvàt, akaraõe ca pratyavàya÷ravaõàt /
itaratra ca pratyavàyopapatteþ"ahamannamannamadantamà3ïmi"(tai.u.3 / 10 / 6) iti mantravarõàt /
dve devànabhàjayat iti mantrapadam, ye dve anne sçùñvà devànabhàjayat /
ke te dve? ityucyate - hutaü ca prahutaü ca /
hutamityagnau havanam, prahutaü hutvà baliharaõam /
yasmàd dve ete anne hutaprahute devànabhàjayatpità /
tasmàdetarhyapi gçhiõaþ kàle dvebhyo(? ) juhvati devebhya idamannamasmàbhirdãyamànamiti manvànà juhvati, prajuhvati ca hutvà baliharaõaü ca kurvata ityarthaþ /
atho apyanya àhurdve anne pitrà devebhyaþ pratte na hutaprahute, kiü tarhi? dar÷apårõamàsàviti /
dvitva÷ravaõàvi÷eùàdatyantaprasiddhatvàcca hutaprahute iti prathamaþ pakùaþ /
yadyapi dvitvaü hutaprahutayoþ sambhavati, tathàpi ÷rautayoreva tu dar÷apårõamàsayordevànnatvaü prasiddhataram, mantra prakà÷itatvàt /
guõapradhànapràptau ca pradhàne prathamatarà avagatiþ, dar÷apårõamàsayo÷ca pràdhànyaü hutaprahutàpekùayà /
tasmàttayoreva grahaõaü yuktam'dve devànabhàjayat'iti /
yasmàddevàtamete pitrà prakëpte dar÷apårõamàsàkhye anne, tasmàttayordevàrthatvàvighàtàya neùñiyàjuka iùñiyajana÷ãlaþ, iùñi÷abdena kila kàmyà iùñayaþ, ÷àtapathãyaü prasiddhiþ, tàcchãlyapratyayaprayogàtkàmyeùñiyajanapradhàne na syàdityarthaþ /
pa÷ubhya ekaü pràyacchaditi - yatpa÷ubhya  ekaü punastadannam? tatpayaþ /
kathaü punaravagamyate pa÷avo 'syànnasya svàminaþ? ityata àha - payo hyagre prathamaü yasmànmanuùyà÷ca pa÷ava÷ca payaþ evopajãvantãti /
ucitaü hi'tapo tadannam'anyathà kathaü tadevàgre niyamenopajãveyuþ? kathamagre tadevopajãvanti? ityucyate - manuùyà÷ca pa÷ava÷ca yasmàttenaivànnena vartante 'dyatve 'pi, yathà pitrà àdau viniyogaþ kçtastathà /
tasmàtkumàraü bàlaü jàtaü ghçtaü và traivarõikà jàtakarmaõi jàtaråpasaüyuktaü pratilehayanti pa÷càt pàyayanti /
yathàsambhavamanyeùàü stanamevàgre dhàpayanti manuùyebhyo 'nyeùàü pa÷ånàm /
atha vatsaü jàtamàhuþ'kiyatpramàõo vatsaþ'? ityevaü pçùñà- santo 'tçõàda iti /
nàdyàpi tçõamatti, atãva bàlaþ, payasaivàdyàpi vartata ityarthaþ /
yaccàgre jàtakarmàdau ghçtamupajãvanti, yaccetare paya eva, tatsarvathàpi paya evopajãvanti;ghçtasyàpi payovikàratvàtpayastvameva kasmàtpunaþ saptamaü satpa÷vannaü caturthatvena vyàkhyàyate? karmasàdhanatvàt /
karma hi payaþsàdhanà÷rayaü agnihotràdi /
tacca karma sàdhanaü vittasàdhyaü vakùyamàõasyànnatrayasya sàdhyasya, yathà dar÷apårõamàsau pårvoktàvanne /
ataþ karmapakùatvàt karmaõà saha piõóãkçtyopade÷aþ /
sàdhanatvàvi÷eùàdarthasambandhàdànantaryamakàraõamiti càvyàkhyàne pratipattisaukaryàcca /
sukhaü hi nairantaryeõa vyàkhyàtu ÷akyante 'nnàni vyàkhyàtàni ca sukhaü pratãyante /
tasminsarvaü pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca netyasya kor'thaþ? ityucyate - tasminpa÷vanne payasi sarvamadhyàtmàdhibhåtàdhidaivalakùaõaü kçtsnaü jagatpratiùñhitaü yacca pràõiti pràõaveùñàvadyacca na sthànaraü ÷ailàdi /
tatra hi ÷abdenaiva prasiddhàvadyotakena vyàkhyàtam /
kàraõatvàpapatteþ /
kàraõatvaü càgnihotràdikarmasamavàyitvam /
agnihotràdyàhutivipariõàmàtmakaü ca jagatkçtsnamiti ÷rutismçtivàdàþ ÷ata÷o vyavasthitàþ /
ato yuktameva hi ÷abdena vyàkhyànam /
yattadbràhmaõàntareùvidamàhuþ - saüvatsaraü payasà juhvadapa punarmçtyuü jayatãti, saüvatsareõa kila trãõi ùaùñi÷atànyàhutãnàü sapta ca ÷atàni viü÷ati÷ceti yàjuùmatãriùñakà abhisampadyamànàþ saüvatsarasya càhoràtràõi, saüvatsaramagniü prajàpatimàpnuvanti;evaü kçtvà saüvatsaraü juhvadapajayati punaþ mçtyum, itaþ pretya deveùu sambhåtaþ punarna mriyata ityarthaþ /
ityevaü bràhmaõavàdà àhuþ, na tathà vidyànna tathà draùñavyam;yadahareva juhoti tadahaþ punarmçtyumapajayati, na saüvatsaràbhyàsamapekùate /
evaü vidvànsan, yaduktam - payasi hãdaü sarvaü pratiùñhitaü paya àhutivipariõàmàtmakatvàtsarvasyeti, tadekenaivàhvà jagadàtmatvaü pratipadyate;taducyate - apajayati punarmçtyuü punarmaraõam, sakçnmçtvàviddhà¤charãreõa viyujya sarvàtmà bhavati na punarmaraõàya paricchinnaü ÷arãraü gçhõàtãtyarthaþ /
kaþ punarhetuþ sarvàtmàptyà mçtyumapajayati? ityucyate - sarvaü samastaü hi yasmàddevebhyaþ sarvebhyo 'nnàdyamannameva tadàdyaü ca sàyaüpràtaràhutiprakùepeõa prayacchati /
tadyuktaü sarvamàhutimayamàtmànaü kçtvà sarvadevànnaråpeõa sarvairdevairekàtmabhàvaü gatvà sarvadevamayo bhåtvà punarna mriyata iti /
athaitadapyuktaü bràhmaõena -"brahma vai svayambhå tapo 'tapyata tadaikùata na vai tapasyànantyamasti, hantàhaü bhåteùvàtmànaü juhavàni bhåtàni càtmanãti, tatsarveùu bhåteùvàtmànaü hutvà bhåtàni càtmani sarveùàü bhåtànàü ÷raiùñhyaü svàràjyagàdhipatyaü paryet"iti /
kasmàttàni na kùãyante 'dyamànàni sarvadeti /
yadà pitrà annàni sçùñvà sapta pçthakpçthagbhoktçbhiradyagànàni - tannimittatvàtteùàü sthiteþ - sarvadà nairantaryeõa;kçtakùayopapatte÷ca yuktasteùàü kùayaþ /
na ca tàni kùãyamàõàni, jagato 'vibhraùñaråpeõaivàvasthànadar÷anàt /
bhavitavyaü càkùayakàraõena;tasmàtkasmàtpunastàni na kùãyanta iti pra÷naþ /
tasyedaü prativacanam  -'puriùo và akùitiþ' /
yathàsau pårvamannànàü sraùñàsãtpità medhayà jàyàdisambandhena ca pàïktakarmaõà bhoktà ca, tathà yebhyo dattànyannàni te 'pi teùàmannànàü bhoktàro 'pi santaþ pitara eva, medhayà tapasà ca yato janayanti tànyannàni /
tadetadabhidhãyate puruùo vai yo 'nnànàü bhoktà so 'kùitirakùayahetuþ /
kathamasyàkùititvam? ityucyate - sa hi yasmàdidaü bhujyamànaü saptavidhaü kàryakaraõalakùaõaü kriyàphalàtmakaü punaþ punarbhåyo bhåyo janayata utpàdayati dhiyà dhiyà tattatkàlabhàvinyà tayà tayà praj¤ayà, karmabhi÷ca vàïmanaþkàyaveùñitaiþ yadyadi ha yadyetatsaptavidhamannamuktaü kùaõamàtramapi na kuryàtpraj¤ayà karmabhi÷ca, tato vicchidyeta bhujyamànatvàtsàtatyena kùãyeta ha /
tasmàdyathaivàyaü puruùo bhoktà annànàü nairantaryeõa, yathàpraj¤e yathàkarma ca karotyapi /
tasmàtpuruùo 'kùitiþ sàtatyena kartçtvàt /
tasmàd bhujyamànànyapyannàni na kùãyanta ityarthaþ /
ataþ praj¤àkriyàlakùaõaprabandhàråóhaþ sarvo lokaþ sàdhyasàdhanalakùaõaþ kriyàphalàtmakaþ saühatànekapràõikarmavàsanàsantànàvaùñabdhatvàtkùaõiko '÷uddho 'sàro nadãsrotaþ pradãpasantànakalpaþ kadalãstambhavadasàraþ phenamàyàmarãcyambhaþsvapnàdisamastadàtmagatadçùñãnàmavikãryamàõo nityaþ sàravàniva lakùyate /
tadetadvairàgyàrthamucyate - dhiyà dhiyà janayate karmabhiryaddhaitanna kuryàtkùãyeta heti - viraktànàü hyasmàdbrahmavidyà àrabdhavyà caturthapramukheõeti /
yo vaitàmakùitiü vedeti;vakùyamàõànyapi trãõyannànyasminnavasare vyakhyàtànyeveti kçtvà teùàü yàthàtmyavij¤ànaphalamupasaühriyate - yo và etàm akùitim akùayahetuü yathoktaü veda, puruùo và akùitiþ sa hãdamannaü dhiyà dhiyà janayate karmabhiryaddhaitanna kuryàtkùãyate heti /
so 'nnamatti pratãkenetyasyàrtha ucyate - mukhaü mukhyatvaü pràdhànyamityetat /
pràdhànyevànnànàü pituþ puruùasyàkùititvaü yo veda so 'nnamatti nànnaü prati guõabhåtaþ san /
yathàj¤o na tathà vidvànannànàyàtmabhåtaþ, bhoktaiva bhavati, na bhojyatàmàpàdyate /
sa devànapi gacchati sa årjamupajãvati, devànapi gacchati devàtmabhàvaü pratipadyate, årjamamçtaü copajãvatãti yaduktaü sà pra÷aüsà, nàpårvàrtho 'nyo 'sti //2//

pàïktasya karmaõaþ phalabhåtàni yàni trãõyannàpyupakùiptàni tàni kàryatvàdvistãrõaviùayatvàcca pårvabhyo 'nnebhyaþ pçthagutkçùñàni, teùàü vyàkhyànàrtha uttaro grantha à bràhmaõaparisamàpteþ /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.3

#<trãõy àtmane 'kuruteti:
mano vàcaü pràõaü tàny àtmane 'kuruta |
anyatramanà abhåvaü nàdar÷am anyatramanà abhåvaü nà÷rauùam iti manasà hy eva pa÷yati manasà ÷çõoti |
kàmaþ saükalpo vicikitsà ÷raddhà÷raddhà dhçtir adhçtir hrãr dhãr bhãr ity etat sarvaü mana eva |
tasmàd api pçùñhata upaspçùño manasà vijànàti |
yaþ ka÷ca ÷abdo vàg eva sà |
eùà hy antaü àyattaiùà hi na |
pràõo 'pàno vyàna udànaþ samàno 'na ity etat sarvaü pràõa eva |
etanmayo và ayam àtmà |
vàïmayo manomayaþ pràõamayaþ || BrhUp_1,5.3 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.3 trãõyàtmane 'kuruteti ko 'syàrtha ityucyate - manovàkpràõà etàni trãõyannàni, tàni mano vàcaü pràõaü càtmane àtmàrthamakuruta - kçtavàn sçùñvà àdau pità /
teùàü saü÷aya ityata àha - asti tàvanmanaþ ÷rotràdibàhyakaraõavyatiriktam, yata evaü prasiddham - bàhyakaraõaviùayàtmasambandhe satyapyabhimukhãbhåtaü viùayaü na gçhõàti,'kiü dçùñavànasãdaü råpam'? ityukto vadati -'anyatra me gataü mana àsãtso 'hamanyatramanà àsaü nàdar÷am' /
tathà'idaü ÷rutavànasi madãyaü vacaþ'ityuktaþ'anyatramanà abhåvaü nà÷rauùaü na ÷rutavànasmi'iti /
tasmàd yasyàsannidhau råpàdigrahaõasamarthasyàpi sata÷cakùuràdeþ svasvaviùayasambandhe råpà÷abdàdij¤ànaü na bhavati, yasya ca bhàve bhavati, tadanyadasti mano nàmàntaþkaraõaü sarvakàraõaviùayayogi ityavagabhyate /
tasmàtsarvo hi lokàü manasà hyeva pa÷yati manasà ÷çõoti, tadvayagratve dar÷anàdyabhàvàt /
astitve sidve manasaþ svaråpàrthamidamucyatekàmaþ strãcyatikaràbhãlàùàdiþ, saükalpaþ pratyupasthitavipayavikalpanaü ÷uklanãlàdibhedena, vicikitsà saü÷ayaj¤ànam, ÷radvà adçùñàrtheùu karmasvàstikyavudvidaivayàdipu ca, a÷radvà tadviparãtà vudviþ, dhçtirdhàraõaü dehàdyavasàde uttambhan, adhçtistadviparyayaþ, hrãrlajjà, dhãþ praj¤à, bhãrbhayma, ityetadevamàdikaü sarvaü mana eva;manaso 'ntaþkaraõasya råpàõyetàni /
mano 'stitvaü pratyanyacca kàraõamucyate-tasmànmano nàmàstayantaþ karaõam, yasmàccakùuùo hyagocare pçùñhapto 'pyupaspçùñhaþ kenicid hastasyàyaü spar÷o jànerayamiti vivekena pratipadyate /
yadi vivekakçnmano nàma nàsti tarhi tvaïmàtreõa kuto vivekapratipattiþ syàt? tanmanaþ /
asti tàvanmanaþ, svaråpaü ca tasyàpàdhigatam /
trãõyannànãha phalabhåtàni karmaõàü manovàkpràõàkhyàni adhpàtmamadhibhåtamadhidaivaü ca vyàcikhyàsitàni /
tatra àdhyàtmikànàü vàïmanaþ pràõànàü mano vyàkhyàtam /
athedàrnãvàgvattkavyetyàraümaþ- yaþ ka÷ca loke ÷abdo dhavanistàlvàdivyaïgyaþ pràõibhirvarõàdilakùaõa itaro và vàditramedhàdinimittaþ sarvo dhvanirvàgeva sà /
idaü tàvadvàcaþ svaråpamuttkam? atha tasyàþ kàryamucyate-eùà vàgghi yasmàdantamabhidheyàvasànamabhidheyanirõayamàyattànugatà /
eùà punaþ svayaü nàbhidheyavatprakà÷yà abhidheyaprakà÷ikaiv prakà÷àtmakatvàt pradãpàdivat /
na hi pradãpàdiprakà÷aþ prakà÷àntareõa prakà÷yate, tadvadvàkprakà÷ikaiva svayaü na  prakà÷yetyanavasthàü ÷rutiþ pariharati - eùà hi na prakà÷yà /
prakà÷akatvameva vàcaþ kàryamityarthaþ /
atha pràõa ucyate - pràõo mukhanàsikàsa¤càryà hçdayavçttiþpraõayanàtpràõaþ apanayanànmåtrapurãùàderapànano 'dhovçttirànàbhisthànaþ;vyànano vyàyamanakarmà vyànaþ pràõàpànayoþ sandhirvãryavatkarmahetu÷ca;udàna utkarùordhvagamanàdiheturàpàdatalamastakasthàna årdhvavçttiþ, samànaþ samaü nayanàd bhuktasya pãtasya ca koùñhasthàno 'nnapaktà, ana ityeùàü vçttivi÷eùàõàü sàmànyabhåtà sàmànyadehaceùñàbhisambandhinã vçttiþ, evaü yathoktaü pràõàdivçttijàtametatsarvaü pràõa eva /
pràõa ithi vçttimànàdhyàtmiko 'na uktaþ /
karma càsya vçttibhedapradar÷anenaiva vyàkhyàtam /
vyàkhyàtànyàdhyàtmikàni manovàkpràõàkhyànyannàni /
etanmaya etadvikàraþ pràjàpatyairetairvàïmanaþ pràõairàrabdhaþ /
ko 'sau? athaü kàryakaraõasaïghàta àtmà piõóa àtmasvaråpatvenàbhimato 'vivekibhiþ /
avi÷eùeõaitanmaya ityuktasya vi÷eùeõa vàïmayo manomayaþ pràõamaya iti sphuñãkaraõam //3//

teùàmeva pràjàpatyànàmannànàmàdhibhautiko vistàro 'bhidhãyate




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.4

#<trayo lokà eta eva |
vàg evàyaü loko mano 'ntarikùalokaþ pràõo 'sau lokaþ || BrhUp_1,5.4 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.4 traya lokà eta eva vàgevàyaü loko mano 'ntarikùalokaþ, pràõo 'sau lokaþ //4//



tathà - 




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.5-7

#<trayo vedà eta eva |
vàg evargvedo mano yajurvedaþ pràõaþ sàmavedaþ || BrhUp_1,5.5 ||>#


#<devà pitaro manuùyà eta eva |
vàg eva devà manaþ pitaraþ, pràõo mànuùyàþ || BrhUp_1,5.6 ||>#

#<pità màtà prajaita eva |
mana eva pità vàï màtà pràõaþ prajà || BrhUp_1,5.7 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.5-7 trayo vedà ityàdãni vàkyàni çjvarthàni //5-7//



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.8

#<vij¤àtaü vijij¤àsyam avij¤àtam eta eva |
yat ki¤ca vij¤àtaü vàcas tad råpam |
vàg ghi vij¤àtà |
vàg enaü tad bhåtvàvati || BrhUp_1,5.8 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.8 vij¤àtaü vijij¤àsyamavij¤àtameta eva /
tatra vi÷eùaþ - yatki¤ca vij¤àtaü vispaùñaü j¤àtaü vàcastadråpam /
tatra svayameva hetunàha - vàgdhi vij¤àtà prakà÷àtmakatvàt /
kathamavij¤àtà bhaved yànyànapi vij¤àpayadi"vàcaiva samràóbandhuþ praj¤àyate"(4 / 1 / 2) iti hi vakùyati /
vàgvi÷eùavida idaü phalamucyate - vàgevainaü yathoktavàgvibhåtividaü tadvij¤àtaü bhåtvà avati pàlayati, vij¤àtaråpeõevàsyànnaü bhojyatàü pratipadyata ityarthaþ //8//



tathà -




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.9

#<yat ki¤ca vijij¤àsyaü manasas tad råpam |
mano hi vijij¤àsyam |
mana enaü tad bhåtvàvati || BrhUp_1,5.9 ||>#

__________

BrhUpBh_1,5.9 yatki¤ca vijij¤àsyam, vispaùñaü j¤àtumiùñaü vijij¤àsyam, tatsarvaü manaso råpam;mano hi yasmàsyam /
pårvamanmanovibhåtividaþ phalam - mana enaü tadvijij¤àsyaü bhåtvà avati vijij¤àsyasvaråpeõaivànnatvamàpadyate //9//



tathà -



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.10

#<yat ki¤càvij¤àtaü pràõasya tad råpam |
pràõo hy avij¤àtaþ |
pràõa enaü tad bhåtvàvati || BrhUp_1,5.10 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.10 yatki¤càvij¤àtaü vij¤ànàgocaraü na ca sandihyamànam, pràõasya tadråpam pràõo hyavij¤àto 'nirukta÷ruteþ /
vij¤àtavijij¤àsyàvij¤àtabhedena vàïmanaþpràõavibhàge sthite trayo lokà ityàdayo vàcanikà eva /
sarvatra vij¤àtàdiråpadar÷anàdvacanàdeva niyamaþ smartavyaþ /
pràõa enaü tadbhåtvà avati - avij¤àtaråpeõaivàsya pràõo 'nnaü bhavatãtyarthaþ /
÷iùyaputràdibhiþ sandihyamànàvij¤àtopakàrà apyàcàryapitràdayà dç÷yante;tathà manaþpràõayorapi sandihyamànàvij¤àtayorannatvopapattiþ //10//



vyàkhyàto vàïmanaþpràõànàmàdhibhautiko vistàraþ /
athàyamàdhidaivikàrya àrambhaþ -




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.11

#<tasyai vàcaþ pçthivã ÷arãram |
jyotãråpam ayam agniþ |
tad yàvaty eva vàk tàvatã pçthivã tàvàn ayam agniþ || BrhUp_1,5.11 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.11 tasyai tasyàþ vàcaþ prajàpaterannatvena prastutàyàþ pçthivã ÷arãraü brahma àdhàraþ, jyotãråpaü prakà÷àtmakaü karaõaü càdheyaü prakà÷aþ, tadubhayaü pçthivyagni vàgeva prajàpateþ /
tattatra yàvatyeva yàvatparimàõaiva adhyàtmàdhibhåtabhedabhinnà satã vàgbhavati, tatra sarvatra àdhàratvena pçthivã vyavasthità, tàvatyeva bhavati kàryabhåtà;tàvànayamagniþ, àdheyaþ karaõaråpo jyotiråpeõa pçthivãmanupraviùñastàvàneva bhavati /
samànamuttaram //11//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.12

#<athaitasya manaso dyauþ ÷arãram |
jyotãråpam asàv àdityaþ |
tad yàvad eva manas tàvatã dyaus tàvàn asàv àdityaþ |
tau mithunaü samaitàm |
tataþ pràõo 'jàyata |
sa indraþ |
sa eùo 'sapatnaþ |
dvitãyo vai sapatnaþ |
nàsya sapatno bhavati ya evaü veda || BrhUp_1,5.12 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.12 athaitasya pràjàpatyànnoktasyaiva manaso dyaurdyulokaþ ÷arãraü kàryamàdhàraþ, jyotãråpaü karaõamàdheyo 'sàvàdityaþ /
tattatra yàvatparimàõameva adhyàtmamadhibhåtaü và manastàvatã tàvadvistàrà tàvatparimàõà manaso jyotãråpasya karaõasya àdhàratvena vyavasthità dyauþ, tàvànasàvàdityo jyotãråpaü karaõamàdheyam /
tàvavagnyàdityau vàïmanase àdhidaivike bhàtàpitarau, mithunaü maithunyamitaretarasaüsarga samaitàü samagacchetàm /
'manasà àdityena prabhåtaü pitrà, vàcàgninà màtrà prakà÷itaü karma kariùyàmi'iti, antarà rodasyoþ /
tatastayoreva saïgamanàtpràõo vàyuraj¤àyata parispandàya karmaõe /
yo jàtaþ sa indraþ parame÷varaþ, na kevalamindra evàsapatno 'vidyamànaþ sapatno yasya;kaþ punaþ sapatnano nàma? dvitãyo vai pratipakùatvenopagataþ sa dvitãyaþ sapatna ityucyate /
tena dvitãyatve 'pi sati vàïmanase na sapatnatvaü bhajete, pràõaü prati guõabhàvopagate eva hi te adhyàtmamiva /
tatra pràsaïgikàsapatnavij¤ànaphalamidam - nàsyaviduùaþsapatnaþ pratipakùo bhavati, ya evaü yathoktaü pràõamasapatnaü veda //12//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.13

#<athaitasya pràõasyàpaþ ÷arãram |
jyotãråpam asau candraþ |
tad yàvàn eva pràõas tàvatya àpas tàvàn asau candraþ |
ta ete sarva eva samàþ sarve 'nantàþ |
sa yo haitàn antavata upàste 'ntavantaü sa lokaü jayati |
atha yo haitàn anantàn upàste 'nantaü sa lokaü jayati || BrhUp_1,5.13 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.13 athaitasya prakçtasya prajàpatyànnasya pràõamasya, na prajoktasyàntaranirdiùñasya, àpaþ ÷arãraü kàryaü karaõàdhàraþ, pårvavajjayotãråpamasau candraþ /
tatrayàvaneva pràõo yàvatparimàõo 'dhyàtmàdibhedeùu, tàvadvyàptimatya àpaþ tàvatparimàõàþ, tàvànasau candro 'bàdheyastàsvapsvanupraviùñaþ karaõabhåto 'dhyàtmamadhibhåtaü ca tàvadvyàptimàneva /
tànyetàni pitrà pàïktena karmaõà sçùñàni trãõyannàni vàïmanaþpràõàkhyàni /
adhyàtmamadhibhåtaü ca jagatsamastametairvyàptam, naitebhyo 'nyadatiriktaü ki¤cidasti kàryàtmakaü karaõàtmakaü và /
samastàni tvetàni prajàpatiþ /
ta ete vàïmanaþpràõàþ sarve eva samàstulyà vyàptimanto yàvatpràõigocaraü sàdhyàtmàdhibhåtaü vyàpya vyavasthitàþ /
ata evànantà yàvatsaüsàrabhàvinano hi te /
na hi kàryakaraõapratyàkhyànena saüsàro 'vagamyate /
kàryakaraõàtmakà hi ta ityuktam /
sa yaþ ka÷cid haitànprajàpateràtmabhåtànantavataþparicchinnànadhyàtmaråpeõa và adhibhåtaråpeõa và adhibhåtaråpeõa vopàste, sa ca tadupàsanànuråpameva phalamantavantaü lokaü jayati, paricchinna eva jàyate naiteùàmàtmabhåto bhavatãtyarthaþ /
atha punaryo haitànanantànsarvàtmakànsarvapràõyàtmabhåtàn aparicchinnànupàste so 'ntameva lokaü jayati //13//



pità pàïktena karmaõà saptànnàni sçùñvà trãõyannànyàtmàrthaïkarodityuktam /
tànyetàni /
pàïktakarmaphalabhåtàni vyàkhyàtàni /
tatra kathaü punaþ pàïktatàvagamyate, vittakarmaõamorapi tatra sambhavàt /
tatra pçthivyagnã màtà, divàdityau pità /
yo 'pyamanayorantarà pràõaþ, sa prajeti vyàkhyàtam /
tatra vittakarmaõã sambhàvayitavye ityàrambhaþ -




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.14

#<sa eùa saüvatsaraþ prajàpatiù ùoóa÷akalaþ |
tasya ràtraya eva pa¤cada÷a kalà |
dhruvaivàsya ùoóa÷ã kalà |
sa ràtribhir evà ca påryate 'pa ca kùãyate |
so 'màvàsyàü ràtrim etayà ùoóa÷yà kalayà sarvam idaü pràõabhçd anupravi÷ya tataþ pràtar jàyate |
tasmàd etàü ràtriü pràõabhçtaþ pràõaü na vicchindyàd api kçkalàsasyaitasyà eva devatàyà apacityai || BrhUp_1,5.14 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.14 'sa eùaþ saüvatsaraþ' -yo 'yaü tryannàtmà prajàpatiþ prakçtaþ, sa eùa saüvatsaràtmanà vi÷eùato nirdi÷yate /
ùoóa÷akalaþ ùoóa÷a kalà avayavà asya so 'yaü ùoóa÷akalaþ saüvatsaraþ saüvatsaràtmàkàlaråpaþ /
tasya ca kàlàtmanaþ prajàpateþ ràtraya evàhoràtràõi, tithaya ityarthaþ, pa¤cada÷a kalàþ /
dhruvaiva nityaiva vyavasthità asya prajàpateþ ùoóa÷ã ùoóa÷ànàü påraõã kalà /
sa ràtribhireva tithibhiþ kaloktàbhiràpåryate càpakùãyate ca /
pratipadàdyàbhirhi candramàþ prajàpatiþ ÷uklapakùa àpåryate kalàbhirupacãyamànàbhirvardhate yàvatsampårõamaõóalaþ paurõamàsyàm /
tàbhirevàpacãyamànàbhiþ kalàbhirapakùãyate kçùõapakùe yàvad dhruvaikà kalà vyavasthità amàvàsyàm /
sa prajàpatiþ kalàtmà amàvàsyàmamàvàsyàyàü ràtriüràtrau yà vyavasthità dhruvà kaloktà etayà ùoóa÷yà kalayà sarvamidaü pràõabhçtpràõijàtamanupravi÷ya yadapaþ pibati yaccaupadhãra÷nàti tatsarvameva oùadhyàtmanà sarvaü vyàpyàmàvàsyàü ràtrimavasthàya tato 'paredyuþ pràtarj¤àyate dvitãyayà kalayà saüyuktaþ /
evaü pàïktàtmako 'sau prajàpatiþ /
divàdityau manaþ pità;pçthivyagno vàgj¤àyà màtà;tayo÷ca pràõaþ prajà /
càndramasyastithayaþ kalà vittam, upacayàpacayadharmitvàdvittavat /
tàsàü ca kalànàü kàlàvayavànàü jagatpariõàmahetutvaü karma /
evameùa kçtsnaþ prajàpatiþ"jàyà me syàdatha prajàyeyàtha vittaü me syàdatha karma kurvãya" (bç.u.1 / 4 / 17) ityeùaõànuråpa eva pàïktasya karmaõaþ phalabhåtaþ saüvçttaþ /
kàraõànuvidhàyi hi kàryamiti loke 'pi sthitiþ /
yasmàdeùa candra etàü ràtriü sarvapràõijàtamanupraviùño dhruvayà kalayà vartate, tasmàddhetoretàmamàvàsyàü ràtriü pràõabhçtaþ pràõinaþ pràõaü na vicchindyàtpràõinaü na pramàpayedityetat, api kçkalàsasya /
kçkalàso hi pàpàtmà svabhàvenaiva hiüsyate pràõibhirdçùño 'pyamaïgala iti kçtvà /
bàóhaü pratiùiddhà, tathàpi nàmàvàsyàyà anyatra pratiprasavàrthaü vacanaü hiüsàyàþ kçkalàsaviùaye và, kiü tarhi? etasyàþ somadevatàyà apacityai påjàrtham //14//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.15

#<yo vai sa saüvatsaraþ prajàpatiþ ùoóa÷akàlo 'yam eva sa yo 'yam evaüvit puruùaþ |
tasya vittam eva pa¤cada÷a kalàþ |
àtmaivàsya ùoóa÷ã kalà |
sa vittenaivà ca påryate 'pa ca kùãyate |
tad etan nabhyaü yad ayam àtmà |
pradhir vittam |
tasmàd yady api sarvajyàniü jãyata àtmanà cej jãvati pradhinàgàd ity evàhuþ || BrhUp_1,5.15 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.15 yo vai parokùàbhihitaþ saüvatsaraþ prajàpatiþ ùoóa÷akalaþ sa naivàtyantaü parokùo mantavyaþ, yasmàdayameva sa pratyakùa upalabhyate /
ko 'sàvayam? yo yathektaü tryannàtmakaü prajàpatimàtmabhåtaü vetti sa evaüvitpuruùaþ /
kena sàmànyena prajàpatiriti taducyate - tasyaivaüvidaþ puruùasya gavàdi vittameva pa¤cada÷a kalà upacayàpacayadharmitvàt;tadvittasàdhyaü ca karma /
tasya kçtsnatàyai àtmaiva piõóa evàsya viduùaþ ùoóa÷ã kalà dhruvasthànãyà /
sa candravadvittenaivàpåryate càpakùãyate ca - tadetalloke prasiddham /
tadetannabhyam, nàbhyai hitaü nabhyaü nàbhiü và arhatãti /
kiü tat? yadayaü yo 'yamàtmà piõóaþ /
pradhirvittaü parivàrasthànãyaü bàhyaü cakrasyevàranemyàdi /
tasmàdyadyapi sarvajyàniü sarvasvàpaharaõaü jãyate hãyate glàniü pràpnoti, àtmanà cakranàbhisthànãyena cedyadi jãvati pradhinà bàhyena parivàreõàyamagàtkùãõo 'yaü yathà cakramaranemivimuktamevamàhuþ /
jãvaü÷ced aranemisthànãyena vittena punarupacãyata ityabhipràyaþ //15//



evaü pàïktena daivavittavidyàsaüyuktena karmaõà tryannàtmakaþ prajàpatirbhavatãti vyàkhyàtam /
anantaraü ca jàyàdivittaü parivàrasthànãyamityuktam /
tatra putrakarmàparavidyànàü lokapràptisàdhanatvamàtraü sàmànyenàvagatam, na putràdãnà lokapràptiphalaü prati vi÷eùasambandhaniyamaþ /
so 'yaü putràdãnàü sàdhanànàü sàdhyavi÷eùasambandho vaktavya ityuttarakaõóikà praõãyate -




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.16

#<atha trayo vàva lokà manuùyalokaþ pitçloko devaloka iti |
so 'yaü manuùyalokaþ putreõaiva jayyo nànyena karmaõà |
karmaõà pitçlokaþ |
vidyayà devalokaþ |
devaloko vai lokànàü ÷reùñhaþ |
tasmàd vidyàü pra÷aüsanti || BrhUp_1,5.16 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.16 atheti vàkyopanyàsàrthaþ /
trayaþ, vàvetyavadhàraõàrthaþ /
traya eva ÷àstroktasàdhanàrhà lokàþ, na nyånà nàdhikà và /
ke te? ityucyate - manuùyalokaþ pitçloko deloka iti /
teùàü so 'yaü manuùyalokaþ putreõaiva sàdhanena jayyo jetavyaþ sàdhyaþ - yathà ca putreõa jetavyastathottaratra vakùyàmaþ, - nànyena karmaõà, vidyayà veti vàkya÷eùaþ /
karmaõà agnihotràdilakùaõena kevalena pitçloko jetavyo na putreõa nàpi vidyayà /
vidyayà devaloko na putreõa nàpi karmaõà /
devaloko vai lokànàü trayàõàü ÷reùñhaþ pra÷asyatamaþ /
tasmàttatsàdhanatvàdvidyàü pra÷aüsanti //16//



evaü sàdhyalokatrayaphalabhedena viniyuktàni putrakarmavidyàkhyàni trãõi sàdhanàni /
jàyà tu putrakarmàrthatvànna pçthaksàdhanamiti pçthaïnàbhihità /
vittaü ca karmasàdhanatvànna pçthaksàdhanam /
vidyàkarmaõorlokajayahetutvaü svàtmapratilàbhenaiva bhavatãti prasiddham /
putrasya tvakriyàtmakatvàtkena prakàreõa lokajayahetutvamiti na j¤àyate /
atastadvaktavyamityathànantaramàrabhyate -




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.17

#<athàtaþ samprattiþ |
yadà praiùyan manyate 'tha putram àha -- tvaü brahma tvaü yaj¤as tvaü loka iti |
sa putraþ pratyàhàhaü brahmàhaü yaj¤o 'ham loka iti |
yad vai ki¤cànåktaü tasya sarvasya brahmety ekatà |
ye vai ke ca yaj¤às teùàü sarveùàü yaj¤a ity ekatà |
ye vai ke ca lokàs teùàü sarveùàü loka ity ekatà |
etàvad và idaü sarvam |
etan mà sarvaü sann ayam ito bhunajad iti |
tasmàt putram anu÷iùñaü lokyam àhuþ |
tasmàd enam anu÷àsati |
sa yadaivaüvid asmàl lokàt praity athaibhir eva pràõaiþ saha putram àvi÷ati |
sa yady anena ki¤cid akùõayà kçtaü bhavati tasmàd enaü sarvasmàt putro mu¤cati tasmàt putro nàma |
sa putreõaivàsmil loke pratitiùñhati |
athainam ete devàþ pràõà amçtà àvi÷anti || BrhUp_1,5.17 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.17 sampratiþ sampradànam;samprattiriti vakùyamàõasya karmaõo nàmadheyam /
putro hi svàtmavyàpàrasampradànaü karotyanena prakàreõa pità, tena samprattisaüj¤akamidaü karma /
tatkasminkàle kartavyam? ityàha - sa pità yadà yasmin kàle praiùyan mariùyan mariùyàmãtyapariùñàdidar÷anena manyate, atha tadà putramàhåyàha - tvaü brahma tvaü yaj¤astvaü loka iti /
sa evamuktaþ putraþ pratyàha;sa tu pårvamevànu÷iùño jànàti mayaitatkartavyamiti, tenàha - ahaü brahmàhaü yaj¤o 'haü loka ithi /
etadvàkyatrayam /
etasyàrthastirohita iti manvànà ÷rutirvyàkhyànàya pravartate /
yadvai ki¤ca yatki¤càva÷iùñamanåktamadhãtamanadhãtaü ca, tasya sarvasyaiva brahmetyetasminpade ekatà ekatvam yo 'dhyayanavyàpàro mama kartavya àsãdetàvantaü kàlaü vedaviùayaþ, sa ita årdhvaü tvaü brahma tvatkartçko 'stvityarthaþ /
tathà ye vai ke ca yaj¤à anuùñheyàþ santo mayà anuùñhità÷cànanuùñhità÷ca, teùàü sarveùàü yaj¤a ityetasminpade ekataikatvam, matkartçkà yaj¤à ya àsan, te ita årdhvaü tvaü yaj¤aþ - tvatkartçkà bhavantvityarthaþ /
ye vai ke ca lokà mayà jetavyàþ santo jità ajità÷ca, teùàü sarveùàü loka ityetasminpade ekatà /
ita årdhvaü mayàdhyayanayaj¤alokajayakartavyakratustvayi samarpitaþ, ahaü tu mukto 'smi kartavyatàbandhanaviùayàtkratoþ /
sa ca sarvaü tathaiva pratipannavànputro 'nu÷iùñatvàt /
tatremaü piturabhipràyaü manvànà àcaùña ÷rutiþ - etàvadetatparimàõaü vai idaü sarvaü yadgçhiõà kartavyam, yaduta vedà adhyetavyàþ, yaj¤à yaùñavyàþ, lokà÷ca jetavyàþ /
etanmà sarvaü sannayam - sarvaü hãmaü bhàraü madadhãnaü matto 'pacchidya àtamani nidhàya, ito 'smàllokànmà màm abhunajatpàlayiùyatãti /
ëóarthe laï, chandasi kàlaniyamàbhàvàt /
yasmàdevaü sampannaþ putraþ pitaram asmàllokàtkartavyatàbandhanato mocayiùyati, tasmàtputramanu÷iùñaü lokyaü lokahitaü pituràhurbràhmaõàþ /
ata eva hyenaü putramanu÷àsati, lokyo 'yaü naþ syàditi, pitaraþ /
sa pità yadà yasminkàle evaüvitputrasamarpitakartavyatàkratuþ, asmàllokàtpaiti mriyate, atha tadaibhireva prakçtairvàïmanaþpràõaiþ putramàvi÷ati putraü vyàpnoti /
adhyàtmaparicchedahetvapagamàt piturvàïmanaþpràõàþsvena àdhidaivikena råpeõa pçthivyagnyàdyàtmanà bhinnaghañapradãpaprakà÷avatsarvamàvi÷anti /
taiþ pràõaiþ saha pitàtyàvi÷ati, vàïmanaþpràõàtmabhàvitvàtpituþ /
ahamasmyanantà vàïmanaþpràõà adhyàtmàdibhedavistàrà ityevaü bhàvito hi pità /
tasmàttatpràõànuvçttitvaü piturbhavatãti yuktamuktam - ebhireva pràõaiþ saha putramàvi÷atãt;sarveùàü hyasàvàtmà bhavati putrasya ca /
etaduktaü bhavati - yasya piturevamanu÷iùñaþ putro bhavati so 'sminneva loke vartate putraråpeõa, naiva mçto mantavya ityarthaþ /
tathà ca ÷rutyantare -"so 'syàyamitara àtmà puõyebhyaþ karmabhyaþ pratidhãyate"(ai.u.4 / 4) iti /
athedànãü putranirvacanamàha - sa putro yadi kadàcidanena pitrà akùõyà koõacchidrato 'ntarà akçtaü bhavati kartavyam, tasmàt, kartavyatàråpàtpitrà akçtàt sarvasmàllokapràptipratibandharåpàtputro mu¤cati mocayati tatsarvaü svayamanutiùñhanpårayitvà /
tasmàtpåraõena tràyate sa pitaraü yasmàttasmàtputro nàma /
idaü tatputrasya putratvaü yatpitu÷chidraü pårayitvà tràyate /
sa pitaivaüvidhena putreõa mçto 'pi sannamçto 'sminneva loke pratitiùñhati, evamasau pità putreõemaü manuùyalokaü jayati /
na tathà vidyàkarmabhyàü devalokapitçlokau svaråpalàbhasattàmàtreõa;na hi vidyàkarmaõã svaråpalàbhavyatirekeõa putravadvyàpàràntaràpekùayà lokajayahetutvaü pratipadyete /
atha kçtasamprattikaü pitaramenamete vàgàdayaþ pràõà daivà hairaõyagarbhà amçtà amaraõadharmàõa àvi÷anti kathamiti vakùyati pçthivyai cainamityàdi /
evaü putrakarmàparavidyànàü manuùyalokapitçlokadeva lokasàdhyàrthatà pradar÷ità ÷rutyà svayameva /
atra kecidvàvadåktàþ ÷rutyuktavi÷eùaviniyogopasahàreõa ca /
tasmàdçõa÷rutiravidvadviùayà na paramàtmavidviùayeti siddham /
vakùyati ca  -"kariùyàmo yeùàü no 'yamàtmàyaü lokaþ" (4 / 4 / 22) iti /
kecittu pitçlokadevalokajayo 'pi pitçlokadevalokàbhyàü vyàvçttireva;tasmàtputrakarmàparavidyàbhiþ samucityànuùñhitàbhistribhya etebhyo lokebhyo vyàvçttaþ paramàtmavij¤ànena mokùamadhigacchatãti paramparayà mokùàrthànyeva putràdisàdhanànãcchanti /
teùàmapi mukhàpidhànàyeyameva ÷rutiruttarà kçtasamprattikasya putriõaþ karmiõaþ tryannàtmavidyàvidaþ, phalapradar÷anàya pravçttà /
na cedameva phalaü mokùaphalamiti ÷akyaü, vaktum, tryannasambandhàt, medhàtapaþkàryatvàccànnànàm,'punaþ punarjanayate'iti dar÷anàt; 'yaddhaitanna kuryàtkùãyeta ha'iti ca kùaya÷ravaõàt /
÷arãraü jyotãråpamiti ca kàryakaraõatvopapatteþ /
'trayaü và idam'iti ca nàmaråpakarmàtmakatvenopasaühàràt /
na cedameva sàdhanatrayaü saühataü satkasyacinmokùàrthaü kasyacit tryannàtmaphalamityasmàdeva vàkyàdavagantu  ÷akyam, putràdisàdhanànàü tryannàtmaphaladar÷anenaivopakùãõatvàd vàkyasya /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.18

#<pçthivyai cainam agne÷ ca daivã vàg àvi÷ati |
sà vai daivã vàg yayà yad yad eva vadati tat tad bhavati || BrhUp_1,5.18 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.18 pçthivyai pçthivyàþ ca enam agne÷ca daivã adhidaivàtmikà vàgenaü kçtasamprattikamàvi÷ati /
sarveùàü hi vàca upàdànabhåtà daivã vàkpçthivyagnilakùaõà, sà hyàdhyàtmikàsaïgàdidoùairniruddhà /
viduùastaddoùàpagame àvaraõabhaïga ivodakapradãpaprakà÷avacca vyàpnoti /
tadetaducyat - pçthivyà agne÷cainaü daivã vàgàvi÷atãti /
sà ca daivã vàgançtàdidoùarahità ÷uddhà, yayà vàcà daivyà yadyadeva àtmane parasmai và vadati tattadà bhavati, amoghà apratibaddhà asya vàgbhavatãtyarthaþ //18//



tathà -



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.19

#<diva÷ cainam àdityàc ca daivaü mana àvi÷ati |
tad vai daivaü mano yenànandy eva bhavaty atho na ÷ocati || BrhUp_1,5.19 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.19 diva÷cainamàdityàcca daivaü mana àvi÷ati - tacca daivaü manaþ;svabhàvanirmalatvàt;yena manasà asau ànandyeva bhavati sukhyeva bhavati;atho api na ÷ocati, ÷okàdinimittàsaüyogàti //19//



tathà -



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.20

#<adbhya÷ cainaü candramasa÷ ca daivaþ pràõa àvi÷ati |
sa vai daivaþ pràõo yaþ saücaraü÷ càsaücaraü÷ ca na vyathate 'tho na riùyati |
sa eùa evaüvit sarveùàü bhåtànàm àtmà bhavati |
yathaiùà devataivaü saþ |
yathaitàü devatàü sarvàõi bhåtàny avanty evaü haivaüvidaü sarvàõi bhåtàny avanti |
yad u ki¤cemàþ prajàþ ÷ocanty amaivàsàü tad bhavati |
puõyam evàmuü gacchati |
na ha vai devàn pàpaü gacchati || BrhUp_1,5.20 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.20 adbhaya÷cainaü candramasa÷ca daivaþ pràõa àvi÷ati /
sa vai daivaþ pràõaþ kiüllakùaõaþ? ityucyate-yaþ sa¤caran pràõibhedeùva sa¤caransamaùñivya ùñiråpeõa--athavà sa¤carana jaïgameùu asa¤caransthàvareùu, na vyathate na duþkhanimittena bhayena yuóyate /
athàü api na riùyati na vina÷yati na hiüsàmàpadyate /
saþ--yo yathoktamevaü vetti vyannàtmadar÷anaü saþ-sarveùàü bhåtànàü pràõo bhavati, sarveùàü bhåtànàü mano bhavati, sarveùàü bhåtànàü vàgbhavati-ityevaü sarvàbhåtàtmatayà sarvaj¤o bhavatãtyarthaþ;sarvakçcca /
tathaipà pårvasidvà hiraõyagarbhadevatà evameva nàsya sarvaj¤atve sarvakçttave và kkacitpratighàtaþ /
sa iti dàrùñàntikanirde÷aþ /
ki¤ca yathaitàüd diraõyagarbhadevatàmijyàdibhiþ sarvàõi bhåtànyavanti pàlayanti påjyanti, evaü ha evaüvidaü sarvàõi bhåtànyavanti-ijyàdilakùaõàü påjàü satataü prayapa¤jata ityarthaþ /
athedamà÷aïkayate-sarvapràõinàmàtmà bhavatãtyuttkam, tasya ca sarvapràõikàryakaraõàtmatve sarvapràõisukhaduþkhaiþ sambadhyeteti /
tanna, aparicchinnabudvitvàt paricchinnàtmabudvãnàü hyàkro÷àdau duþkhasambandho dçùñaþ- anenàhamàkruùña iti /
asya tu sarvàtmano ya àkru÷yate ya÷càkro÷ati yatoràtmatvabudvivi÷eùàbhàvànna tannimittaü duþkhamupapadyate /
maraõaduþkhavacca nimittàbhàvàt yathà hi kasmiü÷cinmçte kasyacid duþkhamutpadyate-mamàsauputrobhràtàceti, putràdinimittam;tannimittàbhàve tanmaraõadar÷ino 'pi naiva duþkhamupajàyate, tathe÷varasyàpyaparicchinnàtmano mamatavatàdiduþkhanimittamidhyàj¤ànàdidopàbhàvànnaiva duþkhamupajàyate /
tadetaducyate-yadu ki¤cayat ki¤ca imàþ prajàþ ÷ocantyamaiva sahaiva prajàbhistacchokàdinimittaü duþkhaü saüyuktaü bhavatyàsàü prajànàü paricchinnabudvijanitatvàt /
sarvàtmanastu kena saha kiü saüyukta bhavedviyukta và? amuü tu pràjàpatye pade vartamànaü puõyameva ÷ubhamevaphalamabhipretaü puõyamiti-nirati÷ayaü hi tena puõyaü kçtam;tena tatphalameva gacchati /
na ha vai devànpàpaü gacchati, pàpaphalasyàvasaràbhàvàt pàpaphalaü duþkha na gacchatãtyathaþ //20//



'ta ete sarva eva samàþ sarve 'nantàþ'ityavi÷eùeõa vàïmanaþpràõànàmupàsanamuktam, nànyatamagato ve÷eùa uktaþ /
kimevameva pratipattavyam? kiü và vicàryamàõe ka÷cidvi÷eùo vratamupàsanaü prati pratitapattuü ÷akyate? ityucyate-



_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.21

#<athàto vratamãmàüsà |
prajàpatir ha karmàõi sasçje |
tàni sçùñàny anyo 'nyenàspardhanta |
vadiùyàmy evàham iti vàg dadhre |
drakùyàmy aham iti cakùuþ |
÷roùyàmy aham iti ÷rotram |
evam anyàni karmàõi yathàkarmam |
tàni mçtyuþ ÷ramo bhåtvopayeme |
tàny àpnot |
tàny àptvà mçtyur avàrundha |
tasmàc chràmyaty eva vàk |
÷ràmyati cakùuþ |
÷ràmyati ÷rotram |
athemam eva nàpnot yo 'yaü madhyamaþ pràõaþ |
tàni j¤àtuü dadhrire |
ayaü vai naþ ÷reùñho yaþ saücaraü÷ càsaücaraü÷ ca na vyathate 'tho na riùyati |
hantàsyaiva sarve råpaü bhavàmeti |
ta etasyaiva sarve råpam abhavan |
tasmàd eta etenàkhyàyante pràõà iti |
tena ha vàva tat kulam àcakùate yasmin kule bhavati ya evaü veda |
ya u haivaüvidà spardhate 'nu÷uùyati |
anu÷uùya haivàntato mriyata ity adhyàtmam || BrhUp_1,5.21 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.21 athàto 'nantaraü vratamãmàüsà upàsanakarmavicàraõetyarthaþ /
eùàü pràõànàü kasya karma vratatvena dhàrayitavyamiti mãmàüsà pravartate /
tatra prajàpatirha - ha÷abdaþ kilàrthe - prajàpatiþ kila prajàþ sçùñvà karmàõi karaõàni vàgàdãni - karmàthàni hi tànãti karmàõãtyucyante - sasçje sçùñavànvàgàdãni karaõànãtyarthaþ /
tàni punaþ sçùñànyanyonyena itaretaramaspardhanta spardhàü saügharùaü cakruþ /
katham? vadiùyàmyeva svavyàpàràdvadanàdanuparataivàhaü syàmiti vàgvrataü dadhre dhçtavatã - yadyanyo 'pi matsamo 'sti svavyàpàràdanuparantuü ÷aktaþ, so 'pi dar÷ayatvàtmano vãryamiti /
tathà drakùyàmyahamiti cakùuþ, ÷roùyàmyahamiti ÷rotram;evamanyàni karmàõi karaõàni yathàkarma - yadyadyasya karma yathàkarma /
tàni karaõàni mçtyurmàrakaþ ÷ramaþ ÷ramaråpã bhåtvà upayeme sa¤jagràha /
katham? tàni karaõàni svavyàpàre pravçttànyàpnot, ÷ramaråpeõàtmànaü dar÷itavàn /
àptvà ca tànyavàrundha avarodhaü kçtavànmçtyuþ - svakarmabhyaþ pracyàvitavànityarthaþ /
tasmàdadyatve 'pi vadane svakarmaõi pravçttà vàk ÷ràmyatvena ÷ramaråpiõà mçtyunà saüyuktà svakarmataþ pracyavate /
tathà ÷ràmyati cakùuþ, ÷ràmyati ÷rotram /
athemameva mukhyaü pràõaü nàpnonna pràptavànmçtyuþ ÷ramaråpã, yo 'yaü madhyamaþ pràõastam /
tenàdyatve 'pya÷rànta eva svakarmaõi pravartate /
tànãtaràõi karaõàni taü j¤àtuü dadhrire dhçtavanti manaþ /
ayaü vai no 'smàkaü madhye ÷reùñhaþ pra÷asyatamo 'bhyadhikaþ, yasmàdyaþ sa¤caraü÷càsa¤caraü÷ca na vyathate 'tho na riùyati - hantedànãmasyaiva pràõasya sarve vayaü råpamasàma pràõamàtmatvena pratipadyemahi - evaü vini÷citya te etasyaiva sarve råpamabhavan;pràõaråpamevàtmatvena pratipannàþ, pràõavratameva dadhrire - asmadvratàni na mçtyorvàraõàya paryàptànãti /
yasmàtpràõena råpeõa råpavantãtaràõi karaõàni calanàtmanà svena ca prakà÷àtmanaþ, na hi pràõàdanyatra calanàtmakatvopapattiþ;calanavyàpàrapårvakàõyeva hi sarvadà svavyàpàreùu lakùyante;tasmàdete vàgàdaya etena pràõàbhidhànena àkhyàyante 'bhidhãyante pràõà ityevam /
ya evaü pràõàtmatàü sarvakaraõànàü vetti pràõa÷abdàbhidheyatvaü ca, tena ha vàva tenaiva viduùà tatkulamàcakùate laukikàþ /
yasminkule sa vidvà¤jàto bhavati tatkulaü vidvà¤jàto bhavati tatkulaü vidvannàmnaiva prathitaü bhavatyamuùyadaü kulamiti, yathà tàpatya iti /
ya evaü yathoktaü veda vàgàdãnàü pràõaråpatàü pràõàkhyatvaü ca tasyaitatphalam /
ki¤ca yaþ ka÷cidu haivaüvidà pràõàtmadar÷inà spardhate tatpratipakùã san, so 'sminneva ÷arãre 'nu÷uùyati ÷oùamupagacchati /
anu÷uùya haiva ÷oùaü gatvaiva antato 'nte mriyate na sahasànupadruto mriyate ityaivamuktamadhyàtmaü pràõàtmadar÷anamityuktopasaühàro 'dhidaivatapradar÷anàrthaþ //21//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.22

#<athàdhidevataü:
jvaliùyàmy evàham ity agnir dadhre |
tapsyàmy aham ity àdityaþ |
bhàsyàmy aham iti candramàþ |
evam anyà devatà yathàdevatam |
sa yathaiùàü pràõànàü madhyamaþ pràõa evam etàsàü devatànàü vàyuþ |
mlocanti hy anyà devatà na vàyuþ |
saiùànastamità devatà yad vàyuþ || BrhUp_1,5.22 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.22 athànantaram adhidaivataü devatàviùayaü dar÷anamucyate /
kasya devatàvi÷eùasya vratadhàraõaü ÷reyaþ? iti mãmàsyate /
adhyàtmavatsarvam /
jvaliùyàmyevàhamityagnirdadhre /
tapsyàmyahamityàdityaþ;bhàsyàmyahamiti candramàþ;evamanyà devatà yathàdaivatam /
so 'dhyàtmaü vàgàdãnàmeùàü pràõo mçtyunà anàptaþ svakarmaõo na pracyàvitaþ svena pràõavratenàbhagnavrato yathà;evametàsàmagnyàdãnàü devatànàü vàyurapi /
mlocantyastaü yanti svakarmebhya uparamante - yathàdhyàtmaü vàgàdayo 'nyà devatà agnyàdyàþ, na vàyurastaü yàti - yathà madhyamaþ pràõaþ, ataþ saiùà anastamità devatà yadvàyuryo 'yaü vàyuþ /
evamadhyàtmamadhidaivaü ca mãmàüsitvà nirdhàritam - pràõavàyyvàtmano vratamabhagnamiti //22//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,5.23

#<athaiùa ÷loko bhavati --
yata÷ codeti såryo 'staü yatra ca gacchatãti |
pràõàd và eùa udeti pràõe 'stam eti |
taü devà÷ cakrire dharmaü sa evàdya sa u ÷va iti |
yad và ete 'murhy adhriyanta tad evàpy adya kurvanti |
tasmàd ekam eva vrataü caret pràõyàc caivàpànyàc ca |
nen mà pàpmà mçtyur àpnavad iti |
yady u caret samàpipayiùet teno etasyai devatàyai sàyujyaü salokatàü jayati || BrhUp_1,5.23 ||>#

__________


BrhUpBh_1,5.23 athaitasyaivàrthasya prakà÷aka eùa ÷loko mantro bhavati /
yata÷ca yasmàdvàyorudetyudgacchati såryaþ, adhyàtmaü ca cakùuràtmanà pràõàd astaü ca yatra vàyau pràõe ca gacchatyaparasaüdhyàsamaye svàpasamaye ca puruùasya, taü devàstaü dharmaü devà÷cakrire dhçtavanto vàgàdayo 'gnyàdaya÷ca pràõavrataü ca purà vicàrya /
sa evàdyedànãü ÷vo 'pi bhaviùyatyapi kàle 'nuvartyate 'nuvartiùyate ca devairityabhipràyaþ /
tatremaü mantraü saükùepato vyàcaùña bràhmaõam - pràõàdvà eùa sårya udeti pràõe 'stameti /
taü devà÷cakrire dharmaü sa evàdya sa u ÷va ityasya kor'thaþ? ityucyate - yadvai ete vratamamurhi amuùminkàle vàgàdayo 'gnyàdaya÷ca pràõavrataü vàyuvrataü càdhriyanta, tadevàdyàpi kurvantyanuvartate 'nuvartiùyante ca /
vrataü tairabhagnameva /
yattu vàgàdivratamagnyàdivrataü ca tadbhagnameva, teùàmastamanakàle svàpakàle ca vàyau pràõe ca nimsuktidar÷anàt /
athaitadanyatroktam"yadà vai puraùaþ svapiti pràõaü tarhi vàgapyeti pràõaü manaþ pràõaü cakùuþpràõaü ÷rotraü yadà prabudhyate pràõàdevàdhi punarjàyanta ityadhyàtmamathàdhidaivataü yadà và agniranugacchati vàyuü tarhyanådvàti yadàdityo 'stameti vàyuü tarhi pravi÷ati vàyuü candramà vàyau di÷aþ pratiùñhità vàyorevàdhi punarjàyante"iti /
yasmàde etadeva vrataü vàgàdiùvagnyàdiùu cànugataü yadetadvàyo÷ca pràõasya ca parispandàtmakatvaü sarvedevairuvartyamànaü vratam tasmàdanyo 'pyokameva vrataü caret /
kiü tata? pràõyàtpràõanavyàpàraü kuryàdapànyàdapànanadhyàpàraü ca;na hi pràõàpànavyàpàrasya pràõanàpànanalakùaõasyoparamo 'sti /
tasmàttadevaikaü vrataü careddhitvendriyàntaravyàpàraü nenmà màü pàpmà mçtyuþ ÷ramaråpyàpnuvadàpnuyàt /
necchabdaþ paribhaye -'yadyahamasmàd vratàtpracyutaþ syàm, grasta evàhaü mçtyunà'ityevaü trasto dhàrayetpràõavratamityabhipràyaþ /
yadi kadàcid u caretpràrabheta pràõavratam, samàpipayiùetsamàpayitumicchet;yadi hyasmàd vratàduparametpràõaþ paribhåtaþ syàddevà÷ca;tasmàtsamàpayedeva /
tena u tenànena vratena pràõàtmapratipattyà sarvabhåteùu - vàgàdayo 'gnyàdaya÷ca madàtmakà eva, ahaü pràõa àtmà sarvaparispandakçt - evaü tenànena vratadhàraõena etasyà eva pràõadevatàyàþ sàyujyaü sayugbhàvamekàtmatvaü salokatàü samànalokatàü và ekasthànatvam - vij¤ànamàndyopekùametat - jayati pràpnotãt //23//

#<iti bçhadàraõyakopaniùadbhàùye prathamàdhyàye pa¤camaü saptànnabrahmaõam //5//>#



yadetadavidyàviùayatvena prastutaü sàdhyasàdhanalakùaõaü vyàkçtaü jagat pràõàtmapràptyantotkarùavadapi phalam, yà caitasya vyàkaraõàtpràgavasthà avyàkçta÷abdavàcyà vçkùabãjavatsarvametat /




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,6.1

#<trayaü và idaü nàma råpaü karma |
teùàü nàmnàü vàg ity etad eùàm uktham |
ato hi sarvàõi nàmàny uttiùñhanti |
etad eùàü sàma |
etad dhi sarvair nàmabhiþ samam |
etad eùàü brahma |
etad dhi sarvàõi nàmàni bibharti || BrhUp_1,6.1 ||>#

__________


BrhUpBh_1,6.1 trayam;kiü tattrayam? ityucyate /
nàma råpaü karma cetyanàtmaiva /
nàtmà yatsàkùàdaparokùàdbrahma /
tasmàdasmàdvirajyetetyevamarthastrayaü và ityàdyàrambhaþ na hyasmàdanàtmano 'vyàvçtticittasya àtmànameva lokamahaü brahmàsmãtyupàsituü buddhiþ pravartate /
bàhyapratyagàtmapravçttyorvirodhàt /
tathà ca kàñhake -"parà¤ci khàni vyatçõatsvayambhåstasmàtparàïpa÷yati nàntaràtman /
ka÷ciddhãraþ pratyagàtmànamaikùadàvçttacakùuramçtatvamicchan" (ka.u.2 / 1 / 1) ityàdi /
kathaü punarasya vyàkçtàvyàkçtasya kriyàkàrakaphalàtmanaþ saüsàrasya nàmaråpakarmàtmakataiva? na punaràtmatvam? ityetatsambhàvayituü ÷akyata iti;atrocyate - teùàü nàmnàü yathopanyastànàü vàgiti ÷abdasàmànyamucyate /
"yaþ ka÷ca ÷abdo vàgeva sà"(1 / 5 / 3) ityuktatvàdvàdityetasya ÷abdasya yor'thaþ ÷abdasya ÷abdasàmànyamàtram etadeteùàü nàmavi÷eùàõàmukthaü kàraõamupàdànam, saindhavalavaõakaõànàmiva saindhavàcalaþ /
tadàha - ato hyasmànnàmasàmànyàtsarvàõi nàmàni yaj¤adatto devadatta ityevamàdipravibhàgànyuttiùñhantyutpadyante pravibhajyante, lavaõàcalàdiva lavaõakaõàþ;kàryaü ca kàraõenàvyatiriktam /
tathà vi÷eùàõàü ca sàmànye 'ntarbhàvàt /
kathaü sàmànyavi÷eùabhàva iti etacchabda sàmànyameùàü nàmavi÷eùàõàü sàma /
samatvàtsàma, sàmànyamityarthaþ, etaddhi yasmàtsarvairnàmabhiràtmavi÷eùaiþ samam /
ki¤ca àtmalàbhàvi÷eùàcca nàmavi÷eùàõàm /
yasya ca yasmàdàtmalàbho bhavati sa tenàpravibhakto dçùñaþ, yathà ghañàdãnàü mçdà /
kathaü nàmavi÷eùàõàmàtmalàbho vàca ityucyate yata etadeùàü vàkchabdavàcyaü vastu brahma àtmà, tato hyàtmalàbho nàmnàm, ÷abdavyatiriktasvaråpànupapatteþ /
tatpratipàdayati - yata÷chabdasàmànyaü hi yasmàcchabdavi÷eùànsarvàõi nàmàni bibharti dhàrayati svaråpapradànena /
evaü kàryakàraõatvopapatteþ sàmànyavi÷eùopapatteràtmapradànopapatta÷ca nàmavi÷eùàõàü ÷abdamàtratà siddhà /
evamuttarayorapi sarvaü yojyaü yathoktam //1//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,6.2

#<atha råpàõàü cakùur ity etad eùàm uktham |
ato hi sarvàõi råpàõy uttiùñhanti |
etad eùàü sàma |
etad dhi sarvai råpaiþ samam |
etad eùàü brahma |
etad dhi sarvàõi råpàõi bibharti || BrhUp_1,6.2 ||>#

__________


BrhUpBh_1,6.2 athedànãü råpàõàü sitàsitaprabhçtãnàü cakùuriti cakùurviùayasàmànyaü cakùuþ÷abdàbhidheyaü råpasàmànyaü prakà÷yamàtramabhidhãyate /
ato hi sarvàõi råpàõyittiùñhanti, etadeùàü sàma, etaddhi sarvai råpeþ samam, etadeùàü brahma, etaddhi sarvàõi råpàõi bibharti //2//




_______________________________________________________________________

START BrhUp 1,6.3

#<atha karmaõàm àtmety etad eùàm uktham |
ato hi sarvàõi karmàõy uttiùñhanti |
etad eùàü sàma |
etad dhi sarvaiþ karmabhiþ samam |
etad eùàü brahma |
etad dhi sarvàõi karmàõi bibharti |
tad etat trayaü sad ekam ayam àtmà |
àtmo ekaþ sann etat trayam |
tad etad amçtaü satyena channam |
pràõo và amçtam |
nàmaråpe satyam |
tàbhyàm ayaü pràõa÷ channaþ || BrhUp_1,6.3 ||>#

__________


BrhUpBh_1,6.3 athedànãü sarvakarmavi÷eùàõàü mananadar÷anàtmakànàü calanàtmakànàü ca kriyàsàmànyamàtre 'ntarbhàva ucyate /
katham? sarveùaü karmavi÷eùàõàmàtmà ÷arãraü sàmànyamàtmà, àtmanaþ karma àtmetyucyate /
'àtmanà hi ÷arãreõa karma karoti'ityuktam /
÷arãre ca sarvaü karmàbhivyajyat /
ataþ tàtsthyàttacchabdaü karmakarmasàmànyamàtraü sarveùàmukthamityàdi pårvavat /
tadetadyathoktaü nàma råpaü karma trayamitaretarà÷rayam, itaretaràbhivyaktikàraõam, itaretarapralayaü saühataü tridaõóaviùñambhavat sadekam /
kenàtmanaikatvam? ityucyate - ayamàtmàyaü piõóaþ kàryakaraõàtmasaïghàtaþ tathànnatraye vyàkhyàtaþ'etanmayo và ayamàtmà'ityàdinà;etàvaddhãdaü sarvaü vyàkçtamavyàkçtaü ca yaduta nàma råpaü karmeti, àtmà u eko 'yaü kàryakaraõasaïghàtaþ sannadhyàtmàdhibhåtàdhidaivabhàvena vyavasthitametadeva trayaü nàma råpaü karmeti /
tadetadvakùyamàõam /
amçtaü satyenacchannamityetasya vàkyasyàrthamàha - pràõo và amçtaü karaõàtmako 'ntarupaùñambhaka àtmabhåto 'bhåto 'vinà÷ã;nàmaråpe satyaü kàryàtmake ÷arãràvasthe;kriyàtmakastu pràõastayorupaùñambhako bàhy bàhy àbhyàü ÷arãràtmakàbhyàmupajanàpàyadharmibhyàü martyàbhyàü channo 'prakà÷ãkçtaþ /
etadevasaüsàrasatatvamavidyàviùayaü pradar÷itam /
ata
årdhvaü vidyàviùaya àtmàdhigantavya ithi caturthaü àrabhyate //3 // //

#<iti prathamàdhyàye ùaùñhamukthabràhmaõam //6//>#