Agamasastra 1) Agamaprakarana (including Mandukya-Upanisad) containing: 1) Mandukya-Upanisad (=Mandukyopanisad) 2) Mandukyamulamantrabhasya (commentary on MandUp ascribed to Samkara) 3) Mandukyopanisatkarika by Gaudapada (also known as Gaudapadakarika, Mandukyakarika or Agamasastra) 4) Agamasastrabhasya (commentary ascribed to Samkara) NOTE: The term "Agamasastra" is applied to the entire compilation. Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. In addition, the Sansknet version came in a kind of semi-pausa format, with Sandhi rules applied only in part. In this GRETIL version Sandhi rules are applied throughout, although some cases may have escaped the conversion routine. The mula text has been checked against the ed. by V.P. Limaye and R.D. Vadekar (Eighteen Principal Upanisads, vol. 1, Poona 1958). The text of Gaudapada's Karikas has been checked against the ed. by A.V. Kathavate, Poona 1890 (Anandasrama Sanskrit Series, 10). The text of the commentary is not proofread! REFERENCE SYSTEM (added): MandUp_ = MÃï¬Ækya-Upani«ad MandUpC = MÃï¬ÆkyamÆlamantrabhëya (i.e., Áaækara's comm. on MandUp) MandUpK_ = Gau¬apÃda's MÃï¬Ækyopani«atkÃrikà MandUpKC = ùgamaÓÃstrabhëya (i.e., Áaækara's comm. on MandUpK) #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ## tatsadbrahmaïe+nama÷ ## (MANDUKYA UPANISHAD) #<ÓÃntipÃÂha># ## ##// ## ## ##// ## #<Ãgama prakaraïa># INVOCATION praj¤ÃnÃæÓupratÃnai÷ sthiracaranikaravyÃpibhir vyÃpya lokÃn bhuktvà bhogÃnsthavi«ÂhÃnpunarapi dhi«aïodbhÃsitÃnkÃmajanyÃn / pÅtvà sarvÃn viÓe«Ãn svapiti madhurabhuÇ mÃyayà bhojayanno mÃyÃsaækhyÃturÅyaæ paramam­tamajaæ brahma yattannato 'smi //1// yo viÓvÃtmà vidhijavi«ayÃn prÃÓya bhogÃn sthavi«ÂhÃn paÓcÃc cÃnyÃn svamativibhavä jyoti«Ã svena sÆk«mÃn / sarvÃn etÃn punar api Óanai÷ svÃtmani sthÃpayitvà hitvà sarvÃnviÓe«Ãnvigataguïagaïa÷ pÃtvasau nasturÅya÷ //2// _______________________________________________________________________ START MandUp 1 omityetadak«aramidaæ sarvam / tasyopavyÃkhyÃnaæ vedÃntÃrthasÃrasaægrahabhÆtamidaæ prakaraïacat­«Âayamomityetadak«aramityÃdyÃrabhyate / ata eva na p­thaksambandhÃbhidheyaprayojanÃni vaktavyÃni / yÃnyeva tu vedÃnte sambandhÃbhidheya prayojanÃni tÃnyeveha bhavitumarhanti / tathÃpi prakaraïavyÃcikhyÃsunà saæk«epato vaktavyÃni / tatra prayojanavat sÃdhanÃbhivya¤jakatvenÃbhidheyasambaddhaæ ÓÃstraæ pÃramparyeïa viÓi«ÂasaæbandhÃbhidheyaprayojanavad bhavati / kiæ punas tat prayojanam ity ucyate rogÃrtasyaiva roganiv­ttau svasthatà / tathà du÷khÃtmakasyÃtmano dvaitaprapa¤copaÓame svasthatà / advaitabhÃva÷ prayojanam / dvaitaprapa¤casyÃvidyÃk­tatvÃd vidyayà tad upaÓama÷ syÃd iti brahmavidyÃprakÃÓanÃyÃsya Ãrambha÷ kriyate / "yatra hi dvaitam iva bhavati"(b­.u 2 / 4 / 14) "yatra vÃnyad iva syÃt tatrÃnyo 'nyat paÓyed anyo 'nyad vijÃnÅyÃt"(b­.u 4 / 3 / 31) "yatra vÃsya sarvam ÃtmaivÃbhÆt tat kena kaæ paÓyet kena kaæ vijÃnÅyÃt"(b­.u 2 / 4 / 14) ity Ãdi Órutibhyo 'syÃrthasya siddhi÷ / tatra tÃvad oækÃranirïayÃya prathamaæ prakaraïam ÃgamapradhÃnÃm Ãtmatattvapratipatty upÃyabhÆtam / yasya dvaitaprapa¤casyopaÓame 'dvaitapratipattÅ rajjvÃm iva sarpÃdivikalpa upaÓame rajjutattvapratipattis tasya dvaitasya hetuto vaitathyapratipÃdanÃya dvitÅyaæ prakaraïam / tathÃdvaitasyÃpi vaitathyaprasaÇgaprÃptau yuktitas tathÃtvadarÓanÃya t­tÅyaæ prakaraïam / advaitasya tathÃtvapratipattipak«abhÆtÃni yÃni vÃdÃntarÃïyavaidikÃni te«Ãm anyonyavirodhitvÃdatathÃrthatvena tadupapattibhir eva nirÃkaraïÃya caturthaæ prakaraïam / kathaæ puna oækÃranirïaya Ãtmatattvapratipatty upÃyatvaæ pratipadyata ity ucyate"oæ ity etat"(ka.u 1 / 2 / 15) "etad Ãlambanam"(ka.u.1 / 2 / 17) "etad vai satyakÃma"(pra.u.5 / 2) "oæ ity ÃtmÃnaæ yu¤jÅta"(maitryu.6 / 3) "oæ iti brahma"(tai.u.1 / 8 / 1) "oækÃra evedaæ sarvam" (chÃ.u.2 / 23 / 3) ity Ãdi Órutibhya÷ / rajjur Ãdir iva sarpÃdivikalpasyÃspado 'dvaya Ãtmà paramÃrtha÷ sanprÃïÃdivikalpasyÃspado yathà tathà sarvo 'pi vÃkprapa¤ca÷ prÃïÃdy Ãtmavikalpavi«aya oækÃra eva / sa cÃtmasvarÆpam eva tadabhidhÃyakatvÃt / oækÃravikÃraÓabdÃbhidheyaÓ ca sarva÷ prÃïÃdir Ãtmavikalpo 'bhidhÃnavyatirekeïa nÃsti / "vÃcÃrambhaïaæ vikÃro nÃmadheyam"(chÃ.u.6 / 1 / 4) "tad asyedaæ vÃcà tantyà nÃmabhir dÃmabhi÷ sarvaæ sitam" "sarvaæ hÅdaæ nÃmÃni"ity Ãdi Órutibhya÷ / ata Ãha ## __________ MandUpC_1 oæ ity etad ak«aram idaæ sarvam iti / yad idam arthajÃtam abhidheyabhÆtaæ tasyÃbhidhÃnÃvyatirekÃd abhidhÃnasya ca oækÃrÃvyatirekÃd oækÃra evedaæ sarvam / paraæ ca brahmÃbhidhÃnÃbhidheya upÃyapÆrvakam eva gamyata ity oækÃra eva / tasyaitasya parÃpara brahmarÆpasyÃk«arasya oæ ity etasyopavyÃkhyÃnam; brahmapratipatty upÃyatvÃd brahmasamÅpatayà vispa«Âaæ prakathanam upavyÃkhyÃnaæ prastutaæ veditavyam iti vÃkyaÓe«a÷ / bhÆtaæ bhavadbhavi«yad iti kÃlatrayaparicchedyaæ yat tad apy oækÃra evoktanyÃyata÷ / yac cÃnyat trikÃlÃtÅtaæ kÃryÃdhigamyaæ kÃlÃparicchedyamavyÃk­tÃdi tad apy oækÃra eva //1// _______________________________________________________________________ START MandUp 2 abhidhÃnÃbhidheyayor ekatve 'py abhidhÃnÃprÃdhÃnyena nirdeÓa÷ k­ta÷ / oæ ity etad ak«aram idaæ sarvam ity Ãdy abhidhÃnaprÃdhÃnyena nirdi«Âasya puno 'bhidheyaprÃdhÃnyena nirdeÓo 'bhidhÃnÃbhidheyayor ekatvapratipatty artha÷ / itaro 'thà hy abhidhÃnatantrÃbhidheyapratipattir ity abhidheyasyÃbhidhÃnatvaæ gauïÃm ity ÃÓaÇkà syÃt / ekatvapratipatteÓ ca prayojanam abhidhÃnÃbhidheyayor ekenaiva prayatnena yugapatpravilÃparyastadvilak«aïaæ brahma pratipadyeta iti / tathà ca vak«yati"pÃdà mÃtrà mÃtrÃÓ ca pÃdÃ÷" (mÃ.u.8) iti / tadÃha ## __________ MandUpC_2 sarvaæ hy etad brahmeti / sarvaæ yad uktam oækÃramÃtram iti tadetad brahma / tac ca brahma parok«Ãbhihitaæ pratyak«ato viÓe«eïa nirdiÓatyayamÃtmà brahmeti / ayam iti catu«pÃtvena pravibhajyamÃnaæ pratyagÃtmatayÃbhinayena nirdiÓati ayam Ãtmeti / so 'yamÃtma oækÃrÃbhidheya÷ parÃparatvena vyavasthitaÓ catu«pÃtkÃr«Ãpaïavan na gaur iveti / trayÃïÃæ viÓvÃdÅnÃæ pÆrvapÆrvapravilÃpanena turÅyasya pratapattir iti karaïasÃdhana÷ pÃdaÓabda÷ / turÅyasya padyata iti karmasÃdhana÷ pÃdaÓabda÷ //2// _______________________________________________________________________ START MandUp 3 kathaæ catu«pÃtvam ity Ãha ## __________ MandUpC_3 jÃgaritaæ sthÃnam asyeti jÃgaritasthÃna÷ / bahi«praj¤a÷ svÃtmavyatirikte vi«aye praj¤Ã sa bahi«praj¤o bahir vi«aya eva praj¤ÃvidyÃk­tÃv avabhÃsata ity artha÷ / tathà saptÃÇgÃnyasya"tasya ha vaitasyÃtmano vaiÓvÃnarasya mÆrdhaiva sutejÃÓ cak«urviÓvarÆpa÷ prÃïa÷ p­thagvartmÃtmà saædoho bahulo vastir eva rayi÷ p­thivy eva pÃdau" (chÃ.u.5 / 18 / 2) ity agnihotrakalpanÃÓe«atvenÃhavanÅyo 'gnir asya mukhatvenokta ity evaæ saptÃÇgÃni yasya sa saptÃÇga÷ / tathaikonaviæÓatir mukhÃny asya buddhÅndriyÃïi karmendriyÃïi ca daÓa vÃyavaÓ ca prÃïÃdaya÷pa¤ca mano buddhirahaÇkÃraccittam iti mukhÃnÅva mukhÃni tÃny upalabdhidvÃrÃïityartha÷ sa evaæ viÓi«Âo vaiÓvÃnaro yathoktair dvÃrai÷ ÓabdÃdÅn sthÆlÃn vi«ayÃn bhuÇkta iti sthÆlabhuk / viÓve«Ãæ narÃïÃm anekadhà nayanÃd vaiÓvÃnara÷ / yad và viÓvaÓ cÃsau naraÓ ceti viÓvÃnara÷ / viÓvÃnara eva vaiÓvÃnara÷ / sarvapiï¬ÃtmananyatvÃt sa÷ prathama÷ pÃda÷ / etat pÆrvakatvÃd uttarapÃdÃdhigamasya prÃthamyamasya / katham ayamÃtmà brahmeti pratyagÃtmano 'sya catu«pÃttve prak­te dyulokÃdÅnÃæ mÆrdhÃdyaÇgatvam iti / nai«a do«a÷ / sarvasyaprapa¤casya sÃdhidaivikasyÃnena Ãtmanà catu«pÃttvasya vivak«itatvÃt / evaæ ca sati sarvaprapa¤ca upaÓame 'dvaitasiddhi÷ / sarvabhÆtasthaÓ cÃtmaiko d­«Âa÷ syÃt sarvabhÆtÃni cÃtmani / "yas tu sarvÃïi bhÆtÃni"(Å.u.6) ity ÃdiÓrutyarthopasaæh­taÓ caivaæ syÃt / anyathà hi svadehaparicchinna eva pratyÃgÃtmà sÃækhyÃdibhir iva d­«Âa÷ syÃt tathà ca satyadvaitam iti Órutik­to viÓe«o na syÃt sÃækhyÃdidarÓanenÃviÓe«Ãt / i«yate ca sarva upani«adÃæ sarvÃtmaikyapratipÃdakatvam / ato yuktam evÃsyÃdhyÃtmikasya piï¬Ãtmano dyulokÃdy aÇgatvena virìÃtmanÃdhidaivikenaikatvam abhipretya saptÃÇgatvavacanam / "mÆrdhà te vyapati«yat"(chÃ.u 5 / 12 / 2) ity Ãdi liÇgadarÓanÃc ca / virÃja ekatvam upalak«aïÃrthaæ hiraïyagarbhÃvyÃk­tÃtmano÷ / uktaæ caitan madhubrÃhmaïe"yaÓ cÃyam asyÃæ p­thivyÃæ tejomayo 'm­tamaya÷ puru«o yac cÃyam adhyÃtmam"(b­.u.2 / 5 / 1) ityÃdi / su«uptÃvyÃk­taya÷ sa tv ekatvaæ siddham eva nirviÓe«atvÃt / evaæ ca satyetat siddhaæ bhavi«yati sarvadvaita upaÓame cÃdvaitam iti //3// _______________________________________________________________________ START MandUp 4 ## __________ MandUpC_4 svapna÷ sthÃnasya taijasasya svapnasthÃna÷ / jÃgratpraj¤ÃnekasÃdhanà bahir vi«aya evÃvabhÃsamÃnà mana÷spandanamÃtrà satÅ tathÃbhÆtaæ saæskÃraæ manasyÃdhatte / tan manas tathà saæsk­taæ citrita iva paÂo bÃhyasÃdhanÃn anapek«am avidyÃkÃmakarmabhi÷ preryamÃïaæ jÃgradvadavabhÃsate / tathà coktam"asya lokasya sarvÃvato mÃtrÃm apÃdÃya"(b­.u.4 / 3 / 9) iti / tathÃ"pare deve manasy ekÅbhavati"(pra.u.4 / 2) iti prastutya"atrai«a deva÷ svapne mahimÃnam anubhavati"(pra.u.4 / 5) ityÃtharvaïe / indriyÃpek«ayÃnta÷sthatvÃn manasas tad vÃsanÃrÆpà ca svapne praj¤Ã yasyÃtyanta÷praj¤a÷ / vi«ayaÓÆnyÃnÃæ praj¤ÃyÃæ kevalaprakÃÓasvarÆpÃyÃæ vi«ayitvena bhavatÅti taijasa÷ / viÓvasya savi«ayatvena praj¤ÃyÃ÷ sthÆlÃyà bhojyatvam / iha puna÷ kevalà vÃsanÃmÃtrà praj¤Ã bhojyeti pravivikto bhoga iti / samÃnamanyat / dvitÅya÷ pÃdas taijasa÷ //4// _______________________________________________________________________ START MandUp 5 darÓanÃdarÓanav­ttyas tatvÃprabodhalak«aïasya svÃpasya tulyatvÃt su«uptigrahaïÃrthaæ yatra supta ityÃdi viÓe«aïam / atha và tri«v api sthÃne«u tattvÃpratibodhalak«aïa÷ svÃpo 'viÓi«Âa iti pÆrvÃbhyÃæ su«uptaæ vibhajate ## __________ MandUpC_5 yatra yasmin sthÃne kÃle và supto na ka¤cana svapnaæ paÓyati na ka¤cana kÃmaæ kÃmayate / na hi su«upte pÆrvayor ivÃnyathÃgrahaïalak«aïaæ svapnadarÓanaæ kÃmo và kaÓcana vidyane / tadetat su«uptaæ sthÃnam asyeti su«uptasthÃna÷ / sthÃnadvayapravibhaktaæ mana÷ spanditaæ dvaitajÃtaæ tathà rÆpÃparityÃgenÃvivekÃpannaæ naiÓatamograstamivÃha÷ saprapa¤camekÅbhÆtam ity ucyate / ata eva svapnajÃgran mana÷spandanÃni praj¤ÃnÃni ghanÅbhÆtÃnÅva seyamavasthÃvivekarÆpatvÃt praj¤Ãnaghanocyate / yathà rÃtrau naiÓena tamasà vibhajyamÃnaæ sarvaæ ghanam iva tadvat praj¤Ãnaghana eva / eva ÓabdÃn na jÃtyantaraæ praj¤ÃnavyatirekeïÃstÅtÃrtha÷ / manaso vi«ayÅvi«ayyÃkÃraspandanÃyÃsadu÷khÃbhÃvÃdÃnandamaya ÃnandaprÃyo nÃnanda eva / yathà loke nirÃyÃsasthita÷ sukhyÃnandabhugucyate 'tyantÃnÃyÃsarÆpà hÅyaæ sthitiranenÃnubhÆyata ity Ãnandabhuk"e«o 'sya parama Ãnanda÷"(b­.u.4 / 3 / 32) iti Órute÷ / svapnÃdipratibodhiceta÷ prati dvÃrÅbhÆtatvÃc cetomukha÷ / bodhalak«aïaæ và ceto dvÃraæ mukham asya svapnÃdy Ãgamanaæ pratÅti cetomukha÷ / bhÆtabhavi«yaj j¤Ãt­tvaæ sarvavi«ayaj¤Ãt­tvam asyaiti prÃj¤a÷ / su«upto 'pi hi bhÆtapÆrvagatyà prÃj¤ocyate / athavà praj¤aptimÃtram asyaivÃsÃdhÃraïaæ rÆpam iti prÃj¤a itarayor viÓi«Âam api vij¤Ãnam asti / so 'yaæ prÃj¤as t­tÅya÷ pÃda÷ //5// _______________________________________________________________________ START MandUp 6 ## __________ MandUpC_6 e«a hi svarÆpÃvastha÷ sarveÓvara÷ sÃdhidaivikasya bhedajÃtasya sarvasyeÓità naitasmÃj jÃtyantarabhÆto 'nye«Ãm iva / "prÃïabandhanaæ hi somya mana÷"(chÃ.u.6 / 8 / 2) iti Órute÷ / ayam eva hi sarvasya sarvabhedÃvastho j¤Ãtetye«a sarvaj¤a÷ / e«o 'ntaryÃmy antaranupraviÓya sarve«Ãæ bhÆtÃnÃæ niyantÃpy e«a eva / ata eva yathoktaæ sabhedaæ jagatprasÆyata ity e«a yoni÷ sarvasya / yata evaæ prabhavaÓ cÃpi yaÓ ca prabhavÃpyayau hi bhÆtÃnÃm e«a eva //6// ========================================================================== ## _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.1 atraitasmin yathokte 'rtha ete Ólokà bhavanti ## __________ MandUpKC_1.1 bahi÷praj¤a iti / paryÃyeïa tristhÃnatvÃt sa aham iti sm­tyà pratisandhÃnÃc ca sthÃnatrayavyatiriktamekatvaæ Óuddhatvam asaÇgatvaæ ca siddham ity abhiprÃya÷ / mahÃmatsyÃdid­«ÂÃntaÓrute÷ //1// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.2 jÃgaritÃvasthÃyÃm eva viÓvÃdÅnÃæ trayÃïÃm anubhavapradarÓanÃrtho 'yaæ Óloka÷ ## __________ MandUpKC_1.2 dak«iïam ak«yeva mukhaæ tasminprÃdhÃnyena dra«Âà sthÆlÃnÃæ viÓvo 'nubhÆyate"indho ha vai nÃmai«a yo 'yaæ dak«iïe 'k«an puru«a÷" / iti Órute÷ / indho dÅptiguïo vaiÓvÃnara÷ / ÃdityÃntargato vairÃja Ãtmà cak«u«i ca dra«Âaika÷ / nanv ayo hiraïyagarbha÷ k«etraj¤o dak«iïo 'k«i(k«a)ïyak«ïorniyantà dra«Âà cÃnyo dehasvÃmÅ / na svato bhedÃnabhyupagamÃt / "eko deva÷ sarvabhÆte«u gƬha÷"(Óve.u.6 / 11) iti Órute÷ / "k«etraj¤aæ cÃpi mÃæ viddhiæ sarvak«etre«u bhÃrata" / (gÅtà 13 / 2) "Ãvibhaktaæ ca bhÆte«u vibhaktamiva ca sthitam" / (gÅtà 13 / 16) iti sm­te÷ / "sarve«u karaïe«v aviÓe«e 'pi dak«iïÃk«aïy upalabdhipÃÂavadarÓanÃt tatra viÓe«eïa nirdeÓo viÓvasya / dak«iïÃk«igato rÆpaæ d­«Âvà nimÅlitÃk«as tadeva smaran manasyanta÷ svapna iva tadeva vÃsanÃrÆpÃbhivyaktaæ paÓyati / yathÃtra tathà svapne / ato manasyantas tu taijaso 'pi viÓva eva / ÃkÃÓe ca h­di smaraïÃkhyavyÃpÃroparame prÃj¤a ekÅbhÆto ghanapraj¤a eva bhavati manovyÃpÃrÃbhÃvÃt / darÓanasmaraïa eva hi mana÷spandite tadabhÃve h­dyevÃviÓe«eïa prÃïÃtmanÃvasthÃnam / "prÃïo hy evaitÃn sarvÃn saæv­Çkte"(chÃ.4 / 3 / 3) iti Órute÷ / taijaso hiraïyagarbho mana÷sthatvÃt / "liÇgaæ mana÷"(b­.u4.4.6) / "manomayo 'yaæ puru«a÷" (b­.u5 / 3 / 1) ityÃdiÓrutibhya÷ / nanu vyÃk­ta÷ prÃïa÷ su«upte / tadÃtmakÃni karaïÃni bhavanti / katham avyÃk­tatÃ? nai«a do«o 'vyÃk­tasya deÓakÃlaviÓe«ÃbhÃvÃt / yadyapi prÃïÃbhimÃne sati vyÃk­tataiva prÃïasya tathÃpi piï¬aparicchinnaviÓe«ÃbhimÃnanirodha÷ prÃïobhavatÅtyavyÃk­ta eva prÃïa÷ su«upte paricchinnÃbhimÃnavatÃm / yathà prÃïalaye paricchinnÃbhimÃninÃæ prÃïo 'vyÃk­tas tathà prÃïÃbhimÃnino 'py aviÓe«ÃpattÃvavyÃk­tatà samÃnà prasavabÅjÃtmakatvaæ ca tadadhyak«aÓ caiko 'vyÃk­tÃvastha÷ / paricchinnÃbhimÃninÃm adhyak«ÃïÃæ ca tena ekatvam iti pÆrvoktaæ viÓe«aïamekÅbhÆta praj¤Ãnaghana ityÃdyupapantam / tasminn uktahetutvÃc ca / kathaæ prÃïaÓabdatvam avyÃk­tasya / "prÃïabandhanaæ hi somya mana÷"(chÃ.u6 / 8 / 2) iti Órute÷ / nanu tatra"sadeva somya"(chÃ.u6 / 2 / 1) iti prak­taæ sadbrahma prÃïaÓabdavÃcyam / nai«a do«o bÅjÃtmakatvÃbhyupagamÃtsata÷ / yady api tadbrahma prÃïaÓabdavÃcyaæ tatra tathÃpi jÅvaprasavabÅjÃtmakatvam apiratyajya eva prÃïaÓabdatvaæ sata÷ sacchabdavÃcyatà ca / yadi hi nirbÅjarÆpaæ vivak«itaæ brahmÃbhavi«yat"neti neti"(b­.u.4.4.2.24.5.15)"yato vÃco nivartante"(tai.u.2.9)"anyadeva tadviditÃd athÃviditÃt"(ke.u1.3) ityavak«yata"na sattannÃsaducyate"(gÅtÃ.13.12) iti sm­te÷ / nirbÅjatayaiva cet sati lÅnÃnÃæ su«uptapralayayo÷ punarutthÃnÃnupapatti÷ syÃt / muktÃnÃæ ca punarutpattiprasaÇgo bÅjÃbhÃvÃviÓe«Ãt / j¤ÃnadÃhyabÅjÃbhÃve ca j¤ÃnÃnarthakyaprasaÇga÷ / tasmÃt sa bÅjatvÃbhyupagamena eva sata÷ prÃïatvavyapadeÓa÷ sarvaÓruti«u ca kÃraïatvavyapadeÓa÷ / ata eva"ak«arÃtparata÷ para÷"(mu.u2.1.2) / "sabÃhyÃbhyÃntaro hy aja÷" (mu.u2.1.2) / "yato vÃco nivartante"(tai.u2.9) / "neti neti"(b­.u4.4.12) ityÃdinà bÅjavatvÃpanayanena vyapadeÓa÷ / tÃæ bÅjÃvasthÃæ tasyaiva prÃj¤aÓabdavÃcyasya turÅyatvena dehÃdisaæbandhajÃgradÃdirahitÃæ pÃramÃrthikÅæ p­thagvak«yati / bÅjÃvasthÃpi na ki¤cidavedi«amityutthitasya pratyayadarÓanÃddehe 'nubhÆyata eveti tridhà dehe vyavasthitety ucyate //2// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.3-4 ## ## __________ MandUpKC_1.3-4 uktÃrthau Ólokau //3-4 // _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.5 ## __________ MandUpKC_1.5 tri«u dhÃmasu jÃgradÃdi«u sthÆlapraviviktÃnandÃkhyaæ bhojyam ekaæ tridhÃbhÆtam / yaÓ ca viÓvataijasaprÃj¤Ãkhyo bhoktaika÷ sa aham ityekatvenapratisaædhÃnÃddra«ÂutvÃviÓe«Ãc ca prakÅrtita÷ / yo vedaitadubhayaæ bhojyabhokt­tayÃnekadhà bhinnaæ sa bhu¤jÃno na lipyate / bhojyasya sarvasyaikasya bhoktur bhojyatvÃt / na hi yasya yo vi«aya÷ sa tena hÅyate vardhate và na hy agni÷ svavi«ayaæ dagdhvà këÂhÃdi tadvat //5// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.6 ## __________ MandUpKC_1.6 satÃæ vidyamÃnÃnÃæ svenÃvidyÃk­tanÃmarÆpamÃyÃsvarÆpeïa sarvabhÃvÃnÃæ viÓvataijasaprÃj¤abhedÃnÃæ prabhavotpatti÷ / vak«yati ca"vandhyÃputro na tattvena mÃyayà vÃpi jÃyate"iti / yadi hy asatÃm eva janma syÃd brahmaïo 'vyavahÃryasya grahaïadvÃrÃbhÃvÃdasatvaprasaÇga÷ / d­«Âaæ ca rajjusarpÃdÅnÃm avidyÃk­tamÃyÃbÅjotpannÃnÃæ rajjvÃdy Ãtmanà satvam / na hi nirÃspadà rajjusarpam­gat­«ïikÃdaya÷ kvacid upalabhyante kenacit / yathà rajjvÃæ prÃksarpotpatte rajjvÃtmanÃæ sarpa÷ sanneva ÃsÅd evaæ sarvabhÃvÃnÃm utpatte÷ prÃkprÃïabÅjÃtmanaiva satvam / ityata÷ Órutir api vakti"brahmaivedam"(mu.u2.2.11)"Ãtmaivedam agra ÃsÅt"(b­.u.1.4.1) iti / sarvaæ janayati prÃïaÓcetoæ'ÓÆnaæÓava iva raveÓ cidÃtmakasya puru«asya cetorÆpà jalÃrkasamÃ÷ prÃj¤ataijasaviÓvabhedena devatiryagÃdidehabhede«u vibhÃvyamÃnÃÓ cetoæÓavoyetÃn puru«a÷ p­thag vi«ayabhÃvavilak«aïÃn agnivi«phuliÇgavat salak«aïäjalÃrkavac ca jÅvalak«aïÃæstvitarÃn sarvabhÃvÃn prÃïo bÅjÃtmà janayati"yathorïanÃbhi÷"(mu.u.1.1.7)"yathÃgne÷ k«udrÃrvisphuliÇgÃ÷"(b­.u.2.1.20) ityÃdiÓrute÷ //6// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.7 ## __________ MandUpKC_1.7 vibhÆtir vistÃreÓvarasya s­«Âir iti s­«Âicintakà manyante na tu paramÃrthacintakÃnÃæ s­«Âav Ãdara ity artha÷ / "indro mÃyÃbhi÷ pururÆpeyate" (b­.u.2.5.19) iti Órute÷ / na hi mÃyÃvinaæ sÆtram ÃkÃÓe nik«ipya tena sÃyudham Ãruhya cak«urgocaratÃm atÅtya yuddhena khaï¬aÓaÓchinnaæ patitaæ punarutthitaæ ca paÓyatÃæ tat k­taæ mÃyÃdisatatvacintÃyÃm Ãdaro bhavati / tathaivÃyaæ mÃyÃvina÷ sÆtraprasÃraïasama÷ su«uptasvapnÃdivikÃsastadÃrƬhamayÃvisamaÓ ca tatstha÷ prÃj¤ataijasÃdi÷ / sÆtratadÃrƬhÃbhyÃmanya÷ paramÃrthamÃyÃvÅ sa eva bhÆmi«Âho mÃyÃchanno 'd­ÓyamÃna eva sthito yathà tathà turÅyÃkhyaæ paramÃrthatattvam / atas tac cintÃyÃm evÃdaro mumuk«ÆïÃmÃryÃïÃæ na ni«prayojanÃyÃæ s­«Âav Ãdara ityata÷ s­«ÂicintakÃnÃm evaite vikalpety Ãha svapnamÃyÃsarÆpeti / svapnarÆpà mÃyÃsarÆpà ceti //7// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.8 ## __________ MandUpKC_1.8 icchÃmÃtraæ prabho÷ satyasaækalpatvÃt s­«Âir ghaÂÃdi÷ saækalpanÃmÃtraæ na saækalpanÃtiriktam / kÃlÃd eva s­«Âir iti kecit //8// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.9 ## __________ MandUpKC_1.9 bhogÃrthaæ krŬÃrtham iti cÃnye s­«Âiæ manyante / anayo÷ pak«ayor dÆ«aïaæ devasyai«a svabhÃvo 'yam iti devasya svabhÃvapak«am ÃÓritya sarve«Ãæ và pak«ÃïÃm ÃptakÃmasya kà sp­heti / na hi rajjvÃdÅnÃm avidyÃsvabhÃvavyatirekeïa sarpÃdyÃbhÃsatve kÃraïaæ Óakyaæ vaktum //9// _______________________________________________________________________ START MandUp 7 caturtha÷ pÃda÷ kramaprÃpto vaktavya ity ÃhanÃnta÷praj¤am ityÃdinà / sarvaÓabdaprav­ttinimittaÓÆnyatvÃt tasya ÓabdÃnabhidheyatvam iti viÓe«aprati«edhena eva ca turÅyaæ nirdidik«ati / ÓÆnyam eva tarhi tat / na mithyÃvikalpasya nirnimittatvÃnupapatter na hi rajatasarpapuru«am­gat­«ïikÃdivikalpÃ÷ ÓuktikÃrajjusthÃïur Æ«arÃdi vyatirekeïÃvastvÃspadÃ÷ ÓakyÃ÷ kalpayitum / evaæ tarhi prÃïÃdisarvavikalpÃspadatvÃt turÅyasya ÓabdavÃcyatvam iti na prati«edhai÷ pratyÃyyatvam / udakÃdhÃrÃder iva ghaÂÃde÷ / na prÃïÃdivikalpasyÃsatvÃc chuktikÃdi«v iva rajatÃde÷ / na hi sadasato÷ saæbandha÷ Óabdaprav­ttinimittabhÃgavastutvÃt / nÃpi pramÃïÃntaravi«ayatvaæ svarÆpeïa gavÃdivad Ãtmano nirupÃdhikatvÃd / gavÃdivan nÃpi jÃtimatvamadvitÅyatvena sÃmÃnyaviÓe«ÃbhÃvÃt / nÃpi kriyÃvatvaæ pÃcakÃdivadavikriyatvÃt / nÃpi guïavatvaæ nÅlÃdivan nirguïatvÃt / ato nÃbhidhÃnena nirdeÓam arhati / ÓaÓavi«ÃïÃdisamatvÃn nirarthakatvaæ tarhi / nÃtmatvÃvagame turÅyasyÃnÃtmat­«ïÃvyÃv­ttihetutvÃc chuktikÃvagama iva rajatat­«ïÃyÃ÷ / na hi turÅyasyÃtmatvÃvagame satyavidyÃt­«ïÃdido«ÃïÃæ sambhavo 'sti / na ca turÅyasyÃ'tmatvÃnavagame kÃraïamasti sarvopani«adÃæ tÃdarthyenopak«ayÃt / "tatvamasi"(chÃ.u.6.8.16)"ayamÃtmà brahma"(b­.u.2.5.19)"tatsatyaæ sa ÃtmÃ"(chÃ.u.6.8.16)"yatsÃk«Ãda«arok«Ãdbrahma"(b­.u.3.4.1)"sabÃhyÃbhyantaro hyaja÷"(mu.u.2.1.2) / "Ãtmaivedaæ sarvam"(chÃ.u.7.25.2) ityÃdÅnÃm / so 'yam Ãtmà paramÃrthÃparamÃrtharÆpaÓ catu«pÃda ity uktas tasyÃparamÃrtharÆpam avidyÃk­taæ rajjusarpÃdisamam uktaæ pÃdatrayalak«aïaæ bÅjÃÇkurasthÃnÅyam / athedÃnÅæ bÅjÃtmakaæ paramÃrthasvarÆpaæ rajjusthÃnÅyaæ sarpÃdisthÃnÅyoktasthÃnatrayÃnirÃkaraïenÃha nÃnta÷ praj¤amityÃdi / ## __________ MandUpC_7 nanv ÃtmanaÓ catu«pÃtvaæ pratij¤Ãya prÃdatrayakathanena eva caturthasyÃnta÷ praj¤Ãdibhyo anyatve siddhe nÃnta÷ praj¤a ityÃdi prati«edho 'narthaka÷ / na sarpÃdivikalpaprati«edhena eva rajjusvarÆpapratipattivattryavasthasya evÃtmanas turÅyatvena pratipipÃdayi«itatvÃt / "tattvamasi"(chÃ.u.6.8.16) itivat / yadi hi tryavasthÃtmavilak«aïaæ turÅyam anyat tatpratipattidvÃrÃbhÃvÃcchÃstropadeÓÃnarthakyaæ ÓÆnyatÃpattir và / rajjur iva sarpÃdibhirvikalpyamÃnà sthÃnatraye 'py Ãtmaika evÃnta÷ praj¤Ãditvena vikalpyate yadà tadÃnta÷ praj¤atvÃdiprati«edhavij¤ÃnapramÃïasamakÃlamevÃtmany anarthaprapa¤caniv­ttilak«aïaphalaæ parisamÃptam iti turÅyÃdhigame pramÃïÃntaraæ sÃdhanÃntaraæ và ma m­gyam / rajjusarpavivekasamakÃla iva rajjvÃæ sarpaniv­ttiphale sati rajjvadhigayasya / ye«Ãæ punas tamo 'panayavyatirekeïa ghaÂÃdhigame pramÃïaæ vyÃpriyate te«Ãæ chedyÃvayavasambandhaviyogavyatirekeïÃny anyatarÃvayave 'picchidirvyà priyata ity uktaæ syÃt / yadà punarghaÂatamaso vivekakaraïe prav­ttaæ pramÃïamanupÃditsitatamoniv­ttiphalÃvasÃnaæ chidirivacchedyÃvayavasaæbandhavivekakaraïe prav­ttà tadavayavadvaidhÅbhÃvaphalÃvasÃnà tathà nÃntarÅyakaæ ghaÂavij¤Ãnaæ na tat pramÃïaphalam / na ca tadvad apy Ãtmany adhyÃropitÃnta÷ praj¤atvÃdivivekakaraïe prav­ttasya prati«edhavij¤ÃnapramÃïasyÃnupÃditsitÃnta÷ praj¤atvadiniv­ttivyatirekeïa turÅye vyÃpÃra upapatti÷ / anta÷ praj¤atvÃdiniv­ttisamakÃlameva pramÃt­tvÃdibhedaniv­tte÷ / tathà ca vak«yati"j¤Ãte dvaitaæ na vidyate"(mÃï¬Æ.kÃ.1.18) iti / j¤Ãnasya dvaitaniv­ttik«aïavyatirekeïa k«aïÃntarÃnavasthÃnÃt / avasthÃne cÃnavasthÃprasaÇgÃd dvaitÃniv­tti÷ / tasmÃt prati«edhavij¤ÃnapramÃïavyÃpÃrasamakÃlair vÃtmany adhyÃropitÃnta÷ praj¤atvÃdyanarthÃniv­ttir iti siddham / nÃnta÷ praj¤am iti taijasaprati«edho na bahi«praj¤am iti viÓvaprati«edha÷ / na ubhayata÷ praj¤am iti jÃgratsvaprayorantarÃlÃvasthÃprati«edha÷ / na praj¤Ãnaghanam iti su«uptÃvasthÃprati«edho bÅjabhÃvÃvivekarÆpatvÃt / na praj¤am iti yugapatsarvavi«apraj¤Ãt­tvaprati«edha÷ / nÃpraj¤am iti caitanyaprati«edha÷ / kathaæ punaranta÷ praj¤atvÃdÅnÃm Ãtmani gamyamÃnÃnÃæ rajjvÃdau sarpÃdivat prati«edhÃdasatvaæ gamyata ity ucyate / j¤asvarÆpÃviÓe«e 'pÅtaretaravyabhicÃrÃdrajjvÃdÃv iva sarpadhÃrÃdivikalpita bhedavat sarvatrÃvyabhicÃrÃjj¤asvarÆpasya satyatvam / su«upte vyabhicaratÅti cen na / su«uptasyÃnubhÆyamÃnatvÃt"na hi vij¤Ãtur vij¤Ãter viparalopo vidyate"(b­.u.4.3.30) iti Órute÷ / ata evÃd­«Âam / yasmÃd ad­«Âaæ tasmÃd avyavahÃryam / agrÃhyaæ karmendriyai÷ / alak«aïamaliÇgam ity etad ananumey ity artha÷ / ata evÃcintyam / ata evÃvyapadeÓyaæ Óabdai÷ / ekÃtmapratyayasÃraæ jÃgradÃdisthÃne«v eko 'yam ÃtmetyavyabhicÃrÅ ya÷ pratyayastenÃnusaraïÅyam / athavaika Ãtmapratyaya÷ sÃraæ pramÃïaæ yasya turÅyasyÃdhigame tat turÅyamekÃtmapratyayasÃram / "ÃtmetyevopÃsÅta"(b­.u.1.4.7) iti Órute÷ / anta÷ praj¤atvÃdisthÃnidharma÷ prati«edha÷ k­ta÷ / prapa¤ca upaÓamam iti jÃgradÃdisthÃnadharmÃbhÃvocyate / ata eva ÓÃntamavikriyaæ Óivaæ yato 'dvaitaæ bhedavikalparahitam / caturthaæ turÅyaæ manyante pratÅyamÃnapÃdatrayarÆpavailak«aïyÃt / sa Ãtmà sa vij¤eya iti pratÅyamÃnasarpabhÆchidradaï¬Ãdivyatiriktà yathà rajjus tathà tattvamasÅtyÃdivÃkyÃrtha ÃtmÃ"ad­«Âo dra«ÂÃ"(b­.u.3.7.23)"na hi dra«Âur d­«Âeviparilopo vidyate"(b­.u.4.3.23) ityÃdibhirukto ya÷ / sa vij¤eya iti bhÆtapÆrvagatyà j¤Ãte dvaitÃbhÃva÷ //7// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.10 atraite Ólokà bhavanti ## __________ MandUpKC_1.10 prÃj¤ataijasaviÓvalak«aïÃnÃæ sarvadu÷khÃnÃæ niv­tte ÅÓÃnas turÅya Ãtmà / ÅÓÃna ity asya vyÃkhyÃnaæ prabhur iti / du÷khaniv­ttiæ prati prabhur bhavatÅty artha÷ / tad vij¤ÃnanimittatvÃd du÷khaniv­tte÷ / avyayo na vyeti svarÆpÃn na vyabhicaratÅti yÃvat / etat kuta÷ / yasmÃd advaita÷ sarvabhÃvÃnÃæ rajjusarpavanm­«ÃtvÃt sa e«a devo dyotanÃt turÅyaÓ caturtho vibhuvyÃpÅ sm­ta÷ //10// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.11 viÓvÃdÅnÃæ sÃmÃnyaviÓe«abhÃvo nirÆpyate turyayÃthÃtmyÃvadhÃraïÃrtham ## __________ MandUpKC_1.11 kÃryaæ kriyata iti phalabhÃva÷ / kÃraïaæ karotÅti bÅjabhÃva÷ / tattvÃgrahaïÃn yathÃgrahaïÃbhyÃæ bÅjaphalabhÃvÃbhyÃæ tau yathoktau viÓvataijasau baddhau saæg­hÅtÃvi«yete / prÃj¤as tu bÅjabhÃvenaiva baddha÷ / tattvÃpratibodhamÃtram eva hi bÅjaæ prÃj¤atve nimittam / tato dvau tau bÅjaphalabhÃvau tatvÃgrahaïÃn yathà grahaïe turye na sidhyato na vidyete na sambhavata ity artha÷ //11// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.12 kathaæ puna÷ kÃraïabaddhatvaæ prÃj¤asya turÅye và tattvÃgrahaïÃn yathÃgrahaïalak«aïau bandhau na sidhyata iti / yasmÃt ## __________ MandUpKC_1.12 Ãtmavilak«aïam avidyÃbÅjaprasÆtaæ bÃhyaæ dvaitaæ prÃj¤o na ki¤cana saævetti tathà viÓvataijasau / tataÓ cÃsau tattvÃgrahaïena tamasÃnyathà grahaïabÅjabhÆtena baddho bhavati / yasmÃt turÅyaæ tatsarvad­ksadà turÅyÃdanyasyÃbhÃvÃt sarvadà sadaivaiti sarvaæ ca taddd­kceti sarvad­k tasmÃn na tattvÃgrahaïalak«aïaæ bÅjaæ tatra / tat prasÆtasyÃnyathÃgrahaïasyÃpyataivÃbhÃvo na hi savitari sadà prÃkÃÓÃtmake tad viruddham aprakÃÓanam anyathà prakÃÓanaæ và sambhavati / "na hi dra«Âur d­«Âer viparilopo vidyate" (b­.u.4 / 3 / 23) iti Órute÷ / atha và jÃgratsvapnayo÷ sarvabhÆtÃvastha÷ sarvavastud­gÃbhÃsas turÅyaiveti sarvad­ksadÃ"nÃnyad ato 'sti dra«Â­"(b­.u.3.8.11) ityÃdi Órute÷ //12// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.13 ## __________ MandUpKC_1.13 nimittÃntaraprÃptÃÓaÇkÃniv­tyartho 'yaæ Óloka÷ / kathaæ dvaitÃgrahaïasya tulyatvÃt kÃraïabaddhatvaæ prÃj¤asya eva na turÅyasyeti prÃptÃÓaÇkà nivartyate / yasmÃdbÅjanidrÃyutas tattvÃpratibodho nidrà / sa eva ca viÓe«apratibodhaprasavasya bÅjaæ sà bÅjanidrà tayà yuta÷ prÃj¤a÷ / sadà d­ksvabhÃvatvÃt tattvÃpratibodhalak«aïà nidrà turÅye na vidyate 'to na kÃraïabandhastasminnityÃbhiprÃya÷ //13// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.14 ## __________ MandUpKC_1.14 svapno 'nyathÃgrahaïaæ sarpa iva rajjvÃm / nidroktà tattvÃpratibodhalak«aïaæ tama iti / tÃbhyÃæ svapnanidrÃbhyÃæ yuktau viÓvataijasau / atas tau kÃryakÃraïabaddhÃv ity uktau / prÃj¤as tu svapnavarjitakevalaiva nidrayà yuta iti kÃraïabaddha ity uktam / nobhayaæ paÓyanti turÅye niÓcità brahmavido viruddhatvÃt savitarÅva tama÷ / ato na kÃryakÃraïabaddha ity uktas turÅya÷ //14// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.15 kadà turÅye niÓcito bhavatÅtyucyate ## __________ MandUpKC_1.15 svapnajÃgaritayoranyathà rajvÃæ sarpa iva g­hïatastattvaæ svapno bhavati / nidrà tattvam ajÃnatas tis­«vavasthÃsu tulyà / svapnanidrayos tulyatvÃd viÓvataijasayor ekarÃÓitvam / anyathÃgrahaïaprÃdhÃnyÃc ca guïabhÆtà nidreti tasmin viparyÃsa÷ svapna÷ / t­tÅye tu sthÃnetattvÃj¤Ãnalak«aïà nidraiva kevalà viparyÃsa÷ / atas tayo÷ kÃryakÃraïasthÃnayor anyathÃgrahaïÃgrahaïalak«aïaviparyÃse kÃryakÃraïabandharÆpe paramÃrthatatvapritabodhata÷ k«Åïe turÅyaæ padam aÓnute / tadobhayalak«aïaæ bandharÆpaæ tatrÃpaÓyaæs turÅye niÓcito bhavatÅty artha÷ //15// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.16 ## __________ MandUpKC_1.16 yo 'yaæ saæsÃrÅ jÅva÷ sobhayalak«aïena tattvÃpratibodharÆpeïa bÅjÃtmanÃnyathÃgrahaïalak«aïena cÃnÃdikÃlaprav­ttena mÃyÃlak«aïena svapnena mamÃyaæ pità putro 'yaæ naptà k«etraæ paÓavo 'ham e«Ãæ svÃmÅ sukhÅ du÷khÅ k«ayito 'ham anena vardhitaÓ cÃnena ity evaæprakÃrÃn svapnÃn sthÃnadvaye 'pi paÓyan supta÷ / yadà vedÃntÃrthatattvÃbhij¤ena paramakÃruïikena guruïà nÃsyaivaæ tvaæ hetuphalÃtmaka÷ kiæ tu tattvam asÅti pratibodhyamÃnas tadaivaæ pratibudhyate katham? nÃsmin bÃhyam Ãbhyantaraæ và janmÃdibhÃvavikÃro 'sty ato 'jaæ sabÃhyÃbhyantarasarvabhÃvikÃravarjitam ityartha÷ / yasmÃj janmÃdikÃraïabhÆtaæ nÃsminn avidyÃtamobÅjaæ nidrà vidyata ity anidram / anidraæ hi tat turÅyamata evÃsvapnaæ tan nimittatvÃd anyathÃgrahaïasya / yasmÃc cÃnidram asvapnaæ tasmÃd ajam advaitaæ turÅyam ÃtmÃnaæ budhyate tadà //16// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.17 prapa¤caniv­tyà cet pratibudhyate 'niv­tte prapa¤ce katham advaitam ity ucyate ## __________ MandUpKC_1.17 satyam avaæ syÃt prapa¤co yadi vidyeta rajjvÃæ sarpa iva kalpitatvÃn na tu sa vidyate / vidyamÃnaÓ cen nivarteta na saæÓaya÷ / na hi rajjvÃæ bhrÃntibuddhyà kalpita÷ sarpo vidyamÃna÷ sanvivekato niv­tta÷ / naiva mÃyà mÃyÃvinà prayuktà tad darÓinÃæ cak«urbandhÃpagame vidyamÃnà satÅ niv­ttà / tathedaæ prapa¤cÃkhyaæ mÃyÃmÃtraæ dvaitaæ rajjuvan mÃyÃvivaccadvaitaæ paramÃrthatas tasmÃn na kaÓcit prapa¤ca÷ prav­tto niv­tto vÃstÅtÅty abhiprÃya÷ //17// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.18 nanu ÓÃstà ÓÃstraæ Ói«ya iti vikalpa÷ kathaæ nivartata ity ucyate ## __________ MandUpKC_1.18 vikalpo vinivarteta yadi kenacit kalpita÷ syÃt / yathÃyaæ prapa¤co mÃyÃrajjusarpavat tathÃyaæ Ói«yÃdi bhedavikalpo 'pi prÃk pratibodhÃdevopadeÓanimitto 'topadeÓÃdayaæ vÃda÷ Ói«ya÷ ÓÃstà ÓÃstram iti / upadeÓakÃrye tu j¤Ãne nirv­tte j¤Ãte paramÃrthatatve dvaitaæ na vidyate //18// _______________________________________________________________________ START MandUp 8 abhidheyapradhÃna oækÃraÓ catu«pÃdÃtmeti vyÃkhyÃto ya÷ ## __________ MandUpC_8 so 'yam ÃtmÃdhyak«aramak«aram adhik­tyÃbhidhÃnaprÃdhÃnyena varïyamÃno 'dhyak«aram / kiæ punas tadak«aram ity Ãha oækÃra÷ / so 'yam oækÃra÷ pÃdaÓa÷ pravibhajyamÃno 'dhimÃtraæ mÃtrÃm adhik­tya vartata ity adhimÃtram / katham? Ãtmano ye pÃdÃsta oækÃrasya mÃtrÃ÷ / kÃs tÃ÷? akÃrokÃro makÃra iti //8// _______________________________________________________________________ START MandUp 9 tatra viÓe«aniyama÷ kriyate ## __________ MandUpC_9 jÃgaritasthÃno vaiÓvÃnaro ya÷ sa oækÃrasyÃkÃra÷ prathamà mÃtrà / kena sÃmÃnyenety Ãha ÃpterÃptirvyÃptikÃreïa sarvà vÃg vyÃptà / "akÃro vai sarvà vÃk"(ai.Ã.2 / 3 / 6) iti Órute÷ / tathà vaiÓvÃnareïa jagat"tasya ha vaitasyÃtmano vaiÓvÃnarasya mÆrdhaiva sutejÃ÷"(chÃ.u.5 / 18 / 2) ityÃdi Órute÷ / abhidhÃnÃbhidheyayarekatvaæ cÃvocÃma / Ãdirasya vidyata ityÃdi madyathaivÃdimadakÃrÃkhyamak«araæ tathaiva vaiÓvÃnaras tasmÃd và sÃmÃnyÃd akÃratvaæ vaiÓvÃnarasya / tad ekatvavida÷ phalam Ãha Ãpnoti ha vai sarvÃn kÃmÃnÃdi÷ prathamaÓ ca bhavati mahatÃæ ya evaæ veda yadoktam ekatvaæ vedety artha÷ //9// _______________________________________________________________________ START MandUp 10 ## __________ MandUpC_10 svapnasthÃnas taijaso ya÷ sa oækÃrasyokÃro dvitÅyà mÃtrà / kena sÃmÃnyety Ãhotkar«Ãt / akÃrÃd utk­«Âa iva hy ukÃras tathà taijaso viÓvÃd ubhayatvÃd akÃramakÃrayor madhyasyokÃras tathà viÓvaprÃj¤ayor madhye taijaso 'tobhayabhÃktvasÃmÃnyÃt / vidvatphalamucyate utkar«ati ha vai j¤Ãnasaætatim / vij¤Ãnasaætatiæ vardhayatÅty artha÷ / samÃnas tulyaÓ ca mitrapak«asyaiva Óatrupak«ÃïÃm apy apradve«yo bhavati / abrahmavidasya kule na bhavati ya evaæ veda //10// _______________________________________________________________________ START MandUp 11 ## __________ MandUpC_11 su«uptasthÃna÷ prÃj¤o ya÷ sa oækÃrasya makÃras t­tÅyà mÃtrà / kena sÃmÃnyenety Ãha sÃmÃnyamidam atra mito 'mitirmÃnaæ mÅyata iva viÓvataijasau prÃj¤ena pralayotpattyo÷ / praveÓanirgamÃbhyÃæ prastheneta yavÃs tathauækÃrasamÃptau puna÷ prayoge ca praviÓya nirgacchata ivÃkÃroækÃrau makÃre / apÅter và / apÅty apy aya ekÅbhÃva÷ / oækÃra uccÃraïe hy antyÃk«ara ekÅbhÆtÃvivÃkÃra oækÃrau / tathà viÓvataijasau su«uptakÃle prÃj¤e / ato và sÃmÃnyÃd ekatvaæ prÃj¤am akÃrayo÷ / vidvatphalam Ãha minoti ha vedaæ sarvaæ jagad yÃthÃtmyaæ jÃnÃtÅty artha÷ / apÅtiÓ ca jagat kÃraïÃtmà bhavatÅty artha÷ / atrÃv atrÃvÃntaraphalavacanaæ pradhÃnasÃdhanastutyartham //11// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.19 atraite Ólokà bhavanti ## __________ MandUpKC_1.19 viÓvasyÃtvamakÃramÃtratvaæ yadà vivak«yate tadÃditvasÃmÃnyamuktanyÃyenotkaÂamudbh­taæ d­Óyata ity artha÷ / atvavivak«ÃyÃmity asya vyÃkhyÃnaæ mÃtrÃsaæpratipattÃv iti / viÓvasyÃkÃramÃtratvaæ yadà saæpratipadyata ity artha÷ / ÃptisÃmÃnyam eva cotkaÂam ity anuvartate ca ÓabdÃt //19// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.20 ## __________ MandUpKC_1.20 taijasasyÃtvavij¤ÃnokÃratvavivak«ÃyÃmutkar«o d­Óyate sphuÂaæ spa«Âa ity artha ubhayatvaæ ca sphuÂam eveti / pÆrvavat sarvam //20// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.21 ## __________ MandUpKC_1.21 makÃratve prÃj¤asya mitilayÃvutk­«Âe sÃmÃnya ity artha÷ //21// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.22 ## __________ MandUpKC_1.22 yathoktasthÃnatraye yastulyam uktaæ sÃmÃnyaæ vetyavam evaitad iti niÓcito ya÷ sa pÆjyo vandyaÓ ca brahmavilloke bhavati //22// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.23 yathoktai÷ sÃmÃnyair ÃtmapÃdÃnÃæ mÃtrÃbhi÷ sahaikatvaæ k­tvà yathoktam oækÃraæ pratipadya yo dhyÃyati tam ## __________ MandUpKC_1.23 akÃro nayate viÓvaæ prÃpayati / akÃrÃlambanam oækÃraæ vidvÃn vaiÓvÃnaro bhavatÅty artha÷ / tathÃkÃras taijasam / makÃraÓ cÃpi puna÷ prÃj¤am / ca ÓabdÃn nayata ity anuvartate / k«Åïe tu makÃre bÅjabhÃvak«ayÃdamÃtra oækÃre gatir na vidyate kvacid ity artha÷ //23// _______________________________________________________________________ START MandUp 12 ## __________ MandUpC_12 amÃtro mÃtrà yasya nÃsti sa amÃtra oækÃraÓ caturthas turÅya Ãtmaiva kevalo 'bhidhÃnÃbhidheyarÆpayor avÃÇmanasayo÷ k«ÅïatvÃd avyavahÃrya÷ / prapa¤ca upaÓama÷ Óivo 'dvaita÷ saæv­tta evaæ yathokta vij¤Ãnavatà prayukta oækÃras trimÃtras tripÃda Ãtmaiva / saæviÓaty Ãtmanà svenaiva / svaæ pÃramÃrthikam ÃtmÃnaæ ya evaæ veda / paramÃrthadarÓÅ brahmavit t­tÅyaæ bÅjabhÃvaæ dagdhvÃtmÃnaæ pravi«Âa iti na puno jÃyate turÅyasyÃbÅjatvÃt / na hi rajjusarpayor viveke rajjvÃæ pravi«Âa÷ sarpo buddhisaæskÃrÃt puna÷ pÆrvavattad vivekinÃm utthÃsyati / mandamadhyamadhiyÃæ tu pratipannasÃdhakabhÃvÃnÃæ sanmÃrgagÃminÃæ saænyÃsinÃæ mÃtrÃïÃæ pÃdÃnÃæ ca kÊptasÃmÃnyavidÃæ yathÃvad upÃsyamÃna oækÃro brahmapratipattaya ÃlambanÅ bhavati tathà ca vak«yati'ÃÓramÃs trividhÃ÷'(mÃ.kÃ.3.16) ityÃdi //12// (iti mÃï¬ÆkyamÆlamantrabhëyam) _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.24 pÆrvavad atraite Ólokà bhavanti ## __________ MandUpKC_1.24 yathoktai÷ sÃmÃnyai÷ pÃdaiva mÃtrà mÃtrÃÓ ca pÃdÃs tasmÃd oæÇkÃraæ pÃdaÓo vidyÃd ityartha÷ / evam oækÃre j¤Ãte d­«ÂÃrtham ad­«ÂÃrthaæ và na ki¤cit prayojanaæ cintayet k­tÃrthatvÃd ityartha÷ //24// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.25 ## __________ MandUpKC_1.25 yu¤jÅta samÃdadhyÃdyathÃvyÃkhyÃte paramÃrtharÆpe praïave ceto mana÷ / yasmÃt praïavo brahma nirbhayam / na hi tatra sadà yuktasya bhayaæ vidyate kvacit 'vidvÃn na bibheti kutaÓcana'(tai.u.2.9) iti Órute÷ //25// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.26 ## __________ MandUpKC_1.26 parÃpare brahmÃïi praïava÷ / paramÃrthatà k«Åïe«u mÃtrÃpÃde«u para evÃtmà brahmeti na pÆrvaæ kÃraïam asya vidyata ity apÆrva÷ / nÃsyÃntaraæ bhinnajÃtÅyaæ ki¤cid vidyata ity anantara÷ / tathà bÃhyam anyan na vidyata ity abÃhya÷ / aparaæ kÃryam asya na vidyata ity anapara÷ / sabÃhyÃbhyÃntaro hy aja÷ saindhavaghanavat praj¤Ãnaghana ityartha÷ //26// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.27 ## __________ MandUpKC_1.27 ÃdimadhyÃntotpattisthitipralayÃ÷ sarvasyaiva / mÃyÃhastirajjusarpam­gat­«ïikÃsvapnÃdivad utpadyamÃnasya viyadÃdiprapa¤casya yathà mÃyÃvyÃdaya÷ / evaæ hi praïavamÃtmÃnaæ mÃyÃvyÃdisthÃnÅyaæ j¤Ãtvà tatk«aïÃdeva tad ÃtmabhÃvaæ vyaÓnuta ity artha÷ //27// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.28 ## __________ MandUpKC_1.28 sarvaprÃïijÃtasya sm­tipratyayÃspade h­daye sthitam ÅÓvaraæ praïavaæ vidyÃt sarvavyÃpinaæ vyomavad oækÃram ÃtmÃnam asaæsÃriïaæ dhÅro buddhimÃn matvà na Óocati / ÓokanimittÃn anupapatte÷ / "tarati Óokam Ãtmavit"(chÃ.u.7 / 1 / 3) ityÃdi Órutibhya÷ //28// _______________________________________________________________________ START MandUpK 1.29 ## __________ MandUpKC_1.29 amÃtras turÅya oækÃra÷ / mÅyate 'nayeti mÃtrà paricchitti÷ sÃnantà yasya sa anantamÃtra÷ / naitÃvatvam asya paricchettuæ Óakyata ityartha÷ / sarvadvaita upaÓamatvÃd eva Óiva÷ / oækaro yathà vyÃkhyÃto vidito yena sa paramÃrthatatvasya mananÃn muni÷ / netaro jana÷ ÓÃstravidapÅtyartha÷ //29//