Agamasastra 3) Advaitaprakarana containing: 1) Mandukyopanisatkarika by Gaudapada (also known as Gaudapadakarika, Mandukyakarika or Agamasastra) 2) Agamasastrabhasya (commentary ascribed to Samkara) NOTE: The term "Agamasastra" is applied to the entire compilation. Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. In addition, the Sansknet version came in a kind of semi-pausa format, with Sandhi rules applied only in part. In this GRETIL version Sandhi rules are applied throughout, although some cases may have escaped the conversion routine. The text of Gaudapada's Karikas has been checked against the ed. by A.V. Kathavate, Poona 1890 (Anandasrama Sanskrit Series, 10). The text of the commentary is not proofread! REFERENCE SYSTEM (added): MandUpK_ = Gau¬apÃda's MÃï¬Ækyopani«atkÃrikà MandUpKC_ = ùgamaÓÃstrabhëya (i.e., Áaækara's comm. on MandUpK) #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ## _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.1 oækÃranirïaya ukta÷ prapa¤copaÓama÷ Óivodvaita Ãtmeti pratij¤ÃmÃtreïa / j¤Ãte dvaitaæ na vidyata iti ca / tatra dvaitÃbhÃvastu vaitathyaprakaraïena svapnamÃyÃgandharvanagarÃdid­«ÂÃntaird­ÓyatvÃdyantavattvÃdihetubhistarkeïa ca pratipÃdità / advaitaæ kimÃgamamÃtreïa pratipattavyamÃhosvittarkeïÃpÅtyata Ãha- Óakyate tarkeïÃpi j¤Ãtum; tatkathamityadvaitaprakaraïamÃrabhyata upÃsyopÃsÃnÃdibhedajÃtaæ sarvaæ vitathaæ kevalaÓcÃtmÃdvaya÷ paramÃrtha iti sthitamatÅte prakaraïe; yata÷- ## __________ MandUpKC_3.1 upÃsanÃÓrita upÃsanÃmÃtmano mok«asÃdhanatvena gata upÃsako 'haæ mamopÃsyaæ brahma / tadupÃsanaæ k­tvà jÃte brahmaïÅdÃnÅæ vartamÃno 'jaæ brahma ÓarÅrapÃtÃdÆrdhvaæ pratapatsye prÃgutpatteÓcÃjamidaæ sarvamahaæ ca / yadÃtmako 'haæ prÃgutpatteridÃnÅæ jÃto jÃte brahmaïi ca vartamÃna upÃsanayà punastadeva pratipatsya ityevamupÃsanÃÓrito dharma÷ sÃdhako yenaivaæ k«udrabrahmavittenÃsau kÃraïena k­païo dÅno 'lpaka÷ sm­to nityÃjabrahmadarÓibhirityabhiprÃya÷ / "yadvÃcÃnabhyuditaæ yena vÃgabhyudyate / tadeva brahma tvaæ viddhi nedaæ yadidamupÃsate"(ke.u.1 / 4) ityÃdiÓrutestalavakÃraïÃm //1// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.2 sabÃhyÃbhyantaramajamÃtmÃnaæ pratipattumaÓaknuvannavidyayà dÅnamÃtmÃnaæ manyamÃno jÃto 'haæ jÃte brahmaïi varte tadupÃsanÃÓrita÷ sanbrahma pratipatsya ityevaæ pratipanna÷ k­païo bhavati yasmÃt- ## __________ MandUpKC_3.2 ato vak«yÃmyakÃrpaïyak­païabhÃvamajaæ brahma / taddhi kÃrpaïyÃspadam"yatrÃnyo 'nyatpaÓyatyanyacch­ïotyanyadvijÃnÃti tadalpaæ martyamasat"(chÃ.u.7 / 24 / 1) ityÃdiÓrutibhya÷ / tadviparÅtaæ sabÃhyÃbhyantaramajakÃrpaïyaæ bhÆmÃkhyaæ brahma / yatprÃpyÃvidyÃk­tasarvakÃrpaïyaniv­ttistatkÃrpaïyaæ vak«yÃmÅtyartha÷ / tadajÃti, avidyamÃnà jÃtirasya samatÃæ gataæ sarvasÃmyaæ gatam / kasmÃt? avayavavai«amyÃbhÃvÃt / yaddhi sÃvayavaæ vastu tadavayavavai«amyaæ gacchajjÃyata ityucyate / idaæ tu niravayavatvÃtsamatÃæ gatamiti na kaiÓcidavayavai÷ sphuÂatyatojÃtyakÃrpaïyam / samantata÷ samantÃdyathà na jÃyate ki¤cidalpamapi na sphuÂati rajjusarpavadavidyÃk­tad­«Âyà jÃyamÃnaæ yena prakÃreïa na jÃyate sarvato 'jameva brahma bhavati tathà taæ prakÃraæ Ó­ïvityartha÷ //2// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.3 ajÃti brahmakÃrpaïyaæ vak«yÃmÅti pratij¤Ãtam / tatsiddhyarthaæ hetuæ d­«ÂÃntaæ ca vak«yÃmÅtyÃha- #<Ãtmà hy ÃkÃÓavajjÅvair ghaÂÃkÃÓair ivodita÷ / ghaÂÃdivac ca saæghÃtair jÃtÃv etan nidarÓanam // MandUpK_3.3 //># __________ MandUpKC_3.3 Ãtmà paro hi yasmÃdÃkÃÓavatsÆk«mo niravayava÷ sarvagata ÃkÃÓavadukto jÅvai÷ k«etraj¤airghaÂÃkÃÓairiva ghaÂÃkÃÓatulya udita ukta÷ sa evÃkÃÓasama÷ para Ãtmà / atha và ghaÂÃkÃÓairyathÃkÃÓa udita utpannastathà paro jÅvÃtmabhirutpanna÷ / jÅvÃtmanÃæ parasmÃdÃtmana utpattiryà ÓrÆyate vedÃnte«u sà mahÃkÃÓÃdghaÂÃkÃÓotpattisamà na paramÃrtha ityabhiprÃya÷ / tasmÃdevÃkÃÓÃdghaÂÃdaya÷ saæghÃtà yathetpadyanta evamÃkÃÓasthÃnÅyÃtparamÃtmana÷ p­thivyÃdibhÆtasaæghÃtà ÃdhyÃtmikÃÓca kÃryakaraïalak«aïà rajjusarpavadvikalpità jÃyante / ata ucyate ghaÂÃdivacca saæghÃtairudita iti / yadà mandabuddhipratipÃdayi«ayà ÓrutyÃtmano jÃtirucyate jÅvÃdÅnÃæ tadà jÃtÃvupagamyamÃnÃyÃmetannidarÓanaæ d­«ÂÃnto yathoditÃkÃÓavadityÃdi÷ //3// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.4 ## __________ MandUpKC_3.4 yathà ghaÂÃdyutpattyà ghaÂÃkÃÓÃdyutpatti÷; yathà và ghaÂÃdipralaye ghaÂÃkÃÓÃdipralayastadvaddehÃdisaæghÃtotpattyà jÅvotpattistatpralaye ca jÅvÃnÃmihÃtmani pralayo na svata ityartha÷ //4// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.5 sarvadehe«vÃtmaikatva ekasmi¤jananamaraïasukhÃdimatyÃtmani sarvÃtmanÃæ tatsambandha÷ kriyÃphalasÃÇkaryaæ ca syÃditi ya ÃhurdvaitinastÃnpratÅdamucyate- ## __________ MandUpKC_3.5 yathaikasminghaÂÃkÃÓe rajodhÆmÃdibhiryute saæyukte na sarve ghaÂÃkÃÓÃdayastadrajodhÆmÃdibhi÷ saæyujyante tadvajjÅvÃ÷ sukhÃdibhi÷ / nanveka evÃtmÃ? bìham; nanu na Órutaæ tvayÃkÃÓavatsarvasaæghÃte«veka evÃtmeti? yadyeka evÃtmà tarhi sarvatra sukhÅ du÷khÅ ca syÃt? na cedaæ sÃkhyacodyaæ sambhavati / na hi sÃækhya Ãtmana÷ sukhadu÷khÃdimattvamicchati buddhisamavÃyÃbhyupagamÃtsukhadu÷khÃdÅnÃm / na copalabdhisvarÆpasyÃtmano bhedakalpanÃyÃæ pramÃïamasti / bhedÃbhÃve pradhÃnasya pÃrÃrthyÃnupapattiriti cet; na pradhÃnak­tasyÃrthasyÃtmanyasamavÃyÃt / yadi hi pradhÃk­to bandho mok«o vÃrtha÷ puru«e«u bhedena samavaiti tata÷ pradhÃnasya pÃrÃrthyamÃtmaikatve nopapadyata iti yuktà puru«abhedakalpanà / na ca sÃkhyairbandho mok«o vÃrtha÷ puru«asamaveto 'bhyupagamyate / nirviÓe«ÃÓca cetanamÃtrà ÃtmÃno 'bhyupagamyante / ata÷ puru«asattÃmÃtraprayuktameva pradhÃnasya pÃrÃrthyaæ siddhaæ na tu puru«abhedaprayuktamiti / ata÷ puru«abhedakalpanÃyÃæ na pradhÃnasya pÃrÃrthyaæ hetu÷ / na cÃnyatpuru«abhedakalpanÃyÃæ pramÃïamasti sÃkhyÃnÃm / parasattÃmÃtrameva caitannimittÅk­tya svayaæ badhyate mucyate ca pradhÃnam / paraÓcopalabdhimÃtrasattÃsvarÆpeïa pradhÃnaprav­ttau heturnakenacidviÓe«eïeti kevalamƬhatayaiva puru«abhedakalpanà vedÃrthaparityÃgaÓca / ye tvÃhurvaiÓe«ikÃdaya icchÃdaya ÃtmasamavÃyina iti, tadapyasat / sm­tihetÆnÃæ saæskÃrÃïÃmapradeÓavatyÃtmanyasamavÃyÃt / Ãtmamana÷ saæyogÃcca sm­tyutpatte÷ sm­tiniyamÃnupapatti / yugapadvà sarvasm­tyutpattiprasaÇga÷ / na ca bhinnajÃtÅyÃnÃæ sparÓÃdihÅnÃnÃmÃtmanÃæ mana Ãdibhi÷ saæbandho yukta÷ / na ca dravyÃdrÆpÃdayo guïÃ÷ karmasÃmÃnyaviÓe«asamavÃyà và bhinnÃ÷ santi pare«Ãm / yadi hyatyantabhinnà eva dravyÃtsyuricchÃdayaÓcÃtmanastathà ca sati dravyeïa te«Ãæ sambandÃnupapatti÷ / ayutasiddhÃnÃæ samavÃyalak«aïa÷ sambandho na virudhyata iti cet, na / icchÃdibhyo 'nityebhya Ãtmano nityasya pÆrvasiddhatvÃnnÃyutasiddhatvopapatti÷ / ÃtmanÃyutasiddhatve cecchÃdÅnÃmÃtmagatamahatvavannityatvaprasaÇga÷ / sa cÃni«Âa÷ / Ãtmano 'nirmok«aprasaÇgÃt / samavÃyasya ca dravyÃdanyatve sati dravyeïa sambandhÃntaraæ vÃcyaæ yathà dravyaguïayo÷ / samavÃyo nityasambandha eveti na vÃcyamiti cettathà ca samavÃyasambandhavatÃæ nityasambandhaprasaÇgÃtp­thaktvÃnupapatti / atyantap­thaktve ca dravyÃdÅnÃæ sparÓavadasparÓadravyayoriva «a«ÂyarthÃnupapatti÷ / icchÃdyupajanÃpÃyavadguïatve cÃtmano 'nityatvaprasaÇga÷ / dehaphalÃdivatsÃvayavatvaæ vikriyÃvatvaæ ca dehÃdivadeveti do«ÃvaparihÃryau / yathà tvÃkÃÓasyÃvidyÃdhyÃropitarajodhÆmamalavatvÃdido«avatvaæ tathÃtmano 'vidyÃdhyÃropitabuddhyÃdyupÃdhik­tasukhadu÷khÃdido«avatve bandhamok«Ãdayo vyavahÃrikà na virudhyante / sarvavÃdibhiravidyÃk­tavyavahÃrÃbhyupagamÃtparamÃrthÃnabhyupagamÃcca / tasmÃdÃtmabhedaparikalpanà v­thaiva tÃrkikai÷ kriyata iti //5// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.6 kathaæ punarÃtmabhedanimitta iva vyavahÃra ekasminnÃtmanyavidyÃk­ta upapadyata iti, ucyate- ## __________ MandUpKC_3.6 yathehÃkÃÓa ekasminghaÂakarakÃpavarakÃdyÃkÃÓÃnÃmalpatvamahatvÃdirÆpÃïi bhidyante tathà kÃryamudakÃharaïadhÃraïaÓayanÃdisamÃkhyÃÓca ghaÂÃkÃÓakarakÃkÃÓa ityÃdyÃstatk­tÃÓca bhinnà d­Óyante / tatra tatra vai vyavahÃravi«aya ityartha÷ / sarvo 'yamÃkÃÓo rÆpÃdibhedak­to vyavahÃro na paramÃrtha eva / paramÃrthatastvÃkÃÓasya na bhedosti / na cÃkÃÓabhedanimitto vyavahÃro 'styantareïa paropÃdhik­taæ dvÃram / yathaitattadveddahopÃdhibhedak­te«u jÅve«u ghaÂÃkÃÓasthÃnÅye«vÃtmasu nirÆpaïÃtk­to buddhimadbhirnirïayo niÓcaya ityartha÷ //6// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.7 nanu tatra paramÃrthak­ta eva ghaÂÃkÃÓÃdi«u rÆpakÃryÃdibhedavyavahÃra iti? naitadasti, yasmÃt ## __________ MandUpKC_3.7 paramÃrthÃkÃÓasya ghaÂÃkÃÓo na vikÃra÷; yathà suvarïasya rucakÃdiryathà vÃpÃæ phenabudbudahimÃdi÷; nÃpyavayavo yathà v­k«asya ÓÃkhÃdi÷ / na tathÃ0kÃÓasya ghaÂÃkÃÓo vikÃrÃvayavau yathà tathà naivÃtmana÷ parasya paramÃrthasato mahÃkÃÓasthÃnÅyasya ghaÂÃkÃÓasthÃnÅyo jÅva÷ sadà sarvadà yathoktad­«ÂÃntavanna vikÃro nÃpyavayava÷ / ata Ãtmabhedak­to vyavahÃro m­«aivetyartha÷ //7// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.8 yasmÃdyathà ghaÂÃkÃÓÃdibhedabuddhinibandhano rÆpakÃryÃdibhedavyavahÃrastathà dehobÃdhijÅvabhedak­to janmamaraïÃdivyavahÃra÷ / tasmÃttatk­tameva kleÓakarmaphalamalavatvamÃtmano na paramÃrthata ityetamarthaæ d­«ÂÃntena pratipipÃdayi«annÃha- ## __________ MandUpKC_3.8 yathà bhavati loke bÃlÃnÃmavivekinÃæ gaganamÃkÃÓaæ ghanarajodhÆmÃdimalÃrmalinaæ malavanna gaganaæ malavadyÃthÃtmyavivekinÃm, tathà bhavatyÃtmà paro 'pi yo vij¤Ãtà pratyakkleÓakarmaphalamalairmalino 'buddhÃnÃæ pratyagÃtmavivakerahitÃnÃæ nÃtmavivekavatÃm / nahyÆ«aradeÓast­¬vatprÃïyadhyÃropitodakaphenataraÇgÃdimÃæstathà nÃtmÃbudhÃropitakleÓÃdimalairmalino bhavatÅtyartha÷ //8// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.9 punarapyuktamevÃrthaæ prapa¤cayati- ## __________ MandUpKC_3.9 ghaÂÃkÃÓajanmanÃÓagamanÃgamanasthitivatsarvaÓarÅre«vÃtmano janmamaraïÃdirÃkÃÓenÃvilak«aïa÷ pratyetavya ityartha÷ //9// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.10 ## __________ MandUpKC_3.10 ghaÂÃdisthÃnÅyÃstu dehÃdisaæghÃtÃ÷ svapnad­ÓyadehÃdivanmÃyÃvik­tadehÃdivaccÃtmamÃyÃvisarjitÃ÷; Ãtmano mÃyÃvidyà tayà pratyupasthÃpità na paramÃrthata÷ santÅtyartha÷ / yadyÃdhikyamadhikabhÃvastirgdehÃdyapek«ayà devÃdikÃryakaraïasaæghÃtÃnÃæ yadi và sarve«Ãæ samataiva nai«Ãmupapatti÷ sambhava÷ sadbhÃpratipÃdako heturvidyate nÃsti, hi yasmÃttasmÃdavidyÃk­tà eva na paramÃrthata÷ santÅtyartha÷ //10// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.11 utpattyÃdivarjitasyÃdvayasyÃtmatatvasya ÓrutipramÃïakatvapradarÓanÃrthaæ vÃkyÃnyupanyasyante- ## __________ MandUpKC_3.11 rasÃdayo 'nnarasamaya÷ prÃïamaya ityevamÃdaya÷ koÓà iva koÓà asyÃderivottarottarasyÃpek«ayà bahirbhÃvÃtpÆrvapÆrvasya vyÃkhyÃtà vispa«ÂamÃkhyÃtÃstaittirÅyake taittirÅyakaÓÃkhopani«advallyÃæ te«Ãæ koÓÃnÃmÃtmà yenÃtmanà pa¤cÃpi koÓà Ãtmavanto 'ntaratamena, sa hi sarve«Ãæ jÅvananimittatvÃjjÅva÷ / ko 'sÃvityÃha-para evÃtmà ya÷ pÆrvam"satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma"(tai.u.2 / 1) iti prak­ta÷ / yasmÃdÃtmana÷ spapnamÃyÃdivadÃkÃÓÃdikrameïa rasÃdaya÷ koÓalak«aïÃ÷ saæghÃtà ÃtmamÃyÃvisarjità ityuktam / sa ÃtmÃsmÃbhiryathà khaæ tatheti saæprakÃÓita÷"Ãtmà hyÃkÃÓavat"(advaita.3) ityÃdiÓlaukai÷ / na tÃrkikaparikalpitÃtmavatpuru«abuddhipramÃïagamya ityabhiprÃya÷ //11// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.12 ## __________ MandUpKC_3.12 kiæ cÃdhidaivamadhyÃtmaæ ca tejomayo 'm­tamaya÷ puru«a÷ p­thivyÃdyantargato yo vij¤Ãtà para evÃtmà brahma sarvamiti dvayordvayorÃdvaitak«ayÃtparaæ brahma prakÃÓitam / kvetyÃha- brahmavidyÃkhyaæ madhvam­tamam­tatvaæ modanahetutvÃdvij¤Ãyate yasminniti madhuj¤Ãnaæ madhubrÃhmaïaæ tasminnityartha÷ / kimivetyÃha-p­thivyÃmudare caiva yathaika ÃkÃÓo 'numÃnena prakÃÓito loke tadvadityartha÷ //12// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.13 ## __________ MandUpKC_3.13 yadyuktita÷ ÓrutitaÓca nirdhÃritaæ jÅvasya parasya cÃtmano jÅvÃtmanoranyatvamabhedena praÓasyate stÆyateÓÃstreïa vyÃsÃdibhiÓca / yacca sarvaprÃïisÃdhÃraïaæ svÃbÃvikaæ ÓÃstrabahi«k­tai÷ kutÃrkikairviracitaæ nÃnÃtvadarÓanaæ nindyate"na tu taddvÅtÅyamasti"(b­.u.4 / 3 / 23) "dvitÅyÃdvai bhayaæ bhavati"(b­.u.1 / 4 / 2) "udaramantaraæ kurute, ata tasya bhayaæ bhavati"(tai.u.2 / 7 / 1) "idaæ sarvaæ yadayamÃtmÃ"(b­.u.2 / 4 / 6, 4 / 5 / 7) "m­tyo÷ sa m­tyumÃpnoti ya iha nÃneva paÓyati"(ka.u.2 / 1 / 10) ityÃdivÃkyaiÓcÃnyaiÓca brahmavidbhi÷ / yaccaitattadevaæ hi sama¤jasam­jvavabodhaæ nyÃyyamityartha÷ / yÃstu tÃrkikaparikalpitÃ÷ kud­«Âayastà an­jvyo nirÆpyamÃïà na ghaÂanÃæ präcantÅtyabhiprÃya÷ //13// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.14 ## __________ MandUpKC_3.14 nanu ÓrutyÃpi jÅvaparamÃtmano÷ p­thaktvaæ yatprÃgutpatterutpatyarthopani«advÃkyebhya÷ pÆrvaæ prakÅrtitaæ karmakÃï¬e 'nekaÓa÷ kÃmabhedata idaÇkÃmo 'da÷kÃma iti; paraÓca"sa dÃdhÃra p­thivÅæ dyÃm"(­.saæ.10 / 12 / 1) ityÃdimantravarïai÷; tatra kathaæ karmaj¤ÃnakÃï¬avÃkyavirodhe j¤ÃnakÃï¬avÃkyÃrthasyaivaikatvasya sÃma¤jasyamavadhÃryata iti? atrocyate-"yato ve9mÃni bhÆtÃni jÃyante"(tai.u.3 / 1) "yathÃgne÷ k«udrà visphuliÇgÃ÷"(b­.u.2 / 1 / 10) "tasmÃdvai9tasmÃdÃtmana ÃkÃÓa÷ saæbhÆta÷"(tai.u.2 / 1 / 2) "tadaik«ata"(chÃ.u.6 / 2 / 3) "tattejos­jata"(chÃ.u.6 / 2 / 3) ityÃdyutpattyarthopani«advÃkyebhya÷ prÃkp­thaktvaæ karmakÃï¬e prakÅrtitiæ yattanna paramÃrtham / kiæ tarhi? gauïaæ mahÃkÃÓaghaÂÃkÃÓÃdibhedavat / yathaudanaæ pacatÅti bhavi«yadv­ttyà yadvat / na hi bhedavÃkyÃnÃæ kadÃcidapi mukhyabhedÃrthatvamupapadyate / svÃbhÃvikÃvidyÃvatprÃïibhedad­«ÂyanuvÃditvÃdÃtmabhedavÃkyÃnÃm / iva copÃni«atsÆtpattipralayÃdivÃkyairjÅvaparamÃtmanorekatvameva pratipipÃdayi«itam"tattvamasi" (chÃ.u.6 / 8 -16)"anyo 'sÃvanyo 'hamasmÅti na sa veda"(b­.u.1 / 4 / 10) ityÃdibhi÷ / ata upani«atsv ekatvaæ Órutyà pratipÃdayi«itaæ bhavi«yatÅti bhÃvinÅmekav­ttimÃÓritya loke bhedad­«ÂyanuvÃdo gauïa evetyabhiprÃya÷ / atha vÃ"tadaik«ata" (chÃ.u.6 / 2 / 3) "tattojo 's­jata"(chÃ.u.6 / 2 / 3) ityÃdyutpatte÷ prÃk"ekamevÃdvitÅyam"(chÃ.u.6 / 2 / 2) ityekatvaæ prakÅrtitam / tadeva ca"tatsatyaæ sa Ãtmà tattvamasi"(chÃ.u.6 / 8 -16) ityekatvaæ bhavi«yatÅti tÃæ bhavi«yadv­ttipek«ya yajjÅvÃtmano÷ p­thaktvaæ yatra kvacidvÃkye gamyamÃnaæ tadgauïam, yathodanaæ pacatÅti tadvat //14// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.15 nanu yadyutpatte÷ prÃgajaæ sarvamekamevÃdvitÅyaæ tathÃpyutpatterÆrdhvaæ jÃtamidaæ sarvaæ jÅvÃÓca bhinnà iti, maivam; anyÃrthatvÃdutpattiÓrutÅnÃm / pÆrvamapi parih­tya evÃyaæ do«a÷ svapnavadÃtmamÃyÃvisarjitÃ÷ saæghÃtà ghaÂÃkÃÓotpattibhedÃdivajjÅvÃnÃmutpattibhedÃdiriti / ita evotpattibhedÃdiÓrutibhya Ãk­«ye7ha punarutpattiÓrutÅnÃmaidaæparyapratipipÃdayi«ayopanyÃsa÷- ## __________ MandUpKC_3.15 m­llokavisphuliÇgÃdid­«ÂÃntopanyÃsai÷ s­«Âiryà codità prakÃÓitÃnyathÃnyathà ca sa sarva÷ s­«ÂiprakÃro jÅvaparamÃtmaikatvabuddhyavatÃrayopÃyo 'smÃkam / yathà prÃïasaævÃde vÃgÃdyÃsurapÃpmavedhÃdyÃkhyÃyikà kalpità prÃïavaiÓi«ÂyabodhÃvatÃrÃya / tadapyasiddhamiti cet / na; ÓÃkhÃbhede«vanyathÃnyathà ca prÃïÃdisaævÃdaÓravaïÃt / yadi hi saævÃda÷ paramÃrtha evÃbhÆdekarÆpa eva saævÃda÷ sarvaÓÃkhÃsvaÓro«yata viruddhÃnekaprakÃreïa nÃÓro«yata / ÓrÆyate tu; tasmÃnna tÃdarthyaæ saævÃdaÓrutÅnÃm / tathotpattivÃkyÃni pratyetavyÃni / kalpasargabhedÃtsaævÃdaÓrutÅnÃmutpattiÓrutÅnÃæ ca pratisargamanyathÃtvamiti cet? na; ni«prayojanatvÃdyathoktabuddhyavatÃraprayojanavyatirekeïa / na hyanyaprayojanavattvaæ saævÃdotpattiÓrutÅnÃæ Óakyaæ kalpayitum / tathÃtvapratipattaye dhyÃnÃrthamiti cenna; kalahotpattipralayÃnÃæ pratipatterani«ÂatvÃt / tasmÃdutpattyÃdiÓrutaya ÃtmaikatvabuddhyavatÃrÃyaiva nÃnyÃrthÃ÷ kalpayituæ yuktÃ÷ / ato nÃstyutpattyÃdik­to bheda÷ katha¤cana //15// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.16 yadi para evÃtmà nityaÓuddhabuddhamuktasvabhÃva eka÷ paramÃrtha÷ san"ekamevÃdvitÅyam" (chÃ.u.6 / 2 / 2) ityÃdiÓrutibhyo 'sadanyatkimartheyamupÃsanopadi«ÂÃ"Ãtmà vÃ9re dra«Âavya÷"(b­.u.2 / 4 / 5) "ya ÃtmÃpahatapÃpmÃ"(chÃ.u.8 / 7 / 1,3) "sa kratuæ kurvÅta"(chÃ.u.3 / 14 / 1) "ÃtmetyevopÃsÅta"(b­.u.1 / 4 / 7) ityÃdiÓrutibhya÷, karmÃïi cÃgnihotrÃdÅni? Ó­ïu tatra kÃraïam- #<ÃÓramÃstrividhà hÅnamadhyamotk­«Âad­«Âaya÷ / upÃsanopadi«Âeyaæ tadartham anukampayà // MandUpK_3.16 //># __________ MandUpKC_3.16 upÃsanopadi«Âeyaæ tadarthaæ mandamadhyamad­«ÂyÃÓramÃdyarthaæ karmÃïi ca, na cÃtmaika evÃdvitÅya iti niÓcitottamad­«Âyarthaæ dayÃlunà vedenÃnukampayà sanmÃrgagÃ÷ santa÷ kathamimÃmuttamÃmekatvad­«Âiæ prÃpnuyuriti / "yanmanasà na manute yenÃhurmano matam / tadeva brhama tvaæ viddhi nedaæ yadidamupÃsate"(ke.u.1 / 4) "tattvamasi"(chÃ.u.6 / 8 -16)"Ãtmaivedaæ sarvam"(chÃ.u.7 / 25 / 3) ityÃdiÓrutibhya÷ //16// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.17 ÓÃstropapattibhyÃmavadhÃritatvÃdadvayÃtmadarÓanaæ samyagdarÓanaæ tadbÃhyatvÃnmithyÃdarÓanamanyat / itaÓca mithyÃdarthanaæ dvaitÅnÃæ rÃgadve«Ãdido«ÃspadatvÃt / katham? ## __________ MandUpKC_3.17 svasiddhÃntavyavasthÃsu svasiddhÃntaracanÃniyame«u kapilakaïÃdabuddharhatÃdid­«ÂyanusÃriïo dvaitino niÓcitÃ÷ / evamevai«a paramÃrtho nÃnyatheti tatra tatrÃnuraktÃ÷ pratipak«aæ cÃtmana÷ paÓyantastaæ dvi«anta ityevaæ rÃgadve«opetÃ÷ svasiddhÃntadarÓananimittam eva parasparamanyonyaæ virudhyante / tairanyonyavirodhibhirasmadÅyo 'yaæ vaidika÷ sarvÃnanyatvÃdÃtmaikatvadarÓanapak«o na virudhyate yathà svahastapÃdÃdibhi÷ / evaæ rÃgadve«Ãdido«ÃnÃspadÃtmaikatvabuddhireva samyagdarÓanamityabhiprÃya÷ //17// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.18 kena hetunà tairna virudhyata ityucyate- ## __________ MandUpKC_3.18 advaitaæ paramÃrtho hi yasmÃdadvaitaæ nÃnÃtvaæ tasyÃdvaitasya bhedastadbhedastasya kÃryamityartha÷ / "ekamevÃdvitÅyam"(chÃ.u.6 / 2 / 2) "tattejo 's­jata"(chÃ.u.6 / 2 / 3) iti ÓruterÆpapatteÓca svacittaspandanÃbhÃve samÃdhau mÆrchÃyÃæ su«uptau cÃbhÃvÃt / atastadbheda ucyate dvaitam / dvaitinÃæ tu te«Ãæ paramÃrthataÓcÃparamÃrthataÓcobhayathÃpi dvaitameva / yadi ca te«Ãæ bhrÃntÃnÃæ dvaitad­«ÂirasmÃkamadvaitad­«ÂirabhrÃntÃnÃm, tenÃyaæ hetunÃsmatpak«e na virudhyate tai÷ / "indro mÃyÃbhi÷ «ururÆpa Åyate" (b­.u.2 / 5 / 11) "na tu taddvitÅyamasti"(b­.u.4 / 3 / 23) iti Órute÷ / yathà mattagajÃrƬha unmattaæ bhÆmi«Âhaæ prati gajÃrƬhohaæ gajaæ vÃhaya mÃæ pratÅti bruvÃïamapi taæ prati na vÃhayatyavirodhabuddhyà tadvat / tata÷ paramÃrthato brahmavidÃtmaiva dvaitinÃm / tenÃyaæ hetunÃsmatpak«o na viruddhyate tai÷ //28// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.19 dvaitamadvaitabheda ityukte dvaitamapyadvaitavatparamÃrthasaditi syÃt kasyacidÃÓaÇketyata Ãha- ## __________ MandUpKC_3.19 yatparamÃrthasadadvaitaæ mÃyayà bhidyate hyetacaimirikÃnekacandravadrajju÷ sarpadhÃrÃdibhirbhedairiva na paramÃrthato niravayavatvÃdÃtmana÷ / sÃvayavaæ hyavayavÃnyathÃtvena bhidyate / yathà m­d ghaÂÃdibhedai÷ / tasmÃnniravayavamajaæ nÃnpathà katha¤cana kenacidapi prakÃreïa na bhidyata ityabhiprÃya÷ / tattvato bhidyamÃne hyam­tamajamadvayaæ svabhÃvata÷ sanmartyatÃæ vrajet; yathÃgni÷ ÓÅtatÃm / taccÃni«Âaæ svabhÃvavaiparÅtyagamanam, sarvapramÃïavirodhÃt / ajamavyayamÃtmatattvaæ mÃyayaiva bhidyate na paramÃrthata÷ / tasmÃnna paramÃrthasadadvaitam //19// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.20 ## __________ MandUpKC_3.20 ye tu puna÷ kecidupani«advyÃkhyÃtÃro brahmavÃdino vÃvadÆkà ajÃtasyaivÃtmatattvasya am­tasya svabhÃvato jÃtim utpattimicchanti paramÃrthata eva te«Ãæ jÃtaæ cettadeva martyatÃme«yatyavaÓyam / sa cÃjÃto hyam­to bhÃva÷ svabhÃvata÷ sannÃtmà kathaæ martyatÃme«yati? na katha¤cana martyatvaæ svabhÃvavaiparÅtyame«yatÅtyartha÷ //20// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.21 yasmÃt- ## __________ MandUpKC_3.21 na bhavatyam­taæ lokenÃpi martyamam­taæ tathà / tata÷ prak­te÷ svabhÃvasyÃnyathÃbhÃva÷ svata÷ pracyutirna katha¤cidbhavi«yati, agnerivau«ïyasya //21// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.22 ## __________ MandUpKC_3.22 yasya punarvÃdina÷ svabhÃvenÃ7m­to bhÃvo martyatÃæ gacchati paramÃrthato jÃyate tasya prÃgutpatte÷ sa bhÃva÷ svabhÃvato 'm­ta iti pratij¤Ã m­«aiva / kathaæ tarhi k­takenÃm­tastasya bhÃva÷? k­takenÃm­ta÷ sa kathaæ sthÃsyati niÓcalo 'm­tasvabhÃvastathà na katha¤citsthÃsyatyÃtmajÃtivÃdina÷ sarvadÃjaæ nÃma nÃstyeva; sarvametanmartyam / ato 'nirmok«aprasaÇga ityabhiprÃya÷ //22// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.23 nanvajÃtivÃdina÷ s­«ÂipratipÃdikà Órutirna saægacchate prÃmÃïyam? bìhaæ vidyate s­«ÂipratipÃdikà Óruti÷; sà tvanyaparà / upÃya÷ sa avatÃrÃyetyavocÃma / idÃnÅmukte 'pi parihÃre punaÓcodyaparihÃrau vivak«itÃrthaæ prati s­«ÂiÓrutyak«arÃïÃmÃnulomyavirodhÃÓaÇkÃmÃtraparihÃrÃrthau- ## __________ MandUpKC_3.23 bhÆtata÷ paramÃrthata÷ s­jyamÃne vastunyabhÆtato mÃyayà và mÃyÃvineva s­jyamÃne vastuni samà tulyà s­«ÂiÓruti÷ / nanu gauïamukhyayormukhye ÓabdÃrthapratapattiryuktà / na, anyathà s­«ÂeraprasiddhatvÃnni«prayojanatvÃccetyavocÃma / avidyÃs­«Âavi«ayaiva sarvà gauïÅ mukhyà ca s­«Âirna paramÃrthata÷"sabÃhyÃbhyantaro hyaja÷"(mu.u.2 / 1 / 2) iti Órute÷ / tasmÃcchrutyà niÓcitaæ yadekamevÃdvitÅyamajamam­tamiti yuktiyuktaæ ca yuktyà ca sampannaæ tadevetyavocÃma pÆrvairgranthai÷ / tadeva Órutyartho bhavati netaratkadÃcidapi //23// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.24 kathaæ ÓrutuniÓcaya÷? ityÃha- ## __________ MandUpKC_3.24 yadi hi bhÆtata eva s­«Âi÷ syÃttata÷ satyameva nÃnà vastviti tadabhÃvapradarÓanÃrthamÃmnÃyo na syÃt / asti ca"neha nÃnÃsti ki¤cana"(ka.u.2 / 1 / 11) ityÃdirÃmnÃyo dvaitabhÃvaprati«edhÃrtha÷ / tasmÃdÃtmaikatvapratipatyarthà kalpità s­«ÂirabhÆtaiva prÃïasaævÃdavat / "indro mÃyÃbhi÷" (b­.u.3 / 5 / 19) ityabhÆtÃrthapratipÃdakena mÃyÃÓabdena vyapadeÓÃt / nanu praj¤Ãvacano mÃyÃÓabda÷ / satyam; indriyapraj¤Ãyà avadyÃmayatvena mÃyÃtvabhyupagamÃdado«a÷ / mÃyÃbhirindriyapraj¤Ãbhir avidyÃrÆpÃbhirityartha÷"ajÃyamÃno bahudhà vijÃyate"iti Órute÷, tasmÃnmÃyayaiva jÃyate tu sa / tu Óabdo 'vadhÃraïÃrtha÷- mÃyayaiveti / na hyajÃyamÃnatvaæ bahudhà janmacaikatra sambhavati, agnÃviva Óaityamo«ïyaæ ca / phalavatvÃccÃtmaikatvadarÓanameva ÓrutiniÓcitor'tha÷"tatra ko moha÷ ka÷ Óoka ekatvamanupaÓyata÷"(Å.u.7) ityÃdimantravarïÃt;"m­tyo÷ sa m­tyumÃpnoti"(ka.u.2 / 1 / 10) iti ninditatvÃcca s­«ÂyÃdibhedad­«Âe÷ //24// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.25 ## __________ MandUpKC_3.25 "andhaæ tama÷ praviÓati ye sambhÆtimupÃsate"(Å.u.12) iti saæbhÆterupÃsyatvÃpavÃdÃtsaæbhava÷ prati«idhyate / na hi paramÃrthata÷ saæbhÆtÃyÃæ saæbhÆtau tadapavÃda upapadyate / nanu vinÃÓena saæbhÆte÷ samuccayavidhyartha÷ saæbhÆtyapavÃda÷ / yathÃ"andhaæ tama÷ praviÓanti ye 'vidyÃmupÃsate"(Å.u.9) iti / satyameva devatÃdarÓanasya saæbhÆtivi«ayasya vinÃÓaÓabdavÃcyasya karmaïa÷ samuccayavidhÃnÃrtha÷ saæbhÆtyapavÃda÷ / tathÃpi vinÃÓÃkhyasya karmaïa÷ svÃbhÃvikÃj¤Ãnaprav­ttirÆpasya m­tyoratitaraïÃrthatvam / evaæ hye«aïÃdvayarÆpÃnm­tyoraÓuddherviyukta÷ puru«a÷ saæsk­ta÷ syÃdato m­tyoratitaraïÃrthÃdevatÃdarÓanakarmasamuccayalak«aïà hyavidyà / evameva e«aïÃlak«aïÃvidyÃyà m­tyoratitÅrïasya viraktasyopani«acchÃstrÃrthÃlocanaparasya nÃntarÅyakÅ paramÃtmaikatvavidyotpattiriti pÆrvabhÃvinÅmavidyÃmapek«ya paÓcÃdbhÃvinÅ brahmavidyÃm­tatvasÃdhanaikena puru«eïa sambadhyamÃnÃvidyayà samuccÅyata ityucyate / ato 'nyÃrthatvÃdam­tatvasÃdhanaæ brahmavidyÃmapok«ya nindÃrthaæ eva bhavati saæbhÆtyapavÃda÷ / yadyapyaÓuddhiviyogahetur atanni«ÂhatvÃt / ata eva saæbhÆter apavÃdÃtsaæbhÆterÃpek«ikameva sattvamiti paramÃrthasadÃtmaikatvamapek«ya am­tÃkhya÷ saæbhava÷ prati«idhyate / evaæ mÃyÃnirmitasyaiva jÅvasyÃvidyayà pratyupasthÃpitasyÃvidyÃnÃÓe svabhÃvarÆpatvÃtparamÃrthata÷ ko nvenaæ janayet / na hi rajjvÃmavidyÃropitaæ sarpaæ punarvivekato na«Âaæ janayetkaÓcit / tathà na kaÓcidenaæ janayediti ko nvityÃk«epÃrthatvÃtkÃraïaæ prita«idhyate / avidyodbhÆtasya na«Âasya janayit­kÃraïaæ na ki¤cidastÅtyabhiprÃya÷"nÃyaæ kutaÓcinna babhÆva kaÓcit"(ka.u.1 / 2 / 18) iti Órute÷ //25// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.26 ## __________ MandUpKC_3.26 sarvaviÓe«aprati«edhena"athÃta ÃdeÓo neti neti"(b­.u.2 / 3 / 6) iti pratipÃditasyÃtmano durbodhyatvaæ manyamÃnà Óruti÷ puna÷ punarupÃyÃntaratvena tasyaiva pratipipÃdayi«ayà yadvyÃkhyÃtaæ tatsarvaæ nihnate, grÃhyaæ janimadbuddhivi«ayamapalapati / arthÃt"sa e«a neti neti"(b­.u.3 / 1 / 26) ityÃtmano 'd­ÓyatÃæ darÓayantÅ Óruti÷ upÃyasyopeyani«ÂhatÃmajÃnata upÃyatvena vyÃkhyÃtasyopeyavadgrÃhyatà mà bhÆdityagrÃhyabhÃvena hetunà kÃraïena nihnuta ityartha÷ / tataÓcaivamupÃyasyopeyani«ÂhatÃmeva jÃnata upeyasya ca nityaikarÆpatvamiti tasyasabÃhyÃbhyantaramajamÃtmatattvaæ prakÃÓate svayameva //26// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.27 evaæ hi ÓrutivÃkyaÓatai÷ sabÃhyÃbhyantaramajamÃtmatattvamadvayaæ na tato 'nyadastÅti niÓcitametat / yuktyà cÃ7dhunaitadeva punarnirdhÃryata ityÃha- ## __________ MandUpKC_3.27 tatraitatsyÃtsadÃgrÃhyameva cedasadevÃtmatattvamiti / tanna, kÃryagrahaïÃt / yathà sato mÃyÃvino mÃyayà janma kÃryam / evaæ jagato janma kÃryaæ g­hyamÃïaæ mÃyÃvinamiva paramÃrthasantam ÃtmÃnaæ jagajjanmamÃyÃspadam avagamayati / yasmÃtsato hi vidyamÃnÃtkÃraïÃnmÃyÃnirmitasya hastyÃdikÃryasyeva jagajjanma yujyate nÃsata÷ kÃraïÃt / na tu tattvata evÃtmano janma yujyate / atha và sato vidyamÃnasya vastuno rajjvÃde÷ sarpÃdivan mÃyayà janma yujyate na tu tattvato yathà tathÃgrÃhyasyÃpi sata evÃtmano rajjusarpavajjagadrÆpeïa mÃyayà janma yujyate / na tu tattvata evÃjasyÃtmano janma / yasya puna÷ paramÃrthasadajamÃtmatattvaæ jagadrÆpeïa jÃyate vÃdino nahi tasyÃjaæ jÃyata iti Óakyaæ vaktuæ virodhÃt / tatastasyÃrthÃjjÃtaæ jÃyata ityÃpannaæ tataÓcÃnavasthà jÃtÃjjÃyamÃnatvena / tasmÃdajamekamevÃtmatattvamiti siddham //27// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.28 ## __________ MandUpKC_3.28 asadvÃdinÃmasato bhÃvasya mÃyayà tattvato và na katha¤cana janma yujyate, ad­«ÂatvÃt / na hi vandhyÃputro mÃyayà tattvato và jÃyate tasmÃdatrÃsadvÃdo dÆrata evÃnupapanne7tyartha÷ //28// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.29 kathaæ puna÷ sato mÃyayaiva janmetyucyate- ## __________ MandUpKC_3.29 yathà rajjvÃæ vikalpita÷ sarpo rajjurÆpeïÃvek«yamÃïa÷ sannevaæ mana÷ paramÃrthavij¤aptyÃtmarÆpeïÃvek«yamÃïaæ sad grÃhyagrÃhakarÆpeïa dvayÃbhÃsaæ spandate svapne mÃyayÃ, rajjvÃmiva sarpa÷ / tathà tadvadeva jÃgrajjÃgarite spandate mÃyayà mana÷ spandata ivetyartha÷ //29// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.30 ## __________ MandUpKC_3.30 rajjurÆpeïa sarpa iva paramÃrthata ÃtmarÆpeïÃdvayaæ saddvayÃbhÃsaæ mana÷ svapne na saæÓaya÷ / na hi svapne hastyÃdi grÃhyaæ tadgrÃhakaæ và cak«urÃdidvayaæ vij¤ÃnavyatirekeïÃsti / jÃgradapi tathaivetyartha÷ / paramÃrthasadvij¤ÃnamÃtrÃviÓe«Ãt //30// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.31 rajjusarpavadvikalpanÃrÆpaæ dvaitarÆpeïa mana evetyuktam / tatra kiæ pramÃïamityanvayavyatirekalak«aïamanumÃnamÃha / katham- ## __________ MandUpKC_3.31 tena hi manasà vikalpyamÃnena d­Óyaæ manod­Óyamidaæ dvaitaæ sarvaæ mana iti pratij¤Ã / tadbhÃve bhÃvÃttadabhÃve 'bhÃvÃt / manaso hyamanÅbhÃve nirodhe vivekadarÓanÃbhyÃsavairÃgyÃbhyÃæ rajjvÃmiva sarpe layaæ gate và su«upte dvaitaæ naivopalabhyata ityabhÃvÃtsiddhaæ dvaitasyÃsatvamityartha÷ //31// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.32 kathaæ punaramanÅbhÃva÷? ity ucyate- #<ÃtmasatyÃnubodhena na saækalpayate yadà / amanastÃæ tadà yÃti grÃhyÃbhÃve tadagraham // MandUpK_3.32 //># __________ MandUpKC_3.32 Ãtmaiva satyamÃtmasatyaæ m­ttikÃvat"vÃcÃraæbhaïaæ vikÃro nÃmadheyaæ m­ttiketyeva satyam"(chÃ.u.6 / 1 / 4) iti Órutes tasya ÓÃstrÃcÃryopadeÓamanvavabodha ÃtmasatyÃnubodha÷ / tena saækalpyÃbhÃvatayà na saækalpyate, dÃhyÃbhÃve jvalanamivÃgne÷, yadà yasminkÃle tadà tasminkÃle 'manastÃmamanobhÃvaæ yÃti; grÃhyÃbhÃve tanmano 'grahaæ grahaïavikalpanÃvarjitamityartha÷ //32// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.33 yadyasadidaæ dvaitaæ kena svamajamÃtmatattvaæ vibudhyate? ity ucyate- ## __________ MandUpKC_3.33 akalpakaæ sarvakalpanÃvarjitamata evÃjaæ j¤Ãnaæ j¤aptimÃtraæ j¤eyena paramÃrthasatà brahmaïÃbhinnaæ pracak«ate kathayanti brahmavida÷ / na hi vij¤Ãturvij¤Ãterviparilopo vidyate 'gnyu«ïavat"vij¤ÃnamÃnandaæ brahma"(b­.u.3 / 9 / 28) "satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma"(tai.u.2 / 1) ityÃdiÓrutibhya÷ / tasyaiva viÓe«aïaæ brahma j¤eyaæ yasya svasya tadidaæ brahmaj¤eyamau«ïyasyevÃgnivadabhinnam / tenÃtmasvarÆpeïÃjena j¤ÃnenÃjaæ j¤eyamÃtmatattvaæ svayameva vibudhyate 'vagacchati / nityaprakÃÓasvarÆpa iva savità nityavij¤ÃnaikarasaghanatvÃnna j¤ÃnÃntaramapek«ata ityartha÷ //33// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.34 ÃtmasatyÃnubodhena saÇkalpamakurvadbÃhyavi«ayÃbhÃve nirindhanÃgnivatpraÓÃntaæ nig­hÅtaæ niruddhaæ mano bhavatÅtyuktam / evaæ ca manaso hyamanÅbhÃve dvaitÃbhÃvaÓcokta÷ / tasyaivam- ## __________ MandUpKC_3.34 nig­hÅtasya niruddhasya manaso nirvikalpasya sarvakalpanÃvarjitasya dhÅmato vivekavata÷ pracÃro ya÷ sa tu pracÃro viÓe«eïa j¤eyo yogibhi÷ / nanu sarvapratyayÃbhÃve yÃd­Óa÷ su«uptasthasya manasa÷ pracÃrastÃd­Óa eva niruddhasyÃpi pratyayÃbhÃvÃviÓe«Ãtkiæ tatra vij¤eyamiti / atrocyate- naivam; yasmÃtsu«upte 'nya÷ pracÃro 'vidyÃmohatamograstasyÃntarlÅnÃnekÃnarthaprav­ttibÅjavÃsanÃvato manasa ÃtmasatyÃnubodhahutÃÓaviplu«ÂÃvidyÃnarthaprav­ttibÅjasya niruddhasyÃnya eva praÓÃntasarvakleÓarajasa÷ svatantra÷ pracÃra÷ / ato na tatsama÷ / tasmÃdyukta÷ sa vij¤ÃtumityabhiprÃya÷ //34// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.35 pracÃrabhede hetumÃha- ## __________ MandUpKC_3.35 lÅyate su«upto hi yasmÃtsarvÃbhiravidyÃdipratyayabÅjavÃsanÃbhi÷ saha tamorÆpamaviÓe«arÆpaæ bÅjabhÃvamÃpadyate tadvivekavij¤ÃnapÆrvakaæ niruddhaæ nig­hÅtaæ sanna lÅyate tamobÅjabhÃvaæ nÃpadyate / tasmÃdyukta÷ pracÃrabheda÷ su«uptasya samÃhitasya manasa÷ / yathà grÃhyagrÃhakÃvidyÃk­tamaladvayavarjitaæ tadà paramadvayaæ brahmaiva tatsaæv­ttamityatastadeva nirbhayaæ dvaitagrahaïasya bhayanimittasyÃbhÃvat / ÓÃntamabhayaæ brahma, yadvidvÃnna bibheti kutaÓcana / tadeva viÓe«yate j¤Ãptirj¤ÃnamÃtmasvabhÃvacaitanyaæ tadeva j¤ÃnamÃloka÷ prÃkÃÓo yasya tadbrahma j¤ÃnÃlokaæ vij¤Ãnaikarasaghanamityartha÷ / samantata÷ samantÃsarvato vyomavannairantaryeïa vyÃpakamityartha÷ //35// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.36 ## __________ MandUpKC_3.36 janmanimittÃbhÃvÃtsabÃhyÃbhyantaramajam / avidyÃnimittaæ hi janma rajjusarpavadityavocÃma / sà cÃvidyÃtmasatyÃnubodhena niruddhà yato 'jamata evÃnidram / avidyÃlak«aïÃnÃdirmÃyà nidrà / svÃpÃtprabuddhau'dvaiyasvarÆpeïÃtmanÃto 'svapnam / aprabodhak­te hyasyanÃmarÆpe / prabodhÃcca te rajjusarpavadvina«Âha iti na nÃmnÃbhidhÅyate brahma rÆpyate và na kenacitprakÃreïetyanÃmakarÆpakaæ ca tat / "yato vÃco nivartante"(tai.u.2 / 4 / 1) ityÃdiÓrute÷ / kiæ ca sak­dvibhÃtaæ sadaiva vibhÃtaæ sadà bhÃrÆpamagrahaïÃnyathÃgrahaïÃvirbhÃvatirobhÃvavarjitatvÃt / grahaïÃgrahaïe hi rÃtryahanÅ tamaÓcÃvidyÃlak«aïaæ sadÃprabhÃtatve kÃraïam / tadabhÃvÃnnityacaitanyabhÃrÆpatvÃcca yuktaæ sak­dvibhÃtamiti / ata eva sarvaæ ca tajj¤asvarÆpaæ ceti sarvaj¤am / neha brahmaïyevaævidha upacaraïamupacÃra÷ kartavya÷ / yathÃnye«ÃmÃtmasvarÆpavyatirekeïa samÃdhÃnÃdyupacÃra÷ / nityaÓuddhabuddhamuktasvabhÃvatvÃdbrahmaïa÷ katha¤cana na katha¤cidapi kartavyasaæbhavo 'vidyÃnÃÓa ityartha÷ //36// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.37 anÃmakatvÃdyuktÃrthasiddhaye hetumÃha- ## __________ MandUpKC_3.37 abhilapyate 'nenetyabhilÃpo vÃkkaraïaæ sarvaprakÃrasyÃbhidhÃnasya, tasmÃdvigata÷ / vÃgatropalak«aïÃrthà sarvabrahmakaraïavarjita ityetat / tathà sarvacintÃsamutthita÷ / cintyate 'nayeti cintà buddhistasyÃ÷ samutthito 'nta÷ karaïavarjita ityartha÷"aprÃïo hyamanÃ÷ Óubhro hyak«arÃtparata÷ para÷" (mu.u.2 / 1 / 2) ityÃdiÓrute÷ / yasmÃtsarvavi«ayavarjito 'ta÷ supraÓÃnta÷, sak­jjyoti÷ sadaiva jyotirÃtmacainyasvarÆpeïa, samÃdhi÷ samÃdhinimittapraj¤ÃvagamyatvÃt, samÃdhÅyate 'sminniti và samÃdhi÷, acalo 'vikriya÷, ata evÃbhayo vikriyÃbhÃvÃt //37// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.38 yasmÃdbrahmaiva samÃdhiracalo 'bhaya ityukta÷- ## __________ MandUpKC_3.38 na tatra tasminbrahmaïi graho grahaïamupÃdÃnam, notsarga utsarjanaæ hÃnaæ và vidyate / yatra hi vikriyà tadvi«ayatvaæ và tatra hÃnopÃdÃne syÃtÃæ na taddvayamiha brahmaïi saæbhavati / vikÃrahetoranyasyÃbhÃvÃnniravayavatvÃcca / ato na tatra hÃnopÃdÃna ityartha÷ / cintà yatra na vidyate / sarvaprakÃraiva cintà na saæbhavati yatrÃmanastvÃtkutastatra hÃnopÃdÃna ityartha÷ / yadaivÃtmasatyÃnubodho jÃtastadaivÃtmasaæsthaæ vi«ayÃbhÃvÃdagnyu«ïavadÃtmanyeva sthitaæ j¤Ãnam, ajÃti jÃtivarjitam, samatÃæ gataæ paraæ sÃmyamÃpannaæ bhavati / yadÃdau pratij¤Ãtamato vak«yÃmyakÃrpaïyamajÃti samatÃæ gatamitÅdaæ tadupapattita÷ ÓÃstrataÓcoktamupasaæhriyate, ajÃti samatÃæ gatamiti / etasmÃdÃtmasatyÃnubodhÃtkÃrpaïyavi«ayamanyat"yo vai9tadak«araæ gÃrgyaviditvÃsmÃllaukÃtpraiti sa k­païa÷"(b­.u.3 / 8 / 10) iti Órute÷ / prÃpyaitatsarva÷ k­tak­tyo brÃhmaïo bhavatÅtyabhiprÃya÷ //38// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.39 yadyapÅdamitthaæ paramÃrthatattvam- ## __________ MandUpKC_3.39 asparÓayogo nÃmÃyaæ sarvasaæbandhÃkhyasparÓavarjitatvÃdasparÓayogo nÃma vai smaryate prasiddhamupani«atsu / du÷khena d­Óyata iti durdarÓa÷ sarvairyogibhir vedÃntavihitavij¤Ãnarahitai÷ sarvayogibhi÷ / ÃtmasatyÃnubodhÃyÃsalabhya evetyartha÷ / yogino bibhyati hyasmÃtsarvabhayavarjitÃdapyÃtmanÃÓarÆpamimaæ yogaæ manyamÃnà bhayaæ kurvanty abhaye 'sminbhayadarÓino bhayanimittÃtmanÃÓadarÓanaÓÅlà avivekina ityartha÷ //39// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.40 ye«Ãæ punarbrahmasvarÆpavyatirekeïa rajjusarpavat kalpitameva mana indriyÃdi ca na paramÃrthato vidyate te«Ãæ brahmasvarÆpÃïÃmabhayaæ mok«Ãkhyà cÃk«ayà ÓÃnti÷ svabhÃvata eva siddhà nÃnyÃyattà nopacÃra÷ katha¤canetyavocÃma / ye tvato 'nye yogino mÃrgagà hÅnamadhyamad­«Âayo mano 'nyadÃtmavyatiriktamÃtsaæbandhi paÓyanti te«ÃmÃtmasatyÃnubodharahitÃnÃm- ## __________ MandUpKC_3.40 manaso nigrahÃyattamabhayaæ sarve«Ãæ yoginÃm / kiæ ca du÷khak«ayo 'pi, na hyÃtmasaæbandhini manasi pracalite du÷khak«ayo 'sty avivekinÃm / kiæ cÃtmaprabodho 'pi manonigrahÃyatta eva / tathÃk«ayÃpi mok«Ãkhyà ÓÃntis te«Ãæ manonigrahÃyattaiva //40// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.41 ## __________ MandUpKC_3.41 manonigraho 'pi te«Ãmudadhe÷ kuÓÃgreïaikabinduno9tsecanena Óo«aïavyavasÃyavadvyavasÃyavatÃmanavasannÃnta÷ karaïÃnÃmanirvedÃdaparikhedato bhavatÅtyartha÷ //41// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.42 kimaparikhinnavyavasÃyamÃtrameva manonigraha upÃya÷? na, ityucyate / ## __________ MandUpKC_3.42 aparikhinnavyavasÃyavÃnsan vak«yamÃïenopÃyena kÃmabhogavi«aye«u vik«iptaæ mano nig­hïÅyÃnnirundhyÃdÃtmanyevetyartha÷ / kiæ ca lÅyate 'sminniti su«upto layastasmiællaye ca suprasannam ÃyÃsavarjitaæ apÅ7tyetat, nig­hïÅyÃdityanuvartate / suprasannaæ cetkasmÃnnig­hyata ityucyate / yasmÃdyathà kÃmo 'narthahetustathà layo 'pi / ata÷ kÃmavi«ayasya manaso nigrahavallayÃdapi niroddhavyamityartha÷ //42// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.43 ka÷ sa upÃya÷? ityucyate- ## __________ MandUpKC_3.43 sarvaæ dvaitamavidyÃvij­mbhitaæ du÷khamevetyanusm­tya kÃmabhogÃtkÃmanimitto bhoga icchÃvi«ayastasmÃdvipras­taæ mano nivartayedvairÃgyabhÃvanayetyartha÷ / ajaæ brahmasarvamityetacchÃstrÃcÃryopadeÓato 'nusm­tya tadviparÅtaæ dvaitajÃtaæ naiva tu paÓyati, abhÃvÃt //43// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.44 ## __________ MandUpKC_3.44 evamanena j¤ÃnÃbhyÃsavairÃgyadvayopÃyena laye su«upte lÅnaæ saæbodhayenmana ÃtmavivekadarÓanena yojayet / cittaæ mana ityanarthÃntaram / vik«iptaæ ca kÃmabhoge«u Óamayetpuna÷ / eva puna÷ punarabhyasyato layÃtsaæbodhitaæ vi«ayebhyaÓca vyÃvartitaæ nÃpi sÃmyÃpannamantarÃlÃvasthaæ saka«Ãyaæ sarÃgaæ bÅjasaæyuktaæ mana iti vijÃnÅyÃt / tato 'pi yatnata÷ sÃmyamÃpÃdayet / yadà tu samaprÃptaæ bhavati samaprÃptyabhimukhÅbhavatÅtyartha÷, tatastanna vicÃlayedvi«ayÃbhimukhaæ na kuryÃdityartha÷ //44// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.45 ## __________ MandUpKC_3.45 samÃdhitsato yogino yatsukhaæ jÃyate tannÃkhÃdayet, tatra na rajyetetyartha÷ / kathaæ tarhi? ni÷saÇgo ni÷sp­ha÷ praj¤ayà vivekabuddhyà yadupalabhyate sukhaæ tadavidyÃparikalpitaæ m­«aiveti vibhÃvayet / tato 'pi sukharÃgÃnnig­hïÅyÃdityartha÷ / yathà puna÷ sukharÃgÃnniv­ttaæ niÓcalasvabhÃvaæ sanniÓcaradbahirnirgacchadbhavati cittaæ tatastato niyamyoktopÃyenÃtmanyevaikÅkuryÃtprayatnata÷ / cittasvarÆpasattÃmÃtramevÃpÃdayedityartha÷ //45// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.46 ## __________ MandUpKC_3.46 yathoktopÃyena nig­hÅtaæ cittaæ yadà su«u”e na ™Åyatena ca punarvi«aye«uvik«ipyate, aniÇganamacalaæ nivÃtapradÅpakalpam, anÃbhÃsaæ na kenacitkalpitena vi«ayabhÃvenÃvabhÃsata iti, yadaivaælak«aïaæ cittaæ tadà ni«pannaæ brahma bahmasvarÆpeïa ni«pannaæ cittaæ bhavatÅtyartha÷ //46// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.47 ## __________ MandUpKC_3.47 yathoktaæ paramÃrthasukhamÃtmasatyÃnubodhalak«aïaæ svasthaæ svÃtmani sthitam, ÓÃntaæ sarvÃnarthopaÓamarÆpam, sanirvÃïaæ nirv­tinirmÃïaæ kaivalyaæ saha nirvÃïena vartate, taccÃkathyaæ na Óakyate kathayitum, atyantÃsÃdhÃraïavi«ayatvÃt, sukhamuttamaæ niratiÓayaæ hi tadyogipratyak«ameva / na jÃtamityajaæ yathà vi«ayavi«ayam / ajenÃnutpannena j¤eyenÃvyatiriktaæ satsvena sarvaj¤arÆpeïa sarvaj¤aæ brahmaiva sukhaæ paricak«ate kathayanti brahmavida÷ //47// _______________________________________________________________________ START MandUpK 3.48 sarvo 'pyayaæ manonigrahÃdirm­llohÃdivats­«ÂirupÃsanà coktà paramÃrthasvarÆpapratipatyupÃyatvena na paramÃrthasatyeti / paramÃrthasatyaæ tu ## __________ MandUpKC_3.48 na kaÓcijjÃyate jÅva÷ kartà bhoktà ca notpadyate kenacidapi prakÃreïa / ata÷ svabhÃvato 'jasyÃsyaikasyÃtmana÷ saæbhava÷ kÃraïaæ na vidyate nÃsti / yasmÃnna vidyate 'sya kÃraïaæ tasmÃnna kaÓcijjÃyate jÅva ityetat / pÆrve«ÆpÃyatvenoktÃnÃæ satyÃnÃmetattaduttamaæ satyaæ yasminsatyasvarÆpe brahmaïyaïumÃtramapi ki¤cinna jÃyata iti //48//