Agamasastra
4) Alatasantiprakarana

containing:
1) Mandukyopanisatkarika by Gaudapada 
   (also known as Gaudapadakarika, Mandukyakarika or Agamasastra)
2) Agamasastrabhasya (commentary ascribed to Samkara)

NOTE: The term "Agamasastra" is applied to the entire compilation.


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.

In addition, the Sansknet version came in a kind of semi-pausa format, 
with Sandhi rules applied only in part. 
In this GRETIL version Sandhi rules are applied throughout, 
although some cases may have escaped the conversion routine.

The text of Gaudapada's Karikas has been checked against the ed. by A.V. Kathavate,
Poona 1890 (Anandasrama Sanskrit Series, 10).
The text of the commentary is not proofread!


REFERENCE SYSTEM (added):
MandUpK_ = Gauóapàda's Màõóåkyopaniùatkàrikà
MandUpKC_ = âgama÷àstrabhàùya (i.e., øaükara's comm. on MandUpK)

#<...># = BOLD



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





#<alàta÷àntiprakaraõa>#


oükàranirõayadvàreõàgamataþ pratij¤àtasyàdvaitasya bàhyaviùayabhedavaitathyàcca siddhasya punaradvaite ÷àstrayuktibhyàü sàkùànnirdhàritasyaitaduttamaü satyamityupasaühàraþ kçto 'nte /
tasyaitatyàgamàrthasyàdvaitadar÷anasya pratipakùabhåtà dvaitino vainà÷ikà÷ca teùàü cànyonyavirodàdràgadveùàdikle÷àspadaü dar÷anamiti mithyàdar÷anatvaü såcitam /
kle÷ànàspadatvàtsamyagdar÷anamityadvaitadar÷anaü ståyate /
tadiha vistareõànyonyaviruddhatayàsamyagdar÷anatvaü pradar÷ya tatpratiùedhenàdvaitadar÷anasiddhirupasaühartavyàvãtanyàyenetyalàta÷ànd iràrabhyate /


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.1

tatràdvaitadar÷anasampradàyakartur advaitasvaråpeõaiva namaskàràrtho 'yamàdya÷lokaþ /
àcàryapåjà hyabhipretàrthasiddhyartheùyate ÷àstràrambhe /


#<j¤ànenàkà÷akalpena dharmànyo gaganopamàn /
j¤eyàbhinnena saübuddhas taü vande dvipadàü varam // MandUpK_4.1 //>#


__________

MandUpKC_4.1
àkà÷eneùadasamàptamàkà÷akalpamàkà÷atulyametat /
tenàkà÷akalpena j¤ànena, kim? dharmànàtmanaþ, kiüvi÷iùñàngaganopamàngaganamupamà yeùàü te gaganopamàstànàtmano dharmàn /
j¤ànasyaiva punarvi÷eùaõam- j¤eyairdharmairàtmabhirabhinnamagnyuùõavatsavitçprakà÷avacca j¤ànaü tena j¤eyàbhinnena j¤ànenàkà÷akalpena j¤eyàtmasvaråpàvyatiriktena gaganopamàndharmànyaþ saübuddhaþ saübuddhavàniti, ayameve÷varo yo nàràyaõàkhyastaü vande 'bhivàdaye dvipadàü varaü dvipadopalakùitànàü puruùàõàü varaü pradhànaü puruùottamamityabhipràyaþ /

upadeùñçnamaskàramukhena j¤ànaj¤eyaj¤àtçbhedarahitaü paramàrthadar÷anamiha prakaraõe pratipipàdayiùitaü pratipakùapratiùedhadvàreõa pratij¤àtaü bhavati //1//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.2

adhunà9dvaitadar÷anayogasya namaskàrastatstutaye-


#<aspar÷ayogo vai nàma sarvasattvasukho hitaþ /
avivàdo 'viruddha÷ ca de÷itas taü namàmy aham // MandUpK_4.2 //>#


__________

MandUpKC_4.2
spar÷anaü spar÷aþ sambandho na vidyate yasya yogasya kenacitkadàcidapi sa aspar÷ayogo brahmasvabhàva eva, vai nàmeti brahmavidàmaspar÷ayoga ityevaüprasiddha ityarthaþ /
sa ca sarvasattvasukhaþ /
bhavati ka÷cidatyantasukhasàdhanavi÷iùño 'pi duþkharåpaþ, yathà tapaþ /
ayaü tu na tathà /
kiü tarhi sarvasattvànàü sukhaþ /

tatheha bhavati ka÷cidviùayopabhogaþ sukho na hito 'yaü tu sukho hita÷ca nityamapracalitasvabhàvatvàt kiü càvivàdo viruddha vadanaü vivàdaþ pakùapratipakùaparigraheõa yasminna vidyate sa avivàdaþ /
kasmàt? yato 'viruddha÷ca /
ya ãdç÷o yogo de÷ita upadiùñaþ ÷àstreõa taü namàmyahaü praõamàmãtyarthaþ //2//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.3

kathaü dvaitinaþ parasparaü virudhyante? ityucyate /

#<bhåtasya jàtim icchanti vàdinaþ kecid eva hi /
abhåtasyàpare dhãrà vivadantaþ parasparam // MandUpK_4.3 //>#


__________

MandUpKC_4.3
bhåtasya vidyamànasya vastuno jàtimutpattimicchanti vàdinaþ kecideva hi sàükhyà na sarvaü eva dvaitinaþ /
yasmàdabhåtasyàvidyamànasyàpare vai÷eùikà naiyàyikà÷ca dhãrà dhãmantaþ praj¤àbhimànina ityartho vivadanto viruddhaü vadanto hyanyenyamicchanti jetumityabhipràyaþ //3//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.4

tairevaü viruddhavadanenànyonyapakùapratiùedhaü kurvadbhiþ kiü khyàpitaü bhavatyucyate-


#<bhåtaü na jàyate ki¤cid abhåtaü naiva jàyate /
vivadanto 'dvayà hy evam ajàtiü khyàpayanti te // MandUpK_4.4 //>#


__________

MandUpKC_4.4
bhåtaü vidyamànaü vastu na jàyate ki¤cidvidyamànatvàdevàtmavadityevaü vadannasadvàdã sàükhyapakùaü pratiùedhati sajjanma /
tathàbhåtamavidyamànamavidyamànatvànnaiva jàyate ÷a÷aviùàõavadityevaü vadansàükhyo 'pyasaddhàdipakùamasajjanma pratiùedhati /
vivadanto viruddhaü vadanto 'dvayà advaitino hyete 'nyonyasya pakùau sadasatorjanmanã pratiùedhanto 'jàtimanutpattimarthàtkhyàpayanti prakà÷ayanti te //4//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.5


#<khyàpyamànàm ajàtiü tair anumodàmahe vayam /
vivadàmo na taiþ sàrdham avivàdaü nibodhata // MandUpK_4.5 //>#


__________

MandUpKC_4.5
tairevaü khyàpyamànàmajàtimevamastvityanumodàmahe kevalaü na taiþ sàrdhaü vivadàmaþ pakùapratipakùagrahaõena; yathà te 'nyonyamityabhipràyaþ /
atastamavivàdaü vivàdarahitaü paramàrthadar÷anamanuj¤àtamasmàbhirnibodhata he ÷iùyàþ //5//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.6


#<ajàtasyaiva dharmasya jàtim icchanti vàdinaþ /
ajàto hy amçto dharmo martyatàü katham eùyati // MandUpK_4.6 //>#


__________

MandUpKC_4.6
sadasadvàdinaþ sarve 'pãti purastàtkçtabhàùya÷lokaþ //6//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.7-8


#<na bhavaty amçtaü martyaü na martyam amçtaü tathà /
prakçter anyathàbhàvo na katha¤cid bhaviùyati // MandUpK_4.7 //>#


#<svabhàvenàmçto yasya dharmo gacchati martyatàm /
kçtakenàmçtas tasya kathaü sthàsyati ni÷calaþ // MandUpK_4.8 //>#


__________

MandUpKC_4.7-8
uktàrthànàü ÷lokànàmihopanyàsaþ paravàdipakùàõàmanyonyavirodhakhyàpitànutpatyanumodanapradar÷anàrthaþ //7-8//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.9

yasmàllaukikyapi prakçtirna viparyeti, kàsàvityàha-


#<sàüsiddhikã svàbhàvikã sahajà akçtà ca yà /
prakçtiþ seti vij¤eyà svabhàvaü na jahàti yà // MandUpK_4.9 //>#


__________

MandUpKC_4.9
samyaksiddhiþ saüsiddhistatra bhavà sàüsiddhikã yathà yoginàü siddhànàm aõimàdyai÷varyapràptiþ prakçtiþ /
sà bhåtabhaviùyatkàlayorapi yoginàü na viparyeti tathaiva sà /
tathà svàbhàvikã dravyasvabhàvata eva yathàgnyàdãnàm uùõaprakà÷àdilakùaõà, sàpi na kàlàntare vyabhicarati de÷àntare ca /
tathà sahajà àtmanà sahaiva jàtà yathà pakùyàdãnàmàkà÷agamanàdilakùaõà /

anyàpi yà kàcidakçtà kenacinna kçtà yatàpàü nimnade÷agamanàdilakùaõà /
anyàpi yà kàjitsvabhàvaü na jahàti sà sarvà prakçtiriti vij¤eyà loke /
mithyàkalpiteùu laukikeùvapi vastuùu prakçtirnànyathà bhavati kimutàjasvabhàveùu paramàrthavastuùvamçtatvalakùaõà prakçtirnànyathà bhavatãtyabhipràyaþ //9//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.10
kiüviùayà punaþ sà prakçtiryasyà anyathàbhàvo vàdibhiþ kalpyate kalpanàyàü và ko doùa ityàha-


#<jaràmaraõanirmuktàþ sarve dharmàþ svabhàvataþ /
jaràmaraõam icchanta÷ cyavante tanmanãùayà // MandUpK_4.10 //>#


__________

MandUpKC_4.10
jaràmaraõanirmuktàþ- jaràmaraõàdisarvavikriyàvarjità ityarthaþ /
ke ? sarve dharmàþ sarva àtmàna ityetatsvabhàvataþ prakçtitaþ /
evaüsvabhàvàþ santo dharmàjaràmaraõamicchanta icchanta ivecchantorajjvàmiva sarpamàtmani kalpayanta÷cyavante svabhàvata÷calantãtyarthaþ, tanmanãùayà janmamaraõacintayà tadbhàvabhàvitatvàdoùeõetyarthaþ //10//

_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.11

kathaü sajjàtivàdibhiþ sàükhyairanupapannamucyata ityàha vai÷eùikaþ-


#<kàraõaü yasya vai kàryaü kàraõaü tasya jàyate /
jàyamànaü katham ajaü bhinnaü nityaü kathaü ca tat // MandUpK_4.11 //>#


__________

MandUpKC_4.11
kàraõaü mçdvadupàdànalakùaõaü yasya vàdino vai kàryaü kàraõameva kàryàkàreõa pariõamate yasya vàdina ityarthaþ, tasyàjameva satpràdhànàdi kàraõaü mahadàdikàryaråpeõa jàyata ityarthaþ /
mahadàdyàkàreõa cejjàyamànaü pradhànaü kathamajamucyate tairvipratiùiddhaü cedaü jàyate 'jaü ceti /

nityaü ca tairucyate pradhànaü bhinnaü vidãrõaü sphuñitamekade÷ena satkathaü nityaü bhavedityarthaþ /
na hi sàvayavaü ghañàdy ekade÷asphuñanadharmi nityaü dçùñaü loka ityarthaþ /
vidãrõaü ca syàdekade÷enàjaü nityaü cety etadvipratiùiddhaü tairabhidhãyata ityabhipràyaþ //11//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.12

uktasyaivàrthasya spaùñãkaraõàrthamàha-


#<kàraõàd yady ananyatvam ataþ kàryam ajaü yadi /
jàyamànàd dhi vai kàryàt kàraõaü te kathaü dhruvam // MandUpK_4.12 //>#


__________

MandUpKC_4.12
kàraõàdajàtkàryasya yadyananyatvamiùñaü tvayà tataþ kàryamajamiti pràptam /
idaü cànyadvipratiùiddhaü kàryamajaü ceti tava /
kiü cànyatkàryakàraõayonanyatve jàyamànàddhi vai kàryakàraõamananyannityaü dhruvaü ca te kathaü bhavet /
na hi kukkuñyà ekade÷aþ pacyata ekade÷aþ prasavàya kalpyate //12//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.13

kiü cànyam-


#<ajàd vai jàyate yasya dçùñàntas tasya nàsti vai /
jàtàc ca  jàyàmànasya na vyavasthà prasajyate // MandUpK_4.13 //>#


__________

MandUpKC_4.13
ajàdanutpannàdvastuno jàyate  yasya vàdinaþ kàryaü dçùñànttastasya nàsti vai, dçùñàntàbhàver'thàdajànna ki¤cijjàyata iti siddhaü bhavatãtyarthaþ /
yadà punarjàtàjjàyamànasya vastuno 'bhyupagamas tadapyanyasmàj jàtàttadapyanyasmàditi na vyàvasthà prasajyate /
anavasthànaü syàdityarthaþ //13//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.14

"yatra tvasya sarvamàtmaivàbhåt"(bç.u.2 / 4 / 18) iti paramàrthato dvaitàbhàvaþ ÷rutyoktastamà÷rityàha-


#<hetor àdiþ phalaü yeùàm àdir hetuþ phalasya ca /
hetoþ phalasya cànàdiþ kathaü tair upavarõyate // MandUpK_4.14 //>#


__________

MandUpKC_4.14
hetordharmàderàdiþ kàraõaü dehàdisaüghàtaþ phalaü yeùàü vàdinàm /
tathàdiþ kàraõaü heturdharmàdharmàdiþ phalasya ca dehàdisaüghàtasya /
evaü hetuphalayoritaretarakàryakàraõatvenàdimattvaü bruvadbhirevaü hetoþ phalasya cànàditvaü kathaü tairupavarõyate? vipratiùiddhamityarthaþ /
na hi nityasya kåñasthasyàtmano hetuphalàtmatà sambhavati //14//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.15

kathaü tairviruddhamabhyupagamyata ityucyate-


#<hetor àdiþ phalaü yeùàm àdir hetuþ kalasya ca /
tathà janma bhavet teùàü putràj janma pitur yathà // MandUpK_4.15 //>#


__________

MandUpKC_4.15
hetujanyàdeva phalàddhetorjanmàbhyupagacchatàü teùàmãdç÷o virodha ukto bhavati yathà putràjjanma pituþ //15//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.16

yathokto virodho na yukto 'bhyupagantumiti cenmanyase-


#<saübhave hetuphalayor eùitavyaþ kramas tvayà /
yugapatsaübhave yasmàd asaübandho viùàõavat // MandUpK_4.16 //>#


__________

MandUpKC_4.16
saübhave hetuphalayorutpattau krama  eùitavyastvayànyeùñavyo hetu ; pårvaü pa÷càtphalaü ceti /
ita÷ca yugapatsaübhave yasmàddhetuphalayoþ kàryakàraõatvenàsaübandhaþ, yathà yugapatsaübhavatoþ savyetaragoviùàõayoþ //16//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.17

kathamasaübandhaþ? ityàha-


#<phalàd utpadyamànaþ san na te hetuþ prasidhyati /
aprasiddhaþ kathaü hetuþ phalam utpàdayiùyati // MandUpK_4.17 //>#


__________

MandUpKC_4.17
janyàtsvato 'labdhàtmakàt phalàdutpadyamànaþ sa¤÷a÷aviùàõàderivàsato na hetuþ prasidhyati janma na labhate /
alabdhàtmako 'prasiddhaþ sa¤÷a÷aviùàõàdikalpastava kathaü phalamutpàdayiùyati? na hãtaretaràpekùasiddhyoþ ÷a÷aviùàõakalpayoþ kàryakàraõabhàvena saübandhaþ kvacid dçùñaþ, anyathà vetyabhipràyaþ //17//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.18


#<yadi hetoþ phalàt siddhiþ phalasiddhi÷ ca hetutaþ /
katarat pårvaniùpannaü yasya siddhir apekùayà // MandUpK_4.18 //>#


__________

MandUpKC_4.18
asaübandhatàdoùeõàpodite 'pi hetuphalayoþ kàryakàraõabhàve yadi hetuphalayoranyonyasiddhirabhyupagamyata eva tvayà kataratpårvaniùpannaü hetuphalayoryasya pa÷càdbhàvinaþ siddhiþ syàtpårvasiddhyapekùayà  tad bråhãtyarthaþ //18//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.19

athaitanna ÷akyate vaktumiti manyase-


#<a÷aktir aparij¤ànaü kramakopo 'tha và punaþ /
evaü hi sarvathà buddhair ajàtiþ paridãpità // MandUpK_4.19 //>#


__________

MandUpKC_4.19
seyama÷aktiraparij¤ànaü tattvàviveko måóhatetyarthaþ /
atha và yo 'yaü tvayoktaþ kramo hetoþ phalasya siddhiþ phalàcca hetoþ siddhiritãtaretarànantaryalakùaõastasya kopo viparyàso 'nyathàbhàvaþ syàdityabhipràyaþ /
evaü hetuphalayoþ kàryakàraõabhàvànupapatterajàtiþ sarvasyànutpattiþ paridãpità prakà÷itànyonyapakùadoùaü bruvadbhirvàdibhirbuddhaiþ paõóitairityarthaþ //19//

_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.20

nanu hetulayoþ kàryakàraõabhàva ityasmàbhiruktaü ÷abdamàtramà÷ritya cchalamidaü tvayoktaü putràjjanma pituryathà, viùàõavaccàsaübandha ityàdi /
na hyasmàbhirasiddhàddhetoþ phalasiddhirasiddhàdvà phalàddhetusiddharabhyupagatà /
kiü tarhi? bãjàïkuravatkàryakàraõabhàvo 'bhyupagamyata iti /

atrocyate-


#<bãjàïkuràkhyo dçùñàntaþ sadà sàdhyasamo hi sa /
na hi sàdhyasamo hetuþ siddhau sàdhyasya yujyate // MandUpK_4.20 //>#


__________

MandUpKC_4.20
bãjàïkuràkhyà dçùñànto yaþ sa sàdhyena tulyo mametyabhipràyaþ /
nanu pratyakùaþ kàryakàraõabhàvo bãjàïkurayoranàdiþ? na, pårvasya pårvasyàparavadàdimattvàbhyupagamàt /
yathedànãmutpanno 'paro 'ïkuro bãjàdàdimànbãjaü càparamanyasmàdaïkuràditi krameõotyannatvàdàdimat /
evaü pårvaþ pårvo 'ïkuro bãjaü ca pårvaü pårvamàdimadeviti pratyekaü sarvasya bãjàïkurajàtasyàdimattvàtkasyacidapyanàditvànupapatti /
evaü hetuphalànàm /

atha bãjàïkurasantateranàdimattvamiti cet? na, ekatvànupapatteþ /
na hi bãjàïkuravyatirekeõa bãjàïkurasantatirnàmaikàbhyupagamyate hetuphalasantatirvà tadanàditvavàdibhis tasmàtsåktaü hetoþ phalasya cànàdiþ kathaü tairupavarõyata iti /
tathà cànyadapyanupapatternacchalamityabhipràyaþ /
na ca loke sàdhyasamo hetuþ sàdhyasiddhau siddhinimittaü prayujyate pramàõaku÷alairityarthaþ /
heturiti dçùñànto 'tràbhipretaþ, gamakatvàt /
prakçto hi dçùñànto na heturiti //20//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.21
kathaü buddhairajàtiþ paridãpitetyàha-


#<pårvàparàparij¤ànam ajàteþ paridãpakam /
jàyamànàd dhi vai dharmàt kathaü pårvaü na gçhyate // MandUpK_4.21 //>#


__________

MandUpKC_4.21
yadetaddhetuphalayoþ pårvàparàparij¤ànaü taccaitadajàteþ paridãpakamavabodhakamityarthaþ /
jàyamàno hi ceddharmo gçhyate, kathaü tasmàtpårvaü kàraõaü na gçhyate /
ava÷yaü jàyamànasya grahãtrà tajjanakaü grahãtavyam /
janyajanakayoþ saübandhasyànapetatvàt /
tasmàdajàtiparidãpakaü tadityarthaþ //21//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.22

ita÷ca na jàyate ki¤cit, yajjàyamànaü vastu-


#<svato và parato vàpi na ki¤cid vastu jàyate /
sad asat sadasad vàpi na ki¤cid vastu jàyate // MandUpK_4.22 //>#


__________

MandUpKC_4.22
svataþ parata ubhayato và sadasatsadasadvà na jàyate na tasya kenacidapi prakàreõa janma saübhavati /
na tàvatsvayamevàpariniùpannàtsvataþ svaråpàtsvayameva jàyate yathà ghañastasmàdeva ghañàt /
nàpi parato 'nyasmàdanyo yathà ghañàtpañaþ pañàtpañàntaram /
tathà nobhayataþ, virodhàt; yathà ghañapañàbhyàü ghañaþ paño và na jàyate /

nanu mçdo ghaño jàyate pitu÷ca putraþ /
satyam, asti jàyata iti pratyayaþ ÷abda÷ca måóhànàm /
tàveva ÷abdapratyayau vivekibhiþ parãkùyete kiü satyameva tàvuta mçùeti /
yàvatà parãkùyamàõe ÷abdapratyaviùayaü vastu ghañaputràdilakùaõaü ÷abdamàtrameva tat /
"vàcàrambhaõam"(chà.u.6 / 1 / 4) iti ÷ruteþ /

saccenna jàyate sattvànmçtpitràdivad /
yadyasattathàpi na jàyate 'sattvàdeva ÷a÷aviùàõàdivat /
atha sadasattathàpi na jàyate viruddhasyaikasyàsaübhavàt /
ato na ki¤cadvastu jàyata iti siddham /

yeùàü punarjanireva jàyata iti kriyàkàrakaphalaikatvam abhyupagamyate kùaõikatvaü ca vastunaþ, te dårata eva nyàyàpetàþ /
idamitthamityavadhàraõakùaõàntarànavasthànàdananubhåtasya smçtyanupapatte÷ca //22//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.23

kiü ca hetuphalayoranàditvamabhyupagacchatà tvayà balàddhetuphalayorajanmaivàbhyupagataü syàt /
tatkatham?


#<hetur na jàyate 'nàdeþ phalaü càpi svabhàvataþ /
àdir na vidyate yasya tasya hy àdir na vidyate // MandUpK_4.23 //>#


__________

MandUpKC_4.23
anàderàdirahitàtphalàddheturna jàyate /
na hyanutpannàdanàdeþ phalàddhetorjanmeùyate tvayà /
phalaü càdirahitàdanàderhetorajàtsvabhàvata eva nirnimittaü jàyata iti nàbhyupagamyate /

tasmàdanàditvamabhyupagacchatà tvayà hetuphalayorajanmàvàbhyupagamyate /
yasmàdàdiþ kàraõaü na vidyate yasya loke tasya hyàdiþ  pårvoktà jàtirna vidyate /
kàraõavata eva hyàdirabhyupagamyate nàkàraõavataþ //23//

_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.24

uktasyaivàrthasya dçóhãkaraõacikãrùayà punaràkùipati-


#<praj¤apteþ sanimittatvam anyathà dvayanà÷ataþ /
saükle÷asyopalabdhe÷ ca paratantràstità matà // MandUpK_4.24 //>#


__________

MandUpKC_4.24
praj¤ànaü praj¤aptiþ ÷abdàdipratãtistasyàþ sanimittatvam; nimittaü kàraõaü viùaya ityetatsannimittatvaü saviùatvaü svàtmavyatiriktaviùayatetyetat pratijànãmahe /
na hi nirviùayà praj¤aptiþ ÷abdàdipratãtiþ syàt, tasyàþ sanimittatvàt /
anyathà nirviùayatve ÷abdaspar÷anãlapãtalohitàdipratyayavaicitryasya dvayasya nà÷ato nà÷o 'bhàvaþ prasajyetetyarthaþ /
na ca pratyayavaicitryasya dvayasyàbhàvo 'sti pratyakùatvàt /
ataþ pratyavaicitryasya dvayasya dar÷ànàt, pareùàü tantraü paratantramityanya÷àstram, tasya paratantrasya  paratantrà÷rayasya bàhyàrthasya j¤ànavyatiriktasyàsthità matàbhipretà /

na hi praj¤apteþ prakà÷amàtrasvaråpàyà nãlapãtàdibàhyàlambanavaicitryamantareõa svabhàvabhedenaiva vaicitryaü saübhavati /
sphañikasyeva nãlàdyupàdhyà÷rayairvinà vaicitryaü na ghañata ityabhipràyaþ /

ita÷ca paratantrà÷rayasya bàhyàrthasya j¤ànavyatiriktasyàstità /
saükle÷anaü saükle÷o duþkhamityarthaþ /
upalabhyate hyagnidàhàdinimittaü duþkham /
yadyagnyàdibàhyaü dàhàdinimittaü vij¤ànavyatiriktaü na syàttato dàhàdiduþkhaü nopalabhyate /
upalabhyate tu /
atastena manyamahe 'sti bàhyor'tha iti /
na hi vij¤ànamàtre saüklo÷o yuktaþ, anyatràdar÷anàdityabhipràyaþ //24//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.25

atrocyate-


#<praj¤apteþ sanimittatvam iùyate yuktidar÷anàt /
nimittasyànimittatvam iùyate bhåtadar÷anàt // MandUpK_4.25 //>#


__________

MandUpKC_4.25
bàóhamevaü praj¤apteþ sanimittatvaü dvayasaükle÷opalabdhiyuktidar÷anàdiùyate tvayà /
sthirãbhava tàvattvaü yuktidar÷anaü vastunastathàtvàbhyupagame kàraõamityatra /

bråhi kiü tata iti /

ucyate /
nimittasya praj¤aptyàlambanàbhimatasya ghañàderanimittatvamanàlambanatvaü vaicitryàhetutvamiùyate 'smàbhiþ /
katham? bhåtadar÷anàtparamàrthadar÷anàdityetat /
na hi ghaño yathàbhåtamçdråpadar÷ane sati tadvyatirekeõàsti, yathà÷vànmahiùaþ paño và tantuvyatirekeõa, tantava÷càü÷uvyatirekeõetyevamuttarottara bhåtadar÷ana à÷abdapratyayanirodhànnaiva nimittamupalabhàmaha ityarthaþ /

athavà bhåtadar÷anàdbàhyàrthasyànimittatvamiùyate, rajjvàdàviva sarpàderityarthaþ /
bhràntidar÷anaviùayatvàcca nimittasyànimittatvaü bhavet /
tadabhàve 'bhàvàn na hi suùuptasamàhitamuktànàü bhràntidar÷anàbhàva àtmavyatirikto bàhyor'tha upalabhyate /
na hyunmattàvagataü vastvanunmattairapi tathàbhåtaü gamyate /
etena dvayadar÷anaü saükle÷opalabdhi÷ca pratyuktà //25//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.26

yasmànnàsti bàhyaü nimittamataþ-


#<cittaü na saüspç÷aty arthaü nàrthàbhàsaü tathaiva ca /
abhåto hi yata÷ càrtho nàrthàbhàsas tataþ pçthak // MandUpK_4.26 //>#

__________

MandUpKC_4.26
cittaü na spç÷atyarthaü bàhyàlambanaviùayam, nàpyarthàbhàsaü cittatvàtsvapnacittavat /
abhåto hi jàgarite 'pi svapnàrthavadeva bàhyaþ ÷abdàdyartho yata uktahetutvàcca /
nàpyarthàbhàsa÷cittàtpçthakcittameva hi ghañàdyarthavadavabhàsate yathà svapne //26//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.27

nanu viparyàsastarhyasati ghañàdau ghañàdyàbhàsatà cittasya /
tathà ca satyaviparyàsaþ kvacidvaktavya iti /
atrocyate-


#<nimittaü na sadà cittaü saüspç÷aty adhvasu triùu /
animitto viparyàsaþ kathaü tasya bhaviùyati // MandUpK_4.27 //>#


__________

MandUpKC_4.27
nimittaü viùayamatãtànàgatavartamànàdhvasu triùvapi sadà cittaü na spç÷edeva hi /
yadi hi kvacit saüspç÷et sa aviparyàsaþ paramàrtha iti /
atastadapekùayàsati ghañe ghañàdyàbhàsatà viparyàsaþ syànna tu tadasti kadàcidapi cittasyàrthasaüspar÷anam /
tasmàdanimitto viparyàsaþ kathaü tasya cittasya bhaviùyati; na katha¤cidviparyàso 'stãtyabhipràyaþ /

ayameva hi svabhàva÷cittasya yadutàsati nimitte ghañàdau tadvadavabhàsanam //27//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.28

praj¤apteþ sanimittatvamityàdyetadantaü vij¤ànavàdino bauddhastha vacanaü bàhyàrthavàdipakùapratiùedhaparamàcàryeõànumoditam /
tadeva hetuü kçtvà tatpakùapratiùedhàya tadidamucyate-


#<tasmàn na jàyate cittaü cittadç÷yaü na jàyate /
tasya pa÷yanti ye jàtiü khe vai pa÷yanti te padam // MandUpK_4.28 //>#


__________

MandUpKC_4.28
yasmàdasatyeva ghañàdau ghañàdyàbhàsatà cittasya vij¤ànavàdinàbhyupagatà tadanumoditam asmàbhirapi bhåtadar÷anàt, tasmàttasyàpi cittasya jàyamànàvabhàsatàsatyeva janmani yuktà bhavitumityato na jàyate cittam, yathà cittadç÷yaü na jàyate /

atastasya cittasya ye jàtiü pa÷yanti vij¤ànavàdinaþ kùaõikatvaduþkhitva÷ånyatvànàtmatvàdi ca, tenaiva cittena cittasvaråpaü draùñuma÷akyaü pa÷yantaþ khe vai pa÷yanti te padaü pakùyàdãnàm /
ata itarebhyo 'pi dvaitibhyo 'tyantasàhasikà ityartho ye 'pi ÷ånyavàdinaþ pa÷yanta eva sarva÷ånyatàü svadar÷anasyàpi ÷ånyatàü svadar÷anasyàpi ÷ånyatàü pratijànate te tato 'pi sàhasikataràþ khaü muùñinàpi jighçkùanti //28//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.29

uktairhetubhirajamekaü brahmeti siddhaü yatpunaràdau pratij¤àtaü tatphalopasaühàràrthoyaü ÷lokaþ-


#<ajàtaü jàyate yasmàd ajàtiþ prakçtis tataþ /
prakçter anyathàbhàvo na katha¤cid bhaviùyati // MandUpK_4.29 //>#


__________

MandUpKC_4.29
ajàtaü yaccittaü brahmaiva jàyata iti vàdibhiþ parikalpyate tadajàtaü jàyate yasmàdajàtiþ prakçtistasya /
tatastasmàdajàtaråpàyàþ prakçteranyathàbhàvo janma na katha¤cidbhaviùyati //29//


_______________________________________________________________________

START MandUpK 4.30

ayaü càpara àtmanaþ saüsàramokùayoþ paramàrthasadbhàvavàdinàü doùa ucyate-


#<anàder antavattvaü ca saüsàrasya na setsyati /
anantatà càdimato mokùasya na bhaviùyati // MandUpK_4.30 //>#


__________

MandUpKC_4.30
anàderatãtakoñirahitasya saüsàrasyàntavattvaü samàptirna setsyati yuktitaþ siddhiü nopayàsyati /
na hyanàdiþ sannantavànka÷citpadàrtho dçùño loke /
bãjàïkurasaübandhanairantaryavicchedo iùña iti cet, nai7kavastvabhàvenàpoditvàt /

tathànantatàpi vij¤ànapràptikàlaprabhavasya mokùasyàdimato na bhaviùyati, ghañàdiùvadar÷anàt /
ghacàdivinà÷avadavastutvàdadoùa iti cet, tathà ca mokùasya paramàrthasadbhàvapratij¤àhàniþ /
asattvàdeva ÷a÷aviùàõasyevàdimattvàbhàva÷ca //30//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.31-32


#<àdàvante ca yan nàsti vartamàne 'pi tat tathà /
vitathaiþ sadç÷àþ santo 'vitathà iva lakùitàþ // MandUpK_4.31 //>#


#<saprayojanatà teùàü svapne vipratipadyate /
tasmàd àdyantavattvena mithyaiva khalu te smçtàþ // MandUpK_4.32 //>#


__________

MandUpKC_4.31-32
vaitathye kçtavyàkhyànau ÷lokàviha saüsàramokùàbhàvaprasaïgena pañhitau //31-32 //


_______________________________________________________________________

START MandUpK 4.33


#<sarve dharmà mçùà svapne kàyasyàntanidar÷anàt /
saüvçtte 'smin prade÷e vai bhåtànàü dar÷anaü kutaþ // MandUpK_4.33 //>#


MandUpKC_4.33
nimittasyànimittatvamiùyate bhåtadar÷anàdityayamarthaþ prapa¤cyata etaiþ ÷lokaiþ //33//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.34


#<na yuktaü dar÷anaü gatvà kàlasyàniyamàd gatau /
pratibuddha÷ ca vai sarvas tasmin de÷e na vidyate // MandUpK_4.34 //>#


__________

MandUpKC_4.34
jàgarite gatyàgamanakàlo niyato de÷aþ pramàõato yastasyà niyamànniyamasyàbhàvàtsvapne na de÷àntaràgamanamityarthaþ //34//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.35

#<mitràdyaiþ saha saümantrya saübuddhau na prapadyate /
gçhãtaü càpi yat ki¤cit pratibuddho na pa÷yati // MandUpK_4.35 //>#


__________

MandUpKC_4.35
mitràdyaiþ saha saümantrya tadeva mantraõaü pratibuddhau na prapadyate /
gçhãtaü ca yatki¤ciddhiraõyàdi na pràpnoti /
ata÷ca na de÷àntaraü gacchanti svapne //35//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.36


#<svapne càvastukaþ kàyaþ pçthag anyasya dar÷anàt /
yathà kàyas tathà sarvaü cittadç÷yam avastukam // MandUpK_4.36 //>#


__________

MandUpKC_4.36
svapne càñandç÷yate yaþ kàyaþ sa avastukastato 'nyasya svàpade÷astasya pçthakkàyàntarasya dar÷anàt /
yathà svapnadç÷yaþ kàyo 'saüstathà sarvaü cittadç÷yamavastukaü jàgarite 'pi cittadç÷yatvàdityarthaþ /
svapnasamatvàdasajjàgaritamapãti prakaraõàrthaþ //36//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.37

ita÷càsatvaü jàgradvastunaþ-

#<grahaõàj jàgaritavat taddhetuþ svapna iùyate /
tad dhetutvàt tu tasyaiva sajjàgaritam iùyate // MandUpK_4.37 //>#


__________

MandUpKC_4.37
jàgaritavajjàgaritasye7va grahaõàdgràhyagràhakaråpeõàsvapnasya tajjàgaritaü heturasya svapnasya sa svapnastaddhetujàgaritakàryamiùyate /
taddhetutvàjjàgaritakàryatvàttasyaiva svapnadç÷ya eva sajjàgaritaü na tvanyeùàm /
yathà svapna ityabhipràyaþ /

yathà svapnaþ svapnadç÷ya eva sansàdhàraõavidyamànavastuvadavabhàsate tathà tatkàraõatvàtsàdhàraõavidyamànavastuvadavabhàsamànaü na  tu sàdhàraõaü vidyamànavastu svapnavadevetyabhipràyaþ //37//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.38

nanu svapnakàraõatve 'pi jàgaritavastuno na svapnavadavastutvam /
atyantacalo hi svapno jàgaritaü tu sthiraü lakùyate /

satyamevamavivekinàü syàt /
vivekinàü tu na kasyacidvastuna utpàdaþ prasiddhe 'taþ-


#<utpàdasyàprasiddhatvàd ajaü sarvam udàhçtam /
na ca bhåtàd abhåtasya saübhavo 'sti katha¤cana // MandUpK_4.38 //>#


__________

MandUpKC_4.38
aprasiddhatvàdutpàdasyàtmaiva sarvamityajaü sarvamudàhçtaü vedànteùu"sabàhyàbhyantaro hyajaþ"(mu.u.2 / 1 / 2) iti /
yadyapi manyase jàgaritàstato 'satsvapno jàyata iti tadasat /
na bhåtàdvidyamànàda bhåtasyàsataþ sambhavo 'sti loke /
na hyasataþ ÷a÷aviùàõàdeþ sambhavo dçùñaþ katha¤cidapi //38//

_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.39

nanåktaü tvayaiva svapno jàgaritakàryamiti tatkathamutpàdo 'prasiddha ityucyate?

÷çõu tatra yathà kàryakàraõabhàvo 'smàbhirabhipreta iti-


#<asaj jàgarite dçùñvà svapne pa÷yati tanmayaþ /
asatsvapne 'pi dçùñvà ca pratibuddhau na pa÷yati // MandUpK_4.39 //>#


__________

MandUpKC_4.39
asadavidyamànaü rajjusarpadvikalpitaü vastu jàgarite dçùñvà tadbhàvabhàvitastanmayaþ svapne 'pi jàgaritavadgràhyagràhakaråpeõa vikalpayanpa÷yati /
tathàsatsvapne 'pi dçùñvà  ca pratibuddhau na pa÷yatyavikalpayan /
ca ÷abdàttathà jàgarite 'pi dçùñvà svapne na pa÷yati kadàcidityarthaþ /
tasmàjjàgaritaü svapnaheturucyate na tu paramàrthasaditi kçtvà //39//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.40

paramàrthatastu na kasyacitkenacidapi prakàreõa kàryakàraõabhàva upapadyate katham?-


#<nàsty asaddhetukam asat sadasaddhetukaü tathà /
sac ca saddhetukaü nàsti saddhetukam asat kutaþ // MandUpK_4.40 //>#


__________

MandUpKC_4.40
nàstyasaddhetukamasaccha÷aviùàõàdi hetuþ kàraõaü yasyàsata eva svakusumàdestadasaddhatukamasanna vidyate /
tathà sadapi ghañàdivastv asaddhetukaü ÷a÷aviùàõàdikàryaü nàsti /
tathà sacca vidyamànaü ghañàdi vidyamànaghañàdivastvantarakàryaü nàsti /
satkàryamasatkuta eva sambhavati? na cànyaþ kàryakàraõabhàvaþ sambhavati ÷akyo và kalpayitum? ato vivekinàmasiddha eva kàryakàraõabhàvaþ kasya cidityabhipràyaþ //40//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.41

punarapi jàgratsvapnayorasatorapi kàryakàraõabhàvà÷aïkàmapanayann àha-


#<viparyàsàd yathà jàgrad acintyàn bhåtavat spç÷et /
tathà svapne viparyàsàd dharmàüs tatraiva pa÷yati // MandUpK_4.41 //>#


__________

MandUpKC_4.41
viparyàsàdavivekato yathà jàgrajjàgarite 'cintyànbhàvàna÷akyacintanãyàn rajjusarpàdãn bhåtavatparamàrthavatspç÷anniva vikalpayedityarthaþ ka÷cidyathà, tathà svapne viparyàsàddhastyàdãndharmàn pa÷yanniva vikalpayati; tatraiva pa÷yati na tu jàgaritàdutpadyamànànityarthaþ //41//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.42


#<upalambhàt samàcàràd asti vastutvavàdinàm /
jàtis tu de÷ità buddhair ajàtes trasatàü sadà // MandUpK_4.42 //>#


__________

MandUpKC_4.42
yàpi buddhairadvaitavàdibhirjàtirde÷itopadiùñà, upalambhanam upalambhastasmàdupalabdherityarthaþ, samàcàràdvarõà÷ramàdidharmasamàcaraõàt, tàbhyàü hetubhyàmastivastutvavàdinàm asti vastubhåva ityevaü vadana÷ãlànàü dçóhàgrahavatàü ÷raddadhànànàü mandavivekinàmanarthepàyatvena sà de÷ità jàtiþ /
tàü gçhõantu tàvat /
vedàntàbhyàsinàü tu svayamevàjàdvayàtmaviùayo viveko bhaviùyatãti na tu paramàrthabuddhyà /
te hi ÷rotriyàþ sthålabuddhitvàdajàter ajàtivastunaþ sadà trasyantyàtmanà÷aü manyamànà avivekina ityarthaþ /
upàyaþ sa avatàràyetyuktam //42//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.43


#<ajàtes trasatàü teùàm upalambhàd viyanti ye /
jàtidoùà na setsyanti doùo 'py alpo bhaviùyati // MandUpK_4.43 //>#


__________

MandUpKC_4.43
ye caivamupalambhàtsamàcaràccàjàterajàtivastunastrasanto 'stivastvityadvayàdàtmano viyanti viruddhaü yanti dvaitaü pratipadyanta ityarthaþ /
teùàmajàtestrasatàü ÷raddhadhànànàü sanmàrgàvalambinàü jàtidoùà jàtyupalambhakçtà doùà na setsyanti siddhiü nopayàsyanti, vivekamàrgapravçttatvàt /
yadyapi ka÷ciddoùaþ syàtso 'pyalpa eva bhaviùyati /
samyagdar÷anàpratipattihetuka ityarthaþ //43//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.44

nanåpalambhasamàcàrayoþ pramàõatvàdastyeva dvaitaü vastviti, na; upalambhasamàcàrayorvyabhicàràt /
kathaü vyabhicàra ityucyate-


#<upalambhàt samàcàràn màyàhastã yathocyate /
upalambhàt samàcàràd asti vastu tathocyate // MandUpK_4.44 //>#


__________

MandUpKC_4.44
upalabhyate hi màyàhastã hastãva hastinamivàtra samàcaranti, bandhanàrohaõàdihàstisambandhibhirdharmairhastãti  cocyate 'sannapi yathà tathaivopalambhàtsamàcàràddvaitaü bhedaråpamasti vastvityucyate /
tasmànnopalambhasamàcàrau dvaitavastusadbhàve hetu bhavata ityabhipràyaþ //44//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.45

kiü punaþ paramàrthasadvastu yadàspadà jàtyàhyasadbuddhaya ityàha-


#<jàtyàbhàsaü calàbhàsaü vastvàbhàsaü tathaiva ca /
ajàcalam avastutvaü vij¤ànaü ÷àntam advayam // MandUpK_4.45 //>#


__________
MandUpKC_4.45
ajàti sajjàtivadavabhàsata iti jàtyàbhàsam /
tadyathà devadatto jàyata iti /
calàbhàsaü calamivàbhàsata iti /
yathà  sa eva devadatto gacchatãti /
vastvàbhàsaü vastu dravyaü dharmi tadvadavabhàsata iti vastvàbhàsam /
yathà sa eva devadatto gauro dãrgha iti jàyate devadattaþ spandate dãrgho gaura ityevamavabhàsate /
paramàrthatastvajamacalamavastutvamadravyaü ca kiü tadevaüprakàram? vij¤ànaü vij¤aptiþ /
jàtyàdirahitatvàcchàntam /
ata evàdvayaü ca tadittarthaþ //45//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.46

#<evaü na jàyate cittam evaü dharmà ajàþ smçtàþ /
evam eva vijànanto na patanti viparyaye // MandUpK_4.46 //>#


__________

MandUpKC_4.46
evaü yathoktebhyo hetubhyo na jàyate cittamevaü dharmà àtmano 'jàþ smçtà brahmavidbhiþ /
dharmà iti bahuvacanaü dehabhedànuvidhàyitvàdadvayasyaivopacàrataþ /

evameva yathoktaü vij¤ànaü jàtyàdirahitamadvayamàtmatattvaü vijànantastyaktabàhyaiùaõàþ punarnapatantyavidyàdhvàntasàgare viparyaye /
"tatra ko mohaþ kaþ ÷oka ekatvamanupa÷yataþ" (ã.u.7) ityàdi mantravarõàt //46//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.47

yathoktaü paramàrthadar÷anaü prapa¤cayiùyannàha-


#<çjuvakràdikàbhàsam alàtaspanditaü yathà /
grahaõagràhakàbhàsaü vij¤ànaspanditaü tathà // MandUpK_4.47 //>#


__________

MandUpKC_4.47
yathà hi loka çjuvakràdiprakàràbhàsamalàtaspanditamulkàcalanaü tathà grahaõagràhakàbhàsaü viùayiviùayàbhàsamityarthaþ /
kiü tadvij¤ànaspanditam /
spanditamiva spanditamavidyayà /
na hyacasya vij¤ànasya spandanamasti /
ajàcalamiti hyuktam //47//


_______________________________________________________________________

START MandUpK 4.48


#<aspandamànam alàtam anàbhàsam ajaü yathà /
aspandamànaü vij¤ànam anàbhàsam ajaü tathà // MandUpK_4.48 //>#


__________

MandUpKC_4.48
aspandamànaü spandanavarjitaü tadevàlàtamçjvàdyàkàreõàjàyamànamanàbhàsamajaü yathà; tathàvidyayà spandamànamavidyoparame 'spandamànaü jàtyàdyàkàreõànàbhàsamajamacalaü bhaviùyitãtyarthaþ //48//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.49

kiü ca-


#<alàte spandamàne vai nàbhàsà anyato bhuvaþ /
na tato 'nyatra nispandàn nàlàtaü pravi÷anti te // MandUpK_4.49 //>#


__________

MandUpKC_4.49
tasminnevàlàte spandamàna çjuvakràdyàbhàsà alàtàdanyataþ kuta÷cidàgatyàlàte naiva bhavantã7ti  nànyatobhuvaþ /
na ca tasmànnispandàdalàtàdanyatra nirgatàþ /
na ca nispandamalàtameva pravi÷anti te //49//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.50

kiü ca-


#<na nirgatà alàtàt te dravyatvàbhàvayogataþ /
vij¤àne 'pi tathaiva syur àbhàsasyàvi÷eùataþ // MandUpK_4.50 //>#


__________

MandUpKC_4.50
na nirgatà alàtàtta àbhàsà gçhàdivaddravyatvàbhàvayogato dravyasyabhàvo dravyatvam, tadabhàvo dravyatvàbhàvaþ, dravyatvàbhàvayogato dravyatvàbhàvayuktairvastutvàbhàvàdityarthaþ, vastuno hi prave÷àdi sambhavati nàvastunaþ /
vij¤àno 'pi  jàtyàdyàbhàsàstathaiva syuràbhàsasyàvi÷eùatastulyatvàt //50//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.51-52

kathaü tulyatvamityàha-


#<vij¤àne spandamàne vai nàbhàsà anyatobhuvaþ /
na tato 'nyatra nispandàn na vij¤ànaü vi÷anti te // MandUpK_4.51 //>#


#<na nirgatàs te vij¤ànàd dravyatvàbhàvayogataþ /
kàryakàraõatàbhàvàd yato 'cintyàþ sadaiva te // MandUpK_4.52 //>#


__________

MandUpKC_4.51-52
alàtena samànaü sarvaü vij¤ànasya /
sadàcalatvaü tu vij¤ànasya vi÷eùaþ /
jàtyàdyàbhàsa vij¤àne 'cale kiïkçtà ityàha /
kàryakàraõatàbhàvàjjanyajanakatvànupapatterabhàvaråpatvàdacintyàste yataþ sadaiva /

yathàsatsvçjvàdyàbhàseùv çjvàdibuddhirdçùñàlàtamàtre tathàstveva jàtyàdiùu vij¤ànamàtre jàtyàdibuddhirmçùaiveti samudàyàrthaþ //51-52 //


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.53

ajamekamàtmatattvamiti sthitaü tatra yairapi kàryakàraõabhàvaþ kalpyate teùàm /


#<dravyaü dravyasya hetuþ syàd anyad anyasya caiva hi /
dravyatvam anyabhàvo và dharmàõàü nopapadyate // MandUpK_4.53 //>#


__________

MandUpKC_4.53
dravyaü dravyasyànyasyànyaddhetuþ kàraõaü syànna tu tasyaiva tat /
nàpyadravyaü kasyacitkàraõaü svatantraü dçùñaü loke /
na ca dravyatvaü dharmàõàmàtmànàmupapadyate 'nyatvaü và kuta÷cidyenànyasya kàraõatvaü kàryatvaü và pratipadyate /
ato 'dravyatvàdananyatvàcca na kasyacitkàryaü kàraõaü vàtmetyarthaþ //53//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.54


#<evaü na cittajà dharmà÷ cittaü vàpi na dharmajam /
evaü hetuphalàjàtiü pravi÷anti manãùiõaþ // MandUpK_4.54 //>#


__________

MandUpKC_4.54
evaü yathoktebhyo hetubhya àtmavij¤ànasvaråpameva cittamiti na cittajà bàhyadharmà nàpi bàhyadharmajaü cittam /
vij¤ànasvaråpàbhàsamàtratvàtsarvadharmàõàm /
evaü na hetoþ phalaü jàyate nàpi phalàddheturiti hetuphalayorajàtiü hetuphalàjàtiü pravi÷antyadhyavasyanty àtmani hetuphalayorabhàvameva pratipadyante brahmavida ityarthaþ //54//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.55

ye punarhetuphalayorabhiniviùñàsteùàü kiü syàdityucyate- dharmàdharmàkhyasya hetorahaü kartà mama dharmàdharmau tatphalaü kàlàntare kvacitpràõinikàye jàto bhokùya iti-


#<yàvad dhetuphalàve÷as tàvad dhetuphalodbhavaþ /
kùãõe hetuphalàve÷e nàsti hetuphalodbhavaþ // MandUpK_4.55 //>#


__________

MandUpKC_4.55
yàvaddhetuphalayoràve÷o hetuphalàgraha àtnyadhyàropaõaü taccittatetyarthaþ,tàvaddhetuphalayorudbhavo dharmàdharmayosattphalasya cànucchedena pravçttirityarthaþ /
yadà punarmantrauùadhivãryeõeva grahàve÷o yathoktàdvaitada÷anenàvidyodbhåtahetuphalàve÷o 'panãto bhavati tadà tasminkùãõe nàsti hetuphalodbhavaþ //55//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.56

yadi hetuphalodbhavastadà ko doùa ityucyate-


#<yàvad dhetuphalàve÷aþ saüsàras tàvadàyataþ /
kùãõe hetuphalàve÷e saüsàraü na prapadyate // MandUpK_4.56 //>#


__________

MandUpKC_4.56
yàvatsamyagdar÷anena hetuphalàve÷o na nivartate 'kùãõaþ saüsàrastàvadàyato dãrgho bhavatãtyarthaþ /
kùãõe punarhetiphalàve÷e saüsàraü na prapadyate kàraõàbhàvàt //56//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.57

nanvajàdàtmano 'nyannàstyeva tatkathaü hetuphalayoþ saüsàrasya cotpattivinà÷àvucyete tvayà?

÷çõu-


#<saüvçtyà jàyate sarvaü ÷à÷vataü nàsti tena vai /
sadbhàvena hy ajaü sarvam ucchedas tena nàsti vai // MandUpK_4.57 //>#


__________

MandUpKC_4.57
saüvçtyà saüvaraõaü saüvçtiravidyàviùayo laukiko vyavahàrastà saüvçtyà jàyate sarvam /
tenàvidyàviùaye ÷à÷vataü nityaü nàsti vai /
ata utpattivinà÷alakùaõaþ saüsàra àyata ityucyate /
paramàrthasadbhàvena tvajaü sarvamàtmaiva yasmàt /
ato jàtyabhàvàducchedastena nàsti vai kasyaciddhetuphalàderityarthaþ //57//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.58


#<dharmà ya iti jàyante jàyante te na tattvataþ /
janma màyopamaü teùàü sà ca màyà na vidyate // MandUpK_4.58 //>#


__________

MandUpKC_4.58
ye 'pyàtmàno 'nye ca dharmà jàyanta iti kalpyante ta ityevaü prakàrà yathoktà saüvçtinirdi÷yata iti saüvçtyaiva dharmà jàyante; na te tattvataþ paramàrthatoya jàyante /
yatpunastatsaüvçtyà janma teùàü dharmàõàü yathoktànàü yathà màyayà janma tathà tanmàyopamaü pratyetavyam /

màyà nàma vastu tarhi? naivam; sà ca màyà na vidyate, màyetyavidyamànasyàkhyetyabhipràyaþ //58//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.59

kathaü màyopamaü teùàü dharmàõàü janmetyàha-


#<yathà màyàmayàd bãjàj jàyate tanmayoïkuraþ /
nàsau nityo na cocchedã tadvad dharmeùu yojanà // MandUpK_4.59 //>#


__________

MandUpKC_4.59
yathà màyàmayàdbãjàjjàyate tanmayo màyàmayo 'ïkuro nàsàïkuro nityo na cocchedã vinà÷ã vàbhåtatvàttadvadeva dharmeùu janmanà÷àdiyojanà yuktir na tu paramàrthato dharmàõàü janma nà÷o và yujyata ityarthaþ //59//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.60


#<nàjeùu sarvadharmeùu ÷à÷vatà÷à÷vatàbhidhà /
yatra varõà na vartante vivekas tatra nocyate // MandUpK_4.60 //>#


__________
MandUpKC_4.60
paramàrthatastvàtmasvajeùu nityaikarasavij¤aptimàtrasattàkeùu ÷à÷vato '÷à÷vata ita và nàbhidhà nàbhidhànaü pravartata ityarthaþ /
yatra yeùu varõyante yairarthàste varõàü ÷abdà na pravartante 'bhidhàtuü prakà÷ayituü na pravartanta ityarthaþ /
idamevamiti  viveko viviktatà tatra nityo 'nitya iti nocyate /
"yato vàco nivartante"(tai.u.2 / 4 / 1) iti ÷ruteþ //60//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.61-62


#<yathà svapne dvayàbhàsaü cittaü calati màyayà /
tathà jàgrad dvayàbhàsaü cittaü calati màyayà // MandUpK_4.61 //>#


#<advayaü ca dvayàbhàsaü cittaü svapne na saü÷ayaþ /
advayaü ca dvayàbhàsaü tathà jàgran na saü÷ayaþ // MandUpK_4.62 //>#


__________

MandUpKC_4.61-62
yatpunarvàggocaratvaü paramàrthato 'dvayasya vij¤ànamàtrasya tanmanasaþ spandanamàtraü na paramàrthata iti /
uktàrthau ÷lokau //61-62 //


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.63

ita÷ca vàggocarasyàbhàvo dvaitasya-


#<svapnadçk pracaran svapne dikùu vai da÷asu sthitàn /
aõóajàn svedajàn vàpi jãvàn pa÷yati yàn sadà // MandUpK_4.63 //>#

__________

MandUpKC_4.63
svapnànpa÷yatãti svapnadçkpracaranparyañansvapne svapnasthàne dikùu vai da÷asu sthitànvartamànà¤jãvànpràõino 'õóajànsvedajànvà yànsadà pa÷yati //63//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.64

yadyevaü tataþ kim? ucyate-


#<svapnadçkcittadç÷yàs te na vidyante tataþ pçthak /
tathà tad dç÷yam evedaü svapnadçkcittam iùyate // MandUpK_4.64 //>#


__________

MandUpKC_4.64
svapnadç÷a÷cittaü svapnadçkcittaü tena dç÷yàste jãvàstatastasmàtsvapnadçkcittàtpçthaïna vidyante na santãtyarthaþ /
cittameva hyanekajãvàdibhedàkàreõa vikalpyate /
tathà tadapi svapnadçkcittamidaü taddç÷yameva, tena svapnadç÷à dç÷yaü taddç÷yam /
ataþ svapnadçgvyatirekeõa cittaü nàma nàstãtyarthaþ //64//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.65-66


#<cara¤ jàgarite jàgrad dikùu vai da÷asu sthitàn /
aõóajàn svedajàn vàpi jãvàn pa÷yati yàn sadà // MandUpK_4.65 //>#


#<jàgrac cittekùaõãyàs te na vidyante tataþ pçthak /
tathà tad dç÷yam evedaü jàgrata÷ cittam iùyate // MandUpK_4.66 //>#


__________

MandUpKC_4.65-66
jàgrato dç÷yà jãvàstaccittàvyatiriktà÷cittekùaõãyatvàtsvapnadçkcittekùaõãyajãvavat /
tacca jãvekùaõàtmakaü cittaü draùñuravyatiriktaü draùñudç÷yatvàtsvapnacittavat /
uktàrthamanyat //65-66 //


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.67


#<ubhe hy anyonyadç÷ye te kiü tad astãti cocyate /
lakùaõà÷ånyam ubhayaü tan mate naiva gçhyate // MandUpK_4.67 //>#


__________

MandUpKC_4.67
jãvacitta ubhe  cittacaitye te 'nyonyadç÷ya itaretaragamye /
jãvàdiviùayàpekùaü hi cittaü nàma bhavati /

cittàpekùaü hi jãvàdi dç÷yam /
ataste 'nyenyadç÷ye /
tasmànna ki¤cidastãti cocyate cittaü và cittekùaõãyaü và kiü tadastãti vivekinocyate /
na hi svapne hastã hasticittaü và vidyate tathehàpi vivekinàmityabhipràyaþ /

katham? lakùaõà÷ånyaü lakùyate 'nayeti lakùaõà pramàõaü pramàõa÷ånyamubhayaü cittaü caityaü dvayaü yatastanmatenaiva taccittatayaiva tadgçhyate /
na hi ghañamatiü pratyàkhyàya ghaño gçhyate nàpi ghañaü pratyàkhyàya ghañamatiþ /
na hi tatra pramàõaprameyabhedaþ ÷akyate kalpayitumityabhipràyaþ //67//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.68-70


#<yathà svapnamayo jãvo jàyate mriyate 'pi ca /
tathà jãvà amã sarve bhavanti na bhavanti ca // MandUpK_4.68 //>#


#<yathà màyàmayo jãvo jàyate mriyate 'pi ca /
tathà jãvà amã sarve bhavanti na bhavanti ca // MandUpK_4.69 //>#


#<yathà nirmitako jãvo jàyate mriyate 'pi ca /
tathà jãvà amã sarve bhavanti na bhavanti ca // MandUpK_4.70 //>#


__________

MandUpKC_4.68-70
màyàmayo màyàvinà yaþ kçto nirmitako mantrauùadhyàdibhirniùpàditaþ /
svapnamàyànirmitakà aõóajàtayo jãvà yatà jàyante mriyante ca tachà manuùyàdilakùaõà avidyamànà eva citta vikalpanàmàtrà ityartaþ //68-70 //


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.71


#<na ka÷cij jàyate jãvaþ saübhavo 'sya na vidyate /
etat tad uttamaü satyaü yatra ki¤cin na jàyate // MandUpK_4.71 //>#


__________

MandUpKC_4.71
vyavahàrasatyaviùaye jãvànàü janmamaraõàdãþ svapnàdi jãvavadityuktam /
uttamaü tu paramàrthasatyaü na ka÷cijjàyate jãva iti /
uktàrthamanyat //71//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.72


#<cittaspandikam evedaü gràhyagràhakavad dvayam /
cittaü nirviùayaü nityam asaïgaü tena kãrtitam // MandUpK_4.72 //>#


__________

MandUpKC_4.72
sarvaü gràhyagràhakavaccittaspanditameva dvayaü cittaü paramàrthata àtmaiveti nirviùayaü tena nirviùayatvena nityamasaïgaü kãrtitam /
"asaïgo hyayaü puruùaþ"(bç.u. 4 / 3 / 15,16) iti ÷ruteþ /
saviùayasya hi viùaye saïgaþ /
nirviùayatvàccittamasaïgamityarthaþ //72//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.73

nanu nirviùayatvena cedasaïgatvaü cittasya na niþsaïgatà bhavati yasmàcchàstà ÷àstraü ÷iùya÷cetyevamàderviùayasya vidyamànatvàt /

naiùa doùaþ ; kasmàt-


#<yo 'sti kalpitasaüvçtyà paramàrthena nàsty asau /
paratantràbhisaüvçtyà syàn nàsti paramàrthataþ // MandUpK_4.73 //>#


__________

MandUpKC_4.73
yaþ padàrthaþ ÷àstràdirvidyate sa kalpitasaüvçtyà; kalpità ca sà paramàrthapratipatyupàyatvena saüvçti÷ca sà, tayà yo 'sti paramàrthena nàstyasau na vidyate /
j¤àte dvaitaü na vidyata ityuktam /

ya÷ca paratantràbhisaüvçtyà para÷àstravyavahàreõa syàtpadàrthaþ sa paramàrthato niråpyamàõo nàstyeva /
tena yuktamuktamasaïgaü tena kãrtimiti //73//


_______________________________________________________________________

START MandUpK 4.74

nanu ÷àstràdãnàü saüvçtitve 'ja itãyamapi kalpanàü saüvçtiþ syàt?

satyamevam-


#<ajaþ kalpitasaüvçtyà paramàrthena nàpy ajaþ /
paratantràdiniùpattyà saüvçtyà jàyate tu saþ // MandUpK_4.74 //>#


__________

MandUpKC_4.74
÷àstràdikalpitasaüvçtyaivàja ityucyate /
paramàrthena nàpyajo yasmàtparatantràbhiniùpattyà para÷àstrasiddhimapekùya yo 'ja ityuktaþ sa saüvçtyà jàyate /
ato 'ja itãyamapi kalpanà paramàrthaviùaye naiva kramata ityarthaþ //74//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.75

yasmàdasadviùayastasmàt-

#<abhåtàbhinive÷o 'sti dvayaü tatra na vidyate /
dvayàbhàvaü sa buddhvaiva nirnimitto na jàyate // MandUpK_4.75 //>#


__________

MandUpKC_4.75
asatyabhåte dvaite 'bhinive÷o 'sti kevalam /
abhinive÷a àgrahamàtram /
dvayaü tatra na vidyate /
mithyàbhinive÷amàtraü ca janmanaþ kàraõaü yasmàttasmàddvayàbhàvaü buddhvà nirnimitto nivçttamithyàdvayàbhinive÷o yaþ sa na jàyate //75//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.76


#<yadà na labhate hetån uttamàdhamamadhyamàn /
tadà na jàyate cittaü hetvabhàve phalaü kutaþ // MandUpK_4.76 //>#


__________

MandUpKC_4.76
jàtyà÷ramavihità a÷ãrvarjitairanuùñhãyamànà dharmà devatvàdipràptihetava uttamàþ kevalà÷ca dharmàþ /
adharmavyàmi÷rà manuùyatvàdipràptyarthà madhyamàþ /
tiryagàdipràptinimittà adharmalakùaõàþ pravçttivi÷eùà÷càdhamàþ /
tànuttamamadhyamàdhamànavidyàparikalpitànyadaikamevàdvitãyamàtmatattvaü sarvakalpanàvarjitaü jànanna labhate na pa÷yati yathà bàlairdç÷yamànaü gagane malaü vivekã na pa÷yati tadvattadà na jàyate notpadyate cittaü devàdyàkàrairuttamàdhamamadhyamaphalaråpeõa na hyasati hetau phalamutpadyate bãjàdyabhàva iva sasyàdi //76//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.77

hetvabhàve cittaü notpadyata iti hyuktam /
sa punaranutpatti÷cittasya kãdç÷ãtyucyate-


#<animittasya cittasya yànutpattiþ samàdvayà /
ajàtasyaiva sarvasya cittadç÷yaü hi tadyataþ // MandUpK_4.77 //>#


__________

MandUpKC_4.77
paramàrthadar÷anena nirastadharmàdharmàkhyotpattinimittasyànimittasya cittasyeti yà mokùàkhyànutpattiþ sà sarvadà sarvàvasthàsu samà nirvi÷eùàdvayà ca /
pårvamapyajàtasyaivànutpannasya cittasya sarvasyàdvayasyetyarthaþ /
yasmàtpràgapu vij¤ànàccittadç÷yaü tadadvayaü janma ca tasmàdajàtasya sarvasya sarvadà cittasya samàdvayaivànutpattirna punaþ kadàcidbhavati kadàcidvà na bhavati /
sarvadaikaråpaivetyarthaþ //77//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.78

yathoktena nyàyena janmanimittasya dvayasyàbhàvàt-


#<buddhvà nimittatàü satyàü hetuü pçthag anàpnuvan /
vãta÷okaü tathàkàmam abhayaü padam a÷nute // MandUpK_4.78 //>#


__________

MandUpKC_4.78
animittatàü ca satyàü paramàrtharåpàü buddhvà hetuü dharmàdikàraõaü devàdiyonipràptaye pçthaganàpnuvannanupàdadànastyaktabàhyaiùaõaþ sankàma÷okàdivarjitamavidyàdirahitamabhayaü padama÷nute punarna jàyata ityarthaþ //78//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.79


#<abhåtàbhinive÷àd dhi sadç÷e tat pravartate /
vastvabhàvaü sa budhvaiva niþsaïgaü vinivartate // MandUpK_4.79 //>#


__________

MandUpKC_4.79
yasmàd bhåtàbhinive÷àdasati dvaye dvayàstitvani÷cayo 'bhåtàbhinive÷astasmàdavidyàvyàmoharåpàddhi sadç÷e tadanuråpe taccittaü pravartate /
tasya dvayasya vastuno 'bhàvaü yadà buddhavàüstadà tasmànniþsaïgo nirapekùaü sadvinivartate 'bhåtàbhinive÷aviùayàt //79//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.80


#<nivçttasyàpravçttasya ni÷calà hi tathà sthitiþ /
viùayaþ sa hi buddhànàü tat sàmyam ajam advayam // MandUpK_4.80 //>#


__________

MandUpKC_4.80
nivçtasya dvaitaviùayàdviùayàntare càpravçttasyàbhàvadar÷anena cittasya ni÷calà calanavarjità brahmasvaråpaiva tadà sthitiþ /
yaiùà brahmasvaråpà sthiti÷cittasyàdvayavij¤ànaikarasaghanalakùaõà, sa hi yasmàdviùayo gocaraþ paramàrthadar÷inàü buddhànàü tasmàttatsàmyaü paraü nirvi÷eùamajamadvayaü ca //80//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.81

punarapi kãdç÷a÷càsau buddhànàü viùaya ityàha-

#<ajam anidram asvapnaü prabhàtaü bhavati svayam /
sakçdvibhàto hy evaiùa dharma dhàtusvabhàvataþ // MandUpK_4.81 //>#


__________

MandUpKC_4.81
svayameva tatprabhàtaü bhavati, nàdityapàdyapekùam; syaya¤jyotiþ svabhàvamityarthaþ /
sakçdvibhàtaþ sadaiva vibhàta ityetadeùa evaülakùaõa àtmàkhyo dharmo dhàtusvabhàvato vastusvabhàvata ityarthaþ //81//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.82

evamucyamànamapi paramàrthatattvaü kasmàllaukikairna gçhyata ityucyate-


#<sukham àvriyate nityaü duþkhaü vivriyate sadà /
yasya kasya ca dharmasya graheõa bhagavàn asau // MandUpK_4.82 //>#


__________

MandUpKC_4.82
yasmàdyasya kasyaciddvayavastuno dharmasya graheõa grahaõàve÷ena mithyàbhiniviùñatayà sukhamàvriyate 'nàyàsenàcchàdyata ityarthaþ /
dvayopalabdhinimittaü hi tatràvaraõaü na yatnàntaramapekùyate /
duþkhaü ca vivriyate prakañãkriyate, paramàrthaj¤ànasya durlabhatvàt /
bhagavànasàvàtmadvayo deva ityarthaþ, ato vedàntairàcàryai÷ca bahu÷a ucyamàno 'pi naiva j¤àtuü ÷akya ityarthaþ /
"à÷caryo vaktà ku÷alo 'sya labdhà"(ka.u.1 / 2 / 7) iti ÷ruteþ //82//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.83

asti nàstãtyàdisåkùmaviùayà api paõóitànàü grahà bhagavataþ paramàtmana àvaraõa eva kimuta måóhajanànàü buddhilakùaõà ityevamarthaü pradar÷ayannàha-


#<asti nàsty asti nàstãti nàsti nàstãti và punaþ /
calasthirobhayàbhàvair àvçõotye va bàli÷aþ // MandUpK_4.83 //>#


__________

MandUpKC_4.83
astyàtmeti vàdã ka÷citpratipadyate /
nàstãtyaparo vainà÷iko 'sti nàstãtyaparor'dhavainà÷ikaþ sadasadvàdã digvàsàþ /
nàsti nàstãtyatyanta÷ånyavàdã /
tatràstibhàva÷calaþ, ghañàdyanityavilakùaõatvàt /
nàstibhàvaþ sthiraþ sadàvi÷eùatvàt /
ubhayaü calasthiraviùayatvàtsadasadbhàvo 'bhàvo 'tyantàbhàvaþ /

prakàracatuùñayasyàpi tairatai÷calisthirobhayàbhàvaiþ sadasadàdivàdã sarvo 'pi bhagavantamàvçõotyeva bàli÷o 'vivekã /
yadyapi paõóito bàli÷a eva paramàrthatattvànavabodhàckimu svabhàvamåóho jana ityabhipràyaþ //83//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.84

kãdçkpunaþ paramàrthatattvaü yadavabodhàdabàli÷aþ paõóito bhavatãtyàha-


#<koñhya÷ catasra etàs tu grahair yàsàü sadà vçtaþ /
bhagavàn àbhir aspçùño yena dçùñaþ sa sarvadçk // MandUpK_4.84 //>#


__________

MandUpKC_4.84
koñhyaþ pràvàduka÷àstranirõayàntà età uktà asti nàstãtyàdyà÷catasro yàsàü koñãnàü grahairgrahaõairåpalabdhini÷cayaiþ sadà sarvadàvçta àcchàditasteùàmeva pràvàdukànàü yaþ sa bhagavànàbhirastinàstãtyàdikoñibhi÷catasçbhirapyaspçùño 'styàdivikalpanàvarjita ityetadyena muninà dçùño j¤àto vedànteùvaupaniùadaþ puruùaþ sa sarvadçksarvaj¤aþ paramàrthapaõóita ityarthaþ //84//

_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.85


#<pràpya sarvaj¤atàü kçtsnàü bràhmaõyaü padam advayam /
anàpannàdimadhyàntaü kim ataþ param ãhate // MandUpK_4.85 //>#


__________

MandUpKC_4.85
pràpyaitàü yathoktàü kçtsnàü samastàü sarvaj¤atàü bràhmaõyaü padaü"sa bràhmaõaþ"(bç.u.3 / 8 / 10) "eùa nityo mahimà bràhmaõasya" (bç.u.4 / 4 / 23) iti ÷ruteþ ; àdimadhyàntà utpattisthitilayà anàpannà apràptà yasyàdvayasya padasya na vidyante tadanàpannàdimadhyàntaü bràhmaõyaü padam, tadeva pràpya labdhvà kimataþ paramasmàdàtmalàbhàdårdhvamãhate ceùñate niùprayojanamityarthaþ /
"naiva tasya kçtenàrthaþ"(gãtà 3 / 18) ityàdismçteþ //85//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.86


#<vipràõàü vinayo hy eùa ÷amaþ pràkçta ucyate /
damaþ prakçtidàntatvàd evaü vidvठ÷amaü vrajet // MandUpK_4.86 //>#

__________

MandUpKC_4.86
vipràõàü bràhmaõànàü vinayo vinãtatvaü svàbhàvikaü yadetàtmasvaråpeõàvasthànam /
eùa vinayaþ ÷amo 'pyeùa eva pràkçtaþ svàbhàviko 'kçtaka ucyate /
damo 'pyeùa eva prakçtidàntatvàtsvabhàvata eva copa÷àntaråpatvàdbrahmaõaþ /
evaü yathoktaü svabhàvopa÷àntaü brahma vidvà¤÷amamupa÷àntiü svàbhàvikãü brahmasvaråpàü vrajed brahmasvaråpeõàvatiùñhata ityarthaþ //86//


_______________________________________________________________________

START MandUpK 4.87

evamanyonyaviruddhatvàtsaüsàrakàraõàni ràgadveùadoùàspadàni pràvàdukànàü dar÷anàni /
ato mithyàdar÷anàni tànãti tadyuktibhireva dar÷ayitvà catuùkoñivarjitatvàdràhàdidoùànàspadaü svabhàva÷àntamadvaitadar÷anameva samyagdar÷amityupasaühçtam /
athedànãü svaprakriyàpradar÷anàrtha àrambhaþ-


#<savastu sopalambhaü ca dvayaü laukikam iùyate /
avastu sopalambhaü ca ÷uddhaü laukikam iùyate // MandUpK_4.87 //>#


__________

MandUpKC_4.87
savastu saüvçtisatà vastunà saha vartata iti savastu, tathà copalabdhirupalambhastena saha vartata iti sopalbhaü ca ÷àstràdisarvavyavahàràspadaü gràhyagràhakalakùaõaü dvayaü laukikaü lokàdanapetaü lokikaü jàgaritamityetat /
evaü lakùaõaü jàgaritamiùyate vedànteùu /

avastu saüvçterapyabhàvàt /
sopalambhaü vastuvadupalambhanamupalambho 'satyapi vastuni tena saha vartata iti sopalambhaü ca /
÷uddhaü kevalaü pravibhaktaü jàgaritàtsthålàllaukikaü sarvapràõisàdhàraõatvàdiùyate svapna ityarthaþ //87//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.88


#<avastv anupalambhaü ca lokottaram iti smçtam /
j¤ànaü j¤eyaü ca vij¤eyaü sadà buddhaiþ prakãrtitam // MandUpK_4.88 //>#


__________

MandUpKC_4.88
avastvanupalambhaü ca gràhyagrahaõavarjitamityetat, lokottaram ata eva lokàtãtam /
gràhyagrahaõaviùayo hi lokastadabhàvàtsarvapravçttibãjaü suùuptamityetadevaü smçtam /

sopàyaü paramàrthatattvaü laukikaü ÷uddhalaukikaü lokottaraü ca krameõa yena j¤ànena j¤àyate tajj¤ànam /
j¤eyametànyeva trãõi /
etadvyatirekeõa j¤eyànupapatteþ sarvapràvàdukakalpitavastuno 'traivàntarbhàvàt /
vij¤eyaü paramàrthasatyaü turyàkhyamadvayamajamàtmatattvamityarthaþ /
sadà sarvadai9tallaukikàdivij¤eyàntaü buddhaiþ paramàrthadar÷ibhirbrahmavidbhiþ prakãrtitam //88//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.89


#<j¤àne ca trividhe j¤eye krameõa vidite svayam /
sarvaj¤atà hi sarvatra bhavatãha mahàdhiyaþ // MandUpK_4.89 //>#


__________

MandUpKC_4.89
j¤àne ca laukikàdiviùaye, j¤eye ca laukikàdau trividhe- pårvaü laukikaü sthålam, tadabhàvena pa÷càcchuddhaü laukikam, tathàbhàvena lokottaramityevaü krameõa sthànatrayàbhàvena paramàrthasatye turye 'dvaye 'je 'bhaye vidite svayamevàtmasvaråpameva sarvaj¤atà sarva÷càsau j¤a÷ca sarvaj¤astadbhàvaþ sarvaj¤atà, ihàsmiülloke bhavati mahàdhiyo mahàbuddheþ /
sarvalokàti÷ayavastuviùayabuddhitvàdevaüvidaþ sarvatra sarvadà bhavati /
sakçdvidite svaråpe vyabhicàràbhàvàdityarthaþ /
na hi paramàrthavido j¤ànodbhavàbhibhavau sto yathànyeùàü pràvàdukànàm //89//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.90

laukikàdãnàü krameõa j¤eyatvena nirde÷àdastitvà÷aïkà paramàrthato mà bhådityàha-


#<heyaj¤eyàpyapàkyàni vij¤eyàny agrayàõataþ /
teùàm anyatra vij¤eyàd upalambhas triùu smçtaþ // MandUpK_4.90 //>#


__________

MandUpKC_4.90
heyàni ca laukikàdãni trãõi jàgaritasvapnasuùuptànyàtmanyasattvena rajjvàü sarpavaddhàtavyànãtyarthaþ /
j¤eyamiha catuùkoñivarjitaü paramàrthatattvam /
àpyànyàptavyàni tyaktabàhyaiùaõàtrayeõa bhikùuõà pàõóityabàlyamaunàkhyàni sàdhanàni /
pàkyàni ràgadveùamohàdayo doùàþ kaùàyàkhyàni paktavyàni /
sarvàõyetàni heyaj¤eyàpyapàkyàni vij¤eyàni bhikùuõopàyatvenetyarthaþ, agrayàõàtaþ prathamataþ /

teùàü heyàdãnàmanyatra vij¤eyàtparamàrthasatyaü vij¤eyaü brahmaikaü varjayitvà, upalbhanamupalambho 'vidyàkalpanàmàtram /
heyàpyàpakyeùu triùvapi smçto brahmavidbhirna paramàrthasatyatà trayàõàmityarthaþ //90//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.91

paramàrthatastu-


#<prakçtyàkà÷avaj j¤eyàþ sarve dharmà anàdayaþ /
vidyate na hi nànàtvaü teùàü kvacana ki¤canaþ // MandUpK_4.91 //>#


__________

MandUpKC_4.91
prakçtyà svabhàvata àkà÷avadàkà÷atulyàþ såkùmanira¤janasarvagatatvaiþ sarve dharmà àtmàno j¤eyàü mumukùubhiranàdayo nityàþ /
bahuvacanakçtabhedà÷aïkàü niràkurvannàha- kvacana ki¤cana kindidaõumàtramapi teùàü na vidyate nànàtvamiti //91//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.92

j¤eyatàpi dharmàõàü saüvçtyaiva na paramàrthata ityàha-

#<àdibuddhàþ prakçtyaiva sarve dharmàþ suni÷citàþ /
yasyaivaü bhavati kùàntiþ so 'mçtatvàya kalpate // MandUpK_4.92 //>#


__________

MandUpKC_4.92
yasmàdàdau buddhà àdibuddhàþ  prakçtyaiva svabhàvata eva yathà nityaprakà÷asvaråpaþ savitaivaü nityabodhasvaråpà ityarthaþ sarve dharmàþ sarva àtmànaþ /
na ca teùàü ni÷cayaþ kartavyo nityani÷citasvaråpà ityarthaþ /
na saüdihyamànasvaråpà evaü naivaü ceti /

yasya mumukùorevaü yathoktaprakàreõa sarvadà bodhani÷cayanirapekùatàtmàrthaü paràrthaü và yathà savità nityaü prakà÷àntaranirapekùaþ svàrthaü paramàrthaü cetyevaü bhavati kùàntirbodhakartavyatànirapekùatà sarvadà svàtmani sa amçtatvàyàmçtabhàvàya kalpate mokùàya samartho bhavatãtyarthaþ //92//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.93

tathà nàpi ÷àntikartavyatàtmanãtyàha-


#<àdi÷àntà hy anutpannàþ prakçtyaiva sunirvçtàþ /
sarve dharmàþ samàbhinnà ajaü sàmyaü vi÷àradam // MandUpK_4.93 //>#


__________

MandUpKC_4.93
yasmàdàdi÷àntà nityameva ÷àntà anutpannà ajà÷ca prakçtyaiva sunirvçtàþ suùñhåparatasvabhàvà ityarthaþ, sarve dharmàþ samà÷càbhinnà÷ca samàbhinnàþ, ajaü sàmyaü vi÷àradaü vi÷uddhamàtmatatvaü yasmàttasmàcchàntirmokùo và nàsti kartavya ityarthaþ, na hi nityaikasvabhàvasya kçtaü ki¤cidarthavatsyàt //93//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.94

ye yathoktaü paramàrthatattvaü pratipannàsta evàkçpaõà loke kçpaõà evànya ityàha-


#<vai÷àradyaü tu vai nàsti bhede vicaratàü sadà /
bhedanimnàþ pçthagvàdàs tasmàt te kçpaõàþ smçtàþ // MandUpK_4.94 //>#


__________

MandUpKC_4.94
yasmàdbhedanimnà bhedànuyàyinaþ saüsàrànugà ityarthaþ ; ke? pçdagvàdàþ pçthaïnànà vastvityevaü vadanaü yeùàü te pçthagvàdà dvaitina ityarthaþ, tasmàtte kçpaõàþ kùudràþ smçtàþ; yasmàdvai÷àradyaü vi÷uddhirnàsti teùàü bhede vicaratàü dvaitamàrge 'vidyàkalpite sarvadà vartamànànàmityarthaþ /
ato yuktameva teùàü kàrpaõyamityabhipràyaþ //94//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.95

yadidaü paramàrthatattvamamahàtmabhirapaõóitairvedàntabahiþùñhaiþ kùudrairalpapraj¤airanavagàhyamityàha-


#<aje sàmye tu ye kecid bhaviùyanti suni÷citàþ /
te hi loke mahàj¤ànàs tac ca loko na gàhate // MandUpK_4.95 //>#


__________

MandUpKC_4.95
aje sàmye paramàrthatattva evameveti ye kecitstràyadayo 'pi suni÷cità bhaviùyanti cetta eva hi loke mahàj¤ànà nirati÷aya tattvaviùayaj¤ànà ityarthaþ /

tacca teùàü vartma teùàü viditaü paramàrthatattvaü sàmànyabuddhiranyo loko na gàhate nàvatariti na viùayãkarotãtyarthaþ /
sarvàbhåtàtmabhåtasya sarvabhåtahitasya ca /
devà api màrge muhyantyapadasya padaiùiõaþ /
"÷akunãnàmivàkà÷e gatirnaivopalabhyate"(mahà.÷à.239 / 23,24) ityàdismaraõàt //95//


_______________________________________________________________________

START MandUpK 4.96

kathaü mahàj¤ànatvamityàha-


#<ajeùv ajam asaükràntaü dharmeùu j¤ànam iùyate /
yato na kramate j¤ànam asaïgaü tena kãrtitam // MandUpK_4.96 //>#


__________

MandUpKC_4.96
ajeùvanutpanneùvacaleùu dharmeùvàtmasvajamacalaü ca j¤ànamiùyate savitarãvauùõyaü prakà÷a÷ca yatastasmàdasaükràntamarthàntare j¤ànamajamiùyate /
yasmànna kramater'thàntare j¤ànaü tena kàraõenàsaïgaü tatkãrtitamàkà÷akalpamityuktam //96//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.97


#<aõumàtre 'pi vaidharmye jàyamàne 'vipa÷citaþ /
asaïgatà sadà nàsti kimutàvaraõacyutiþ // MandUpK_4.97 //>#


__________

MandUpKC_4.97
ito 'nyeùàü vàdinàmaõumàtre 'pi vaidharmye vastuni bahirantarvà jàyamàna utpàdyamàne 'vipa÷cito 'vivekino 'saïgatà asaïgatvaü sadà nàsti kimuta vaktayavyamàvaraõacyutirbandhanà÷o nàstãti //97//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.98

teùàmàvaraõacyutirnàstãti bruvatàü svasiddhànte 'bhyupagataü tarhi dharmàõàmàvaraõam /
netyucyate /

#<alabdhàvaraõàþ sarve dharmàþ prakçtinirmalàþ /
àdau buddhàs tathà muktà budhyanta iti nàyakàþ // MandUpK_4.98 //>#


__________

MandUpKC_4.98
alabdhàvaraõàþ- alabdhamapràptamàvaraõamavidyàdibandhanaü yeùàü te dharmà alabdhàvaraõà bandhanarahità ityarthaþ, prakçtinirmalàþ svabhàva÷uddhà àdau buddhàstathà muktà yasmànnitya÷uddhabuddhamuktasvabhàvàþ /
yadyevaü kathaü tarhi budhyanta ityucyate?
nàyakàþ svàminaþ samarthà boddhuü bodha÷aktimatsvabhàvà ityarthaþ, yathà nityaprakà÷asvaråpo 'pi savità prakà÷ata ityucyate yathà và nityanivçttagatayo 'pi nityameva ÷ailàstiùñhantãtyucyate tadvat //98//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.99


#<kramate na hi buddhasya j¤ànaü dharmeùu tàyinaþ /
sarve dharmàs tathà j¤ànaü naitad buddhena bhàùitam // MandUpK_4.99 //>#


__________

MandUpKC_4.99
yasmànna hi kramate buddhasya paramàrthadar÷ino j¤ànaü viùayàntareùu dharmeùu dharmasaüsthaü savitarãva prabhà, tàyinas tàyo 'syàstãti tàyã, saütànavato nirantarasyàkà÷akalpasyetyarthaþ, påjàvato và praj¤àvato và, sarve dharmà àtmàno 'pi tathà j¤ànavadevàkà÷akalpatvànna kramante kvacidapyarthàntara ityarthaþ /

yadàdàvupanyastaü j¤ànenàkà÷akalpenetyàdi tadidamàkà÷akalpasya tàyino buddhasya tadananyatvàdàkà÷akalpaü j¤ànaü na kramaye kvacidapyarthàntare /
tathà dharmà iti /
àkà÷amivàcalamavikriyaü niravayavaü nityamadvitãyamasaïgamadç÷yamagràhyama÷anàyàdyatãtaü brahmàtmatattvam /
"na hi draùñurdçùñerviparilopo vidyate"(bç.u.4 / 3 / 23) iti ÷ruteþ /

j¤ànaj¤eyaj¤àtçbhedarahitaü paramàrthatattvamadvayam etanna buddhena bhàùitam /
yadyapi bàhyàrthaniràkaraõaü j¤ànamàtrakalpanà càdvayavastusàmãpyamuktam /
idaü tu paramàrthatattvamadvaitaü vedànteùveva vij¤eyamityarthaþ //99//


_______________________________________________________________________


START MandUpK 4.100

÷àstrasamàptau paramàrthatattvastutyarthaü namaskàra ucyate-


#<durdar÷am atigambhãram ajaü sàmyaü vi÷àradam /
buddhvà padam anànàtvaü namaskurmo yathàbalam // MandUpK_4.100 //>#


__________

MandUpKC_4.100
durdar÷aü duþkhena dar÷anamasyeti durdar÷am, asti nàstãti catuùkoñivarjitatatvàddurvij¤eyamityarthaþ /
ata evàtigambhãraü duùparve÷aü mahàsamudravadakçtapraj¤aiþ, ajaü sàmyaü vi÷àradam ãdçkpadamanànàtvaü nànàtvavarjitaü buddhvàvagamya tadbhåtàþ santo namaskurmastasmai padàya, avyavahàryamapi vyavahàragocaramàpàdya yathàbalaü yathà÷aktãtyarthaþ //100//


iti ÷aïkarabhagavataþ kçtau gauóapàdãyàgama÷àstravivaraõe 'làta÷àntyàkhyaü caturthaü prakaraõam //


#<oü ÷antiþ! ÷àntiþ!! ÷àntiþ!!!>#