Agamasastra 4) Alatasantiprakarana containing: 1) Mandukyopanisatkarika by Gaudapada (also known as Gaudapadakarika, Mandukyakarika or Agamasastra) 2) Agamasastrabhasya (commentary ascribed to Samkara) NOTE: The term "Agamasastra" is applied to the entire compilation. Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. In addition, the Sansknet version came in a kind of semi-pausa format, with Sandhi rules applied only in part. In this GRETIL version Sandhi rules are applied throughout, although some cases may have escaped the conversion routine. The text of Gaudapada's Karikas has been checked against the ed. by A.V. Kathavate, Poona 1890 (Anandasrama Sanskrit Series, 10). The text of the commentary is not proofread! REFERENCE SYSTEM (added): MandUpK_4. = Gau¬apÃda's MÃï¬Ækyopani«atkÃrikà MandUpKC_ = ùgamaÓÃstrabhëya (i.e., Áaækara's comm. on MandUpK) #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ## oækÃranirïayadvÃreïÃgamata÷ pratij¤ÃtasyÃdvaitasya bÃhyavi«ayabhedavaitathyÃcca siddhasya punaradvaite ÓÃstrayuktibhyÃæ sÃk«ÃnnirdhÃritasyaitaduttamaæ satyamityupasaæhÃra÷ k­to 'nte / tasyaitatyÃgamÃrthasyÃdvaitadarÓanasya pratipak«abhÆtà dvaitino vainÃÓikÃÓca te«Ãæ cÃnyonyavirodÃdrÃgadve«ÃdikleÓÃspadaæ darÓanamiti mithyÃdarÓanatvaæ sÆcitam / kleÓÃnÃspadatvÃtsamyagdarÓanamityadvaitadarÓanaæ stÆyate / tadiha vistareïÃnyonyaviruddhatayÃsamyagdarÓanatvaæ pradarÓya tatprati«edhenÃdvaitadarÓanasiddhirupasaæhartavyÃvÅtanyÃyenetyalÃtaÓÃnd irÃrabhyate / _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.1 tatrÃdvaitadarÓanasampradÃyakartur advaitasvarÆpeïaiva namaskÃrÃrtho 'yamÃdyaÓloka÷ / ÃcÃryapÆjà hyabhipretÃrthasiddhyarthe«yate ÓÃstrÃrambhe / ## __________ MandUpKC_4.1 ÃkÃÓene«adasamÃptamÃkÃÓakalpamÃkÃÓatulyametat / tenÃkÃÓakalpena j¤Ãnena, kim? dharmÃnÃtmana÷, kiæviÓi«ÂÃngaganopamÃngaganamupamà ye«Ãæ te gaganopamÃstÃnÃtmano dharmÃn / j¤Ãnasyaiva punarviÓe«aïam- j¤eyairdharmairÃtmabhirabhinnamagnyu«ïavatsavit­prakÃÓavacca j¤Ãnaæ tena j¤eyÃbhinnena j¤ÃnenÃkÃÓakalpena j¤eyÃtmasvarÆpÃvyatiriktena gaganopamÃndharmÃnya÷ saæbuddha÷ saæbuddhavÃniti, ayameveÓvaro yo nÃrÃyaïÃkhyastaæ vande 'bhivÃdaye dvipadÃæ varaæ dvipadopalak«itÃnÃæ puru«ÃïÃæ varaæ pradhÃnaæ puru«ottamamityabhiprÃya÷ / upade«Â­namaskÃramukhena j¤Ãnaj¤eyaj¤Ãt­bhedarahitaæ paramÃrthadarÓanamiha prakaraïe pratipipÃdayi«itaæ pratipak«aprati«edhadvÃreïa pratij¤Ãtaæ bhavati //1// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.2 adhunÃ9dvaitadarÓanayogasya namaskÃrastatstutaye- ## __________ MandUpKC_4.2 sparÓanaæ sparÓa÷ sambandho na vidyate yasya yogasya kenacitkadÃcidapi sa asparÓayogo brahmasvabhÃva eva, vai nÃmeti brahmavidÃmasparÓayoga ityevaæprasiddha ityartha÷ / sa ca sarvasattvasukha÷ / bhavati kaÓcidatyantasukhasÃdhanaviÓi«Âo 'pi du÷kharÆpa÷, yathà tapa÷ / ayaæ tu na tathà / kiæ tarhi sarvasattvÃnÃæ sukha÷ / tatheha bhavati kaÓcidvi«ayopabhoga÷ sukho na hito 'yaæ tu sukho hitaÓca nityamapracalitasvabhÃvatvÃt kiæ cÃvivÃdo viruddha vadanaæ vivÃda÷ pak«apratipak«aparigraheïa yasminna vidyate sa avivÃda÷ / kasmÃt? yato 'viruddhaÓca / ya Åd­Óo yogo deÓita upadi«Âa÷ ÓÃstreïa taæ namÃmyahaæ praïamÃmÅtyartha÷ //2// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.3 kathaæ dvaitina÷ parasparaæ virudhyante? ityucyate / ## __________ MandUpKC_4.3 bhÆtasya vidyamÃnasya vastuno jÃtimutpattimicchanti vÃdina÷ kecideva hi sÃækhyà na sarvaæ eva dvaitina÷ / yasmÃdabhÆtasyÃvidyamÃnasyÃpare vaiÓe«ikà naiyÃyikÃÓca dhÅrà dhÅmanta÷ praj¤ÃbhimÃnina ityartho vivadanto viruddhaæ vadanto hyanyenyamicchanti jetumityabhiprÃya÷ //3// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.4 tairevaæ viruddhavadanenÃnyonyapak«aprati«edhaæ kurvadbhi÷ kiæ khyÃpitaæ bhavatyucyate- ## __________ MandUpKC_4.4 bhÆtaæ vidyamÃnaæ vastu na jÃyate ki¤cidvidyamÃnatvÃdevÃtmavadityevaæ vadannasadvÃdÅ sÃækhyapak«aæ prati«edhati sajjanma / tathÃbhÆtamavidyamÃnamavidyamÃnatvÃnnaiva jÃyate ÓaÓavi«Ãïavadityevaæ vadansÃækhyo 'pyasaddhÃdipak«amasajjanma prati«edhati / vivadanto viruddhaæ vadanto 'dvayà advaitino hyete 'nyonyasya pak«au sadasatorjanmanÅ prati«edhanto 'jÃtimanutpattimarthÃtkhyÃpayanti prakÃÓayanti te //4// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.5 ## __________ MandUpKC_4.5 tairevaæ khyÃpyamÃnÃmajÃtimevamastvityanumodÃmahe kevalaæ na tai÷ sÃrdhaæ vivadÃma÷ pak«apratipak«agrahaïena; yathà te 'nyonyamityabhiprÃya÷ / atastamavivÃdaæ vivÃdarahitaæ paramÃrthadarÓanamanuj¤ÃtamasmÃbhirnibodhata he Ói«yÃ÷ //5// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.6 ## __________ MandUpKC_4.6 sadasadvÃdina÷ sarve 'pÅti purastÃtk­tabhëyaÓloka÷ //6// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.7-8 ## ## __________ MandUpKC_4.7-8 uktÃrthÃnÃæ ÓlokÃnÃmihopanyÃsa÷ paravÃdipak«ÃïÃmanyonyavirodhakhyÃpitÃnutpatyanumodanapradarÓanÃrtha÷ //7-8// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.9 yasmÃllaukikyapi prak­tirna viparyeti, kÃsÃvityÃha- ## __________ MandUpKC_4.9 samyaksiddhi÷ saæsiddhistatra bhavà sÃæsiddhikÅ yathà yoginÃæ siddhÃnÃm aïimÃdyaiÓvaryaprÃpti÷ prak­ti÷ / sà bhÆtabhavi«yatkÃlayorapi yoginÃæ na viparyeti tathaiva sà / tathà svÃbhÃvikÅ dravyasvabhÃvata eva yathÃgnyÃdÅnÃm u«ïaprakÃÓÃdilak«aïÃ, sÃpi na kÃlÃntare vyabhicarati deÓÃntare ca / tathà sahajà Ãtmanà sahaiva jÃtà yathà pak«yÃdÅnÃmÃkÃÓagamanÃdilak«aïà / anyÃpi yà kÃcidak­tà kenacinna k­tà yatÃpÃæ nimnadeÓagamanÃdilak«aïà / anyÃpi yà kÃjitsvabhÃvaæ na jahÃti sà sarvà prak­tiriti vij¤eyà loke / mithyÃkalpite«u laukike«vapi vastu«u prak­tirnÃnyathà bhavati kimutÃjasvabhÃve«u paramÃrthavastu«vam­tatvalak«aïà prak­tirnÃnyathà bhavatÅtyabhiprÃya÷ //9// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.10 kiævi«ayà puna÷ sà prak­tiryasyà anyathÃbhÃvo vÃdibhi÷ kalpyate kalpanÃyÃæ và ko do«a ityÃha- ## __________ MandUpKC_4.10 jarÃmaraïanirmuktÃ÷- jarÃmaraïÃdisarvavikriyÃvarjità ityartha÷ / ke ? sarve dharmÃ÷ sarva ÃtmÃna ityetatsvabhÃvata÷ prak­tita÷ / evaæsvabhÃvÃ÷ santo dharmÃjarÃmaraïamicchanta icchanta ivecchantorajjvÃmiva sarpamÃtmani kalpayantaÓcyavante svabhÃvataÓcalantÅtyartha÷, tanmanÅ«ayà janmamaraïacintayà tadbhÃvabhÃvitatvÃdo«eïetyartha÷ //10// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.11 kathaæ sajjÃtivÃdibhi÷ sÃækhyairanupapannamucyata ityÃha vaiÓe«ika÷- ## __________ MandUpKC_4.11 kÃraïaæ m­dvadupÃdÃnalak«aïaæ yasya vÃdino vai kÃryaæ kÃraïameva kÃryÃkÃreïa pariïamate yasya vÃdina ityartha÷, tasyÃjameva satprÃdhÃnÃdi kÃraïaæ mahadÃdikÃryarÆpeïa jÃyata ityartha÷ / mahadÃdyÃkÃreïa cejjÃyamÃnaæ pradhÃnaæ kathamajamucyate tairviprati«iddhaæ cedaæ jÃyate 'jaæ ceti / nityaæ ca tairucyate pradhÃnaæ bhinnaæ vidÅrïaæ sphuÂitamekadeÓena satkathaæ nityaæ bhavedityartha÷ / na hi sÃvayavaæ ghaÂÃdy ekadeÓasphuÂanadharmi nityaæ d­«Âaæ loka ityartha÷ / vidÅrïaæ ca syÃdekadeÓenÃjaæ nityaæ cety etadviprati«iddhaæ tairabhidhÅyata ityabhiprÃya÷ //11// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.12 uktasyaivÃrthasya spa«ÂÅkaraïÃrthamÃha- ## __________ MandUpKC_4.12 kÃraïÃdajÃtkÃryasya yadyananyatvami«Âaæ tvayà tata÷ kÃryamajamiti prÃptam / idaæ cÃnyadviprati«iddhaæ kÃryamajaæ ceti tava / kiæ cÃnyatkÃryakÃraïayonanyatve jÃyamÃnÃddhi vai kÃryakÃraïamananyannityaæ dhruvaæ ca te kathaæ bhavet / na hi kukkuÂyà ekadeÓa÷ pacyata ekadeÓa÷ prasavÃya kalpyate //12// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.13 kiæ cÃnyam- ## __________ MandUpKC_4.13 ajÃdanutpannÃdvastuno jÃyate yasya vÃdina÷ kÃryaæ d­«ÂÃnttastasya nÃsti vai, d­«ÂÃntÃbhÃver'thÃdajÃnna ki¤cijjÃyata iti siddhaæ bhavatÅtyartha÷ / yadà punarjÃtÃjjÃyamÃnasya vastuno 'bhyupagamas tadapyanyasmÃj jÃtÃttadapyanyasmÃditi na vyÃvasthà prasajyate / anavasthÃnaæ syÃdityartha÷ //13// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.14 "yatra tvasya sarvamÃtmaivÃbhÆt"(b­.u.2 / 4 / 18) iti paramÃrthato dvaitÃbhÃva÷ ÓrutyoktastamÃÓrityÃha- ## __________ MandUpKC_4.14 hetordharmÃderÃdi÷ kÃraïaæ dehÃdisaæghÃta÷ phalaæ ye«Ãæ vÃdinÃm / tathÃdi÷ kÃraïaæ heturdharmÃdharmÃdi÷ phalasya ca dehÃdisaæghÃtasya / evaæ hetuphalayoritaretarakÃryakÃraïatvenÃdimattvaæ bruvadbhirevaæ heto÷ phalasya cÃnÃditvaæ kathaæ tairupavarïyate? viprati«iddhamityartha÷ / na hi nityasya kÆÂasthasyÃtmano hetuphalÃtmatà sambhavati //14// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.15 kathaæ tairviruddhamabhyupagamyata ityucyate- ## __________ MandUpKC_4.15 hetujanyÃdeva phalÃddhetorjanmÃbhyupagacchatÃæ te«ÃmÅd­Óo virodha ukto bhavati yathà putrÃjjanma pitu÷ //15// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.16 yathokto virodho na yukto 'bhyupagantumiti cenmanyase- ## __________ MandUpKC_4.16 saæbhave hetuphalayorutpattau krama e«itavyastvayÃnye«Âavyo hetu ; pÆrvaæ paÓcÃtphalaæ ceti / itaÓca yugapatsaæbhave yasmÃddhetuphalayo÷ kÃryakÃraïatvenÃsaæbandha÷, yathà yugapatsaæbhavato÷ savyetaragovi«Ãïayo÷ //16// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.17 kathamasaæbandha÷? ityÃha- ## __________ MandUpKC_4.17 janyÃtsvato 'labdhÃtmakÃt phalÃdutpadyamÃna÷ sa¤ÓaÓavi«ÃïÃderivÃsato na hetu÷ prasidhyati janma na labhate / alabdhÃtmako 'prasiddha÷ sa¤ÓaÓavi«ÃïÃdikalpastava kathaæ phalamutpÃdayi«yati? na hÅtaretarÃpek«asiddhyo÷ ÓaÓavi«Ãïakalpayo÷ kÃryakÃraïabhÃvena saæbandha÷ kvacid d­«Âa÷, anyathà vetyabhiprÃya÷ //17// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.18 ## __________ MandUpKC_4.18 asaæbandhatÃdo«eïÃpodite 'pi hetuphalayo÷ kÃryakÃraïabhÃve yadi hetuphalayoranyonyasiddhirabhyupagamyata eva tvayà kataratpÆrvani«pannaæ hetuphalayoryasya paÓcÃdbhÃvina÷ siddhi÷ syÃtpÆrvasiddhyapek«ayà tad brÆhÅtyartha÷ //18// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.19 athaitanna Óakyate vaktumiti manyase- ## __________ MandUpKC_4.19 seyamaÓaktiraparij¤Ãnaæ tattvÃviveko mƬhatetyartha÷ / atha và yo 'yaæ tvayokta÷ kramo heto÷ phalasya siddhi÷ phalÃcca heto÷ siddhiritÅtaretarÃnantaryalak«aïastasya kopo viparyÃso 'nyathÃbhÃva÷ syÃdityabhiprÃya÷ / evaæ hetuphalayo÷ kÃryakÃraïabhÃvÃnupapatterajÃti÷ sarvasyÃnutpatti÷ paridÅpità prakÃÓitÃnyonyapak«ado«aæ bruvadbhirvÃdibhirbuddhai÷ paï¬itairityartha÷ //19// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.20 nanu hetulayo÷ kÃryakÃraïabhÃva ityasmÃbhiruktaæ ÓabdamÃtramÃÓritya cchalamidaæ tvayoktaæ putrÃjjanma pituryathÃ, vi«ÃïavaccÃsaæbandha ityÃdi / na hyasmÃbhirasiddhÃddheto÷ phalasiddhirasiddhÃdvà phalÃddhetusiddharabhyupagatà / kiæ tarhi? bÅjÃÇkuravatkÃryakÃraïabhÃvo 'bhyupagamyata iti / atrocyate- ## __________ MandUpKC_4.20 bÅjÃÇkurÃkhyà d­«ÂÃnto ya÷ sa sÃdhyena tulyo mametyabhiprÃya÷ / nanu pratyak«a÷ kÃryakÃraïabhÃvo bÅjÃÇkurayoranÃdi÷? na, pÆrvasya pÆrvasyÃparavadÃdimattvÃbhyupagamÃt / yathedÃnÅmutpanno 'paro 'Çkuro bÅjÃdÃdimÃnbÅjaæ cÃparamanyasmÃdaÇkurÃditi krameïotyannatvÃdÃdimat / evaæ pÆrva÷ pÆrvo 'Çkuro bÅjaæ ca pÆrvaæ pÆrvamÃdimadeviti pratyekaæ sarvasya bÅjÃÇkurajÃtasyÃdimattvÃtkasyacidapyanÃditvÃnupapatti / evaæ hetuphalÃnÃm / atha bÅjÃÇkurasantateranÃdimattvamiti cet? na, ekatvÃnupapatte÷ / na hi bÅjÃÇkuravyatirekeïa bÅjÃÇkurasantatirnÃmaikÃbhyupagamyate hetuphalasantatirvà tadanÃditvavÃdibhis tasmÃtsÆktaæ heto÷ phalasya cÃnÃdi÷ kathaæ tairupavarïyata iti / tathà cÃnyadapyanupapatternacchalamityabhiprÃya÷ / na ca loke sÃdhyasamo hetu÷ sÃdhyasiddhau siddhinimittaæ prayujyate pramÃïakuÓalairityartha÷ / heturiti d­«ÂÃnto 'trÃbhipreta÷, gamakatvÃt / prak­to hi d­«ÂÃnto na heturiti //20// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.21 kathaæ buddhairajÃti÷ paridÅpitetyÃha- ## __________ MandUpKC_4.21 yadetaddhetuphalayo÷ pÆrvÃparÃparij¤Ãnaæ taccaitadajÃte÷ paridÅpakamavabodhakamityartha÷ / jÃyamÃno hi ceddharmo g­hyate, kathaæ tasmÃtpÆrvaæ kÃraïaæ na g­hyate / avaÓyaæ jÃyamÃnasya grahÅtrà tajjanakaæ grahÅtavyam / janyajanakayo÷ saæbandhasyÃnapetatvÃt / tasmÃdajÃtiparidÅpakaæ tadityartha÷ //21// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.22 itaÓca na jÃyate ki¤cit, yajjÃyamÃnaæ vastu- ## __________ MandUpKC_4.22 svata÷ parata ubhayato và sadasatsadasadvà na jÃyate na tasya kenacidapi prakÃreïa janma saæbhavati / na tÃvatsvayamevÃparini«pannÃtsvata÷ svarÆpÃtsvayameva jÃyate yathà ghaÂastasmÃdeva ghaÂÃt / nÃpi parato 'nyasmÃdanyo yathà ghaÂÃtpaÂa÷ paÂÃtpaÂÃntaram / tathà nobhayata÷, virodhÃt; yathà ghaÂapaÂÃbhyÃæ ghaÂa÷ paÂo và na jÃyate / nanu m­do ghaÂo jÃyate pituÓca putra÷ / satyam, asti jÃyata iti pratyaya÷ ÓabdaÓca mƬhÃnÃm / tÃveva Óabdapratyayau vivekibhi÷ parÅk«yete kiæ satyameva tÃvuta m­«eti / yÃvatà parÅk«yamÃïe Óabdapratyavi«ayaæ vastu ghaÂaputrÃdilak«aïaæ ÓabdamÃtrameva tat / "vÃcÃrambhaïam"(chÃ.u.6 / 1 / 4) iti Órute÷ / saccenna jÃyate sattvÃnm­tpitrÃdivad / yadyasattathÃpi na jÃyate 'sattvÃdeva ÓaÓavi«ÃïÃdivat / atha sadasattathÃpi na jÃyate viruddhasyaikasyÃsaæbhavÃt / ato na ki¤cadvastu jÃyata iti siddham / ye«Ãæ punarjanireva jÃyata iti kriyÃkÃrakaphalaikatvam abhyupagamyate k«aïikatvaæ ca vastuna÷, te dÆrata eva nyÃyÃpetÃ÷ / idamitthamityavadhÃraïak«aïÃntarÃnavasthÃnÃdananubhÆtasya sm­tyanupapatteÓca //22// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.23 kiæ ca hetuphalayoranÃditvamabhyupagacchatà tvayà balÃddhetuphalayorajanmaivÃbhyupagataæ syÃt / tatkatham? ## __________ MandUpKC_4.23 anÃderÃdirahitÃtphalÃddheturna jÃyate / na hyanutpannÃdanÃde÷ phalÃddhetorjanme«yate tvayà / phalaæ cÃdirahitÃdanÃderhetorajÃtsvabhÃvata eva nirnimittaæ jÃyata iti nÃbhyupagamyate / tasmÃdanÃditvamabhyupagacchatà tvayà hetuphalayorajanmÃvÃbhyupagamyate / yasmÃdÃdi÷ kÃraïaæ na vidyate yasya loke tasya hyÃdi÷ pÆrvoktà jÃtirna vidyate / kÃraïavata eva hyÃdirabhyupagamyate nÃkÃraïavata÷ //23// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.24 uktasyaivÃrthasya d­¬hÅkaraïacikÅr«ayà punarÃk«ipati- ## __________ MandUpKC_4.24 praj¤Ãnaæ praj¤apti÷ ÓabdÃdipratÅtistasyÃ÷ sanimittatvam; nimittaæ kÃraïaæ vi«aya ityetatsannimittatvaæ savi«atvaæ svÃtmavyatiriktavi«ayatetyetat pratijÃnÅmahe / na hi nirvi«ayà praj¤apti÷ ÓabdÃdipratÅti÷ syÃt, tasyÃ÷ sanimittatvÃt / anyathà nirvi«ayatve ÓabdasparÓanÅlapÅtalohitÃdipratyayavaicitryasya dvayasya nÃÓato nÃÓo 'bhÃva÷ prasajyetetyartha÷ / na ca pratyayavaicitryasya dvayasyÃbhÃvo 'sti pratyak«atvÃt / ata÷ pratyavaicitryasya dvayasya darÓÃnÃt, pare«Ãæ tantraæ paratantramityanyaÓÃstram, tasya paratantrasya paratantrÃÓrayasya bÃhyÃrthasya j¤ÃnavyatiriktasyÃsthità matÃbhipretà / na hi praj¤apte÷ prakÃÓamÃtrasvarÆpÃyà nÅlapÅtÃdibÃhyÃlambanavaicitryamantareïa svabhÃvabhedenaiva vaicitryaæ saæbhavati / sphaÂikasyeva nÅlÃdyupÃdhyÃÓrayairvinà vaicitryaæ na ghaÂata ityabhiprÃya÷ / itaÓca paratantrÃÓrayasya bÃhyÃrthasya j¤ÃnavyatiriktasyÃstità / saækleÓanaæ saækleÓo du÷khamityartha÷ / upalabhyate hyagnidÃhÃdinimittaæ du÷kham / yadyagnyÃdibÃhyaæ dÃhÃdinimittaæ vij¤Ãnavyatiriktaæ na syÃttato dÃhÃdidu÷khaæ nopalabhyate / upalabhyate tu / atastena manyamahe 'sti bÃhyor'tha iti / na hi vij¤ÃnamÃtre saækloÓo yukta÷, anyatrÃdarÓanÃdityabhiprÃya÷ //24// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.25 atrocyate- ## __________ MandUpKC_4.25 bìhamevaæ praj¤apte÷ sanimittatvaæ dvayasaækleÓopalabdhiyuktidarÓanÃdi«yate tvayà / sthirÅbhava tÃvattvaæ yuktidarÓanaæ vastunastathÃtvÃbhyupagame kÃraïamityatra / brÆhi kiæ tata iti / ucyate / nimittasya praj¤aptyÃlambanÃbhimatasya ghaÂÃderanimittatvamanÃlambanatvaæ vaicitryÃhetutvami«yate 'smÃbhi÷ / katham? bhÆtadarÓanÃtparamÃrthadarÓanÃdityetat / na hi ghaÂo yathÃbhÆtam­drÆpadarÓane sati tadvyatirekeïÃsti, yathÃÓvÃnmahi«a÷ paÂo và tantuvyatirekeïa, tantavaÓcÃæÓuvyatirekeïetyevamuttarottara bhÆtadarÓana ÃÓabdapratyayanirodhÃnnaiva nimittamupalabhÃmaha ityartha÷ / athavà bhÆtadarÓanÃdbÃhyÃrthasyÃnimittatvami«yate, rajjvÃdÃviva sarpÃderityartha÷ / bhrÃntidarÓanavi«ayatvÃcca nimittasyÃnimittatvaæ bhavet / tadabhÃve 'bhÃvÃn na hi su«uptasamÃhitamuktÃnÃæ bhrÃntidarÓanÃbhÃva Ãtmavyatirikto bÃhyor'tha upalabhyate / na hyunmattÃvagataæ vastvanunmattairapi tathÃbhÆtaæ gamyate / etena dvayadarÓanaæ saækleÓopalabdhiÓca pratyuktà //25// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.26 yasmÃnnÃsti bÃhyaæ nimittamata÷- ## __________ MandUpKC_4.26 cittaæ na sp­Óatyarthaæ bÃhyÃlambanavi«ayam, nÃpyarthÃbhÃsaæ cittatvÃtsvapnacittavat / abhÆto hi jÃgarite 'pi svapnÃrthavadeva bÃhya÷ ÓabdÃdyartho yata uktahetutvÃcca / nÃpyarthÃbhÃsaÓcittÃtp­thakcittameva hi ghaÂÃdyarthavadavabhÃsate yathà svapne //26// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.27 nanu viparyÃsastarhyasati ghaÂÃdau ghaÂÃdyÃbhÃsatà cittasya / tathà ca satyaviparyÃsa÷ kvacidvaktavya iti / atrocyate- ## __________ MandUpKC_4.27 nimittaæ vi«ayamatÅtÃnÃgatavartamÃnÃdhvasu tri«vapi sadà cittaæ na sp­Óedeva hi / yadi hi kvacit saæsp­Óet sa aviparyÃsa÷ paramÃrtha iti / atastadapek«ayÃsati ghaÂe ghaÂÃdyÃbhÃsatà viparyÃsa÷ syÃnna tu tadasti kadÃcidapi cittasyÃrthasaæsparÓanam / tasmÃdanimitto viparyÃsa÷ kathaæ tasya cittasya bhavi«yati; na katha¤cidviparyÃso 'stÅtyabhiprÃya÷ / ayameva hi svabhÃvaÓcittasya yadutÃsati nimitte ghaÂÃdau tadvadavabhÃsanam //27// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.28 praj¤apte÷ sanimittatvamityÃdyetadantaæ vij¤ÃnavÃdino bauddhastha vacanaæ bÃhyÃrthavÃdipak«aprati«edhaparamÃcÃryeïÃnumoditam / tadeva hetuæ k­tvà tatpak«aprati«edhÃya tadidamucyate- ## __________ MandUpKC_4.28 yasmÃdasatyeva ghaÂÃdau ghaÂÃdyÃbhÃsatà cittasya vij¤ÃnavÃdinÃbhyupagatà tadanumoditam asmÃbhirapi bhÆtadarÓanÃt, tasmÃttasyÃpi cittasya jÃyamÃnÃvabhÃsatÃsatyeva janmani yuktà bhavitumityato na jÃyate cittam, yathà cittad­Óyaæ na jÃyate / atastasya cittasya ye jÃtiæ paÓyanti vij¤ÃnavÃdina÷ k«aïikatvadu÷khitvaÓÆnyatvÃnÃtmatvÃdi ca, tenaiva cittena cittasvarÆpaæ dra«ÂumaÓakyaæ paÓyanta÷ khe vai paÓyanti te padaæ pak«yÃdÅnÃm / ata itarebhyo 'pi dvaitibhyo 'tyantasÃhasikà ityartho ye 'pi ÓÆnyavÃdina÷ paÓyanta eva sarvaÓÆnyatÃæ svadarÓanasyÃpi ÓÆnyatÃæ svadarÓanasyÃpi ÓÆnyatÃæ pratijÃnate te tato 'pi sÃhasikatarÃ÷ khaæ mu«ÂinÃpi jigh­k«anti //28// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.29 uktairhetubhirajamekaæ brahmeti siddhaæ yatpunarÃdau pratij¤Ãtaæ tatphalopasaæhÃrÃrthoyaæ Óloka÷- ## __________ MandUpKC_4.29 ajÃtaæ yaccittaæ brahmaiva jÃyata iti vÃdibhi÷ parikalpyate tadajÃtaæ jÃyate yasmÃdajÃti÷ prak­tistasya / tatastasmÃdajÃtarÆpÃyÃ÷ prak­teranyathÃbhÃvo janma na katha¤cidbhavi«yati //29// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.30 ayaæ cÃpara Ãtmana÷ saæsÃramok«ayo÷ paramÃrthasadbhÃvavÃdinÃæ do«a ucyate- ## __________ MandUpKC_4.30 anÃderatÅtakoÂirahitasya saæsÃrasyÃntavattvaæ samÃptirna setsyati yuktita÷ siddhiæ nopayÃsyati / na hyanÃdi÷ sannantavÃnkaÓcitpadÃrtho d­«Âo loke / bÅjÃÇkurasaæbandhanairantaryavicchedo i«Âa iti cet, nai7kavastvabhÃvenÃpoditvÃt / tathÃnantatÃpi vij¤ÃnaprÃptikÃlaprabhavasya mok«asyÃdimato na bhavi«yati, ghaÂÃdi«vadarÓanÃt / ghacÃdivinÃÓavadavastutvÃdado«a iti cet, tathà ca mok«asya paramÃrthasadbhÃvapratij¤ÃhÃni÷ / asattvÃdeva ÓaÓavi«ÃïasyevÃdimattvÃbhÃvaÓca //30// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.31-32 #<ÃdÃvante ca yan nÃsti vartamÃne 'pi tat tathà / vitathai÷ sad­ÓÃ÷ santo 'vitathà iva lak«itÃ÷ // MandUpK_4.31 //># ## __________ MandUpKC_4.31-32 vaitathye k­tavyÃkhyÃnau ÓlokÃviha saæsÃramok«ÃbhÃvaprasaÇgena paÂhitau //31-32 // _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.33 ## MandUpKC_4.33 nimittasyÃnimittatvami«yate bhÆtadarÓanÃdityayamartha÷ prapa¤cyata etai÷ Ólokai÷ //33// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.34 ## __________ MandUpKC_4.34 jÃgarite gatyÃgamanakÃlo niyato deÓa÷ pramÃïato yastasyà niyamÃnniyamasyÃbhÃvÃtsvapne na deÓÃntarÃgamanamityartha÷ //34// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.35 ## __________ MandUpKC_4.35 mitrÃdyai÷ saha saæmantrya tadeva mantraïaæ pratibuddhau na prapadyate / g­hÅtaæ ca yatki¤ciddhiraïyÃdi na prÃpnoti / ataÓca na deÓÃntaraæ gacchanti svapne //35// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.36 ## __________ MandUpKC_4.36 svapne cÃÂand­Óyate ya÷ kÃya÷ sa avastukastato 'nyasya svÃpadeÓastasya p­thakkÃyÃntarasya darÓanÃt / yathà svapnad­Óya÷ kÃyo 'saæstathà sarvaæ cittad­Óyamavastukaæ jÃgarite 'pi cittad­ÓyatvÃdityartha÷ / svapnasamatvÃdasajjÃgaritamapÅti prakaraïÃrtha÷ //36// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.37 itaÓcÃsatvaæ jÃgradvastuna÷- ## __________ MandUpKC_4.37 jÃgaritavajjÃgaritasye7va grahaïÃdgrÃhyagrÃhakarÆpeïÃsvapnasya tajjÃgaritaæ heturasya svapnasya sa svapnastaddhetujÃgaritakÃryami«yate / taddhetutvÃjjÃgaritakÃryatvÃttasyaiva svapnad­Óya eva sajjÃgaritaæ na tvanye«Ãm / yathà svapna ityabhiprÃya÷ / yathà svapna÷ svapnad­Óya eva sansÃdhÃraïavidyamÃnavastuvadavabhÃsate tathà tatkÃraïatvÃtsÃdhÃraïavidyamÃnavastuvadavabhÃsamÃnaæ na tu sÃdhÃraïaæ vidyamÃnavastu svapnavadevetyabhiprÃya÷ //37// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.38 nanu svapnakÃraïatve 'pi jÃgaritavastuno na svapnavadavastutvam / atyantacalo hi svapno jÃgaritaæ tu sthiraæ lak«yate / satyamevamavivekinÃæ syÃt / vivekinÃæ tu na kasyacidvastuna utpÃda÷ prasiddhe 'ta÷- ## __________ MandUpKC_4.38 aprasiddhatvÃdutpÃdasyÃtmaiva sarvamityajaæ sarvamudÃh­taæ vedÃnte«u"sabÃhyÃbhyantaro hyaja÷"(mu.u.2 / 1 / 2) iti / yadyapi manyase jÃgaritÃstato 'satsvapno jÃyata iti tadasat / na bhÆtÃdvidyamÃnÃda bhÆtasyÃsata÷ sambhavo 'sti loke / na hyasata÷ ÓaÓavi«ÃïÃde÷ sambhavo d­«Âa÷ katha¤cidapi //38// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.39 nanÆktaæ tvayaiva svapno jÃgaritakÃryamiti tatkathamutpÃdo 'prasiddha ityucyate? Ó­ïu tatra yathà kÃryakÃraïabhÃvo 'smÃbhirabhipreta iti- ## __________ MandUpKC_4.39 asadavidyamÃnaæ rajjusarpadvikalpitaæ vastu jÃgarite d­«Âvà tadbhÃvabhÃvitastanmaya÷ svapne 'pi jÃgaritavadgrÃhyagrÃhakarÆpeïa vikalpayanpaÓyati / tathÃsatsvapne 'pi d­«Âvà ca pratibuddhau na paÓyatyavikalpayan / ca ÓabdÃttathà jÃgarite 'pi d­«Âvà svapne na paÓyati kadÃcidityartha÷ / tasmÃjjÃgaritaæ svapnaheturucyate na tu paramÃrthasaditi k­tvà //39// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.40 paramÃrthatastu na kasyacitkenacidapi prakÃreïa kÃryakÃraïabhÃva upapadyate katham?- ## __________ MandUpKC_4.40 nÃstyasaddhetukamasacchaÓavi«ÃïÃdi hetu÷ kÃraïaæ yasyÃsata eva svakusumÃdestadasaddhatukamasanna vidyate / tathà sadapi ghaÂÃdivastv asaddhetukaæ ÓaÓavi«ÃïÃdikÃryaæ nÃsti / tathà sacca vidyamÃnaæ ghaÂÃdi vidyamÃnaghaÂÃdivastvantarakÃryaæ nÃsti / satkÃryamasatkuta eva sambhavati? na cÃnya÷ kÃryakÃraïabhÃva÷ sambhavati Óakyo và kalpayitum? ato vivekinÃmasiddha eva kÃryakÃraïabhÃva÷ kasya cidityabhiprÃya÷ //40// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.41 punarapi jÃgratsvapnayorasatorapi kÃryakÃraïabhÃvÃÓaÇkÃmapanayann Ãha- ## __________ MandUpKC_4.41 viparyÃsÃdavivekato yathà jÃgrajjÃgarite 'cintyÃnbhÃvÃnaÓakyacintanÅyÃn rajjusarpÃdÅn bhÆtavatparamÃrthavatsp­Óanniva vikalpayedityartha÷ kaÓcidyathÃ, tathà svapne viparyÃsÃddhastyÃdÅndharmÃn paÓyanniva vikalpayati; tatraiva paÓyati na tu jÃgaritÃdutpadyamÃnÃnityartha÷ //41// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.42 ## __________ MandUpKC_4.42 yÃpi buddhairadvaitavÃdibhirjÃtirdeÓitopadi«ÂÃ, upalambhanam upalambhastasmÃdupalabdherityartha÷, samÃcÃrÃdvarïÃÓramÃdidharmasamÃcaraïÃt, tÃbhyÃæ hetubhyÃmastivastutvavÃdinÃm asti vastubhÆva ityevaæ vadanaÓÅlÃnÃæ d­¬hÃgrahavatÃæ ÓraddadhÃnÃnÃæ mandavivekinÃmanarthepÃyatvena sà deÓità jÃti÷ / tÃæ g­hïantu tÃvat / vedÃntÃbhyÃsinÃæ tu svayamevÃjÃdvayÃtmavi«ayo viveko bhavi«yatÅti na tu paramÃrthabuddhyà / te hi ÓrotriyÃ÷ sthÆlabuddhitvÃdajÃter ajÃtivastuna÷ sadà trasyantyÃtmanÃÓaæ manyamÃnà avivekina ityartha÷ / upÃya÷ sa avatÃrÃyetyuktam //42// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.43 ## __________ MandUpKC_4.43 ye caivamupalambhÃtsamÃcarÃccÃjÃterajÃtivastunastrasanto 'stivastvityadvayÃdÃtmano viyanti viruddhaæ yanti dvaitaæ pratipadyanta ityartha÷ / te«ÃmajÃtestrasatÃæ ÓraddhadhÃnÃnÃæ sanmÃrgÃvalambinÃæ jÃtido«Ã jÃtyupalambhak­tà do«Ã na setsyanti siddhiæ nopayÃsyanti, vivekamÃrgaprav­ttatvÃt / yadyapi kaÓciddo«a÷ syÃtso 'pyalpa eva bhavi«yati / samyagdarÓanÃpratipattihetuka ityartha÷ //43// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.44 nanÆpalambhasamÃcÃrayo÷ pramÃïatvÃdastyeva dvaitaæ vastviti, na; upalambhasamÃcÃrayorvyabhicÃrÃt / kathaæ vyabhicÃra ityucyate- ## __________ MandUpKC_4.44 upalabhyate hi mÃyÃhastÅ hastÅva hastinamivÃtra samÃcaranti, bandhanÃrohaïÃdihÃstisambandhibhirdharmairhastÅti cocyate 'sannapi yathà tathaivopalambhÃtsamÃcÃrÃddvaitaæ bhedarÆpamasti vastvityucyate / tasmÃnnopalambhasamÃcÃrau dvaitavastusadbhÃve hetu bhavata ityabhiprÃya÷ //44// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.45 kiæ puna÷ paramÃrthasadvastu yadÃspadà jÃtyÃhyasadbuddhaya ityÃha- ## __________ MandUpKC_4.45 ajÃti sajjÃtivadavabhÃsata iti jÃtyÃbhÃsam / tadyathà devadatto jÃyata iti / calÃbhÃsaæ calamivÃbhÃsata iti / yathà sa eva devadatto gacchatÅti / vastvÃbhÃsaæ vastu dravyaæ dharmi tadvadavabhÃsata iti vastvÃbhÃsam / yathà sa eva devadatto gauro dÅrgha iti jÃyate devadatta÷ spandate dÅrgho gaura ityevamavabhÃsate / paramÃrthatastvajamacalamavastutvamadravyaæ ca kiæ tadevaæprakÃram? vij¤Ãnaæ vij¤apti÷ / jÃtyÃdirahitatvÃcchÃntam / ata evÃdvayaæ ca tadittartha÷ //45// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.46 ## __________ MandUpKC_4.46 evaæ yathoktebhyo hetubhyo na jÃyate cittamevaæ dharmà Ãtmano 'jÃ÷ sm­tà brahmavidbhi÷ / dharmà iti bahuvacanaæ dehabhedÃnuvidhÃyitvÃdadvayasyaivopacÃrata÷ / evameva yathoktaæ vij¤Ãnaæ jÃtyÃdirahitamadvayamÃtmatattvaæ vijÃnantastyaktabÃhyai«aïÃ÷ punarnapatantyavidyÃdhvÃntasÃgare viparyaye / "tatra ko moha÷ ka÷ Óoka ekatvamanupaÓyata÷" (Å.u.7) ityÃdi mantravarïÃt //46// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.47 yathoktaæ paramÃrthadarÓanaæ prapa¤cayi«yannÃha- #<­juvakrÃdikÃbhÃsam alÃtaspanditaæ yathà / grahaïagrÃhakÃbhÃsaæ vij¤Ãnaspanditaæ tathà // MandUpK_4.47 //># __________ MandUpKC_4.47 yathà hi loka ­juvakrÃdiprakÃrÃbhÃsamalÃtaspanditamulkÃcalanaæ tathà grahaïagrÃhakÃbhÃsaæ vi«ayivi«ayÃbhÃsamityartha÷ / kiæ tadvij¤Ãnaspanditam / spanditamiva spanditamavidyayà / na hyacasya vij¤Ãnasya spandanamasti / ajÃcalamiti hyuktam //47// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.48 ## __________ MandUpKC_4.48 aspandamÃnaæ spandanavarjitaæ tadevÃlÃtam­jvÃdyÃkÃreïÃjÃyamÃnamanÃbhÃsamajaæ yathÃ; tathÃvidyayà spandamÃnamavidyoparame 'spandamÃnaæ jÃtyÃdyÃkÃreïÃnÃbhÃsamajamacalaæ bhavi«yitÅtyartha÷ //48// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.49 kiæ ca- ## __________ MandUpKC_4.49 tasminnevÃlÃte spandamÃna ­juvakrÃdyÃbhÃsà alÃtÃdanyata÷ kutaÓcidÃgatyÃlÃte naiva bhavantÅ7ti nÃnyatobhuva÷ / na ca tasmÃnnispandÃdalÃtÃdanyatra nirgatÃ÷ / na ca nispandamalÃtameva praviÓanti te //49// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.50 kiæ ca- ## __________ MandUpKC_4.50 na nirgatà alÃtÃtta ÃbhÃsà g­hÃdivaddravyatvÃbhÃvayogato dravyasyabhÃvo dravyatvam, tadabhÃvo dravyatvÃbhÃva÷, dravyatvÃbhÃvayogato dravyatvÃbhÃvayuktairvastutvÃbhÃvÃdityartha÷, vastuno hi praveÓÃdi sambhavati nÃvastuna÷ / vij¤Ãno 'pi jÃtyÃdyÃbhÃsÃstathaiva syurÃbhÃsasyÃviÓe«atastulyatvÃt //50// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.51-52 kathaæ tulyatvamityÃha- ## ## __________ MandUpKC_4.51-52 alÃtena samÃnaæ sarvaæ vij¤Ãnasya / sadÃcalatvaæ tu vij¤Ãnasya viÓe«a÷ / jÃtyÃdyÃbhÃsa vij¤Ãne 'cale kiÇk­tà ityÃha / kÃryakÃraïatÃbhÃvÃjjanyajanakatvÃnupapatterabhÃvarÆpatvÃdacintyÃste yata÷ sadaiva / yathÃsatsv­jvÃdyÃbhÃse«v ­jvÃdibuddhird­«ÂÃlÃtamÃtre tathÃstveva jÃtyÃdi«u vij¤ÃnamÃtre jÃtyÃdibuddhirm­«aiveti samudÃyÃrtha÷ //51-52 // _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.53 ajamekamÃtmatattvamiti sthitaæ tatra yairapi kÃryakÃraïabhÃva÷ kalpyate te«Ãm / ## __________ MandUpKC_4.53 dravyaæ dravyasyÃnyasyÃnyaddhetu÷ kÃraïaæ syÃnna tu tasyaiva tat / nÃpyadravyaæ kasyacitkÃraïaæ svatantraæ d­«Âaæ loke / na ca dravyatvaæ dharmÃïÃmÃtmÃnÃmupapadyate 'nyatvaæ và kutaÓcidyenÃnyasya kÃraïatvaæ kÃryatvaæ và pratipadyate / ato 'dravyatvÃdananyatvÃcca na kasyacitkÃryaæ kÃraïaæ vÃtmetyartha÷ //53// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.54 ## __________ MandUpKC_4.54 evaæ yathoktebhyo hetubhya Ãtmavij¤ÃnasvarÆpameva cittamiti na cittajà bÃhyadharmà nÃpi bÃhyadharmajaæ cittam / vij¤ÃnasvarÆpÃbhÃsamÃtratvÃtsarvadharmÃïÃm / evaæ na heto÷ phalaæ jÃyate nÃpi phalÃddheturiti hetuphalayorajÃtiæ hetuphalÃjÃtiæ praviÓantyadhyavasyanty Ãtmani hetuphalayorabhÃvameva pratipadyante brahmavida ityartha÷ //54// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.55 ye punarhetuphalayorabhinivi«ÂÃste«Ãæ kiæ syÃdityucyate- dharmÃdharmÃkhyasya hetorahaæ kartà mama dharmÃdharmau tatphalaæ kÃlÃntare kvacitprÃïinikÃye jÃto bhok«ya iti- ## __________ MandUpKC_4.55 yÃvaddhetuphalayorÃveÓo hetuphalÃgraha ÃtnyadhyÃropaïaæ taccittatetyartha÷,tÃvaddhetuphalayorudbhavo dharmÃdharmayosattphalasya cÃnucchedena prav­ttirityartha÷ / yadà punarmantrau«adhivÅryeïeva grahÃveÓo yathoktÃdvaitadaÓanenÃvidyodbhÆtahetuphalÃveÓo 'panÅto bhavati tadà tasmink«Åïe nÃsti hetuphalodbhava÷ //55// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.56 yadi hetuphalodbhavastadà ko do«a ityucyate- ## __________ MandUpKC_4.56 yÃvatsamyagdarÓanena hetuphalÃveÓo na nivartate 'k«Åïa÷ saæsÃrastÃvadÃyato dÅrgho bhavatÅtyartha÷ / k«Åïe punarhetiphalÃveÓe saæsÃraæ na prapadyate kÃraïÃbhÃvÃt //56// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.57 nanvajÃdÃtmano 'nyannÃstyeva tatkathaæ hetuphalayo÷ saæsÃrasya cotpattivinÃÓÃvucyete tvayÃ? Ó­ïu- ## __________ MandUpKC_4.57 saæv­tyà saævaraïaæ saæv­tiravidyÃvi«ayo laukiko vyavahÃrastà saæv­tyà jÃyate sarvam / tenÃvidyÃvi«aye ÓÃÓvataæ nityaæ nÃsti vai / ata utpattivinÃÓalak«aïa÷ saæsÃra Ãyata ityucyate / paramÃrthasadbhÃvena tvajaæ sarvamÃtmaiva yasmÃt / ato jÃtyabhÃvÃducchedastena nÃsti vai kasyaciddhetuphalÃderityartha÷ //57// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.58 ## __________ MandUpKC_4.58 ye 'pyÃtmÃno 'nye ca dharmà jÃyanta iti kalpyante ta ityevaæ prakÃrà yathoktà saæv­tinirdiÓyata iti saæv­tyaiva dharmà jÃyante; na te tattvata÷ paramÃrthatoya jÃyante / yatpunastatsaæv­tyà janma te«Ãæ dharmÃïÃæ yathoktÃnÃæ yathà mÃyayà janma tathà tanmÃyopamaæ pratyetavyam / mÃyà nÃma vastu tarhi? naivam; sà ca mÃyà na vidyate, mÃyetyavidyamÃnasyÃkhyetyabhiprÃya÷ //58// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.59 kathaæ mÃyopamaæ te«Ãæ dharmÃïÃæ janmetyÃha- ## __________ MandUpKC_4.59 yathà mÃyÃmayÃdbÅjÃjjÃyate tanmayo mÃyÃmayo 'Çkuro nÃsÃÇkuro nityo na cocchedÅ vinÃÓÅ vÃbhÆtatvÃttadvadeva dharme«u janmanÃÓÃdiyojanà yuktir na tu paramÃrthato dharmÃïÃæ janma nÃÓo và yujyata ityartha÷ //59// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.60 ## __________ MandUpKC_4.60 paramÃrthatastvÃtmasvaje«u nityaikarasavij¤aptimÃtrasattÃke«u ÓÃÓvato 'ÓÃÓvata ita và nÃbhidhà nÃbhidhÃnaæ pravartata ityartha÷ / yatra ye«u varïyante yairarthÃste varïÃæ Óabdà na pravartante 'bhidhÃtuæ prakÃÓayituæ na pravartanta ityartha÷ / idamevamiti viveko viviktatà tatra nityo 'nitya iti nocyate / "yato vÃco nivartante"(tai.u.2 / 4 / 1) iti Órute÷ //60// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.61-62 ## ## __________ MandUpKC_4.61-62 yatpunarvÃggocaratvaæ paramÃrthato 'dvayasya vij¤ÃnamÃtrasya tanmanasa÷ spandanamÃtraæ na paramÃrthata iti / uktÃrthau Ólokau //61-62 // _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.63 itaÓca vÃggocarasyÃbhÃvo dvaitasya- ## __________ MandUpKC_4.63 svapnÃnpaÓyatÅti svapnad­kpracaranparyaÂansvapne svapnasthÃne dik«u vai daÓasu sthitÃnvartamÃnäjÅvÃnprÃïino 'ï¬ajÃnsvedajÃnvà yÃnsadà paÓyati //63// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.64 yadyevaæ tata÷ kim? ucyate- ## __________ MandUpKC_4.64 svapnad­ÓaÓcittaæ svapnad­kcittaæ tena d­ÓyÃste jÅvÃstatastasmÃtsvapnad­kcittÃtp­thaÇna vidyante na santÅtyartha÷ / cittameva hyanekajÅvÃdibhedÃkÃreïa vikalpyate / tathà tadapi svapnad­kcittamidaæ tadd­Óyameva, tena svapnad­Óà d­Óyaæ tadd­Óyam / ata÷ svapnad­gvyatirekeïa cittaæ nÃma nÃstÅtyartha÷ //64// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.65-66 ## ## __________ MandUpKC_4.65-66 jÃgrato d­Óyà jÅvÃstaccittÃvyatiriktÃÓcittek«aïÅyatvÃtsvapnad­kcittek«aïÅyajÅvavat / tacca jÅvek«aïÃtmakaæ cittaæ dra«Âuravyatiriktaæ dra«Âud­ÓyatvÃtsvapnacittavat / uktÃrthamanyat //65-66 // _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.67 ## __________ MandUpKC_4.67 jÅvacitta ubhe cittacaitye te 'nyonyad­Óya itaretaragamye / jÅvÃdivi«ayÃpek«aæ hi cittaæ nÃma bhavati / cittÃpek«aæ hi jÅvÃdi d­Óyam / ataste 'nyenyad­Óye / tasmÃnna ki¤cidastÅti cocyate cittaæ và cittek«aïÅyaæ và kiæ tadastÅti vivekinocyate / na hi svapne hastÅ hasticittaæ và vidyate tathehÃpi vivekinÃmityabhiprÃya÷ / katham? lak«aïÃÓÆnyaæ lak«yate 'nayeti lak«aïà pramÃïaæ pramÃïaÓÆnyamubhayaæ cittaæ caityaæ dvayaæ yatastanmatenaiva taccittatayaiva tadg­hyate / na hi ghaÂamatiæ pratyÃkhyÃya ghaÂo g­hyate nÃpi ghaÂaæ pratyÃkhyÃya ghaÂamati÷ / na hi tatra pramÃïaprameyabheda÷ Óakyate kalpayitumityabhiprÃya÷ //67// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.68-70 ## ## ## __________ MandUpKC_4.68-70 mÃyÃmayo mÃyÃvinà ya÷ k­to nirmitako mantrau«adhyÃdibhirni«pÃdita÷ / svapnamÃyÃnirmitakà aï¬ajÃtayo jÅvà yatà jÃyante mriyante ca tachà manu«yÃdilak«aïà avidyamÃnà eva citta vikalpanÃmÃtrà ityarta÷ //68-70 // _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.71 ## __________ MandUpKC_4.71 vyavahÃrasatyavi«aye jÅvÃnÃæ janmamaraïÃdÅ÷ svapnÃdi jÅvavadityuktam / uttamaæ tu paramÃrthasatyaæ na kaÓcijjÃyate jÅva iti / uktÃrthamanyat //71// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.72 ## __________ MandUpKC_4.72 sarvaæ grÃhyagrÃhakavaccittaspanditameva dvayaæ cittaæ paramÃrthata Ãtmaiveti nirvi«ayaæ tena nirvi«ayatvena nityamasaÇgaæ kÅrtitam / "asaÇgo hyayaæ puru«a÷"(b­.u. 4 / 3 / 15,16) iti Órute÷ / savi«ayasya hi vi«aye saÇga÷ / nirvi«ayatvÃccittamasaÇgamityartha÷ //72// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.73 nanu nirvi«ayatvena cedasaÇgatvaæ cittasya na ni÷saÇgatà bhavati yasmÃcchÃstà ÓÃstraæ Ói«yaÓcetyevamÃdervi«ayasya vidyamÃnatvÃt / nai«a do«a÷ ; kasmÃt- ## __________ MandUpKC_4.73 ya÷ padÃrtha÷ ÓÃstrÃdirvidyate sa kalpitasaæv­tyÃ; kalpità ca sà paramÃrthapratipatyupÃyatvena saæv­tiÓca sÃ, tayà yo 'sti paramÃrthena nÃstyasau na vidyate / j¤Ãte dvaitaæ na vidyata ityuktam / yaÓca paratantrÃbhisaæv­tyà paraÓÃstravyavahÃreïa syÃtpadÃrtha÷ sa paramÃrthato nirÆpyamÃïo nÃstyeva / tena yuktamuktamasaÇgaæ tena kÅrtimiti //73// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.74 nanu ÓÃstrÃdÅnÃæ saæv­titve 'ja itÅyamapi kalpanÃæ saæv­ti÷ syÃt? satyamevam- ## __________ MandUpKC_4.74 ÓÃstrÃdikalpitasaæv­tyaivÃja ityucyate / paramÃrthena nÃpyajo yasmÃtparatantrÃbhini«pattyà paraÓÃstrasiddhimapek«ya yo 'ja ityukta÷ sa saæv­tyà jÃyate / ato 'ja itÅyamapi kalpanà paramÃrthavi«aye naiva kramata ityartha÷ //74// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.75 yasmÃdasadvi«ayastasmÃt- ## __________ MandUpKC_4.75 asatyabhÆte dvaite 'bhiniveÓo 'sti kevalam / abhiniveÓa ÃgrahamÃtram / dvayaæ tatra na vidyate / mithyÃbhiniveÓamÃtraæ ca janmana÷ kÃraïaæ yasmÃttasmÃddvayÃbhÃvaæ buddhvà nirnimitto niv­ttamithyÃdvayÃbhiniveÓo ya÷ sa na jÃyate //75// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.76 ## __________ MandUpKC_4.76 jÃtyÃÓramavihità aÓÅrvarjitairanu«ÂhÅyamÃnà dharmà devatvÃdiprÃptihetava uttamÃ÷ kevalÃÓca dharmÃ÷ / adharmavyÃmiÓrà manu«yatvÃdiprÃptyarthà madhyamÃ÷ / tiryagÃdiprÃptinimittà adharmalak«aïÃ÷ prav­ttiviÓe«ÃÓcÃdhamÃ÷ / tÃnuttamamadhyamÃdhamÃnavidyÃparikalpitÃnyadaikamevÃdvitÅyamÃtmatattvaæ sarvakalpanÃvarjitaæ jÃnanna labhate na paÓyati yathà bÃlaird­ÓyamÃnaæ gagane malaæ vivekÅ na paÓyati tadvattadà na jÃyate notpadyate cittaæ devÃdyÃkÃrairuttamÃdhamamadhyamaphalarÆpeïa na hyasati hetau phalamutpadyate bÅjÃdyabhÃva iva sasyÃdi //76// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.77 hetvabhÃve cittaæ notpadyata iti hyuktam / sa punaranutpattiÓcittasya kÅd­ÓÅtyucyate- ## __________ MandUpKC_4.77 paramÃrthadarÓanena nirastadharmÃdharmÃkhyotpattinimittasyÃnimittasya cittasyeti yà mok«ÃkhyÃnutpatti÷ sà sarvadà sarvÃvasthÃsu samà nirviÓe«Ãdvayà ca / pÆrvamapyajÃtasyaivÃnutpannasya cittasya sarvasyÃdvayasyetyartha÷ / yasmÃtprÃgapu vij¤ÃnÃccittad­Óyaæ tadadvayaæ janma ca tasmÃdajÃtasya sarvasya sarvadà cittasya samÃdvayaivÃnutpattirna puna÷ kadÃcidbhavati kadÃcidvà na bhavati / sarvadaikarÆpaivetyartha÷ //77// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.78 yathoktena nyÃyena janmanimittasya dvayasyÃbhÃvÃt- ## __________ MandUpKC_4.78 animittatÃæ ca satyÃæ paramÃrtharÆpÃæ buddhvà hetuæ dharmÃdikÃraïaæ devÃdiyoniprÃptaye p­thaganÃpnuvannanupÃdadÃnastyaktabÃhyai«aïa÷ sankÃmaÓokÃdivarjitamavidyÃdirahitamabhayaæ padamaÓnute punarna jÃyata ityartha÷ //78// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.79 ## __________ MandUpKC_4.79 yasmÃd bhÆtÃbhiniveÓÃdasati dvaye dvayÃstitvaniÓcayo 'bhÆtÃbhiniveÓastasmÃdavidyÃvyÃmoharÆpÃddhi sad­Óe tadanurÆpe taccittaæ pravartate / tasya dvayasya vastuno 'bhÃvaæ yadà buddhavÃæstadà tasmÃnni÷saÇgo nirapek«aæ sadvinivartate 'bhÆtÃbhiniveÓavi«ayÃt //79// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.80 ## __________ MandUpKC_4.80 niv­tasya dvaitavi«ayÃdvi«ayÃntare cÃprav­ttasyÃbhÃvadarÓanena cittasya niÓcalà calanavarjità brahmasvarÆpaiva tadà sthiti÷ / yai«Ã brahmasvarÆpà sthitiÓcittasyÃdvayavij¤Ãnaikarasaghanalak«aïÃ, sa hi yasmÃdvi«ayo gocara÷ paramÃrthadarÓinÃæ buddhÃnÃæ tasmÃttatsÃmyaæ paraæ nirviÓe«amajamadvayaæ ca //80// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.81 punarapi kÅd­ÓaÓcÃsau buddhÃnÃæ vi«aya ityÃha- ## __________ MandUpKC_4.81 svayameva tatprabhÃtaæ bhavati, nÃdityapÃdyapek«am; syaya¤jyoti÷ svabhÃvamityartha÷ / sak­dvibhÃta÷ sadaiva vibhÃta ityetade«a evaælak«aïa ÃtmÃkhyo dharmo dhÃtusvabhÃvato vastusvabhÃvata ityartha÷ //81// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.82 evamucyamÃnamapi paramÃrthatattvaæ kasmÃllaukikairna g­hyata ityucyate- ## __________ MandUpKC_4.82 yasmÃdyasya kasyaciddvayavastuno dharmasya graheïa grahaïÃveÓena mithyÃbhinivi«Âatayà sukhamÃvriyate 'nÃyÃsenÃcchÃdyata ityartha÷ / dvayopalabdhinimittaæ hi tatrÃvaraïaæ na yatnÃntaramapek«yate / du÷khaæ ca vivriyate prakaÂÅkriyate, paramÃrthaj¤Ãnasya durlabhatvÃt / bhagavÃnasÃvÃtmadvayo deva ityartha÷, ato vedÃntairÃcÃryaiÓca bahuÓa ucyamÃno 'pi naiva j¤Ãtuæ Óakya ityartha÷ / "ÃÓcaryo vaktà kuÓalo 'sya labdhÃ"(ka.u.1 / 2 / 7) iti Órute÷ //82// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.83 asti nÃstÅtyÃdisÆk«mavi«ayà api paï¬itÃnÃæ grahà bhagavata÷ paramÃtmana Ãvaraïa eva kimuta mƬhajanÃnÃæ buddhilak«aïà ityevamarthaæ pradarÓayannÃha- ## __________ MandUpKC_4.83 astyÃtmeti vÃdÅ kaÓcitpratipadyate / nÃstÅtyaparo vainÃÓiko 'sti nÃstÅtyaparor'dhavainÃÓika÷ sadasadvÃdÅ digvÃsÃ÷ / nÃsti nÃstÅtyatyantaÓÆnyavÃdÅ / tatrÃstibhÃvaÓcala÷, ghaÂÃdyanityavilak«aïatvÃt / nÃstibhÃva÷ sthira÷ sadÃviÓe«atvÃt / ubhayaæ calasthiravi«ayatvÃtsadasadbhÃvo 'bhÃvo 'tyantÃbhÃva÷ / prakÃracatu«ÂayasyÃpi tairataiÓcalisthirobhayÃbhÃvai÷ sadasadÃdivÃdÅ sarvo 'pi bhagavantamÃv­ïotyeva bÃliÓo 'vivekÅ / yadyapi paï¬ito bÃliÓa eva paramÃrthatattvÃnavabodhÃckimu svabhÃvamƬho jana ityabhiprÃya÷ //83// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.84 kÅd­kpuna÷ paramÃrthatattvaæ yadavabodhÃdabÃliÓa÷ paï¬ito bhavatÅtyÃha- ## __________ MandUpKC_4.84 koÂhya÷ prÃvÃdukaÓÃstranirïayÃntà età uktà asti nÃstÅtyÃdyÃÓcatasro yÃsÃæ koÂÅnÃæ grahairgrahaïairÆpalabdhiniÓcayai÷ sadà sarvadÃv­ta ÃcchÃditaste«Ãmeva prÃvÃdukÃnÃæ ya÷ sa bhagavÃnÃbhirastinÃstÅtyÃdikoÂibhiÓcatas­bhirapyasp­«Âo 'styÃdivikalpanÃvarjita ityetadyena muninà d­«Âo j¤Ãto vedÃnte«vaupani«ada÷ puru«a÷ sa sarvad­ksarvaj¤a÷ paramÃrthapaï¬ita ityartha÷ //84// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.85 ## __________ MandUpKC_4.85 prÃpyaitÃæ yathoktÃæ k­tsnÃæ samastÃæ sarvaj¤atÃæ brÃhmaïyaæ padaæ"sa brÃhmaïa÷"(b­.u.3 / 8 / 10) "e«a nityo mahimà brÃhmaïasya" (b­.u.4 / 4 / 23) iti Órute÷ ; ÃdimadhyÃntà utpattisthitilayà anÃpannà aprÃptà yasyÃdvayasya padasya na vidyante tadanÃpannÃdimadhyÃntaæ brÃhmaïyaæ padam, tadeva prÃpya labdhvà kimata÷ paramasmÃdÃtmalÃbhÃdÆrdhvamÅhate ce«Âate ni«prayojanamityartha÷ / "naiva tasya k­tenÃrtha÷"(gÅtà 3 / 18) ityÃdism­te÷ //85// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.86 ## __________ MandUpKC_4.86 viprÃïÃæ brÃhmaïÃnÃæ vinayo vinÅtatvaæ svÃbhÃvikaæ yadetÃtmasvarÆpeïÃvasthÃnam / e«a vinaya÷ Óamo 'pye«a eva prÃk­ta÷ svÃbhÃviko 'k­taka ucyate / damo 'pye«a eva prak­tidÃntatvÃtsvabhÃvata eva copaÓÃntarÆpatvÃdbrahmaïa÷ / evaæ yathoktaæ svabhÃvopaÓÃntaæ brahma vidväÓamamupaÓÃntiæ svÃbhÃvikÅæ brahmasvarÆpÃæ vrajed brahmasvarÆpeïÃvati«Âhata ityartha÷ //86// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.87 evamanyonyaviruddhatvÃtsaæsÃrakÃraïÃni rÃgadve«ado«ÃspadÃni prÃvÃdukÃnÃæ darÓanÃni / ato mithyÃdarÓanÃni tÃnÅti tadyuktibhireva darÓayitvà catu«koÂivarjitatvÃdrÃhÃdido«ÃnÃspadaæ svabhÃvaÓÃntamadvaitadarÓanameva samyagdarÓamityupasaæh­tam / athedÃnÅæ svaprakriyÃpradarÓanÃrtha Ãrambha÷- ## __________ MandUpKC_4.87 savastu saæv­tisatà vastunà saha vartata iti savastu, tathà copalabdhirupalambhastena saha vartata iti sopalbhaæ ca ÓÃstrÃdisarvavyavahÃrÃspadaæ grÃhyagrÃhakalak«aïaæ dvayaæ laukikaæ lokÃdanapetaæ lokikaæ jÃgaritamityetat / evaæ lak«aïaæ jÃgaritami«yate vedÃnte«u / avastu saæv­terapyabhÃvÃt / sopalambhaæ vastuvadupalambhanamupalambho 'satyapi vastuni tena saha vartata iti sopalambhaæ ca / Óuddhaæ kevalaæ pravibhaktaæ jÃgaritÃtsthÆlÃllaukikaæ sarvaprÃïisÃdhÃraïatvÃdi«yate svapna ityartha÷ //87// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.88 ## __________ MandUpKC_4.88 avastvanupalambhaæ ca grÃhyagrahaïavarjitamityetat, lokottaram ata eva lokÃtÅtam / grÃhyagrahaïavi«ayo hi lokastadabhÃvÃtsarvaprav­ttibÅjaæ su«uptamityetadevaæ sm­tam / sopÃyaæ paramÃrthatattvaæ laukikaæ Óuddhalaukikaæ lokottaraæ ca krameïa yena j¤Ãnena j¤Ãyate tajj¤Ãnam / j¤eyametÃnyeva trÅïi / etadvyatirekeïa j¤eyÃnupapatte÷ sarvaprÃvÃdukakalpitavastuno 'traivÃntarbhÃvÃt / vij¤eyaæ paramÃrthasatyaæ turyÃkhyamadvayamajamÃtmatattvamityartha÷ / sadà sarvadai9tallaukikÃdivij¤eyÃntaæ buddhai÷ paramÃrthadarÓibhirbrahmavidbhi÷ prakÅrtitam //88// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.89 ## __________ MandUpKC_4.89 j¤Ãne ca laukikÃdivi«aye, j¤eye ca laukikÃdau trividhe- pÆrvaæ laukikaæ sthÆlam, tadabhÃvena paÓcÃcchuddhaæ laukikam, tathÃbhÃvena lokottaramityevaæ krameïa sthÃnatrayÃbhÃvena paramÃrthasatye turye 'dvaye 'je 'bhaye vidite svayamevÃtmasvarÆpameva sarvaj¤atà sarvaÓcÃsau j¤aÓca sarvaj¤astadbhÃva÷ sarvaj¤atÃ, ihÃsmiælloke bhavati mahÃdhiyo mahÃbuddhe÷ / sarvalokÃtiÓayavastuvi«ayabuddhitvÃdevaævida÷ sarvatra sarvadà bhavati / sak­dvidite svarÆpe vyabhicÃrÃbhÃvÃdityartha÷ / na hi paramÃrthavido j¤ÃnodbhavÃbhibhavau sto yathÃnye«Ãæ prÃvÃdukÃnÃm //89// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.90 laukikÃdÅnÃæ krameïa j¤eyatvena nirdeÓÃdastitvÃÓaÇkà paramÃrthato mà bhÆdityÃha- ## __________ MandUpKC_4.90 heyÃni ca laukikÃdÅni trÅïi jÃgaritasvapnasu«uptÃnyÃtmanyasattvena rajjvÃæ sarpavaddhÃtavyÃnÅtyartha÷ / j¤eyamiha catu«koÂivarjitaæ paramÃrthatattvam / ÃpyÃnyÃptavyÃni tyaktabÃhyai«aïÃtrayeïa bhik«uïà pÃï¬ityabÃlyamaunÃkhyÃni sÃdhanÃni / pÃkyÃni rÃgadve«amohÃdayo do«Ã÷ ka«ÃyÃkhyÃni paktavyÃni / sarvÃïyetÃni heyaj¤eyÃpyapÃkyÃni vij¤eyÃni bhik«uïopÃyatvenetyartha÷, agrayÃïÃta÷ prathamata÷ / te«Ãæ heyÃdÅnÃmanyatra vij¤eyÃtparamÃrthasatyaæ vij¤eyaæ brahmaikaæ varjayitvÃ, upalbhanamupalambho 'vidyÃkalpanÃmÃtram / heyÃpyÃpakye«u tri«vapi sm­to brahmavidbhirna paramÃrthasatyatà trayÃïÃmityartha÷ //90// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.91 paramÃrthatastu- ## __________ MandUpKC_4.91 prak­tyà svabhÃvata ÃkÃÓavadÃkÃÓatulyÃ÷ sÆk«manira¤janasarvagatatvai÷ sarve dharmà ÃtmÃno j¤eyÃæ mumuk«ubhiranÃdayo nityÃ÷ / bahuvacanak­tabhedÃÓaÇkÃæ nirÃkurvannÃha- kvacana ki¤cana kindidaïumÃtramapi te«Ãæ na vidyate nÃnÃtvamiti //91// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.92 j¤eyatÃpi dharmÃïÃæ saæv­tyaiva na paramÃrthata ityÃha- #<ÃdibuddhÃ÷ prak­tyaiva sarve dharmÃ÷ suniÓcitÃ÷ / yasyaivaæ bhavati k«Ãnti÷ so 'm­tatvÃya kalpate // MandUpK_4.92 //># __________ MandUpKC_4.92 yasmÃdÃdau buddhà ÃdibuddhÃ÷ prak­tyaiva svabhÃvata eva yathà nityaprakÃÓasvarÆpa÷ savitaivaæ nityabodhasvarÆpà ityartha÷ sarve dharmÃ÷ sarva ÃtmÃna÷ / na ca te«Ãæ niÓcaya÷ kartavyo nityaniÓcitasvarÆpà ityartha÷ / na saædihyamÃnasvarÆpà evaæ naivaæ ceti / yasya mumuk«orevaæ yathoktaprakÃreïa sarvadà bodhaniÓcayanirapek«atÃtmÃrthaæ parÃrthaæ và yathà savità nityaæ prakÃÓÃntaranirapek«a÷ svÃrthaæ paramÃrthaæ cetyevaæ bhavati k«ÃntirbodhakartavyatÃnirapek«atà sarvadà svÃtmani sa am­tatvÃyÃm­tabhÃvÃya kalpate mok«Ãya samartho bhavatÅtyartha÷ //92// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.93 tathà nÃpi ÓÃntikartavyatÃtmanÅtyÃha- #<ÃdiÓÃntà hy anutpannÃ÷ prak­tyaiva sunirv­tÃ÷ / sarve dharmÃ÷ samÃbhinnà ajaæ sÃmyaæ viÓÃradam // MandUpK_4.93 //># __________ MandUpKC_4.93 yasmÃdÃdiÓÃntà nityameva ÓÃntà anutpannà ajÃÓca prak­tyaiva sunirv­tÃ÷ su«ÂhÆparatasvabhÃvà ityartha÷, sarve dharmÃ÷ samÃÓcÃbhinnÃÓca samÃbhinnÃ÷, ajaæ sÃmyaæ viÓÃradaæ viÓuddhamÃtmatatvaæ yasmÃttasmÃcchÃntirmok«o và nÃsti kartavya ityartha÷, na hi nityaikasvabhÃvasya k­taæ ki¤cidarthavatsyÃt //93// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.94 ye yathoktaæ paramÃrthatattvaæ pratipannÃsta evÃk­païà loke k­païà evÃnya ityÃha- ## __________ MandUpKC_4.94 yasmÃdbhedanimnà bhedÃnuyÃyina÷ saæsÃrÃnugà ityartha÷ ; ke? p­dagvÃdÃ÷ p­thaÇnÃnà vastvityevaæ vadanaæ ye«Ãæ te p­thagvÃdà dvaitina ityartha÷, tasmÃtte k­païÃ÷ k«udrÃ÷ sm­tÃ÷; yasmÃdvaiÓÃradyaæ viÓuddhirnÃsti te«Ãæ bhede vicaratÃæ dvaitamÃrge 'vidyÃkalpite sarvadà vartamÃnÃnÃmityartha÷ / ato yuktameva te«Ãæ kÃrpaïyamityabhiprÃya÷ //94// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.95 yadidaæ paramÃrthatattvamamahÃtmabhirapaï¬itairvedÃntabahi÷«Âhai÷ k«udrairalpapraj¤airanavagÃhyamityÃha- ## __________ MandUpKC_4.95 aje sÃmye paramÃrthatattva evameveti ye kecitstrÃyadayo 'pi suniÓcità bhavi«yanti cetta eva hi loke mahÃj¤Ãnà niratiÓaya tattvavi«ayaj¤Ãnà ityartha÷ / tacca te«Ãæ vartma te«Ãæ viditaæ paramÃrthatattvaæ sÃmÃnyabuddhiranyo loko na gÃhate nÃvatariti na vi«ayÅkarotÅtyartha÷ / sarvÃbhÆtÃtmabhÆtasya sarvabhÆtahitasya ca / devà api mÃrge muhyantyapadasya padai«iïa÷ / "ÓakunÅnÃmivÃkÃÓe gatirnaivopalabhyate"(mahÃ.ÓÃ.239 / 23,24) ityÃdismaraïÃt //95// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.96 kathaæ mahÃj¤ÃnatvamityÃha- ## __________ MandUpKC_4.96 aje«vanutpanne«vacale«u dharme«vÃtmasvajamacalaæ ca j¤Ãnami«yate savitarÅvau«ïyaæ prakÃÓaÓca yatastasmÃdasaækrÃntamarthÃntare j¤Ãnamajami«yate / yasmÃnna kramater'thÃntare j¤Ãnaæ tena kÃraïenÃsaÇgaæ tatkÅrtitamÃkÃÓakalpamityuktam //96// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.97 ## __________ MandUpKC_4.97 ito 'nye«Ãæ vÃdinÃmaïumÃtre 'pi vaidharmye vastuni bahirantarvà jÃyamÃna utpÃdyamÃne 'vipaÓcito 'vivekino 'saÇgatà asaÇgatvaæ sadà nÃsti kimuta vaktayavyamÃvaraïacyutirbandhanÃÓo nÃstÅti //97// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.98 te«ÃmÃvaraïacyutirnÃstÅti bruvatÃæ svasiddhÃnte 'bhyupagataæ tarhi dharmÃïÃmÃvaraïam / netyucyate / ## __________ MandUpKC_4.98 alabdhÃvaraïÃ÷- alabdhamaprÃptamÃvaraïamavidyÃdibandhanaæ ye«Ãæ te dharmà alabdhÃvaraïà bandhanarahità ityartha÷, prak­tinirmalÃ÷ svabhÃvaÓuddhà Ãdau buddhÃstathà muktà yasmÃnnityaÓuddhabuddhamuktasvabhÃvÃ÷ / yadyevaæ kathaæ tarhi budhyanta ityucyate? nÃyakÃ÷ svÃmina÷ samarthà boddhuæ bodhaÓaktimatsvabhÃvà ityartha÷, yathà nityaprakÃÓasvarÆpo 'pi savità prakÃÓata ityucyate yathà và nityaniv­ttagatayo 'pi nityameva ÓailÃsti«ÂhantÅtyucyate tadvat //98// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.99 ## __________ MandUpKC_4.99 yasmÃnna hi kramate buddhasya paramÃrthadarÓino j¤Ãnaæ vi«ayÃntare«u dharme«u dharmasaæsthaæ savitarÅva prabhÃ, tÃyinas tÃyo 'syÃstÅti tÃyÅ, saætÃnavato nirantarasyÃkÃÓakalpasyetyartha÷, pÆjÃvato và praj¤Ãvato vÃ, sarve dharmà ÃtmÃno 'pi tathà j¤ÃnavadevÃkÃÓakalpatvÃnna kramante kvacidapyarthÃntara ityartha÷ / yadÃdÃvupanyastaæ j¤ÃnenÃkÃÓakalpenetyÃdi tadidamÃkÃÓakalpasya tÃyino buddhasya tadananyatvÃdÃkÃÓakalpaæ j¤Ãnaæ na kramaye kvacidapyarthÃntare / tathà dharmà iti / ÃkÃÓamivÃcalamavikriyaæ niravayavaæ nityamadvitÅyamasaÇgamad­ÓyamagrÃhyamaÓanÃyÃdyatÅtaæ brahmÃtmatattvam / "na hi dra«Âurd­«Âerviparilopo vidyate"(b­.u.4 / 3 / 23) iti Órute÷ / j¤Ãnaj¤eyaj¤Ãt­bhedarahitaæ paramÃrthatattvamadvayam etanna buddhena bhëitam / yadyapi bÃhyÃrthanirÃkaraïaæ j¤ÃnamÃtrakalpanà cÃdvayavastusÃmÅpyamuktam / idaæ tu paramÃrthatattvamadvaitaæ vedÃnte«veva vij¤eyamityartha÷ //99// _______________________________________________________________________ START MandUpK 4.100 ÓÃstrasamÃptau paramÃrthatattvastutyarthaæ namaskÃra ucyate- ## __________ MandUpKC_4.100 durdarÓaæ du÷khena darÓanamasyeti durdarÓam, asti nÃstÅti catu«koÂivarjitatatvÃddurvij¤eyamityartha÷ / ata evÃtigambhÅraæ du«parveÓaæ mahÃsamudravadak­tapraj¤ai÷, ajaæ sÃmyaæ viÓÃradam Åd­kpadamanÃnÃtvaæ nÃnÃtvavarjitaæ buddhvÃvagamya tadbhÆtÃ÷ santo namaskurmastasmai padÃya, avyavahÃryamapi vyavahÃragocaramÃpÃdya yathÃbalaæ yathÃÓaktÅtyartha÷ //100// iti ÓaÇkarabhagavata÷ k­tau gau¬apÃdÅyÃgamaÓÃstravivaraïe 'lÃtaÓÃntyÃkhyaæ caturthaæ prakaraïam // ##