SATAPATHA-BRAHMANA 14 Data input by H.S. Ananthanarayana and W. P. Lehman. Bracketted numbering added mechanically. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ 14.1.1.[1] om devà ha vai sattraæ ni«edu÷ agnirindra÷ somo makho vi«ïurviÓve devà anyatraivÃÓvibhyÃm 14.1.1.[2] te«Ãm kuruk«etram devayajanamÃsa tasmÃdÃhu÷ kuruk«etram devÃnÃæ devayajanamiti tasmÃdyatra kva ca kuruk«etrasya nigacati tadeva manyata idam devayajanamiti taddhi devÃnÃæ devayajanam 14.1.1.[3] ta Ãsata Óriyaæ gacema yaÓa÷ syÃmÃnnÃdÃ÷ syÃmeti tatho eveme sattramÃsate Óriyaæ gacema yaÓa÷ syÃmÃnnÃdÃ÷ syÃmeti 14.1.1.[4] te hocu÷ yo na÷ Órameïa tapasà Óraddhayà yai¤enÃhutibhiryaj¤asyod­cam pÆrvo'vagacÃtsa na÷ Óre«Âho'sattadu na÷ sarve«Ãæ saheti tatheti 14.1.1.[5] tadvi«ïu÷ prathama÷ prÃpa sa devÃnÃæ Óre«Âho'bhavattasmÃdÃhurvi«ïurdevÃnÃæ Óre«Âha iti 14.1.1.[6] sa ya÷ sa vi«ïuryaj¤a÷ sa sa ya÷ sa yaj¤o'sau sa Ãdityastaddhedaæ yaÓo vi«nurna ÓaÓÃka saæyantu tadidamapyetarhi naiva sarva-iva yaÓa÷ Óaknoti saæyantum 14.1.1.[7] sa tis­dhanvamÃdÃyÃpacakrÃma sa dhanurÃrtnyà Óira upastabhya tasthau tam devà anabhidh­«ïuvanta÷ samantam pariïyaviÓanta 14.1.1.[8] tà ha vamrya Æcu÷ imà vai vamryo yadupadÅkà yo'sya jyÃmapyadyÃtkimasmai prayacetetyannÃdyamasmai prayacemÃpi dhanvannapo'dhigacettathÃsmai sarvamannÃdyam prayacemeti tatheti 14.1.1.[9] tasyopaparÃs­tya jyÃmapijak«ustasyÃæ cinnÃyÃæ dhanurÃrtnyau vi«phurantyau vi«ïo÷ Óira÷ pracicidatu÷ 14.1.1.[10] tadgh­ÇÇiti papÃta tatpatitvÃsÃvÃdityo'bhavadathetara÷ prÃÇeva prÃv­jyata tadyadgh­ÇÇityapatattasmÃdgharmo'tha yatprÃv­jyata tasmÃtpravargya÷ 14.1.1.[11] te devà abruvan mahÃnbata no vÅro'dÃdÅti tasmÃnmahÃvÅrastasya yo raso vyak«arattaæ pÃïibhi÷ sammam­justasmÃtsammrà14.1.1.[12] tam devà abhyam­jyanta yathà vittim vetsyamÃnà evam tamindra÷ prathama÷ prÃpa tamanvaÇgamanunyapadyata tam paryag­hïÃttam parig­hyedaæ yaÓo'bhavadyadidamindro yaÓo yaÓo ha bhavati ya evam veda 14.1.1.[13] sa u eva makha÷ sa vi«ïu÷ tata indro makhavÃnabhavanmakhavÃnha vai tam maghavÃnityÃcak«ate paro'k«am paro'k«akÃmà hi devÃ÷ 14.1.1.[14] tÃbhyo vamrÅbhyo'nnÃdyam prÃyacan Ãpo vai sarvamannaæ tÃbhirhÅdamabhiknÆyamivÃdanti yadidaæ kimvadanti 14.1.1.[15] athemam vi«ïuæ yaj¤am tredhà vyabhajanta vasava÷ prÃta÷savanaæ rudrà mÃdhyandinaæ savanamÃdityÃst­tÅyasavanam 14.1.1.[16] agni÷ prÃta÷savanam indro mÃdhyandinaæ savanam viÓve devÃst­tÅyasavanam 14.1.1.[17] gÃyatrÅ prata÷savanam tri«ÂummÃdhyandinaæ savanaæ jagatÅ t­tÅyasavanaæ tenÃpaÓÅr«ïà yaj¤ena devà arcanta÷ ÓrÃmyantaÓceru÷ 14.1.1.[18] dadhyaÇ ha và Ãtharvaïa÷ etaæ Óukrametaæ yaj¤am vidÃæ cakÃra yathÃ-yathaitadyaj¤asya Óira÷ pratidhÅyate yathai«a k­tsno yaj¤o bhavati 14.1.1.[19] sa hendreïokta Ãsa etam cedanyasmà anubrÆyÃstata eva te ÓiraÓcindyÃmiti 14.1.1.[20] tadu hÃÓvinoranuÓrutamÃsa dadhyaÇÇu ha và Ãtharvaïa etaæ Óukrametaæ yaj¤am veda yathÃyathaitadyaj¤asya Óira÷ pratidhÅyate yathai«a k­tsno yaj¤o bhavati 14.1.1.[21] tau hetyocatu÷ upa tvÃyÃveti kimanuvak«yamÃïÃvityetaæ Óukrametaæ yaj¤am yathÃ-yathaitadyaj¤asya Óira÷ pratidhÅyate yathai«a k­tsno yaj¤o bhavatÅti 14.1.1.[22] sa hovÃca indreïa và ukto'smyetaæ cedanyasmà anubrÆyÃstata eva te ÓiraÓcindyÃmiti tasmÃdvai bibhemi yadvai me sa Óiro na cindyÃnna vÃmupane«ya iti 14.1.1.[23] tau hocatu÷ ÃvÃm tvà tasmÃttrÃsyÃvaha iti katham mà trÃsyethe iti yadà nà upane«yase'tha te ÓiraÓcittvÃnyatrÃpanidhÃsyÃvo'thÃÓvasya Óira Ãh­tya tatte pratidhÃsyÃvastena nÃvanuvak«yasi sa yadà nÃvanuvak«yasyatha te ÓiraÓcetsyatyatha te svaæ Óira Ãh­tya tatte pratidhÃsyÃva iti tatheti 14.1.1.[24] tau hopaninye tau yadopaninye'thÃsya ÓiraÓcittvÃnyatrÃpanidadhaturathÃÓvasya Óira Ãh­tya taddhÃsya pratidadhatustena hÃbhyÃmanÆvÃca sa yadÃbhyÃmanÆvÃcÃthÃsya tadindra÷ ÓiraÓcicedÃthÃsya svaæ Óira Ãh­tya taddhÃsya pratidadhatu÷ 14.1.1.[25] tasmÃdetad­«iïÃbhyanÆktam dadhyaÇ ha yanmadhvÃtharvaïo vÃmaÓvasya ÓÅr«ïà pra yadÅmuvÃcetyayataæ taduvÃceti haivaitaduktam 14.1.1.[26] tanna sarvasmà anubrÆyÃt enasyaæ hi tadatho nenma indra÷ ÓiraÓcinadaditi yo nveva j¤Ãtastasmai brÆyÃdatha yo'nÆcÃno'tha yo'sya priya÷ syÃnna tveva sarvasmà iva 14.1.1.[27] samvatsaravÃsine'nubrÆyÃt e«a vai samvatsaro ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃtsamvatsaravÃsine'nubrÆyÃt 14.1.1.[28] tisro rÃtrÅrvrataæ carati trayo và ­tava÷ samvatsarasya samvatsara e«a ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃttisro rÃtrÅrvrataæ carati 14.1.1.[29] taptamÃcÃmati tapasvyanubravà ityamÃæsÃÓyanubrÆte tapasvyanubravà iti 14.1.1.[30] am­nmayapÃyÅ asti và asyÃæ saæs­«Âamiva yadasyÃman­tam vadati tasmÃdam­nmayadÃyÅ 14.1.1.[31] aÓÆdroci«ÂÅ e«a vai dharmo ya e«a tapati sai«Ã ÓrÅ÷ satyaæ jyotiran­taæ strÅ ÓÆdra÷ Óvà k­«ïa÷ ÓakunistÃni na prek«eta necriyaæ ca pÃpmÃnaæ ca nejjyotiÓca tamaÓca netsatyÃn­te saæs­jÃnÅti 14.1.1.[32] athai«a vÃva yaÓa÷ ya e«a tapati tadyattadÃdityo yaÓo yaj¤o haiva tadyaÓastadyattadyaj¤o yaÓo yajamÃno haiva tadyaÓastadyattadyajamÃno yaÓa ­tvijo haiva tadyaÓastadyattad­tvijo yaÓo dak«iïà haiva tadyaÓastasmÃdyÃmasmai dak«iïÃmÃnayeyurna tà itsadyo'nyasmà atidiÓennedyanmedaæ yaÓa Ãgaæstatsadyo'nyasmà atidiÓÃnÅti Óvo vaiva bhÆte dvyahe và tadÃtmanyevaitadyaÓa÷ k­tvà yadeva tadbhavati tatsa dadÃti hiraïyaæ gÃm vÃso'Óvam và 14.1.1.[33] athaitadvà Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆtebhak«ayati và tasya vratacaryà nÃtapati pracÃdayeta nedetasmÃttiro'sÃnÅti nÃtapati ni«ÂhÅvennedetamabhini«ÂhÅvÃnÅti nÃtapati prasrÃvayeta nedetamabhiprasrÃvayà iti yÃvadvà e«a Ãtapati tÃvÃne«a nedetametairhinasÃnÅtyavajyotya rÃtrÃvaÓnÅyÃttadetadasya rÆpaæ kriyate ya e«a tapati tadu hovÃcÃsurirekaæ ha vai devà vrataæ caranti yatsatyam tasmÃdu satyameva vadet 14.1.2.[1] sa vai sambhÃrÃntsambharati sa yadvà enÃnitthÃccetthÃcca sambharati tatsambhÃrÃïÃæ sambhÃratvaæ sa vai yatra-yatra yaj¤asya nyaktaæ tatastata÷ sambharati 14.1.2.[2] k­«ïÃjinaæ sambharati yaj¤o vai k­«ïajinaæ yaj¤a evainametatsambharati lomataÓcandÃæsi vai lomÃni canda÷svevainametatsambharatyuttarata udÅcÅ hi manu«yÃïÃæ dikprÃcÅnagrÅve taddhi devatrà 14.1.2.[3] abhryà vajro và abhrirvÅryam vai vajro vÅryeïaivainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.2.[4] audumbarÅ bhavati Ærgvai rasa udumbara Ærjaivainametadrasena samardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.2.[5] atho vaikaÇkatÅ prajÃpatiryÃm prathamÃmÃhutimajuhotsa hutvà yatra nyam­«Âa tato vikaÇkata÷ samabhavadyaj¤o và Ãhutiryaj¤o vikaÇkato yaj¤enaivainametatsamardhayati k­tsnam karoti 14.1.2.[6] aratnimÃtrÅ bhavati bÃhurvà aratnirbÃhuno vai vÅryaæ kriyate vÅryasammitaiva tadbhavati vÅryeïaivainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.2.[7] tÃmÃdatte devasya tvà savitu÷ prasave'ÓvinorbÃhubhyÃm pÆ«ïo hastÃbhyÃmÃdade nÃrirasÅtyasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[8] tÃæ savye pÃïau k­tvà dak«iïenÃbhim­Óya japati yu¤jate mana uta yu¤jate dhiyo viprà viprasya b­hato vipaÓcita÷ vi hotrà dadhe vayunÃvideka inmahÅ devasya savitu÷ pari«ÂutirityasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[9] atha m­tpiï¬am pavrig­hïÃti abhryà ca dak«iïato hastena ca hastenaivottarato devÅ dyÃvÃp­thivÅ iti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya raso vyak«aratsa ime dyÃvÃp­thivÅ agacadyanm­diyaæ tadyadÃpo'sau tanm­daÓcÃpÃæ ca mahÃvÅrÃ÷ k­tà bhavanti tenaivainametadrasena samardhayati k­tsnaæ karoti tasmÃdÃha devÅ dyÃvÃp­thivÅ iti makhasya vÃmadya Óiro rÃdhyÃsamiti yaj¤o vai makho yaj¤asya vÃmadya Óiro rÃdhyÃsamityevaitadÃha devayajane p­thivyà iti devayajane hi p­thivyai sambharati makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa iti yaj¤o vai makho yaj¤Ãya tvà yaj¤asya tvà ÓÅr«ïa ityevaitadÃha 14.1.2.[10] atha valmÅkavapÃm devyo vamrya ityetà và etadakurvata yathÃ-yathaitadyaj¤asya Óiro'cidyata tÃbhirevainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti bhÆtasya prathamajà itÅyam vai p­thivÅ bhÆtasya prathamajà tadanayaivainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti makhasya vo'dya Óiro rÃdhyÃsaæ devayajane p­thivyà makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[11] atha varÃhavihatam iyatyagra ÃsÅditÅyatÅ ha và iyamagre p­thivyÃsa prÃdeÓamÃtrÅ tÃmemÆ«a iti varÃha ujjaghÃna so'syÃ÷ pati÷ prajÃpatistenaivainametanmithunena priyeïa dhÃmnà samardhayati k­tsnaæ karoti makhasya te'dya Óiro rÃdhyÃsaæ devayajane p­thivyà makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[12] athÃdÃrÃn indrasyauja stheti yatra và enamindra ojasà paryag­hïÃttadasya parig­hÅtasya raso vyak«aratsa pÆyannivÃÓeta so'bravÅdÃdÅryeva bata ma e«a raso'stau«Åditi tasmÃdÃdÃrà atha yatpÆyannivÃÓeta tasmÃtpÆtÅkÃstasmÃdagnÃvÃhutirivÃbhyÃhità jvalanti tasmÃdu surabhayo yaj¤asya hi rasÃtsambhÆtà atha yadenaæ tadindra ojasà paryag­hïÃttasmÃdÃhendrasyauja stheti makhasya vo'dya Óiro rÃdhyÃsaæ devayajane p­thivyà makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[13] athÃjÃk«Åram yaj¤asya ÓÅr«acinnasya ÓugudakrÃmattato'jà samabhavattayaivainametacucà samardhayati k­tsnaæ karoti makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[14] tÃnvà etÃnpa¤ca sambhÃrÃnsambharati pÃÇkto yaj¤a÷ pÃÇkta÷ paÓu÷ pa¤cartava÷ samvatsarasya samvatsara e«a ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tÃntsambh­tÃnabhim­Óati makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhu÷ 14.1.2.[15] athottarata÷ pariÓritam bhavati tadabhiprayanto japanti praitu brahmaïaspatiritye«a vai brahmaïaspatirya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha praitu brahmaïaspatiriti pradevyetu sÆn­teti devÅ hye«Ã sÆn­tÃcà vÅraæ naryam paÇktirÃdhasamityupastautyevainametanmahayatyeva devà yaj¤aæ nayantu na iti sarvÃnevÃsmà etaddevÃnabhigoptÌ!nkaroti 14.1.2.[16] pariÓritam bhavati etadvai devà abibhayuryadvai na imamiha rak«Ãæsi nëÂrà na hanyuriti tasmà etÃm puram paryaÓrayaæstathaivÃsmà ayametÃm puram pari«rayati 14.1.2.[17] atha khare sÃdayati makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhuratha m­tpiï¬amapÃdÃya mahÃvÅraæ karoti makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhu÷ prÃdeÓamÃtram prÃdeÓamÃtramiva hi Óiro madhye saÇg­hÅtam madhye saÇg­hÅtamiva hi Óiro'thÃsyopari«ÂÃttryaÇgulam mukhamunnayati nÃsikÃmevÃsminnetaddadhÃti taæ ni«Âhitamabhim­Óati makhasya Óiro'sÅti makhasya hyetatsaumyasya Óira evamitarau tÆ«ïÅm pinvane tÆ«ïÅæ rauhiïakapÃle 14.1.2.[18] prajÃpatirvà e«a yaj¤o bhavati ubhayam và etatprajÃpatirniruktaÓcÃniruktaÓca parimitaÓcÃparimitaÓca tadyadyaju«Ã karoti yadevÃsya niruktam parimitaæ rÆpaæ tadasya tena saæskarotyatha yattÆ«ïÅæ yadevÃsyÃniruktamaparimitaæ rÆpaæ tadasya tena saæskaroti sa ha và etaæ sarvaæ k­tsnam prajÃpatiæ saæskaroti ya evam vidvÃnetadevaæ karotyathopaÓayÃyai piï¬am pariÓina«Âi prÃyaÓcittibhya÷ 14.1.2.[19] atha gavedhukÃbhirhinvati yaj¤asya ÓÅr«acinnasya raso vyak«arattata età o«adhayo jaj¤ire tenaivainametadrasena samardhayati k­tsnaæ karoti makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhurevamitarau tÆ«ïÅm pinvane tÆ«ïÅæ rauhiïakapÃle 14.1.2.[20] athainÃndhÆpayati aÓvasya tvà v­«ïa÷ Óaknà dhÆpayÃmÅti v­«Ã và aÓvo vÅryam vai v­«Ã vÅryeïaivainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti devayajane p­thivyà makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhurevamitarau tÆ«ïÅm pinvane tÆ«nÅæ rauhiïakapÃle 14.1.2.[21] athainäcrapayati Ó­taæ hi devÃnÃmi«ÂkÃbhi÷ Órapayatyeta và etadakurvata yathÃ-yathaitadyaj¤asya Óiro'cidyata tÃbhirevainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti tadu yenaiva suÓ­tÃ÷ syustena Órapayedatha pacanamavadhÃya mahÃvÅramavadadhÃti makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhurevamitarau tÆ«ïÅm pinvane tÆ«ïÅæ rauhiïakapÃle tÃndivaivopavapeddivodvapedaharhi devÃnÃm 14.1.2.[22] sa udvapati ­jave tvetyasau vai loka ­ju÷ satyaæ hy­ju÷ satyame«a ya e«a tavpatye«a u prathama÷ pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃharjave tveti 14.1.2.[23] sÃdhave tveti ayam vai sÃdhuryo'yam pavata e«a hÅmÃælokÃntsiddho'nupavata e«a u dvitÅya÷ pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha sÃdhave tveti 14.1.2.[24] suk«ityai tveti ayam vai loka÷ suk«itirasminhi loke sarvÃïi bhÆtÃni k«iyantyatho agnirvai suk«itiragnirhyevÃsmiæloke sarvÃïi bhÆtÃni k«iyatye«a u t­tÅya÷ pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha suk«ityai tveti tÆ«ïÅm pinvane tÆ«ïÅæ rauhiïakapÃle 14.1.2.[25] athainÃnÃc­ïatti ajÃyai payasà makhÃya tvà makhasya tvà ÓÅr«ïa ityasÃveva bandhurevamitarau tÆ«ïÅm pinvane tÆ«ïÅæ rauhiïakapÃle 14.1.2.[26] athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«ayati và tasya vratacaryà yà s­«Âau 14.1.3.[1] sa yadaitadÃtithyena pracarati atha pravargyeïa cari«yanpuropasado'greïa gÃrhapatyam prÃca÷ kuÓÃntsaæstÅrya dvandvam pÃtrÃïyupasÃdayatyupayamanÅm mahÃvÅram parÅ«Ãsau pinvane rauhiïakapÃle rauhiïahavanyau srucau yadu cÃnyadbhavati taddaÓa daÓÃk«arà vai virìvirìvai yaj¤astadvirÃjamevaitadyaj¤amabhisampÃdayatyatha yaddvandvamdvandvam vai vÅryam yadà vai dvau saærabhete atha tau vÅryaæ kuruto dvandvam vai mithunam prajananam mithunenaivainametatprajananena samardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.3.[2] athÃdhvaryu÷ prok«aïÅrÃdÃyopotti«ÂhannÃha brahmanpracari«yÃmo hotarabhi«ÂuhÅti brahmà vai yaj¤asya dak«iïata Ãste'bhigoptà tamevaitadÃhÃpramatta Ãssva yaj¤asya Óira÷ pratidhÃsyÃma iti hotarabhi«ÂuhÅti yaj¤o vai hotà tamevaitadÃha yaj¤asya Óira÷ pratidhehÅti pratipadyate hotà 14.1.3.[3] brahma jaj¤Ãnam prathamam purastÃditi asau và Ãdityo brahmÃharaha÷ purastÃjjÃyata e«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha brahma jaj¤Ãnam prathamam purastÃdityatha prok«atyasÃveva bandhu÷ 14.1.3.[4] sa prok«ati yamÃya tvetye«a vai yamo ya e«a tapatye«a hÅdaæ sarvaæ yamayatyetenedaæ sarvaæ yatame«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha yamÃya tveti 14.1.3.[5] makhÃya tveti e«a vai makho ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha makhÃya tveti 14.1.3.[6] sÆryasya tvà tapasa iti e«a vai sÆryo ya e«a tapatye«a pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha sÆryasya tvà tapasa iti 14.1.3.[7] pÆrvayà dvÃrà sthÆïÃæ nirh­tya dak«iïato niminvanti yathainÃæ hotÃbhi«ÂuvanparÃpaÓyedyaj¤o vai hotà sa evÃsyÃmetadyaj¤am pratidadhÃti tathai«Ã gharmam pinvate 14.1.3.[8] agreïÃhavanÅyam samrìÃsandÅm paryÃh­tya dak«iïata÷ prÃcÅmÃsÃdayatyuttarÃæ rÃjÃsandyai 14.1.3.[9] audumbarÅ bhavati Ærgvai rasa udumbara Ærjaivainametadrasena samardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.3.[10] aæsadaghnà bhavati aæsayorvà idaæ Óira÷ prati«thitam tadaæsayorevaitacira÷ prati«ÂhÃpayati 14.1.3.[11] bÃlvajÅbhÅ rajjubhirvyutà bhavati yaj¤asya ÓÅr«acinnasya raso vyak«arattata età o«adhayo jaj¤ire tenaivainametadrasena samardhayati k­tsnam karoti 14.1.3.[12] atha yaduttarata ÃsÃdayati yaj¤o vai soma÷ Óira÷ pravargya uttaram vai ÓirastasmÃduttarata ÃsÃdayatyatho rÃjà vai soma÷ samràpravargya uttaram vai rÃjyÃtsÃmrÃjyaæ tasmÃduttarata ÃsÃdayati 14.1.3.[13] sa yatraitÃæ hotÃnvÃha a¤janti yam prathayanto na viprà iti tadetam pracaraïÅyam mahÃvÅramÃjyena samanakti devastvà savità madhvÃnaktviti savità vai devÃnÃm prasavità sarvamvà idam madhu yadidaæ kiæ ca tadenamanena sarveïa samanakti tadasmai savità prasavità prasauti tasmÃdÃha devastvà savità madhvÃnaktviti 14.1.3.[14] athottarata÷ sikatà upakÅrïà bhavanti tadrajatam hiraïyamadhastÃdupÃsyati p­thivyÃ÷ saæsp­ÓaspÃhÅtyetadvai devà abibhayuryadvai na imamadhastÃdrak«Ãæsi nëÂrà na hanyurityagnervà etadreto yaddhiraïyaæ nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyà atho p­thivyu ha và etasmÃdbibhayÃæ cakÃra yadvai mÃyaæ tapta÷ ÓuÓucÃno na hiæsyÃditi tadevÃsyà etadantardadhÃti rajatam bhavati rajataiva hÅyam p­thivÅ 14.1.3.[15] sa yatraitÃæ hotÃnvÃha saæsÅdasva mahÃm mahÃm asÅti tadubhayata ÃdÅptà mau¤jÃ÷ pralavà bhavanti tÃnupÃsya te«u prav­ïakti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya raso vyak«arattata età o«adhayo jaj¤ire tenaivainametadrasena samardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.3.[16] atha yadubhayata ÃdÅptà bhavanti sarvÃbhya evaitaddigbhyo rak«Ãæsi nëÂrà apahanti tasminprav­jyamÃne patnÅ Óira÷ prorïute tapto và e«a ÓuÓucÃno bhavati nenme'yaæ tapta÷ ÓuÓucÃnaÓcak«u÷ pramu«ïÃditi 14.1.3.[17] sa prav­ïakti arcirasi Óocirasi tapo'sÅtye«a vai gharmo ya e«a tapati sarvam và etade«a tadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃhÃrcirasi Óocirasi tapo'sÅti 14.1.3.[18] athÃsyÃmÃÓi«a ÃÓÃsta iyam vai yaj¤o'syÃmevaitadÃÓi«a ÃÓÃste tà asmà iyaæ sarvÃ÷ samardhayati 14.1.3.[19] anÃdh­«Âà purastÃditi anÃdh­«Âà hye«Ã purastÃdrak«obhirnëÂrÃbhiragnerÃdhipatya ityagnimevÃsyà adhipatiæ karoti nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyà Ãyurme dà ityÃyurevÃtmandhatte tatho sarvamÃyureti 14.1.3.[20] putravatÅ dak«iïata iti nÃtra tirohitamivÃstÅndrasyÃdhipatya itÅndramevÃsyà adhipatiæ karoti nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyai prajÃm me dà iti prajÃmeva paÓÆnÃtmandhatte tatho ha putrÅ paÓumÃnbhavati 14.1.3.[21] su«adà paÓcÃdivti nÃtra tirohitamivÃsti devasya saviturÃdhipatya iti devamevÃsyai savitÃramadhipatiæ karoti nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyai cak«urme dà iti cak«urevÃtmandhatte tatho ha cak«u«mÃnbhavati 14.1.3.[22] ÃÓrutiruttarata iti ÃÓrÃvayannuttarata ityevaitadÃha dhÃturÃdhipatya iti dhÃtÃramevÃsyà adhipatiæ karoti nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyai rÃyaspo«am me dà iti rayimeva pu«ÂimÃtmandhatte tatho ha rayimÃnpu«ÂimÃnbhavati 14.1.3.[23] vidh­tirupari«ÂÃditi vidhÃrayannupari«ÂÃdityevaitadÃha b­haspaterÃdhipatya iti b­haspatimevÃsyà adhipatiæ karoti nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyà ojo me dà ityoja evÃtmandhatte tathaujasvÅ balavÃnbhavati 14.1.3.[24] atha dak«iïata uttÃnena pÃïinà nihnute viÓvÃbhyo mà nëÂrÃbhyaspÃhÅti sarvÃbhyo mÃrtibhyo gopÃyetyevaitadÃha yaj¤asya ÓÅr«acinnasya [raso vyak«aratsa] pitÌ!nagacattrayà vai pitarastairevainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.3.[25] athemÃmabhim­Óya japati manoraÓvÃsÅtyaÓvà ha và iyam bhÆtvà manumuvÃha so'syÃ÷ pati÷ prajÃpatistenaivainametanmithunena priyeïa dhÃmnà samardhayati k­tsnaæ karoti 14.1.3.[26] atha vaikaÇkatau Óakalau pariÓrayati präcau svÃhà marudbhi÷ pariÓrÅyasvetyavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃme«a vai svÃhÃkÃro ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti darÃæ devatÃm 14.1.3.[27] marudbhi÷ pariÓrÅyasveti viÓo vai maruto viÓaivaitatk«atram parib­æhati tadidaæ k«atramubhayato viÓà parib­¬haæ tÆ«ïÅmuda¤cau tÆ«ïÅm präcau tÆ«ïÅmuda¤cau tÆ«ïÅm präcau 14.1.3.[28] trayodaÓa sampÃdayati trayodaÓa vai mÃsÃ÷ samvatsarasya samvatsara e«a ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃttrayodaÓa sampÃdayati 14.1.3.[29] atha suvarïaæ hiraïyamupari«ÂÃnnidadhÃti diva÷ saæsp­ÓaspÃhÅtyetadvai devà abibhayuryadvai na imamupari«ÂÃdrak«Ãæsi nëÂrà na hanyurityagnervà etadreto yaddhiraïyaæ nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahatyà atho dyaurha và etasmÃdbibhayÃæ cakÃra yadvai mÃyaæ tapta÷ ÓuÓucÃno na hiæsyÃditi tadevÃsyà etadantardadhÃti haritam bhavati hariïÅva hi dyau÷ 14.1.3.[30] atha dhavitrairÃdhÆnoti madhu madhviti tri÷ prÃïo vai madhu prÃïamevÃsminnetaddadhÃti trÅïi bhavanti trayo vai prÃïÃ÷ prÃïa udÃno vyÃnastÃnevÃsminnetaddadhÃti 14.1.3.[31] athÃpasalavi trirdhÆnvanti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya [raso vyak«aratsa] pitÌ!nagacattrayà vai pitarastairevainametatsamÅrayati 14.1.3.[32] apa và etebhya÷praïÃ÷ krÃmanti ye yaj¤e dhuvanaæ tanvate puna÷ prasalavi trirdhÆnvanti «a sampadyante «a¬và ime ÓÅr«anprÃïÃstÃnevÃsminnetaddadhÃti Órapayanti rauhiïau sa yadÃrcirjÃyate atha hiraïyamÃdatte 14.1.3.[33] sa yatraitÃæ hotÃnvÃha apnasvatÅmaÓvinà vÃcamasme iti tadadhvaryurupotti«ÂhannÃha rucito gharma iti sa yadi rucita÷ syÃcreyÃnyajamÃno bhavi«yatÅti vidyÃdatha yadyarucita÷ pÃpÅyÃnbhavi«yatÅti vidyÃdatha yadi naiva rucito nÃrucito naiva Óreyanna pÃpÅyÃnbhavi«yatÅti vidyÃdyathà nveva rucita÷ syÃttathà dhavitavya÷ 14.1.3.[34] athaitadvai Ãyretajjyoti÷ praviÓati ya etamanuvà brÆte bhak«|ayati và tasya vratacaryà yà s­s|t|au 14.1.4.[1] sa yadaitadadhvaryu÷ upotti«ÂhannÃha rucito gharma iti tadupotthÃyÃvakÃÓairupati«Âhante prÃïà và avakÃÓÃ÷ prÃïÃnevÃsminnetaddadhÃti «a¬upati«Âhante «a¬và ime ÓÅr«anprÃïÃstÃnevÃsminnetaddadhÃti 14.1.4.[2] garbho devÃnÃmiti e«a vai garbho devÃnÃæ ya e«a tapatye«a hÅdaæ sarvaæ g­hïÃtyetenedaæ sarvaæ g­bhÅtame«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha garbho devÃnÃmiti 14.1.4.[3] pità matÅnÃmiti pità hye«a matÅnÃm pati÷ prajÃnÃmiti patirhye«a prajÃnÃm 14.1.4.[4] saæ devo devena savitrÃgateti saæ hi devo devena savitrÃgata saæ sÆryeïa rocata iti saæ hi sÆryeïa rocate 14.1.4.[5] samagniragninÃgateti saæ hyagniragninÃgata saæ daivena savitreti saæ hi daivena savitrÃgata saæ sÆryeïÃroci«Âeti saæ hi sÆryeïÃroci«Âa 14.1.4.[6] svÃhà samagnistapasÃgateti saæ hyagnistapasÃgatÃvaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ saæ daivyena savitreti saæ hi daivyena savitrÃgata saæ sÆryeïÃrÆrucateti saæ hi sÆryeïÃrÆrucata 14.1.4.[7] te và ete trayo'vakÃÓà bhavanti trayo vai prÃïÃ÷ prÃïa udÃno vyÃnastenaivÃsminnetaddadhÃti 14.1.4.[8] dhartà divo vibhÃti tapasasp­thivyÃmiti dhartà hye«a divo vibhÃti tapasasp­thivyÃæ dhartà devo devÃnÃmamartyastapojà iti dhartà hye«a devo devÃnÃmamartyastapojà vÃcamasme niyaca devÃyuvamiti yaj¤o vai vÃgyaj¤amasmabhyam prayaca yena devÃnprÅïÃmetyevaitadÃha 14.1.4.[9] apaÓyaæ gopÃmanipadyamÃnamiti e«a vai gopà ya e«a tapatye«a hÅdaæ sarvaæ gopÃyatyatho na nipadyate tasmÃdÃhÃpaÓyam gopÃmanipadyamÃnamiti 14.1.4.[10] à ca parà ca pathibhiÓcarantamiti à ca hye«a parà ca devai÷ pathibhiÓcarati sa sadhrÅcÅ÷ sa viÓÆcÅrvasÃna iti sadhrÅcÅÓca hye«a viÓÆcÅÓca diÓo vaste'tho raÓmÅnÃvarÅvartti bhuvane«vantariti puna÷punarhye«a e«u loke«u varÅvartyamÃnaÓcarati 14.1.4.[11] viÓvÃsÃm bhuvÃm pate viÓvasya manasaspate viÓvasya vacasaspate sarvasya vacasaspata ityetasya sarvasya pata ityetaddevaÓruttvaæ deva gharma devo devÃnpÃhÅti nÃtra tirohitamivÃsti 14.1.4.[12] atra prÃvÅranu vÃæ devavÅtaya iti aÓvinÃvevaitadÃhÃÓvinau và etadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti tasmÃdÃhÃtra prÃvÅranu vÃm devavÅtaya iti 14.1.4.[13] madhu mÃdhvÅbhyÃm madhu mÃdhÆcÅbhyÃmiti dadhyaÇ ha và ÃbhyÃmÃtharvaïo madhu nÃma brÃhmaïamuvÃca tadenayo÷ priyaæ dhÃma tadevainayoretenopagacati tasmÃdÃha madhu mÃdhvÅbhyÃm madhu mÃdhÆcÅbhyÃmiti 14.1.4.[14] h­de tvà manase tvà dive tvà sÆryÃya tvà Ærdhvo adhvaraæ divi deve«u dhehÅti nÃtra tirohitamivÃsti 14.1.4.[15] pità no'si pità no bodhÅti e«a vai pità ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha pità no'si pità no bodhÅti namaste astu mà mà hiæsÅrityÃÓi«amevaitadÃÓÃste 14.1.4.[16] atha patnyai Óiro'pav­tya mahÃvÅramÅk«amÃïÃm vÃcayati tva«Â­mantastvà sapemeti v­«Ã vai pravargyo yo«Ã patnÅ mithunamevaitatprajananaæ kriyate 14.1.4.[17] athaitadvai Ãyuretjjyoti÷ praviÓati ya etamu và brÆtebhk«|ayati và tasya bratacaryà yà s­s|t|au 14.2.1.[1] athÃto rohiïau juhoti aha÷ ketunà ju«atÃæ sujyotirjyoti«Ã svÃhetyubhÃvetena yaju«Ã prÃtà rÃtri÷ ketunà ju«atÃæ sujyotirjyoti«Ã svÃhetyubhÃvetena yaju«Ã sÃyam 14.2.1.[2] tadyadrohiïau juhoti agniÓca ha và ÃdityaÓca rauhiïÃvetÃbhyÃæ hi devatÃbhyÃæ yajamÃnÃ÷ svargaæ lokaæ rohanti 14.2.1.[3] atho ahorÃtre vai rauhiïau Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityamahorÃtrÃbhyÃm parig­hïÃti tasmÃde«o'horÃtrÃbhyÃm parig­hÅta÷ 14.2.1.[4] atho imau vai lokau rauhiïau Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityamÃbhyÃæ lokÃbhyÃm parig­hïÃti tasmÃde«a ÃbhyÃæ lokÃbhyÃm parig­hÅta÷ 14.2.1.[5] atho cak«u«Å vai rauhiïau Óira÷ pravargya÷ ÓÅr«aæstaccak«urdadhÃti 14.2.1.[6] atha rajjumÃdatte devebhyastvà savitu÷ prasave'ÓvinorbÃhubhyÃm pÆ«ïo hastÃbhyÃmÃdade rÃsnÃsÅtyasÃveva bandhu÷ 14.2.1.[7] atha gÃmÃhvayati jaghanena gÃrhapatyaæ yanni¬a ehyadita ehi sarasvatyehÅtŬà hi gauraditirhi gau÷ sarasvatÅ hi gauratho tairÃhvayati nÃmnÃsÃvehyasÃvehÅti tri÷ 14.2.1.[8] tÃmÃgatÃmabhidadhÃti adityai rÃsnÃsÅndrÃïyà u«ïÅ«a itÅndrÃïÅ ha và indrasya priyà patnÅ tasyà u«ïÅ«o viÓvarÆpatama÷ so'sÅti tadÃha tamevainametatkaroti 14.2.1.[9] atha vatsamupÃrjati pÆ«ÃsÅtyayam vai pÆ«Ã yoyam pavata e«a hÅdaæ sarvam pu«yatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha pÆ«ÃsÅti 14.2.1.[10] athonnayati gharmÃya dÅ«vetye«a và atra gharmo raso bhavati yame«Ã pinvate tasyai dayasvetyevaitadÃha 14.2.1.[11] atha pinvane pinvayati aÓvibhyÃm pinvasvetyaÓvinÃvevaitadÃhÃÓvinau và etadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti tasmÃdÃhÃÓvibhyÃm pinvasveti 14.2.1.[12] sarasvatyai pinvasveti vÃgvai sarasvatÅ vÃcà và etadaÓvinau yaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha sarasvatyai pinvasveti 14.2.1.[13] indrÃya pinvasveti indro vai yaj¤asya devatà sà yaiva yaj¤asya devatà tayaivaitadaÓvinau yaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti tasmÃdÃhendrÃya pinvasveti 14.2.1.[14] atha vipru«o'bhimantrayate svÃhendravatsvÃhendravaditÅndro vai yaj¤asya devatà sà yaiva yaj¤asya devatà tÃmevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha svÃhendravatsvÃhendravaditi tri«k­tva Ãha triv­ddhi yaj¤o'varaæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ 14.2.1.[15] athÃsyai stanamabhipadyate yaste stana÷ ÓaÓayo yo mayobhÆriti yaste stano nihito guhÃyÃmityevaitadÃha yo ratnadhà vasuvidya÷ sudatra iti yo dhanÃnÃæ dÃtà vasuvitpaïÃvya ityevaitadÃha yena viÓvà pu«yasi vÃryÃïÅti yena sarvÃndevÃntsarvÃïi bhÆtÃni bibhar«ÅtyevaitadÃha sarasvati tamiha dhÃtave'kariti vÃgvai sarasvatÅ sai«Ã gharmadughà yaj¤o vai vÃgyaj¤amasmabhyam prayaca yena devÃnprÅïÃmetyevaitadÃhÃtha gÃrhapatyasyÃrdhamaityurvantarik«amanvemÅtyasÃveva bandhu÷ 14.2.1.[16] atha ÓaphÃvÃdatte gÃyatraæ cando'si trai«Âubhaæ cando'sÅti gÃyatreïa caivainÃvetattrai«Âubhena ca candasÃdatte dyÃvÃp­thivÅbhyÃæ tvà parig­hïÃmÅtÅme vai dyÃvÃp­thivÅ parÅÓÃsÃvÃditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityamÃbhyÃæ dyÃvÃp­thivÅbhyÃm parig­hïÃtyatha mau¤jena vedenopamÃr«ÂyasÃveva bandhu÷ 14.2.1.[17] athodayamanyopag­hïÃti antarik«eïopayacÃmÅtyantarik«am và upayamanyantarik«eïa hÅdaæ sarvamupayatamat>o udaram và upayamanyudareïa hÅdaæ sarvamannÃdyamupayataæ tasmÃdÃhÃntarik«eïopayacÃmÅti 14.2.1.[18] athÃjÃk«ÅramÃnayati tapto và e«a ÓuÓucÃno bhavati tamevaitacamayati tasmi¤cÃnte gok«ÅramÃnayati 14.2.1.[19] indrÃÓvineti indro vai yaj¤asya devatà sà yaiva yaj¤asya devatà tÃmevaitatprÅïÃtyaÓvinetyaÓvinÃvevaitadÃhÃÓvinau và etadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti tasmÃdÃhendrÃÓvineti 14.2.1.[20] madhuna÷ sÃraghasyeti etadvai madhu sÃraghaæ gharmam pÃteti rasam pÃtetyevaitadÃha vasava ityete vai vasava ete hÅdaæ sarvam vÃsayante yajata vìiti tadyathà va«aÂk­taæ hutamevamasyaitadbhavati 14.2.1.[21] svÃhà sÆryasya raÓmaye v­«Âivanaya iti sÆryasya ha và eko raÓmirv­«ÂivanirnÃma yenemÃ÷ sarvÃ÷ prajà bibharti tamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha svÃhà sÆryasya raÓmaye v­«Âivanaya ityavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ 14.2.1.[22] athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«|ayati và tasya vratacaryà ya;! s­s|t|au 14.2.2.[1] sa yatraitÃæ hotÃnvÃha praitu brahmaïaspati÷ pra devyetu sÆn­teti tadadhvaryu÷ prÃÇudÃyanvÃtanÃmÃni juhotyetadvai devà abibhayuryadvai na imamantarà rak«Ãæsi nëÂrà na hanyuriti tametatpuraivÃhavanÅyÃtsvÃhÃkÃreïÃjuhavustaæ hutameva santamagnÃva juhuvustatho evainame«a etatpuraivÃhavanÅyÃtsvÃhÃkÃreïa juhoti taæ hutameva santamagnau juhoti 14.2.2.[2] samudrÃya tvà vÃtÃya svÃheti ayam vai samudro yo'yam pavata etasmÃdvai samudrÃtsarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃni samuddravanti tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃha samudrÃya tvà vÃtÃya svÃhà 14.2.2.[3] sarirÃya tvà vÃtÃya svÃheti ayam vai sariro yo'yam pavata etasmÃdvai sarirÃtsarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃni saherate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃha sarirÃya tvà vÃtÃya svÃhà 14.2.2.[4] anÃdh­«yÃya tvà vÃtÃya svÃhÃpratidh­«yÃya tvà vÃtÃya svÃheti ayam và anÃdh­«yo'pratidh­«yo yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃhÃnÃdh­«yÃya tvà vÃtÃya svÃhÃpratidh­«yÃya tvà vÃtÃya svÃheti 14.2.2.[5] avasyave tvà vÃtÃya svÃhÃÓimidÃya tvà vÃtÃya svÃheti ayam và avasyuraÓimido yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃhÃvasyave tvà vÃtÃya svÃhÃÓimidÃya tvà vÃtÃya svÃheti 14.2.2.[6] indrÃya tvà vasumate rudravate svÃheti ayam và indro yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃhendrÃya tveti vasumate rudravata iti tadindramevÃnu vasÆæÓca rudrÃæÓcÃbhajatyatho prÃta÷savanasya caivaitanmÃdhyandinasya ca savanasya rÆpaæ kriyate 14.2.2.[7] indrÃya tvÃdityavate svÃheti ayam và indro yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃhendrÃya tvetyÃdityavata iti tadindramevÃnvÃdityÃnÃbhajatyatho t­tÅyasavanasyaivaitadrÆpaæ kriyate 14.2.2.[8] indrÃya tvÃbhimÃtighne svÃheti ayam và indro yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃhendrÃya tvetyabhimÃtighna iti sapatno vÃabhimÃtirindrÃya tvà sapatnaghna ityevaitadÃha so'syoddhÃro yathà Óre«ÂhasyoddhÃra evamasyai«a ­te devebhya÷ 14.2.2.[9] savitre tva ­bhumate vibhumate vÃjavate svÃheti ayam vai savità yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃha savitre tvety­bhumate vibhumate vÃjavata iti tadasminviÓvÃndevÃnanvÃbhajati 14.2.2.[10] b­haspataye tvà viÓvadevyÃvate svÃheti ayam vai b­haspatiryo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃha b­haspataye tveti viÓvadevyÃvata iti tadasminviÓvÃntsarvÃndevÃnnvÃbhajati 14.2.2.[11] yamÃya tvÃÇgirasvate pit­mate svÃheti ayam vai yamo yo'yam pavate tasmà evainaæ juhoti tasmÃdÃha yamÃya tvetyaÇgirasvate pit­mata iti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya [raso vyak«aratsa] pitÌ!nagacattrayà vai pitarastÃnevaitadanvÃbhajati 14.2.2.[12] dvÃdaÓaitÃni nÃmÃni bhavanti dvÃdaÓa vai mÃsÃ÷ samvatsarasya samvatsara e«a ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃddvÃdaÓa bhavanti 14.2.2.[13] athopayamanyà mahÃvÅra Ãnayati svÃhà gharmÃyetye«a vai gharmo ya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha svÃhà gharmÃyetyavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ 14.2.2.[14] ÃnÅte japati svÃhà gharma÷ pitra iti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya [raso vyak«aratsa] pitÌ!nagacattrayà vai pitarastÃnevaitatprÅïÃtyavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ 14.2.2.[15] nÃnuvÃkyÃmanvÃha sak­du hyeva paräca÷ pitarastasmÃnnÃnuvÃkyÃmanvÃhÃtikramyÃÓrÃvyÃha gharmasya yajeti va«aÂk­te juhoti 14.2.2.[16] viÓvà ÃÓà dak«iïasaditi sarvà ÃÓà dak«iïasadityevaitadÃha viÓvÃndevÃnayìiheti sarvÃndevÃnayÃk«ÅdihetyevaitadÃha svÃhÃk­tasya gharmasya madho÷ pibatamaÓvinetyaÓvinÃvevaitadÃhÃÓvinau hyetadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃtyavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ 14.2.2.[17] atha hutvordhvamutkampayati divi dhà imaæ yaj¤amimaæ yaj¤am divi dhà ityasau và Ãdityo gharmo yaj¤o divi và e«a hito divi prati«ÂhitastamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha divi dhà imaæ yaj¤amimaæ yai¤aæ divi dhà ityanuva«aÂk­te juhoti 14.2.2.[18] svÃhÃgnaye yaj¤iyÃyeti tatsvi«Âak­dbhÃjanamagnirhi svi«Âak­caæ yajurbhya iti yajurbhirhye«o'smiæloke prati«ÂhitastÃnyevaitatprÅïÃtyavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhu÷ 14.2.2.[19] atha brahmÃnumantrayate brahmà và ­tvijÃm bhi«aktamastadya evartvijÃm bhi«aktamastenaivainametadyaj¤am bhi«ajyati 14.2.2.[20] aÓvinà gharmam pÃtamiti aÓvinÃvevaitadÃhÃÓvinau hyetadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti 14.2.2.[21] hÃrdvÃnamahardivÃbhirÆtibhiriti aniruktaman rukto vai prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤astatprajÃpatimevaitadyaj¤aæ bhi«ajyati 14.2.2.[22] tantrÃyiïa iti e«a vai tantrÃyÅ ya e«a tapatye«a hÅmÃælokÃæstantramivÃnusa¤caratye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha tantrÃyiïa iti 14.2.2.[23] namo dyÃvÃp­thivÅbhyÃmiti tadÃbhyÃæ dyÃvÃp­thivÅbhyÃæ nihnute yayoridaæ sarvamadhi 14.2.2.[24] atha yajamÃna÷ yaj¤o vai yajamÃno yaj¤enevaitadyaj¤am bhi«ajyati 14.2.2.[25] apÃtÃmaÓvinà gharmamiti aÓvinÃvevaitadÃhÃÓvinau hyetadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tÃvevaitatprÅïÃti 14.2.2.[26] anudyÃvÃp­thivÅ amaæsÃtÃmiti tadime dyÃvÃp­thivÅ Ãha yayoridaæ sarvamadhÅhaiva rÃtaya÷ santvitÅhaiva no dhanÃni santvityevaitadÃha 14.2.2.[27] atha pinvamÃnamanumantrayate i«e pinvasveti v­«Âyai tadÃha yadÃhe«e pinvasvetyÆrje pinvasveti yo v­«ÂÃdÆrgraso jÃyate tasmai tadÃha brahmaïe pinvasveti tadbrahmaïa Ãha k«atrÃya pinvasveti tatk«atrÃyÃha dyÃvÃp­thivÅbhyÃm pinvasveti tadÃbhyÃæ dyÃvÃp­thivÅbhyÃmÃha yayoridaæ sarvamadhi 14.2.2.[28] sa yadÆrdhva÷ pinvate tadyajamÃnÃya pinvate yatprÃÇtaddevebhyo yaddak«iïà tatpit­bhyo yatpratyaÇ tatpaÓubhyo yadudaÇ tatprajÃyà anaparÃddhaæ nveva yajamÃnasyordhvo hyeva pinvatyÃtha yÃæ diÓam pinvate tÃm pinvate yadà ÓÃmyanti vipru«a÷ 14.2.2.[29] atha prÃÇivodaÇÇutkrÃmati dharmÃsi sudharmetye«a vai dharmo ya e«a tapatye«a hÅdaæ sarvaæ dhÃrayatyetenedaæ sarvaæ dh­tame«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha dharmÃsi sudharmeti 14.2.2.[30] atha khare sÃdayati amenyasme n­mïÃni dhÃrayetyakrudhyanno dhanÃni dhÃrayetyevaitadÃha brahma dhÃraya k«atraæ dhÃraya viÓaæ dhÃrayetyetatsarvaæ dhÃrayetyevaitadÃha 14.2.2.[31] atha ÓÃkalairjuhoti prÃïà vai ÓÃkalÃ÷ prÃïÃnevÃsminnetaddadhÃti 14.2.2.[32] svÃhà pÆ«ïe Óarasa iti ayam vai pÆ«Ã yo'yam pavata e«a hÅdaæ sarvam pu«yatye«a u prÃïa÷ prÃïamevÃsminnetaddadhÃti tasmÃdÃha svÃhà pÆ«ïe Óarasa ityavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandhurhutvà madhyame paridhÃupaÓrayati 14.2.2.[33] svÃhà grÃvabhya iti prÃïà vai grÃvÃïa÷ prÃïÃnevÃsminnetaddadhÃti hutvà madhyame paridhÃupaÓrayati 14.2.2.[34] svÃhà pratiravebhya iti prÃïà vai pratiravÃ÷ prÃïÃnhÅdaæ sarvam pratiratam prÃïÃnevÃsminnetaddadhÃti hutvà madhyame paridhÃupaÓrayati 14.2.2.[35] svÃhà pit­bhya Ærdhvabarhirbhyo gharmapÃvabhya iti ahutvaivodaÇÇÅk«amÃïo dak«iïÃrdhe barhi«a upagÆhati yaj¤asya ÓÅr«ac>innasya [raso vyak«aratsa] pitÌ!nagacattrayà vai pitarastÃnevaitatprÅïÃtyatha yanna prek«ate sak­du hyeva paräca÷ pitara÷ 14.2.2.[36] svÃhà dyÃvÃp­thivÅbhyÃmiti prÃïodÃnau vai dyÃvÃp­thivÅprÃïodÃnÃvevÃsminnetaddadhÃti hutvà madhyame parid>ÃupaÓrayati 14.2.2.[37] svÃhà viÓvebhyo devebhya iti prÃïà vai viÓve devÃ÷ prÃïÃnevÃsminnetaddadhÃti hutvà madhyame paridhÃupaÓrayati 14.2.2.[38] svÃhà rudrÃya rudrahÆtaya iti ahutvaiva dak«iïek«amÃïa÷ pratiprasthÃtre prayacati taæ sa uttarata÷ ÓÃlÃyà uda¤caæ nirasyatye«Ã hyetasya devasya dik«vÃyÃmevainametaddiÓi prÅïÃtyatha yanna prek«ate nenmà rudro hinasaditi 14.2.2.[39] saptaità Ãhutayo bhvanti sapta và ime ÓÅr«anprÃïÃstÃnevÃsminnetaddadhÃti 14.2.2.[40] atha mahÃvÅrÃdupayamanyÃm pratyÃnayati svÃhà saæ jyoti«Ã jyotiriti jyotirvà itarasminpayo bhavati jyotiritarasyÃæ te hyetadubhe jyoti«Å saÇgacete avaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃmasÃveva bandu÷ 14.2.2.[41] atha rauhiïau juhoti aha÷ ketunà ju«atÃæ sujyotirjyoti«Ã svÃhetyasÃveva bandhÆ rÃtri÷ ketunà ju«atÃæ sujyotirjyoti«Ã svÃhetyasÃveva bandhu÷ 14.2.2.[42] atha yajamÃnÃya gharmoci«Âam prayacati sa upahavami«Âvà bhak«ayati madhu hutamindratame agnÃviti madhu hutamindriyavattame'gnÃvityevaitadÃhÃÓyÃma te deva gharma namaste astu mà mà hiæsÅrityÃÓi«amevaitadÃÓÃste 14.2.2.[43] atha dak«iïata÷ sikatà upakÅrïà bhavanti tanmÃrjayante ya eva mÃrjÃlÅye bandhu÷ so'trÃnupraharati ÓÃkalÃnathopasadà carantyetadu yaj¤asya Óira÷ saæsk­taæ yathÃ-yathainaæ tadaÓvinau pratyadhattÃm 14.2.2.[44] taæ na prathamayaj¤e prav­¤jyÃt enasyaæ hi tadatho nenma indra÷ ÓiraÓcinadaditi dvitÅye vaiva t­tÅye vÃpaÓÅr«ïà hyevÃgre yaj¤ena devà arcanta÷ ÓrÃmyantaÓcerustasmÃddvitÅye vaiva t­tÅye vÃtho tapto và e«a ÓuÓucÃno bhavati 14.2.2.[45] taæ yatprathamaya]¤e prav­¤jyÃt e«o'sya tapta÷ ÓuÓucÃna÷ prajÃæ ca paÓÆæÓca pradahedatho Ãyu÷ pramÃyuko yajamÃna÷ syÃttasmÃddvitÅye vaiva t­tÅye và 14.2.2.[46] taæ na sarvasmà iva prav­¤jyÃt sarvam vai pravargyo netsarvasmà iva sarvaæ karavÃïÅti yo nveva j¤atastasmai prav­¤jyÃdyo vÃsya priya÷ syÃdyo vÃnÆcÃno'nÆktenainam prÃpnuyÃt 14.2.2.[47] sahasre prav­¤jyÃt sarvam vai sahasraæ sarvame«a sarvavedase prav­¤jyÃtsarvam vai sarvavedasaæ sarvame«a viÓvajiti sarvap­«the prav­¤jyÃtsarvam vai viÓvajitsarvap­«Âha÷ sarvame«a vÃjapeye rÃjasÆye prav­¤jyÃtsarvaæ hi tatsattre prav­¤jyÃtsarvam vai sattraæ sarvame«a etÃnyasya pravarjanÃnyato nÃnyatra 14.2.2.[48] tadÃhu÷ yadapaÓirà apravargyo'tha kenÃsyÃgnihotraæ ÓÅr«aïvadbhavatÅtyÃhavanÅyeneti brÆyÃtkathaæ darÓapÆrïamÃsÃvityÃjyena ca puro¬ÃÓena ceti brÆyÃtkathaæ cÃturmÃsyÃnÅti payasyayeti brÆyÃtkatham paÓubandha iti paÓunà ca puro¬ÃÓena ceti brÆyÃtkathaæ saumyo'dhvara iti havirdhÃneneti brÆyÃt 14.2.2.[49] atho Ãhu÷ yaj¤asya ÓÅr«acinnasya Óira etaddevÃ÷ pratyadadhuryadÃtithyaæ na ha và asyÃpaÓÅr«ïà kena cana yaj¤ene«Âam bhavati ya evametadveda 14.2.2.[50] tadÃhu÷ yatpraïÅtÃ÷ praïayanti yaj¤e'tha kasmÃdatra na praïayatÅti Óiro và etadyaj¤Ãsya yatpraïÅtÃ÷ Óira÷ pravargyo necirasà Óiro'bhyÃrohayÃïÅti 14.2.2.[51] tadÃhu÷ yatprayÃjÃnuyÃjà anyatra bhavantyatha kasmÃdatra na bhavantÅti prÃïà vai prayÃjÃnuyÃjÃ÷ prÃïà avakÃÓÃ÷ prÃïÃ÷ ÓÃkala netprÃïai÷ prÃïÃnabhyÃrohayÃïÅti 14.2.2.[52] tadÃhu÷ yadÃjyabhÃgÃvanyatra juhvatyatha kasmÃdatra na juhotÅti cak«u«Å và ete yaj¤asya yadÃjyabhÃgau cak«u«Å rauhiïau neccak«u«Ã cak«urabhyÃrohayÃïÅti 14.2.2.[53] tadÃhu÷ yadvÃnaspatyairdevebhyo juhvatyatha kasmÃdetam mæmayenaiva juhotÅti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya raso vyak«aratsa ime dyÃvÃp­thivÅ agacadyanm­diyaæ tadyadÃpo'sau tanm­daÓcÃpÃæ ca mahÃvÅrÃ÷ k­tà bhavanti tenaivainametadrasena samardhayati k­tsnaæ karoti 14.2.2.[54] sa yadvÃnaspatya÷ syÃt pradahyeta yaddhiraïmaya÷ syÃtpralÅyeta yallohamaya÷ syÃtprasicyeta yadayasmaya÷ syÃtpradahetparÅÓÃsÃvathai«a evaitasmÃati«Âhata tasmÃdetam m­nmayenaiva juhoti 14.2.2.[55] athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«|ayati và tasya vratacaryà yà s­s|t|au 14.3.1.[1] sa vai t­tÅye'han «a«Âhe và dvÃdaÓe và pravargyopasadau samasya pravargyamutsÃdayatyutsannamiva hÅdaæ Óirastadyadetamabhito bhavati tatsarvaæ samÃdÃyÃgreïa ÓÃlÃmantarvedyupasamÃyanti 14.3.1.[2] athÃgnÅdhra÷ ÃhavanÅye trŤcÃlÃkÃnupakalpayate te«Ãmekamujjvalayya mukhadaghne dhÃrayamÃïo juhoti yaj¤asya ÓÅr«acinnasya ÓugudakrÃmatsemÃælokÃnÃviÓattayaivainametacucà samardhayati k­tsnaæ karoti 14.3.1.[3] atha yanmukhadaghne uparÅva vai tadyanmukhadaghnamuparÅva tadyadasau lokastadyÃmuæ lokaæ ÓugÃviÓattayaivainametacucà samardhayati k­tsnaæ karoti 14.3.1.[4] yà te gharma divyà Óugiti yaiva divyà Óugyà gÃyatryÃæhavirdhÃna iti yaiva gÃyatryÃæ havirdhÃne sà ta ÃpyÃyatÃæ ni«ÂyÃyatÃæ tasyai te svÃheti nÃtra tirohitamivÃsti 14.3.1.[5] atha dvitÅyamujjvalayya nÃbhidaghne dhÃrayamÃïo juhoti madhyamiva vai tadyannÃbhidaghnaæ madhyamivÃntarik«alokastadyÃntarik«alokaæ ÓugÃviÓattayaivainametacucà samardhayati k­tsnaæ karoti 14.3.1.[6] yÃte gharmÃntarik«e Óugiti yaivÃntarik«e Óugyà tri«ÂubhyÃgnÅdhra iti yaiva tri«ÂubhyÃgnÅdhre sà ta ÃpyÃyatÃæ ni«ÂyÃyatÃæ tasyai te svÃheti nÃtra tirohitamivÃsti 14.3.1.[7] atha t­tÅyamabhyÃdhÃya tasminnÃsÅno juhotyadha-iva vai tadyadÃsÅno'dha-iva tadyadayaæ lokastadyemaæ lokaæ ÓugÃviÓattayaivainametacucà samardhayati k­tsnaæ karoti 14.3.1.[8] yà te gharma p­thivyÃæ Óugiti yaiva p­thivyÃæ Óugyà jagatyÃæ sadasyeti yaiva jagatyÃæ sadasyà sà taÃpyÃyatÃæ ni«ÂyÃyatÃæ tasyai te svÃheti nÃtra tirohitamivÃsti 14.3.1.[9] athopani«krÃmati k«atrasya tvà paraspÃyetyetadvai daivaæ k«atraæ ya e«a tapatyasya tvà mÃnu«asya k«atrasya paraspatvÃyetyevaitadÃha brahmaïastanvam pÃhÅti brahmaïa ÃtmÃnaæ gopÃyetyevaitadÃha viÓastvà dharmaïà vayamiti yaj¤o vai vi¬yaj¤asya tvÃri«Âyà ityevaitadÃmÃnukrÃmÃma suvitÃya navyasa iti yaj¤asya tvÃri«Âyà ahvalÃyà ityevaitadÃha 14.3.1.[10] athÃha sÃma gÃyeti sÃma brÆhÅti và gÃyeti tveva brÆyÃdgÃyanti hi sÃma tadyatsÃma gÃyati nedimÃnbahirdhà yaj¤ÃcarÅrÃnnëÂrà rak«Ãæsi hinasanniti sÃma hi nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahantà 14.3.1.[11] ÃgneyyÃæ gÃyati agnirhi rak«asÃmapahantÃticandasi gÃyatye«Ã vai sarvÃïi candÃæsi yadavticandÃstasmÃdaticandasi gÃyati 14.3.1.[12] sa gÃyati agni«Âapati pratidahatyahÃvo'hÃva iti tannëÂrà vai tadrak«Ãæsyato'pahanti 14.3.1.[13] ta uda¤co ni«krÃmanti jag>anena cÃtvÃlamagreïÃgnÅdhrame«Ã hi yaj¤asya dvÃ÷ sa yasyÃæ tato diÓyÃpo bhavanti tadyanti 14.3.1.[14] tam vai pari«yanda utsÃdayet tapto và e«a ÓuÓucÃno bhavati taæ yadasyÃmutsÃdayedimÃmasya Óug­cedyadapsÆtsÃdayedapo'sya Óug­cedatha yatpari«yanda utsÃdayati tatho ha naivÃpo hinasti nemÃæ yadahÃpsu na prÃsyati tenÃpo na hinastyatha yatsamantamÃpa÷ pariyanti ÓÃntirvà Ãpasteno imÃæ na hinasti tasmÃtpari«yanda utsÃdayet 14.3.1.[15] uttaravedau tvevotsÃdayet yaj¤o và uttaravedi÷ Óira÷ pravargyo yaj¤a evatacira÷ pratidadhÃti 14.3.1.[16] uttaranÃbhyà saæsp­«Âam prathamam pravargyamutsÃdayati vÃgvà uttaranÃbhi÷ Óira÷ pravargya÷ ÓÅr«aæstadvÃcaæ dadhÃti 14.3.1.[17] catu÷sraktiriti e«a vai catu÷sraktirya e«a tapati diÓo hyetasya sraktayastasmÃdÃha catu÷sraktiriti 14.3.1.[18] nÃbhir­tasya saprathà iti satyam và ­taæ satyasya nÃbhi÷ saprathà ityevaitadÃha sa no viÓvÃyu÷ saprathà iti sa na÷ sarvÃyu÷ saprathà ityevaitadÃha 14.3.1.[19] apa dve«o apa hvara iti nÃtra tirohitamivÃstyanyavratasya saÓcimetyanyadvà etasya vratamanyanmanu«yÃïÃæ tasmÃdÃhÃnyavratasya saÓcimetyevamitarau präcau tattriv­ttriv­ddhÅdaæ Óira÷ 14.3.1.[20] purastÃdupaÓayÃm m­dam mÃæsamevÃsminnetaddadhÃti tadabhita÷ parÅÓÃsau bÃhÆ evÃsminnetaddadhÃtyabhita÷ pare rauhiïahavanyau srucau hastÃvevÃsminnetaddadhÃti 14.3.1.[21] uttarato'bhrim taddhi tasyà Ãyatanaæ dak«iïata÷ samrìÃsandÅæ taddhi tasyà Ãyatanamuttarata÷ k­«ïÃjinaæ taddhi tasyÃyatanaæ sarvato dhavitrÃïi prÃïà vai dhavitrÃïi prÃïÃnevÃsminnetaddad>Ãti trÅïi bhavanti trayo vai prÃïÃ÷ pr:ïa udÃno vyÃnastÃnevÃsminnetaddadhÃti 14.3.1.[22] athaitadrajjusandÃnam upayamanyÃmÃdhÃya paÓcÃtprÃcÅmÃsÃdayatyudaramevÃsminnetaddadhÃti tadabhita÷ pinvane Ãï¬ÃvevÃsminnetaddadhÃtyÃï¬ÃbhyÃæ hi v­«Ã pinvate paÓcÃtsthÆïÃmayÆkhamÆrÆ evÃsminnetaddadhÃti paÓcÃdrauhiïakapÃle jÃnunÅ evÃsminnetaddadhÃti te yadekakapÃle bhavata ekakapÃle iva hÅme jÃnunÅ paÓcÃddh­«ÂÅ pÃdÃvevÃsminnetaddadhÃti pÃdÃbhyÃæ hi dh­«Âam praharatyuttarata÷ kharau pracaraïÅyau taddhi tayorÃyatanaæ dak«iïato mÃrjÃlÅyaæ taddhi tasyÃyatanam 14.3.1.[23] athÃsminpaya Ãnayati gharmaitatte purÅ«amityannam vai purÅ«amannamevÃsminnetaddadhÃti tena vardhasva cà ca pyÃyasveti nÃtra tirohitamivÃsti vardhi«Åmahi ca vayamà ca pyÃsi«ÅmahÅtyÃÓi«amevaitadÃÓÃste 14.3.1.[24] sa vai na sarvamivÃnayet nedyajamÃnÃtparÃgannamasadityardham và bhÆyo và pari«ina«Âi tasminnaparÃhïe yajamÃnÃya vratamabhyutsicya prayacati tadyajamÃna evaitadannÃdyaæ dadhÃti tatho ha yajamÃnÃnna parÃgannam bhavati 14.3.1.[25] athainamadbhi÷ pari«i¤cati ÓÃntirvà Ãpa÷ Óamayatyevainametatsarvata÷ pari«i¤cati sarvata evainametacamayati tri«k­tva÷ pari«i¤cati triv­ddhi yaj¤a÷ 14.3.1.[26] athÃha vÃr«Ãharaæ sÃma gÃyati e«a vai v­«Ã harirya e«a tapatye«a u pravargyastadetamevaitatprÅïÃti tasmÃdÃha vÃr«Ãharaæ sÃma gÃyati 14.3.1.[27] atha cÃtvÃle mÃrjayante sumitriyà na Ãpa o«adhaya÷ santvitya¤jalinÃpa upÃcati vajro và Ãpo vajreïaivaitanmitradheyaæ kurute durmitriyÃstasmai santu yo'smÃndve«Âi yaæ ca vayaæ dvi«ma iti yÃmasya diÓaæ dve«ya÷ syÃttÃæ diÓaæ parÃsi¤cettenaiva tam parÃbhÃvayati 14.3.1.[28] atha prÃÇivodaÇÇutkrÃmati udvayaæ tamasasparÅti pÃpmà vai tama÷ pÃpmÃnameva tamo'pahate sva÷ paÓyanta uttaramityayam vai loko'dbhya uttaro'sminneva loke pratiti«Âhati devaæ devatrà sÆryamaganma jyotiruttamamiti svargo vai loka÷ sÆryo jyotiruttamaæ svarga eva loke'ntata÷ pratiti«Âhatyanapek«ametyÃhavanÅye samidhamabhyÃdadhÃti samidasi tejo'si tejo mayi dhehÅtyÃÓi«amevaitadÃÓÃste 14.3.1.[29] atha prasute dadhigharmeïa caranti yaj¤o vai soma÷ Óira÷ pravargyo yaj¤a evaitacira÷ pratidadhÃti mÃdhyandine savana etadvà indrasya ni«kevalyaæ savanaæ yanmÃdhyandinaæ savanaæ sva evainametadbhÃge prÅïÃti stute mÃdhyandine pavamÃne prÃïo vai mÃdhyandina÷ pavamÃna÷ prÃïamevÃsminnetaddadhÃtyagnihotrahavaïyà mukham và etadyaj¤ÃnÃæ yadagnihotraæ ÓÅr«aæstanmukhaæ dadhÃti 14.3.1.[30] sa ÃnÅyamÃna Ãha hotarvadasva yatte vÃdyamiti vadate hyatra hotÃthopotti«ÂhannÃha ÓrÃtaæ haviriti ÓrÃtaæ hi bhavatyatikramyÃÓrÃvyÃha dadhigharmasya yajeti va«aÂk­te juhotyanuva«aÂk­ta Ãharati bhak«aæ taæ yajamÃnÃya prayacati 14.3.1.[31] sa upahavami«Âvà bhak«ayati mayi tyadindriyam b­hadityetadvà indriyam b­hadya e«a tapati mayi dak«o mayi kraturiti kratÆdak«ÃvevÃtmandhatte gharmastriÓugvirÃjatÅti gharmo hye«a triÓugvirÃjati virÃjà jyoti«Ã saheti virÃjà hye«a jyoti«Ã saha brahmaïà tejasà saheti brahmaïà hye«a tejasà saha payaso reta Ãbh­tamiti payaso hyetadreta Ãbh­taæ tasya dohamaÓÅmahyuttarÃmuttarÃæ samÃmityÃÓi«amevaitadÃÓÃste'tha cÃtvÃle mÃrjayante'sÃveva bandhu÷ 14.3.1.[32] athÃto dak«iïÃnÃm suvarïaæ hiraïyaæ ÓatamÃnam brahmaïe dadÃtyÃsÅno vai brahmà yaÓa÷ ÓayÃnaæ hiraïyaæ tasmÃtsuvarïaæ hiraïyaæ ÓatamÃnam brahmaïe dadÃti 14.3.1.[33] atha yai«Ã gharmadughà tÃmadhvaryave dadÃti tapta-iva vai gharmastaptamivÃdhvaryurni«krÃmati tasmÃttÃmadhvarya ve dadÃti 14.3.1.[34] atha yai«Ã yajamÃnasya vratadughà tÃæ hotre dadÃti yaj¤o vai hotà yaj¤o yajamÃnastasmÃttÃæ hotre dadÃti 14.3.1.[35] atha yai«Ã patnyai vratadughà tÃmudgÃt­bhyo dadÃti patnÅkarmeva và ete'tra kurvanti yadudgÃtÃrastasmÃttÃmudgÃt­bhyo dadÃti 14.3.1.[36] athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«ayati và tasya vratacaryà yà s­«Âau 14.3.2.[1] sarve«Ãm và e«a bhÆtÃnÃm sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà yadyaj¤astasya sam­ddhimanu yajamÃna÷ prajayà paÓubhir­dhyate vi và e«a prajayà paÓubhir­dhyate yasya gharmo vidÅryate tatra prÃyaÓcitti÷ 14.3.2.[2] pÆrïÃhutiæ juhoti sarvam vai pÆrïaæ sarveïaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.[3] svÃhà prÃïebhya÷ sÃdhipatikebhya iti mano vai prÃïÃnÃmadhipatirmanasi hi sarve prÃïÃ÷ prati«ÂhitÃstanmanasaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.[4] p­thivyai svÃheti p­thivÅ vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitaddevatÃbhirbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.[5] agnaye svÃheti agnirvai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃbhirevaitaddevatÃbhirbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬>aæ yaj¤asya 14.3.2.[6] antarik«Ãya svÃheti antarik«am vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃ> 14.3.2.[7] vÃyave svÃheti vÃyurvai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃ> 14.3.2.[8] dive svÃheti dyaurvai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃ> 14.3.2.[9] sÆryÃya svÃheti sÆryo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃ> 14.3.2.[10] digbhya÷ svÃheti diÓo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃ> 14.3.2.[11] candrÃya svÃheti candro vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃ> 14.3.2.[12] nak«atrebhya÷ svÃheti nak«atrÃïi vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃ> 14.3.2.[13] adbhya÷ svÃheti Ãpo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃ> 14.3.2.[14] varuïÃya svÃheti varuïo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃ> 14.3.2.[15] nÃbhyai svÃhà pÆtÃya svÃheti aniruktamanirukto vai prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤astatprajÃpatimevaitadyaj¤am bhi«ajyati 14.3.2.[16] trayodaÓaità Ãhutayo bhavanti trayodaÓa vai mÃsÃ÷ samvatsarasya samvatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤astatprajÃpatimevaitadyaj¤am bhi«ajyati 14.3.2.[17] vÃce svÃheti mukhamevÃsminnetaddadhÃti prÃïÃya svÃhà prÃïÃya svÃheti nÃsike evÃsminnetaddadhÃti cak«u«e svÃhà cak«u«e svÃhetyak«iïÅ evÃsminnetaddadhÃti ÓrotrÃya svÃhà ÓrotrÃya svÃheti karïÃvevÃsminnetaddadhÃti 14.3.2.[18] saptaità Ãhutayo bhavanti sapta và ime ÓÅr«anprÃïÃstÃnevÃsminnetaddadhÃti pÆrïÃhutimuttamÃæ juhoti sarvam vai pÆrïaæ sarveïaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.[19] manasa÷ kÃmamÃkÆtimiti manasà và idaæ sarvamÃptaæ tanmanasaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.[20] vÃca÷ satyamaÓÅyeti vÃcà và idaæ sarvamÃptaæ tadvÃcaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya paÓÆnÃæ rÆpamannasya raso yaÓa÷ ÓrÅ÷ ÓrayatÃm mayi svÃhetyÃÓi«amevaitadÃÓÃste 14.3.2.[21] atha taæ copaÓayÃæ ca pi«Âvà mÃrtsnayà m­dà saæs­jyÃv­tà karotyÃv­tà pacatyutsÃdanÃrthamatha ya upaÓayayord­¬ha÷ syÃttena pracaret 14.3.2.[22] saævatsaro vai pravargya÷ sarvam vai saævatsara÷ sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadvasanto yadrucitastadgrÅ«mo yatpinvitastadvar«Ã yadà vai var«Ãh pinvante'thainÃ÷ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvante ha vÃasmai var«Ã ya evametadveda 14.3.2.[23] ime vai lokÃ÷ pravargya÷ sarvam và ime lokÃ÷ sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadayaæ loko yadrucitastadantarik«aloko yatpinvitastadasau loko yadà và asau loka÷ pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asm: asau loko ya evametadveda 14.3.2.[24] età vai devatÃ÷ pravargya÷ agnirvÃyurÃditya÷ sarvam và età devatà sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadagniryadrucitastadvÃyuryatpinvitastadasÃvÃdityo yadà và asÃvÃditya÷pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asmà asÃvÃdityo ya evametadveda 14.3.2.[25] yajamÃno vai pravargya÷ tasyÃtmà prajà paÓava÷ sarvam vai yajamÃna÷ sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadÃtmà yadrucitastatprajà yatpinvitastatpaÓavo yadà vai paÓava÷ pinvate'thainÃntsarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvante ha và asmai paÓavo ya evametadveda 14.3.2.[26] agnihotram vai pravargya÷ sarvam vÃagnihotraæ sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritaæ tatprav­kto yadunnÅtaæ tadrucito yaddhutaæ tatpinvito yadà vÃagnihotram pinvate'thainatsarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asmà agnihotraæ ya evametadveda 14.3.2.[27] darÓapÆrïamÃsau vai pravargya÷ sarvam vai darÓapÆrïamÃsau sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritaæ tatprav­kto yadÃsannaæ tadrucito yaddhutaæ tatpinvito yadà vai darÓapÆrïamÃsau pinvete athainau sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvete ha và asmai darÓapÆrïamÃsau ya evametadveda 14.3.2.[28] cÃturmÃsyÃni vai pravargya÷ sarvam vai cÃturmÃsyÃni sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritaæ tatprav­kto yadÃsannaæ tadru ===================================== date: fri, 26 jul 1­­6 15:43:22 -0600 (csthfrom: "v. p. lehmann" subject: sb14to: jgardner@blue.veeg.uiova.edumime-version: 1.0status: rok«-status: cito yaddhutaæ tatpinvito yadà vai cÃturmÃsyÃni pinvante'thainÃni sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvante ha và asmai cÃturmÃsyÃni ya evametadveda 14.3.2.[29] paÓubandho vai pravargya÷ sarvam vai paÓubandha÷ sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritastatprav­kto yadÃsannastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai paÓubandha÷ pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asmai paÓubandho ya evametadveda 14.3.2.[30] somo vai pravargya÷ sarvam vai soma÷ sarvam pravargya÷ sa yadabhi«utastatprav­kto yadunnÅtastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai soma÷ pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupayu¤janti pinvate ha và asmai somo ya evametadveda na ha và asyÃpravargyeïa kena cana yaj¤ene«Âam bhavati ya evametadveda 14.3.2.[31] athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«ayati và tasya vratacaryà yà s­«Âau 14.4.1.1 dvayà ha prÃjÃpatyÃ÷ devÃÓcÃsurÃÓca tata÷ kÃnÅyasà eva devà jyÃyasà asurÃstae«u loke«vaspardhanta 14.4.1.2 te ha devà Æcu÷ hantÃsurÃnyaj¤a udgÅthenÃtyayÃmeti 14.4.1.3 te ha vÃcamÆcu÷ tvaæ na udgÃyeti tatheti tebhyo vÃgudagÃyadyo vÃci bhogastaæ devebhya ÃgÃyadyatkalyÃïam vadati tadÃtmane te'viduranena vai na udgÃtrÃtye«yantÅti tamabhidrutya pÃpmanÃvidhyantsa ya÷ sa pÃpmà yadevedamapratirÆpam vadati sa eva sa pÃpmà 14.4.1.4 atha ha prÃïamÆcu÷ tvaæ na udgÃyeti tatheti tebhya÷ prÃïa udagÃyadya÷ prÃïe bhogastaæ devebhya ÃgÃyadyatkalyÃïaæ jighrati tadÃtmane te'viduranena vai na udgÃtrÃtye«yantÅti tamabhidrutya pÃpmanÃvidhyantsa ya÷ sa pÃpmà yadevedamapratirÆpaæ jighrati sa eva sa pÃpmà 14.4.1.5 atha ha cak«urÆcu÷ tvaæ na udgÃyeti tatheti tebhyaÓcak«urudagÃyadyaÓcak«u«i bhogastaæ devebhya ÃgÃyadyatkalyÃïam paÓyati tadÃtmane te'viduranena vai na udgÃtrÃtye«yantÅti tamabhidrutya pÃpmanÃvidhyantsa ya÷ sa pÃpmà yadevedamapratirÆpam paÓyati sa eva sa pÃpmà 14.4.1.6 atha ha ÓrotramÆcu÷ tvaæ na udgÃyeti tatheti tebhya÷ ÓrotramudagÃyadya÷ Órotre bhogastaæ devebhya ÃgÃyadyatkalyÃïaæ Ó­ïoti tadÃtmane te'viduranena vai na udgÃtrÃtye«yantÅti tamabhidrutya pÃpmanÃvidhyantsa ya÷ sa pÃpmà yadevedamapratirÆpaæ Ó­ïoti sa eva sa pÃpmà 14.4.1.7 atha ha mana Æcu÷ tvam na udgÃyeti tatheti tebhyo mana udagÃyadyo manasi bhogastaæ devebhya ÃgÃyadyatkalyÃïaæ saÇkalpayati tadÃtmane te'viduranena vai na udgÃtrÃtye«yantÅti tamabhidrutya pÃpmanÃvidhyantsa ya÷ sa pÃpmà yadevedamapratirÆpaæ saÇkalpayati sa eva sa pÃpmaivamu khalvetà devatÃ÷ pÃpmabhirupÃs­jannevamenÃ÷ pÃpmanÃvidhyan 14.4.1.8 atha hemamÃsanyam prÃïamÆcu÷ tvaæ na udgÃyeti tatheti tebhya e«a prÃïa udagÃyatte'viduranena vai na udgÃtrÃtye«yantÅti tamabhidrutya pÃpmanÃvivyatsantsa yathÃÓmÃnam­tvà lo«Âo vidhvaæsetaivaæ haiva vidhvaæsamÃnà vi«va¤co vineÓustato devà abhavanparÃsurà bhavatyÃtmanà parÃsya dvi«anbhrÃt­vyo bhavati ya evam veda 14.4.1.9 te hocu÷ kva nu so'bhÆdyo na itthamasaktetyayamÃsye'ntariti so'yÃsya ÃÇgiraso'ÇgÃnÃæ hi rasa÷ 14.4.1.10 sà và e«Ã devatà dÆ÷ nÃma dÆraæ hyasyà m­tyurdÆraæ ha và asmÃnm­tyurbhavati ya evam veda 14.4.1.11 sà và e«Ã devatà etÃsÃæ devatÃnÃm pÃpmÃnam m­tyumapahatya yatrÃsÃæ diÓÃmantastadgamayÃæ cakÃra tadÃsÃm pÃpmano vinyadadhÃttasmÃnna janamiyÃnnÃntamiyÃnnetpÃpmÃnam m­tyumanvavÃyÃnÅti 14.4.1.12 sà và e«Ã devatà etÃsÃæ devatÃnÃm pÃpmÃnam m­tyumapahatyÃthainà m­tyumatyavahat 14.4.1.13 sa vai vÃcameva prathamÃmatyavahat sà yadà m­tyumatyamucyata so'gnirabhavatso'yamagni÷ pareïa m­tyumatikrÃnto dÅpyate 14.4.1.14 atha prÃïamatyavahat sa yadà m­tyumatyamucyata sa vÃyurabhavatso'yam vÃyu÷ pareïa m­tyumatikrÃnta÷ pavate 14.4.1.15 atha cak«uratyavahat tadyadà m­tyumatyamucyata sa Ãdityo'bhavatso'sÃvÃditya÷ pareïa m­tyumatikrÃntastapati 14.4.1.16 atha Órotramatyavahat tadyadà m­tyumatyamucyata tà diÓo'bhavaæstà imà diÓa÷ pareïa m­tyumatikrÃntÃ÷ 14.4.1.17 atha mano'tyavahat tadyadà m­tyumatyamucyata sa candramà abhavatso'sau candra÷ pareïa m­tyumatikrÃnto bhÃtyevaæ ha và ename«Ã devatà m­tyumativahati ya evam veda 14.4.1.18 athÃtmane'nnÃdyamÃgÃyat yaddhi kiæ cÃnnamadyate'nenaiva tadadyata iha pratiti«Âhati 14.4.1.19 te devà abruvan etÃvadvà idaæ sarvaæ yadannaæ tadÃtmana ÃgÃsÅranu no'sminnanna Ãbhajasveti te vai mÃbhisamviÓateti tatheti taæ samantam pariïyaviÓanta tasmÃdyadanenÃnnamatti tenaitÃst­pyantyevaæ ha và enaæ svà abhisamviÓanti bhartà svÃnÃæ Óre«Âha÷ puraetà bhavatyannÃdo'dhipatirya evam veda 14.4.1.20 ya u haivamvidam sve«u pratipratirbubhÆ«ati na haivÃlam bhÃryebhyo bhavatyatha ya evaitamanu bhavati yo vaitamanu bhÃryÃnbubhÆr«ati sa haivÃlam bhÃryebhyo bhavati 14.4.1.21 so'yÃsya ÃÇiraso aÇgÃnÃæ hi rasa÷ prÃïo và aÇgÃnÃæ rasa÷ prÃïo hi và aÇgÃnÃæ rasastasmÃdyasmÃtkasmÃccÃÇgÃtprÃïa utkrÃmati tadeva tacu«yatye«a hi và aÇgÃnÃæ rasa÷ 14.4.1.22 e«a u eva b­haspati÷ vÃgvai b­hatÅ tasyà e«a patistasmÃdu b­haspati÷ 14.4.1.23 e«a u eva brahmaïaspati÷ vÃgvai brahma tasyà e«a patistasmÃdu ha brahmaïaspati÷ 14.4.1.24 e«a u eva sÃma vÃgvai sÃmai«a sà cÃmaÓceti tatsÃmna÷ sÃmatvaæ yadveva sama÷ plu«iïà samo maÓakena samo nÃgena sama ebhistribhirlokai÷ samo'nena sarveïa tasmÃdveva sÃmÃÓnute sÃmna÷ sÃyujyaæ salokatÃæ ya evametatsÃma veda 14.4.1.25 e«a u và udgÅtha÷ prÃïo và utprÃïena hÅdaæ sarvamuttabdham vÃgeva gÅthocca gÅthà ceti sa udgÅtha÷ 14.4.1.26 taddhÃpi brahmadattaÓcaikitÃneyo rÃjÃnam bhak«ayannuvÃcÃyaæ tyasya rÃjà mÆrdhÃnam vipÃtayatÃdyadito'yÃsya ÃÇgiraso'nyenodagÃyaditi vÃcà ca hyeva sa prÃïena codagÃyaditi 14.4.1.27 tasya haitasya sÃmno ya÷ svam veda bhavati hÃsya svaæ tasya vai svara eva svaæ tasmÃdÃrtvijyaæ kari«yanvÃci svaramiceta tayà vÃcà svarasampannayÃrtvijyaæ kuryÃttasmÃdyaj¤e svaravantaæ did­k«anta evÃtho yasya svam bhavati bhavati hÃsya svam ya evametatsÃmana÷ svam veda 14.4.1.28 tasya haitasya sÃmno ya÷ suvarïam veda bhavati hÃsya suvarïaæ tasya vai svara eva suvarïam bhavati hÃsya suvarïaæ ya evametatsÃmna÷ suvarïam veda 14.4.1.29 tasya haitasya sÃmno ya÷ prati«ÂhÃm veda prati ha ti«Âhati tasya vai vÃgeva prati«Âhà vÃci hi khalve«a etatprÃïa÷ prati«Âhito gÅyate'nna ityu haika Ãhu÷ 14.4.1.30 athÃta÷ pavamÃnÃnÃmevÃbhyÃroha÷ sa vai khalu prastotà sÃma prastauti sa yatra prastyuÃttadetÃni japedasato mà sadgamaya tamaso mà jyotirgamaya m­tyormÃm­taæ gamayeti 14.4.1.31 sa yadÃhÃsato mà sadgamayeti m­tyurvà asatsadam­tam m­tyormÃm­taæ gamayÃm­tam mà kurvityevaitadÃha 14.4.1.32 tamaso mà jyotirgamayeti m­tyurvai tamo jyotiram­tam m­tyormÃm­taæ gamayÃm­tam mà kurvityevaitadÃha m­tyormÃm­taæ gamayeti nÃtra tirohitamivÃsti 14.4.1.33 atha yÃnÅtarÃïi stotrÃïi te«vÃtmane'nnÃdyamÃgÃyettasmÃdu te«u varam v­ïÅta yam kÃmaæ kÃmayeta taæ sa e«a evamvidudgÃtÃtmane và yajamÃnÃya và yaæ kÃmaæ kÃmayate tamÃgÃyati taddhaitallokajideva na haivÃlokyatÃyà ÃÓÃsti ya evametatsÃma veda 14.4.2.[1] Ãtmaivedamagra ÃsÅt puru«avidha÷ so'nuvÅk«ya nÃnyadÃtmano'paÓyatso'hamasmÅtyagrevyÃharattato'haænÃmÃbhavattasmÃdapyetarhyà mantrito'hamayamityevÃgra uktvÃthÃnyannÃma prabrÆte yadasya bhavati 14.4.2.[2] sa yatpÆrvo'smÃt sarvasmÃtsarvÃnpÃpmana au«attasmÃtpuru«a o«ati ha vai sa taæ yo'smÃtpÆrvo bubhÆ«ati ya evam veda 14.4.2.[3] so'bibhet tasmÃdekÃkÅ bibheti sa hÃyamÅk«Ãæ cakre yanmadanyannÃsti kasmÃnnu bibhemÅti tata evÃsya bhayam vÅyÃya kasmÃddhyabhe«yaddvitÅyadvai bhayam bhavati 14.4.2.[4] sa vai naiva reme tasmÃdekÃkÅ na ramate sa dvitÅyamaicatsa haitÃvÃnÃsa yathà strÅpumÃæsau sampari«vaktau 14.4.2.[5] sa imamevÃtmÃnaæ dvedhÃpÃtayat tata÷ patiÓca patnÅ cÃbhavatÃæ tasmÃdidamardhav­galamiva sva iti ha smÃha yÃj¤avalkyastasmÃdayamÃkÃÓa striyà pÆryata eva tÃæ samabhavattato manu«yà ajÃyanta 14.4.2.[6] so heyamÅk«Ãæ cakre katham nu mÃtmana eva janayitvà sambhavati hanta tiro'sÃnÅti 14.4.2.[7] sà gaurabhavat v­«abha itarastÃæ samevÃbhavattato gÃvo'jÃyanta 14.4.2.[8] va¬avetarÃbhavat aÓvav­«a itaro gardabhÅtarà gardabha itarastÃæ samevÃbhavattata ekaÓaphamajÃyata 14.4.2.[9] ajetarÃbhavat vasta itaro'viritaro me«a itarastÃæ samevÃbhvattato'jÃvayo'jÃyantaivameva yadidaæ kiæ ca mithunamà pipÅlikÃbhyastatsarvamas­jata 14.4.2.[10] so'vet aham vÃva s­«Âirasmyahaæ hÅdaæ sarvamas­k«Åti tata÷ s­«Âirabhavats­«ÂyÃæ hÃsyaitasyÃm bhavati ya evam veda 14.4.2.[11] athetyabhyamanthat sa mukhÃcca yonerhastÃbhyÃæ cÃgnimas­jata tasmÃdetadubhayamalomakamantarato'lomakà hi yonirantarata÷ 14.4.2.[12] tadyadidamÃhu÷ amuæ yajÃmuæ yajetyekaikaæ devametasyaiva sà vis­«Âire«a u hyeva sarve devÃ÷ 14.4.2.[13] atha yatkiæ cedamÃrdram tadretaso's­jata tadu soma etÃvadvà idaæ sarvamannaæ caivÃnnÃdaÓca soma evÃnnamagnirannÃda÷ 14.4.2.[14] sai«Ã brahmaïo'tis­«Âi÷ yacreyaso devÃnas­jatÃtha yanmartya÷ sannam­tÃnas­jata tasmÃdatis­«Âiratis­«ÂyÃæ hÃsyaitasyÃm bhavati ya evam veda 14.4.2.[15] taddhedaæ tarhyavyÃk­tamÃsÅt tannÃmarÆpÃbhyÃmeva vyÃkriyatÃsaunÃmÃyamidaærÆpa iti tadidamapyetarhi nÃmarÆpÃbhyÃmeva vyÃkriyate'saunÃmÃyamidaærÆpa iti 14.4.2.[16] sa e«a iha pravi«Âa÷ à nakhÃgrebhyo yathà k«ura÷ k«uradhÃne'vahita÷ syÃdviÓvambharo và viÓvambharakulÃye taæ na paÓyantyak­tsno hi sa÷ 14.4.2.[17] prÃïanneva prÃïo nÃma bhavati vadanvÃkpaÓyaæÓcak«u÷ Ó­ïva¤crotram manvÃno manastÃnyasyaitÃni karmanÃmÃnyeva sa yo'ta ekaikamupÃste na sa vedÃk­tsno hye«o'ta ekaikena bhavati 14.4.2.[18] ÃtmetyevopÃsÅta atra hyete sarva ekam bhavanti tadetatpadanÅyamasya sarvasya yadayamÃtmÃnena hyetatsarvam veda yathà ha vai padenÃnuvindedevaæ kÅrtiæ Ólokam vindate ya evam veda 14.4.2.[19] tadetatpreya÷ putrÃt preyo vittÃtpreyo'nyasmÃtsarvasmÃdantarataraæ yadayamÃtmà sa yo'nyamÃtmana÷ priyam bruvÃïam brÆyÃtpriyaæ rotsyatÅtÅÓvaro ha tathaiva syÃdÃtmÃnameva priyamupÃsÅta sa ya ÃtmÃnameva priyamupÃste na hÃsya priyam pramÃyukam bhavati 14.4.2.[20] tadÃhu÷ yadbrahmavidyayà sarvam bhavi«yanto manu«yà manyante kimu tadbrahmÃvedyasmÃttatsarvamabhavaditi 14.4.2.[21] brahma và idamagra ÃsÅt tadÃtmÃnamevÃvedaham brahmÃsmÅti tasmÃttatsarvamabhavattadyo-yo devÃnÃm pratyabudhyata sa eva tadabhavattathar«ÅïÃæ tathà manu«yÃïÃm 14.4.2.[22] taddhaitatpaÓyann­«irvÃmadeva÷ pratipede aham manurabhavaæ sÆryaÓceti tadidamapyetarhi ya evam vedÃham brahmÃsmÅti sa idaæ sarvam bhavati tasya ha na devÃÓcanÃbhÆtyà ÅÓata Ãtmà hye«Ãæ sa bhavatyatha yo'nyÃæ devatÃmupÃste'nyo'sÃvanyo'hamasmÅti na sa veda yathà paÓurevaæ sa devÃnÃæ yathà ha vai bahava÷ paÓavo manu«yam bhu¤jyurevamekaika÷ puru«o devÃnbhunaktyekasminneva paÓÃvÃdÅyamÃne'priyam bhavati kimu bahu«u tasmÃde«Ãæ tanna priyam yadetanmanu«yà vidyu÷ 14.4.2.[23] brahma và idamagra ÃsÅt ekameva tadekaæ sanna vyabhavattacreyo rÆpamatyas­jata k«atraæ yÃnyetÃni devatrà k«atrÃïÅndro varuïa÷ somo rudra÷ parjanyo yamo m­tyurÅÓÃna iti tasmÃtk«atrÃtparaæ nÃsti tasmÃdbrÃhmaïa÷ k«atriyamadhastÃdupÃste rÃjasÆye k«atra eva tadyaÓo dadhÃti sai«Ã k«atrasya yoniryadbrahma tasmÃdyadyapi rÃjà paramatÃæ gacati brahmaivÃntata upaniÓrayati svÃæ yoniæ ya u enaæ hinasti svÃæ sa yonim­cati sa pÃpÅyÃnbhavati yathà ÓreyÃæsaæ hiæsitvà 14.4.2.[24] sa naiva vyabhavat sa viÓamas­jata yÃnyetÃni devajÃtÃni gaïaÓa ÃkhyÃyante vasavo rudrà Ãdityà viÓve devà maruta iti 14.4.2.[25] sa naiva vyabhavat sa Óaudram varïamas­jata pÆ«aïamiyam vai pÆ«eyaæ hÅdaæ sarvam pu«yati yadidaæ kiæ ca 14.4.2.[26] sa naiva vyabhavat tacreyo rÆpamatyas­jata dharmaæ tadetatk«atrasya k«atraæ yaddharmastasmÃddharmÃtparaæ nÃstyatho abalÅyÃnbalÅyÃæsmam:!Óaæsate dharmeïa yathà rÃj¤aivaæ yo vai sa dharma÷ satyam vai tattasmÃtsatyam vadantamÃhurdharmam vadatÅti dharmam và vadantaæ satyam vadatÅtyetaddhyevaitadubhayam bhavati 14.4.2.[27] tadetadbrahma k«atram vi ÓÆdra÷ tadagninaiva deve«u brahmÃbhavadbrÃhmaïo manu«ye«u k«atriyeïa k«atriyo vaiÓyena vaiÓya÷ ÓÆdreïa ÓÆdrastasmÃdagnÃveva deve«u lokamicante brÃhmaïe manu«ye«vetÃbhyÃæ hi rÆpÃbhyÃm brahmÃbhavat 14.4.2.[28] atha yo ha và asmÃllokÃtsvaæ lokamad­«Âvà praiti sa enamavidito na bhunakti yathà vedo vÃnanÆkto'nyadvà karmÃk­tam yadi ha và apyanevamvinmahatpuïyaæ karma karoti taddhÃsyÃntata÷ k«Åyata evÃtmÃnameva lokamupÃsÅta sa ya ÃtmÃnameva lokamupÃste na hÃsya karma k«Åyate'smÃddhyevÃtmano yadyatkÃmayate tattats­jate 14.4.2.[29] atho ayam và Ãtmà sarve«Ãm bhÆtÃnÃæ loka÷ sa yajjuhoti yadyajate tena devÃnÃæ loko'tha yadanubrÆte tenar«ÅïÃmatha yatprajÃmicate yatpit­bhyo nip­ïÃti tena pitÌïÃmatha yanmanu«yÃnvÃsayate yadebhyo'Óanaæ dadÃti tena manu«yÃïÃmatha yatpaÓubhyast­ïodakam vindati tena paÓÆnÃæ yadasya g­he«u ÓvÃpadà vayÃæsyà pipÅlikÃbhya upajÅvanti tena te«Ãæ loko yathà ha vai svÃya lokÃyÃri«Âimicedevaæ haivamvide sarvadà sarvÃïi bhÆtÃnyari«Âimicanti tadvà etadviditam mÅmÃæsitam 14.4.2.[30] Ãtmaivedamagra ÃsÅt eka eva so'kÃmayata jÃyà me syÃdatha prajÃyeyÃtha vittam me syÃdatha karma kurvÅyetyetÃnvÃvai kÃmo necaæÓcanÃto bhÆyo vindettasmÃdapyetarhyekÃkÅ kÃmayate jÃyà me syÃdatha prajÃyeyÃtha vittam me syÃdatha karma kurvÅyeti sa yÃvadapyete«Ãmekaikaæ na prÃpnotyak­tsna eva tÃvanmanyate tasyo k­tsnatà 14.4.2.[31] mana evÃsyÃtmà vÃgjÃyà prÃïa÷ prajà cak«urmÃnu«am vittam cak«u«Ã hi tadvindati Órotraæ daivaæ Órotreïa hi tac­ïotyÃtmaivÃsya karmÃtmanà hi karma karoti sa e«a pÃÇkto yaj¤a÷ pÃÇkta÷ paÓu÷ pÃÇkta÷ puru«a÷ pÃÇktamidaæ kiæ ca tadidaæ sarvamÃpnoti yadidaæ kiæ ca ya evam veda 14.4.3.[1] yatsaptÃnnÃni medhayà tapasÃjanayatpità ekamasya sÃdhÃraïam dve devÃnabhÃjayat trÅïyÃtmane'kuruta paÓubhya ekam prÃyacat tasmintsarvam prati«Âhitaæ yacca prÃïiti yacca na kasmÃttÃni na k«Åyante'dyamÃnÃni sarvadà yo vai tÃmak«itim veda so'nnamatti pratÅkena sa devÃnapigacati sa ÆrjamupajÅvatÅti ÓlokÃ÷ 14.4.3.[2] yatsaptÃnnÃni medhayà tapasÃjanayatpiteti medhayà hi tapasÃjanayatpitaikamasya sÃdhÃraïamitÅdamevÃsya tatsÃdhÃraïamannaæ yadidamadyate sa ya etadupÃste na sa pÃpmano vyÃvartate mi«raæ hyetat 14.4.3.[3] dve devÃnabhÃjayaditi hutaæ ca prahutaæ ca tasmÃddevebhyo juhvati ca pra ca juhvatyatho ÃhurdarÓapÆrïamÃsÃviti tasmÃnne«ÂiyÃjuka÷ syÃt 14.4.3.[4] paÓubhya ekam prÃyacaditi tatpaya÷ payo hyevÃgre manu«yÃÓca paÓavaÓcopajÅvanti tasmÃtkumÃraæ jÃtaæ gh­tam vaivÃgre pratilehayanti stanam vÃnudhÃpyanti 14.4.3.[5] atha vatsaæ jÃtamÃhu÷ at­ïÃda iti tasmintsarvam prati«Âhitaæ yacca prÃïiti yacca neti payasi hÅdaæ sarvam prati«Âhitaæ yacca prÃïiti yacca na 14.4.3.[6] tadyadidamÃhu÷ samvatsaram payasà juhvadapa punarm­tyuæ jayatÅti na tathà vidyÃdyadahareva juhoti tadaha÷ punarm­tyumÃpajayatyevam vidvÃntsarvaæ hi devebhyo'nnÃdyam prayacati kasmÃttÃni na k«Åyante'dyamÃnÃni sarvadeti 14.4.3.[7] puru«o và ak«iti÷ sa hÅdamannam puna÷-punarjanayate yo vai tÃmak«itim vedeti puru«o và ak«iti÷ sa hÅdamannaæ dhiyÃ-dhiyà janayate karmabhiryaddhaitanna kuryÃtk«Åyeta ha so'nnamatti pratÅkeneti mukham pratÅkam mukhenetyetatsa devÃnapigacati sa ÆrjamupajÅvatÅti praÓaæsà 14.4.3.[8] trÅïyÃtmane'kuruteti mano vÃcam prÃïaæ tÃnyÃtmane'kurutÃnyatramanà abhÆvaæ nÃdarÓamanyatramanà abhÆvaæ nÃÓrau«amiti manasà hyeva paÓyati manasà ӭïoti 14.4.3.[9] kÃma÷ saÇkalpo vicikitsà ÓraddhÃÓraddhà dh­tiradh­tirhrÅrdhÅrbhÅrityetatsarvam mana eva tasmÃdapi p­«Âhata upasp­«Âo manasà vijÃnÃti 14.4.3.[10] ya÷ kaÓca Óabdo vÃgeva sai«Ã hyantamÃyattai«Ã hi na prÃïo'pÃno vyÃna udÃna÷ samÃno'na ityetatsarvam prÃïa evaitanmanyo và ayamÃtmà vÃÇmayo manomaya÷ prÃïamaya÷ 14.4.3.[11] trayo lokà eta eva vÃgevÃyaæ loko mano'ntarik«aloka÷ prÃïo'sau loka÷ 14.4.3.[12] trayo vedà eta eva vÃgevargvedo mano yajurveda÷ prÃïa÷ sÃmaveda÷ 14.4.3.[13] devÃ÷ pitaro manu«yà eta eva vÃgeva devà mana÷ pitara÷ prÃïo manu«yÃ÷ 14.4.3.[14] pità mÃtà prajaita eva mana eva pità vÃÇgmÃtà prÃïa÷ prajà 14.4.3.[15] vij¤Ãtam vijij¤Ãsyam avij¤Ãtameta eva yatkiæ ca vij¤Ãtam vÃcastadrÆpam vÃgghi vij¤Ãtà vÃgenaæ tadbhÆtvÃvati 14.4.3.[16] yatkiæ ca vijij¤Ãsyam manastadrÆpam mano hi vijij¤Ãsyam mana eva tadbhÆtvÃvati 14.4.3.[17] yatkiæ cÃvij¤Ãtam prÃïasya tadrÆpam prÃïo hyavij¤Ãta÷ prÃïa eva tadbhÆtvÃvati 14.4.3.[18] tasyai vÃca÷ p­thivÅ ÓarÅram jyotÅ rÆpamayamagnistadyÃvatyeva vÃktÃvatÅ p­thivÅ tÃvÃnayamagni÷ 14.4.3.[19] athaitasya manaso dyau÷ ÓarÅraæ jyotÅ rÆpamasÃvÃdityastadyÃvadeva manastÃvatÅ dyaustÃvÃnasÃvÃdityastau mithunaæ samaitÃæ tata÷ prÃïo'jÃyata sa indra÷ sa e«o'sapatno dvitÅyo vai sapatno nÃsya sapatno bhavati ya evam veda 14.4.3.[20] athaitasya prÃïasyÃpa÷ ÓarÅraæ jyotÅ rÆpamasau candrastadyÃvà neva prÃïastÃvatya ÃpastÃvÃnasau candra÷ 14.4.3.[21] ta ete sarva eva samÃ÷ sarve'nantÃ÷ sa yo haitÃnantavata upÃste'ntavataæ sa lokaæ jayatyatha yo haitÃnanantÃnupÃste'nantaæ sa lokaæ jayati 14.4.3.[22] sa e«a saævatsara÷ prajÃpati÷ «o¬aÓakalastasya rÃtraya eva pa¤cadaÓa kalà dhruvaivÃsya «o¬aÓÅ kalà sa rÃtribhirevà ca pÆryate'pa ca k«Åyate so'mÃvÃsyÃæ rÃtrimetayà «o¬aÓyà kalayà sarvamidam prÃïabh­danupraviÓya tata÷ prÃtarjÃyate tasmÃdetÃæ rÃtrim prÃïabh­ta÷ prÃïaæ na vicindyÃdapi k­kalÃsasyaitasyà eva devatÃyà apacityai 14.4.3.[23] yo vai sa saævatsara÷ prajÃpati÷ «o¬aÓakalo'yameva sa yo'yamevaævitpuru«astasya vittameva pa¤cadaÓa kalà ÃtmaivÃsya «o¬aÓÅ kalà sa vittenaivà ca pÆryate'pa ca k«Åyate tadetannabhyaæ yadayamÃtmà pradhirvittaæ tasmÃdyadyapi sarvajyÃniæ jÅyata Ãtmanà cejjÅvati pradhinÃgÃdityÃhu÷ 14.4.3.[24] atha trayo vÃva lokÃ÷ manu«yaloka÷ pit­loko devaloka iti so'yam manu«yaloka÷ putreïaiva jayyo nÃnyena karmaïà pit­loko vidyayà devaloko devaloko vai lokÃnÃæ Óre«ÂhastasmÃdvidyÃm praÓaæsanti 14.4.3.[25] athÃta÷ sampratti÷ yadà prai«yanmanyate'tha putramÃha tvam brahma tvaæ yaj¤astvaæ loka iti sa putra÷ pratyÃhÃham brahmÃhaæ yaj¤o'haæ loka iti 14.4.3.[26] yadvai kiæ cÃnÆktam tasya sarvasya brahmetyekatà ye vai ke ca yaj¤Ãste«Ãæ sarve«Ãæ yaj¤a ityekatà ye vai ke ca lokÃste«Ãæ sarve«Ãæ loka ityekataitÃvadvà idaæ sarvametanmà sarvaæ sannayamito bhunajaditi tasmÃtputramanuÓi«Âaæ lokyamÃhustasmÃdenamanuÓÃsati sa yadaivaævidasmÃllokÃtpraityathaibhireva prÃïai÷ saha putramÃviÓati sa yadyanena kiæcidak«ïayÃk­tam bhavati tasmÃdenaæ sarvasmÃtputro mu¤cati tasmÃtputro nÃma sa putreïaivÃsmiæloke pratiti«Âhatyathainamete daivÃ÷ prÃïà am­tà ÃviÓanti 14.4.3.[27] p­thivyai cainamagneÓca daivÅ vÃgÃviÓati sà vai daivÅ vÃgyayà yadyadeva vadati tattadbhavati 14.4.3.[28] divaÓcainamÃdityÃcca daivam mana ÃviÓati tadvai daivam mano yenÃnandyeva bhavatyatho na Óocati 14.4.3.[29] adbhyaÓcainaæ candramasaÓca daiva÷ prÃïa ÃviÓati sa vai daiva÷ prÃïo ya÷ saæcaraæÓcÃsaæcaraæÓca na vyathate'tho na riÓyati sa e«a evaævitsarve«Ãm bhÆtÃnÃmÃtmà bhavati yathai«Ã devataivaæ sa yathaitÃæ devatÃæ sarvÃïi bhÆtÃnyavantyevaæ haivaævidaæ sarvÃïi bhÆtÃnyavanti yadu kiæ cemÃ÷ prajÃ÷ ÓocantyamaivÃsÃæ tadbhavati puïyamevÃmuæ gacati na ha vai devÃnpÃpaæ gacati 14.4.3.[30] athÃto vratamÅmÃæsà prajÃpatirha karmÃïi sas­je tÃni s­«ÂÃnyanyo'nyenÃspardhanta vadi«yÃmyevÃhamiti vÃgdadhre drak«yÃmyahamiti cak«u÷ Óro«yÃmyahamiti ÓrotramevamanyÃni karmÃïi yathÃkarma 14.4.3.[31] tÃni m­tyu÷ Óramo bhÆtvopayeme tÃnyÃpnottÃnyÃptvà m­tyuravÃrunddha tasmÃcrÃmyatyeva vÃkÓrÃmyati cak«u÷ ÓrÃmyati Órotramathemameva nÃpnodyo'yam madhyama÷ prÃïa÷ 14.4.3.[32] tÃni j¤Ãtuæ dadhrire 'yaæ vai na÷ Óre«Âho ya÷ saæcaraæÓcÃsaæcaraæÓca na vyathate'tho na ri«yati hantÃsyaiva sarve rÆpam bhavÃmeti ta etasyaiva sarve rÆpamabhavaæstasmÃdeta etenÃkhyÃyante prÃïà iti tena ha vÃva tatkulamÃkhyÃyate yasminkule bhavati ya evaæ veda ya u haivaævidà spardhate'nuÓu«ya haivÃntato mriyata ityadhyÃtmam 14.4.3.[33] athÃdhidevataæ jvali«yÃmyevÃhamityagnirdadhre tapsyÃsyahamityÃdityo bhÃsyÃmyahamiti candramà evamanyà devatà yathÃdevataæ sa yathai«Ãm prÃïÃnÃm madhyama÷ prÃïa evametÃsÃæ devatÃnÃæ vÃyurmlocanti hyanyà devatà na vÃyu÷ sai«Ãnastamità devatà yadvÃyu÷ 14.4.3.[34] athai«a Óloko bhavati yataÓcodeti sÆryo'staæ yatra ca gacatÅti prÃïÃdvà e«a udeti prÃïe'stameti taæ devÃÓcakrire dharmaæ sa evÃdya sa u Óva iti yadvà ete'murhyadhriyanta tadevÃpyadya kurvanti tasmÃdekameva vrataæ caretprÃïyÃccaivÃpÃnyÃcca nenmà pÃpmà m­tyurÃpnavaditi yadyu caretsamÃpipayi«etteno etasyai devatÃyai sÃyujyaæ salokatÃæ jayati ya evaæ veda 14.4.4.[1] trayaæ và idaæ nÃma rÆpaæ karma te«Ãæ nÃmnÃæ vÃgityetade«Ãmukthamato hi sarvÃïi nÃmÃnyutti«Âhantyetade«Ãæ sÃmaitaddhi sarvairnÃmabhi÷ samametade«Ãm brahmaitaddhi sarvÃïi nÃmÃni bibharti 14.4.4.[2] atha rÆpÃïÃm cak«urityetade«Ãmukthamato hi sarvÃïi rÆpÃïyutti«Âhantyetade«Ãæ sÃmaitaddhi sarvai rÆpai÷ samametade«Ãm brahmaitaddhi sarvÃïi rÆpÃïi bibharti 14.4.4.[3] atha karmaïÃm Ãtmetyetade«Ãmukthamato hi sarvÃïi karmÃïyutti«Âhantyetade«Ãæ sÃmaitaddhi sarvai÷ karmabhi÷ samametade«Ãm brahmaitaddhi sarvÃïi karmÃïi bibharti tadetattrayaæ sadekamayamÃtmÃtmo eka÷ sannetattrayaæ tadetadam­taæ satyena cannam prÃïo và am­taæ nÃmarÆpe satyaæ tÃbhyÃmayam prÃïaÓcanna÷ 14.5.1.[1] d­ptabÃlÃkirhÃnÆcÃno gÃrgya Ãsa sa hovÃcÃjÃtaÓatruæ kÃÓyam brahma te bravÃïÅti sa hovÃcÃjÃtaÓatru÷ sahasrametasyÃæ vÃci dadmo janako janaka iti vai janà dhÃvantÅti 14.5.1.[2] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃsÃvÃditye puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà ati«ÂhÃ÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm mÆrdhà rÃjeti và ahametamupÃsa iti sa yaetamevamupÃste'ti«ÂhÃ÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm mÆrdhà rÃjà bhavati 14.5.1.[3] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃsau candre puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà b­hanpÃï¬aravÃsÃ÷ somo rÃjeti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste'haraharha suta÷ prasuto bhavati nÃsyÃnnaæ k«Åyate 14.5.1.[4] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyaæ vidyuti puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«ÂhÃstejasvÅti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste tejasvÅ ha bhavati tejasvinÅ hÃsya prajà bhavati 14.5.1.[5] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyamÃkÃÓe puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«ÂhÃ÷ pÆrïamapravartÅti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste pÆryate prajayà paÓubhirnÃsyÃsmÃllokÃtprajodvartate 14.5.1.[6] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyaæ vÃyau puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà indro vaikuïÂho'parÃjità seneti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste ji«ïurhÃparÃji«ïurbhavatyanyatastyajÃyÅ 14.5.1.[7] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyamagnau puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà vi«Ãsahiriti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste vi«Ãsahirha bhavati vi«ÃsahirhÃsya prajà bhavati 14.5.1.[8] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyamapsu puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«ÂhÃ÷ pratirÆpa iti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste pratirÆpaæ haivainamupagacati nÃpratirÆpamatho pratirÆpo'smÃjjÃyate 14.5.1.[9] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyamÃdarÓe puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà roci«ïuriti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste roci«ïurha bhavati roci«ïurhÃsya prajà bhavatyatho yai÷ saænigacati sarvÃæstÃnatirocate 14.5.1.[10] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyaæ dik«u puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà dvitÅyo'napaga iti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste dvitÅyavÃnha bhavati nÃsmÃdgaïaÓcidyate 14.5.1.[11] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyaæ yantam paÓcÃcabdo'nÆdaityetamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà asuriti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste sarvaæ haivÃsmiæloka Ãyureti nainam purà kÃlÃtprÃïo jahÃti 14.5.1.[12] sa hovÃca gÃrgyo ya evÃyaæ cÃyÃmaya÷ puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà m­tyuriti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃste sarvaæ haivÃsmiæloka Ãyureti nainam purà kÃlÃnm­tyurÃgacati 14.5.1.[13] sa hovÃca gÃrgyo yaÓcÃyamÃtmani puru«a etamevÃham brahmopÃsa iti sa hovÃcÃjÃtaÓatrurmà maitasmintsaævadi«Âhà ÃtmanvÅti và ahametamupÃsa iti sa ya etamevamupÃsta ÃtmanvÅ ha bhavatyÃtmanvinÅ hÃsya prajà bhavati sa ha tÆ«ïÅmÃsa gÃrgya÷ 14.5.1.[14] sa hovÃcÃjÃtaÓatru÷ etÃvannÆ3ityetÃvaddhÅti naitÃvatà viditam bhavatÅti sa hovÃca gÃrgya upa tvÃyÃnÅti 14.5.1.[15] sa hovÃcÃjÃtaÓatru÷ pratilomaæ vai tadyadbrÃhmaïa÷ k«atriyamupeyÃdbrahma me vak«yatÅti vyeva tvà j¤apayi«yÃmÅti tam pÃïÃvÃdÃyottasthau tau ha puru«aæ suptamÃjagmatustametairnÃmabhirÃmantrayÃæ cakre b­hanpÃï¬aravÃsa÷ soma rÃjanniti sa nottasthau tam pÃïinÃpe«am bodhayÃæ cakÃra sa hottasthau 14.5.1.[16] sa hovÃcÃjÃtaÓatru÷ yatrai«a etatsupto'bhÆdya e«a vij¤Ãnamaya÷ puru«a÷ kvai«a tadÃbhÆtkuta etadÃgÃditi tadu ha na mene gÃrgya÷ 14.5.1.[17] sa hovÃcÃjÃtaÓatru÷ yatrai«a etatsupto'bhÆdya e«a vij¤Ãnamaya÷ puru«astade«Ãm prÃïÃnÃæ vij¤Ãnena vij¤ÃnamÃdÃya ya e«o'ntarh­daya ÃkÃÓastasmi¤ceti 14.5.1.[18] tÃni yadà g­hïÃti atha haitatpuru«a÷ svapiti nÃma tadg­hÅta eva prÃïo bhavati g­hÅtà vÃgg­hÅtaæ cak«urg­hÅtaæ Órotraæ g­hÅtam mana÷ 14.5.1.[19] sa yatraitatsvapnyayà carati te hÃsya lokÃstaduteva mahÃrÃjo bhavatyuteva mahÃbrÃhmaïa utevoccÃvacaæ nigacati 14.5.1.[20] sa yathà mahÃrÃjo jÃnapadÃng­hÅtvà sve janapade yathÃkÃmam parivartetaivamevai«a etatprÃïÃng­hÅtvà sve ÓarÅre yathÃkÃmam parivartate 14.5.1.[21] atha yadà su«upto bhavati yadà na kasya cana veda hità nÃma nìyo dvÃsaptati÷ sahasrÃïi h­dayÃtpurÅtatamabhiprati«Âhante tÃbhi÷ pratyavas­pya purÅtati Óete 14.5.1.[22] sa yathà kumÃro và mahÃbrÃhmaïo và 'tighnÅmÃnandasya gatvà ÓayÅtaivamevai«a etacete 14.5.1.[23] sa yathorïavÃbhistantunoccaret yathÃgne÷ k«udrà vi«phuliÇgà vyuccarantyevamevÃsmÃdÃtmana÷ sarve prÃïÃ÷ sarve lokÃ÷ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃni sarva eta ÃtmÃno vyuccaranti tasyopani«atsatyasya satyamiti prÃïà vai satyaæ te«Ãme«a satyam 14.5.2.[1] yo ha vai ÓiÓuæ sÃdhanaæ sapratyÃdhÃnaæ sasthÆïaæ sadÃmaæ veda sapta ha dvi«ato bhrÃt­vyÃnavaruïaddhi 14.5.2.[2] ayaæ vÃva ÓiÓuryo'yam madhyama÷ prÃïa÷ tasyedamevÃdhÃnamidam pratyÃdhÃnam prÃïa sthÆïÃnnaæ dÃma tametÃ÷ saptÃk«itaya upati«Âhante 14.5.2.[3] tadyà imà ak«aælohinyo rÃjaya÷ tÃbhirenaæ rudro'nvÃyatto'tha yà ak«annÃpastÃbhi÷ parjanyo yà kanÅnakà tayÃdityo yacuklaæ tenÃgniryatk­«ïaæ tenendro'dharayainaæ vartanyà p­thivyanvÃyattà dyauruttarayà nÃsyÃnnaæ k«Åyate ya evaæ veda 14.5.2.[4] tade«a Óloko bhavati arvÃgbilaÓcamasa ÆrdhvabudhnastasminyaÓo nihitaæ viÓvarÆpam tasyÃsata ­«aya÷ sapta tÅre vÃga«ÂamÅ brahmaïà saævidÃneti 14.5.2.[5] arvÃgbilaÓcamasa Ærdhvabudhna iti idaæ tacira e«a hyarvÃgbilaÓcamasa ÆrdhvabudhnastasminyaÓo nihitaæ viÓvarÆpamiti prÃïà vai yaÓo nihitaæ viÓvarÆpam prÃïÃnetadÃha tasyÃsata ­«aya÷ sapta tÅra iti prÃïà và ­«aya÷ prÃïÃnetadÃha vÃga«ÂamÅ brahmaïà saævidÃneti vÃgghya«ÂamÅ brahmaïà saævitte 14.5.2.[6] imÃveva gotamabharadvÃjau ayameva gotamo'yam bharadvÃja imÃveva viÓvÃmitrajamadagnÅ ayameva viÓvÃmitro'yaæ jamadagnirimÃveva vasa«ÂhikaÓyapÃvayameva vasi«Âho'yaæ kaÓyapo vÃgevÃtrirvÃcà hyannamadyate'ttirha vai nÃmaitadyadatririti sarvasyÃttà bhavati sarvamasyÃnnam bhavati ya evaæ veda 14.5.3.[1] dve vÃva brahmaïo rÆpe mÆrtaæ caivÃmÆrtaæ ca martyaæ cÃm­taæ ca sthitaæ ca yacca sacca tyaæ ca 14.5.3.[2] tadetanmÆrtam yadanyadvÃyoÓcÃntarik«Ãccaitanmartyametatsthitametatsat 14.5.3.[3] tasyaitasya mÆrtasyaitasya martyasyaitasya sthitasyaitasya sata e«a raso ya e«a tapati sato hye«a rasa÷ 14.5.3.[4] athÃmÆrtam vÃyuÓcÃntarik«aæ caitadam­tametadyadetattyam 14.5.3.[5] tasyaitasyÃmÆrtasya etasyÃm­tasyaitasya yata etasya tyasyai«a raso ya e«a etasminmaï¬ale puru«astyasya hye«a rasa ityadhidevatam 14.5.3.[6] athÃdhyÃtmam idameva mÆrtaæ yadanyatprÃïÃcca yaÓcÃyamantarÃtmannÃkÃÓa etanmartyametatsthitametatsat 14.5.3.[7] tasyaitasya mÆrtasya etasya martyasyaitasya sthitasyaitasya sata e«a raso yaccak«u÷ sato hye«a rasa÷ 14.5.3.[8] athÃmÆrtam prÃïaÓca yaÓcÃyamantarÃtmannÃkÃÓa etadam­tametadyadetattyam 14.5.3.[9] tasyaitasyÃmÆrtasya etasyÃm­tasyaitasya yata etasya tyasyai«a raso yo'yaæ dak«iïe'k«anpuru«astyasya hye«a rasa÷ 14.5.3.[10] tasya haitasya puru«asya rÆpam yathà mÃhÃrajanaæ vÃso yathà pÃï¬vÃvikaæ yathendragopo yathÃgnyarciryathà puï¬arÅkaæ yathà sak­dvidyuttaæ sak­dvidyutteva ha và asya ÓrÅrbhavati ya evaæ veda 14.5.3.[11] athÃta ÃdeÓo neti neti na hyetasmÃditi netyanyatparamastyatha nÃmadheyaæ satyasya satyamiti prÃïà vai satyaæ te«Ãme«a satyam 14.5.4.[1] maitreyÅti hovÃca yÃj¤avalkya÷ udyÃsyanvà are'hamasmÃtsthÃnÃdasmi hanta te'nayà kÃtyÃyanyÃntaæ karavÃïÅti 14.5.4.[2] sa hovÃca maitreyÅ yanma iyam bhago÷ sarvà p­thivÅ vittena pÆrïà syÃtkathaæ tenÃm­tà syÃmiti neti hovÃca yÃj¤avalkyo yathaivopakaraïavatÃæ jÅvitaæ tathaiva te jÅvitaæ syÃdam­tatvasya tu nÃÓÃsti vitteneti 14.5.4.[3] sà hovÃca maitreyÅ yenÃhaæ nÃm­tà syÃæ kimahaæ tena kuryÃæ yadeva bhagavÃnveda tadeva me brÆhÅti 14.5.4.[4] sa hovÃca yÃj¤avalkya÷ priyà vatÃre na÷ satÅ priyam bhëasa ehyÃsva vyÃkhyÃsyÃmi te vyÃcak«Ãïasya tu me nididhyÃsasveti bravÅtu bhagavÃniti 14.5.4.[5] sa hovÃca yÃj¤avalkyo na và are patyu÷ kÃmÃya pati÷ priyo bhavatyÃtmanastu kÃmÃya pati÷ priyo bhavati navà are jÃyÃyai kÃmÃya jÃyà priyà bhavatyÃtmanastu kÃmÃya jÃyà priyà bhavati na và are putrÃïÃæ kÃmÃya putrÃ÷ priyà bhavantyÃtmanastu kÃmÃya putrÃ÷ priyà bhavanti na và are vittasya kÃmÃya vittam priyam bhavatyÃtmanastu kÃmÃya vittam priyam bhavati na và are brahmaïa÷ kÃmÃya brahma priyam bhavatyÃtmanastu kÃmÃya brahma priyam bhavati na và are k«atrasya kÃmÃya k«atram priyam bhavatyÃtmanastu kÃmÃya k«atram priyam bhavati na và are lokÃnÃæ kÃmÃya lokÃ÷ priyà bhavantyÃtmanastu kÃmÃya lokÃ÷ priyà bhavanti na và are devÃnÃæ kÃmÃya devÃ÷ priyà bhavantyÃtmanastu kÃmÃya devÃ÷ priyà bhavanti na và are bhÆtÃnÃæ kÃmÃya bhÆtÃni priyÃïi bhavantyÃtmanastu kÃmÃya bhÆtÃni priyÃïi bhavanti na và are sarvasya kÃmÃya sarvam priyam bhavatyÃtmanastu kÃmÃya sarvam priyam bhavatyÃtmà và are dra«Âavya÷ Órotavyo mantavyo nididhyÃsitavyo maitreyyÃtmano và are darÓanena Óravaïena matyà vij¤Ãnenedaæ sarvaæ viditam 14.5.4.[6] brahma tam parÃdÃt yo'nyatrÃtmano brahma veda k«atraæ tam parÃdÃdyo'nyatrÃtmana÷ k«atraæ veda lokÃstam parÃduryo'nyatrÃtmano lokÃnveda devÃstam parÃduryo'nyatrÃtmano devÃnveda bhÆtÃni tam parÃduryo'nyatrÃtmano bhÆtÃni veda sarvaæ tam parÃdÃdyo'nyatrÃtmana÷ sarvaæ vededam brahmedaæ k«atramime lokà ime devà imÃni bhÆtÃnÅdaæ sarvaæ yadayamÃtmà 14.5.4.[7] sa yathà dundubherhanyamÃnasya na bÃhyäcabdäcaknuyÃdgrahaïÃya dundubhestu grahaïena dundubhyÃghÃtasya và Óabdo bhavati g­hÅta÷ 14.5.4.[8] sa yathà vÅïÃyai vÃdyamÃnÃyai na bÃhyäcabdäcaknuyÃdgrahaïÃya vÅïÃyai tu grahaïena vÅïÃvÃdasya và Óabdo g­hÅta÷ 14.5.4.[9] sa yathà ÓaÇkhasya dhmÃyamÃnasya na bÃhyäcabdäcaknuyÃdgrahaïÃya ÓaÇkhasya tu grahaïena ÓaÇkhadhmasya và Óabdo g­hÅta÷ 14.5.4.[10] sa yathÃrdraidhÃgnerabhyÃhitasya p­thagdhÆmà viniÓcarantyevaæ và are'sya mahato bhÆtasya niÓvasitametadyad­gvedo yajurveda÷ sÃmavedo'tharvÃÇgirasa itihÃsa÷ purÃïaæ vidyà upani«ada÷ ÓlokÃ÷ sÆtrÃïyanuvyÃkhyÃnÃni vyÃkhyÃnÃnyasyaivaitÃni sarvÃïi niÓvasitÃni 14.5.4.[11] sa yathà sarvÃsÃmapÃæ samudra ekÃyanam evaæ sarve«Ãæ sparÓÃnÃæ tvagekÃyanamevaæ sarve«Ãæ gandhÃnÃæ nÃsike ekÃyanamevaæ sarve«Ãæ rasÃnÃæ jihvaikÃyanamevaæ sarve«Ãæ rÆpÃïÃæ cak«urekÃyanamevaæ sarve«Ãæ ÓabdÃnÃæ ÓrotramekÃyanamevaæ sarve«Ãæ saækalpÃnÃm mana ekÃyanamevaæ sarve«Ãæ vedÃnÃæ h­dayamekÃyanamevaæ sarve«Ãæ karmaïÃæ hastÃvekÃyanamevaæ sarve«ÃmadhvanÃæ pÃdÃvekÃyanamevaæ sarve«ÃmÃnandÃnandÃnÃmupastha ekÃyanamevaæ sarve«Ãæ visargÃïÃm pÃyurekÃyanamevaæ sarvÃsÃæ vidyÃnÃæ vÃgekÃyanam 14.5.4.[12] sa yathà saindhavakhilya÷ udake prÃsta udakamevÃnuvilÅyeta nÃhÃsyodgrahaïÃyeva syÃdyato-yatastvÃdadÅta lavaïamevaivaæ và ara idam mahadbhÆtamanantamapÃraæ vij¤Ãnaghana evaitebhyo bhÆtebhya÷ samutthÃya tÃnyevÃnuvinaÓyati na pretya saæj¤ÃstÅtyare bravÅmÅti hovÃca yÃj¤avalkya÷ 14.5.4.[13] sà hovÃca maitreyÅ atraiva mà bhagavÃnamÆmuhanna pretya saæj¤ÃstÅti 14.5.4.[14] sa hovÃca yÃj¤avalkyo na và are ham moham bravÅmyalaæ và ara idaæ vij¤ÃnÃya 14.5.4.[15] yatra hi dvaitamiva bhavati taditara itaram paÓyati taditara itaraæ jighrati taditara itaramabhivadati taditara itaraæ Ó­ïoti taditara itaram manute taditara itaraæ vijÃnÃti 14.5.4.[16] yatra tvasya sarvamÃtmaivÃbhÆt tatkena kam paÓyettatkena kaæ jighrettatkena kamabhivadettatkena kaæ Ó­ïuyÃttatkena kam manvÅta tatkena kaæ vijÃnÅyÃdyenedaæ sarvaæ vijÃnÃti taæ kena vijÃnÅyÃdvij¤ÃtÃramare kena vijÃnÅyÃditi 14.5.5.[1] iyam p­thivÅ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasyai p­thivyai sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasyÃm p­thivyÃæ tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ ÓÃrÅrastejomayo'm­tamaya÷ puru«o'yameva sa yo'yamÃtmedamam­tamidam brahmedaæ sarvam 14.5.5.[2] imà Ãpa÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvÃsÃmapÃæ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamÃsvapsu tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ raitasastejomayo'm­ta> 14.5.5.[3] ayamagni÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasyÃgne÷ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasminnagnau tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ vÃÇmayastejomayo'm­ta> 14.5.5.[4] ayamÃkÃÓa÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasyÃkÃÓasya sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasminnÃkÃÓe tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ h­dyÃkÃÓastejomayo'm­ta> 14.5.5.[5] ayaæ vÃyu÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasya vÃyo÷ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasminvÃyau tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmam prÃïastejomayo'm­ta> 14.5.5.[6] ayamÃditya÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasyÃdityasya sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasminnÃditye tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ cak«u«astejomayo'm­ta> 14.5.5.[7] ayaæ candra÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasya candrasya sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasmiæÓcandre tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmam mÃnasastejomayo'm­ta> 14.5.5.[8] imà diÓa÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvÃsÃæ diÓÃæ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamÃsu dik«u tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ Órautra÷ prÃtiÓrutkastejomayo'm­ta> 14.5.5.[9] iyaæ vidyut sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasyai vidyuta÷ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasyÃæ vidyuti tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ taijasastejomayo'm­ta> 14.5.5.[10] ayaæ stanayitnu÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasya stanayitno÷ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasmintstanayitnau tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ ÓÃbda÷ sauvarastejomayo'm­ta> 14.5.5.[11] ayaæ dharma÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasya dharmasya sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasmindharme tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ dhÃrmastejomayo'm­ta> 14.5.5.[12] idaæ satyaæ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasya satyasya sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasmintsatye tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmaæ sÃtyastejomayo'm­ta> 14.5.5.[13] idam mÃnu«am sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasya mÃnu«asya sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasminmÃnu«e tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamadhyÃtmam mÃnu«astejomayo'm­ta> 14.5.5.[14] ayamÃtmà sarve«Ãm bhÆtÃnÃm madhvasyÃtmana÷ sarvÃïi bhÆtÃni madhu yaÓcÃyamasminnÃtmani tejomayo'm­tamaya÷ puru«o yaÓcÃyamÃtmà tejomayo'm­tamaya÷ puru«o'yameva sa yo'yamÃtmedamam­tamidam brahmedam sarvam 14.5.5.[15] sa và ayamÃtmà sarve«Ãm bhÆtÃnÃmadhipati÷ sarve«Ãm bhÆtÃnÃæ rÃjà tadyathà rathanÃbhau ca rathanemau cÃrÃ÷ sarve samarpità evamevÃsminnÃtmani sarve prÃïÃ÷ sarve lokÃ÷ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃni sarvaæ eta ÃtmÃna÷ samarpitÃ÷ 14.5.5.[16] idaæ vai tanmadhu dadhyaÇÇÃtharvaïo'ÓvibhyÃmuvÃca tadetad­«i÷ paÓyannavocat tadvÃæ narà sanaye daæsa ugramÃvi«k­ïomi tanyaturna v­«Âiæ dadhyaÇ ha yanmadhvÃtharvaïo vÃmaÓvasya ÓÅr«ïà pra yadÅmuvÃceti 14.5.5.[17] idaæ vai tanmadhu dadhyaÇÇÃtharvaïo'ÓvibhyÃmuvÃca tadetad­«i÷ paÓyannavocat ÃtharvaïÃyÃÓvinà dadhÅce'Óvyaæ Óira÷ pratyairayatam sa vÃm madhu pravocad­tÃyantvëÂraæ yaddasrÃvapikak«yaæ vÃmiti 14.5.5.[18] idaæ vai tanmadhu dadhyaÇÇÃtharvaïo'ÓvibhyÃmuvÃca tadetad­«i÷ paÓyannavocat puraÓcakre dvipada÷ puraÓcakre catu«pada÷ pura÷ sa pak«Å bhÆtvà pura÷ puru«a Ãvi«aditi sa và ayam puru«a÷ sarvÃsu pÆr«u puriÓayo nainena kiæ canÃnÃv­taæ nainena kiæ canÃsaæv­tam 14.5.5.[19] idaæ vai tanmadhu dadhyaÇÇÃtharvaïo'­=vibhyÃmuvÃca tadetad­«i÷ paÓyannavocat rÆpaærÆpam pratirÆpo babhÆva tadasya rÆpam praticak«aïÃya indro mÃyÃbhi÷ pururÆpa Åyate yuktà hyasya haraya÷ Óatà daÓetyayaæ vai harayo'yaæ vai daÓa ca sahasrÃïi bahÆni cÃnantÃni ca tadetadbrahmÃpÆrvamanaparamabÃhya mayamÃtmà brahma sarvÃnubhÆrityanuÓÃvsanam 14.5.5.[20] atha vaæÓa÷ tadidaæ vayaæ ÓaurpaïÃyyÃcaurpaïÃyyo gautamÃdgautamo vÃtsyÃdvÃtsyo vÃtsyÃcca pÃrÃÓaryÃcca pÃrÃÓarya÷ sÃæk­tyÃcca bhÃradvÃjÃcca bhÃradvÃja audavÃheÓca ÓÃï¬ilyÃcca ÓÃï¬ilyo vaijavÃpÃcca gautamÃcca gautamo vaijavÃpÃyanÃcca vai«ÂapureyÃcca vai«Âapureya÷ ÓÃï¬ilyÃcca rauhiïÃyanÃcca rauhiïÃyana÷ ÓaunakÃccÃtreyÃcca raibhyÃcca raibhya÷ pautimëyÃyaïÃcca kauï¬inyÃyanÃcca kauï¬inyÃyana÷ kauï¬inyÃtkauï¬inya÷ kauï¬inyÃtkauï¬inya÷ kauï¬inyÃccÃgniveÓyÃcca 14.5.5.[21] ÃgniveÓya÷ saitavÃt saitava÷ pÃrÃÓaryÃtpÃrÃÓaryo jÃtÆkÃrïyÃjjÃtÆkarïyo bhÃradvÃjÃdbhÃradvÃjo bhÃradvÃjÃccÃsurÃyaïÃcca gautamÃcca gautamo bhÃradvÃjÃdbhÃradvÃjo vaijavÃpÃyanÃdvaijavÃpÃyana÷ kauÓikÃyane÷ kauÓikÃyanirgh­takauÓikÃdgh­takauÓika÷ pÃrÃÓaryÃyaïÃtpÃrÃÓaryÃyaïa÷ pÃrÃÓaryÃtpÃrÃÓaryo jÃtÆkarïyÃjjÃtÆkarïyo bhÃradvÃjÃdbhÃradvÃjo bhÃradvÃjÃccÃsurÃyaïÃcca yÃskÃccÃsurÃyaïastraivaïestraivaïiraupajandhaneraupajandhanirÃsurerÃsurirbhÃrad vÃjà dbhÃradvÃja ÃtreyÃt 14.5.5.[22] Ãtreyo mÃïÂe÷ mÃïÂirgautamÃdgautamo gautamÃdgautamo vÃtsyÃdvÃtsya÷ ÓÃï¬ilyÃcÃï¬ilya÷ kaiÓoryÃtkÃpyÃtkaiÓorya÷ kÃpya÷ kumÃrahÃritÃtkumÃrahÃrito gÃlavÃdgÃlavo vidarbhÅkauï¬inyÃdvidarbhÅkauï¬inyo vatsanapÃto bÃbhravÃdvatsanapÃdbÃbhrava÷ patha÷ saubharÃtpanthÃ÷ saubharo'yÃsyÃdÃÇgirasÃdayÃsya ÃÇgirasa ÃbhÆtestvëÂrÃdÃbhÆtistvëÂro viÓvarÆpÃttvëÂrÃdviÓvarÆpastvëÂro'ÓvibhyÃmaÓvinau dadhÅca ÃtharvaïÃddadhyaÇÇÃtharvaïo'tharvaïo daivÃdatharvà daivo m­tyo÷ prÃdhvaæsanÃnm­tyu÷ prÃdhvaæsana÷ pradhvaæsanÃtpradhvaæsana ekar«erekar«iviprajitterviprajittirvya«Âervya«Âi÷ sanÃro÷ sanÃru÷ sanÃtanÃtsanÃtana÷ sanagÃtsanaga÷ parame«Âhina÷ parame«ÂhÅ brahmaïo brahma svayambhu brahmaïe nama÷ 14.6.1.[1] janako ha vaideho bahudak«iïena yaj¤eneje tatra ha kurupa¤cÃlÃnÃm brÃhmaïà abhisametà babhÆvustasya ha janakasya vaidehasya vijij¤Ãsà babhÆva ka÷ svide«Ãm brÃhmaïÃnÃmanÆcÃnatama iti 14.6.1.[2] sa ha gavÃæ sahasramavarurodha daÓa-daÓa pÃdà ekaikasyÃ÷ Ó­ÇgayorÃbaddhà babhÆvustÃnhovÃca brÃhmaïà bhagavanto yo vo brahmi«Âha÷ sa età gà udajatÃmiti te ha brÃhmaïà na dadh­«u÷ 14.6.1.[3] atha ha yÃj¤avalkya÷ svameva brahmacÃriïamuvÃcaitÃ÷ saumyodaja sÃmaÓravÃ3 iti tà hodÃcakÃra te ha brÃhmaïÃÓcukrudhu÷ kathaæ nu no brahmi«Âho bruvÅteti 14.6.1.[4] atha ha janakasya vaide hasya hotÃÓvalo babhÆva sa hainam papraca tvaæ nu khalu no yÃj¤avalkya brahmi«Âho'sÅ3 iti sa hovÃca namo vayam brahmi«ÂhÃya kurmo gokÃmà eva vayaæ sma iti taæ ha tata eva pra«Âuæ dadhre hotÃÓvala÷ 14.6.1.[5] yÃj¤avalkyeti hovÃca yadidaæ sarvam m­tyunÃptaæ sarvam m­tyunÃbhipannaæ kena yajamÃno m­tyorÃptimatimucyata iti hotrartvijÃgninà vÃcà vÃgvai yaj¤asya hovtà tadyeyaæ vÃk«o'yamagni÷ sa hotà sà mukti÷ sÃtimukti÷ 14.6.1.[6] yÃj¤avalkyeti hovÃca yadidaæ sarvamahorÃtrÃbhyÃmÃptaæ sarvamahorÃtrÃbhyÃmabhipannaæ kena yajamÃno'horÃtrayorÃptimatimucyata ityadhvaryuïartvijà cak«u«Ãdityena cak«urvai yaj¤asyÃdhvaryustadyadidaæ cak«u÷ so'sÃvÃditya÷ so'dhvaryu÷ sà mukti÷ sÃtimukti÷ 14.6.1.[7] yÃj¤avalkyeti hovÃca yadidaæ sarvam pÆrvapak«Ãparapak«ÃbhyÃmÃptaæ sarvam pÆrvapak«Ãparapak«ÃbhyÃmabhipannaæ kena yajamÃna÷ pÆrvapak«Ãparapak«ayorÃptimatimucyata iti brahmaïartvijà manasà candreïa mano vai yaj¤asya brahmà tadyadidam mana÷ so'sau candra÷ sa brahmà sà mukti÷ sÃtimukti÷ 14.6.1.[8] yÃj¤avalkyeti hovÃca yadidamantarik«amanÃrambaïamivÃtha kenÃkrameïa yajamÃna÷ svargaæ lokamÃkramata ityudgÃtrartvijà vÃyunà prÃïena prÃïo vai yaj¤asyodgÃtà tadyo'yam prÃïa sa vÃyu÷ sa udgÃtà sà mukti÷ sÃtimuktirityatimok«Ã atha sampada÷ 14.6.1.[9] yÃj¤avalkyeti hovÃca katibhirayamadyargbhirhotÃsminyaj¤e kari«yatÅti tis­bhiriti katamÃstÃstisra iti puro'nuvÃkyà ca yÃjyà ca Óasyaiva t­tÅyà kiæ tÃbhirjayatÅti p­thivilokameva puro'nuvÃkyayà jayatyantarik«alokaæ yÃjyayà dyaurlokaæ Óasyayà 14.6.1.[10] yÃj¤avalkyeti hovÃca katyayamadyÃdhvaryurasminyaj¤a ÃhutÅrho«yatÅti tisra iti katamÃstÃstisra iti yà hutà ujjvalanti yà hutà atinedanti yà hutà adhiÓerate kiæ tÃbhirjayatÅti yà hutà ujjvalanti devalokameva tÃbhirjayati dÅpyata iva hi devaloko yà hutà atinedanti manu«yalokameva tÃbhirjayatyatÅva hi manu«yaloko yà hutà adhiÓerate pit­lokameva tÃbhirjayatyadha iva hi pit­loka÷ 14.6.1.[11] yÃj¤avalkyeti hovÃca katibhirayamadya brahmà yaj¤aæ dak«iïato devatÃbhirgopÃyi«yatÅtyekayeti katamà saiketi mana evetyanantaæ vai mano'nantà viÓve devà anantameva sa tena lokaæ jayati 14.6.1.[12] yÃj¤avalkyeti hovÃca katyayamadyodgÃtÃsminyaj¤e stotriyà sto«yatÅti tisra iti katamÃstÃstisra iti puro'nuvÃkyà ca yÃjyà ca Óasyaiva t­tÅyÃdhidevatamathÃdhyÃtmaæ katamÃstà yà adhyÃtmamiti prÃïa eva puronuvÃkyÃpÃno yÃjyà vyÃna÷ Óasyà kiæ tÃbhirjayatÅti yatkiæ cedam prÃïabh­diti tato ha hotÃÓvala upararÃma 14.6.2.[1] atha hainaæ jÃratkÃrava ÃrtabhÃga÷ papraca yÃj¤avalkyeti hovÃca kati grahÃ÷ katyatigrahà itya«Âau grahà a«ÂÃvatigrahà ye te'«Âau grahà a«ÂÃvatigrahÃ÷ katame ta iti 14.6.2.[2] prÃïo vai graha÷ so'pÃnenÃtigraheïa g­hÅto'pÃnena hi gandhÃnjighrati 14.6.2.[3] jihvà vai graha÷ sa rasenÃtigraheïa g­hÅto jihvayà hi rasÃnvijÃnÃti 14.6.2.[4] vÃgvai graha÷ sa nÃmnÃtigraheïa g­hÅto vÃcà hi nÃmÃnyabhivadati 14.6.2.[5] cak«urvai graha÷ sa rÆpeïÃtigraheïa g­hÅtaÓcak«u«Ã hi rÆpÃïi paÓyati 14.6.2.[6] Órotraæ vai graha÷ sa ÓabdenÃtigraheïa g­hÅta÷ Órotreïa hi Óabdäc­ïoti 14.6.2.[7] mano vai graha÷ sa kÃmenÃtigraheïa g­hÅto manasà hi kÃmÃnkÃmayate 14.6.2.[8] hastau vai graha÷ sa karmaïÃtigraheïa g­hÅto hastÃbhyÃæ hi karma karoti 14.6.2.[9] tvagvai graha÷ sa sparÓenÃtigraheïa g­hÅtastvacà hi sparÓÃnvedayata itya«Âau grahà a«ÂÃvatigrahÃ÷ 14.6.2.[10] yÃj¤avalkyeti hovÃca yadidaæ sarvam m­tyorannaæ kà svitsà devatà yasyà m­tyurannamityagnirvai m­tyu÷ so'pÃmannamapa punarm­tyuæ jayati 14.6.2.[11] yÃj¤avalkyeti hovÃca yatrÃyam puru«o mriyate kimenaæ na jahÃtÅti nÃmetyanantaæ vai nÃmÃnantà viÓve devà anantameva sa tena lokaæ jayati eva sa tena lokaæ jayati 14.6.2.[12] yÃj¤avalkyeti hovÃca yatrÃyam puru«o mriyata udasmÃtprÃïÃ÷ krÃmantyÃho neti neti hovÃca yÃj¤avalkyo'traiva samavanÅyante sa ucvayatyÃdhmÃyatyÃdhmÃto m­ta÷ Óete 14.6.2.[13] yÃj¤avalkyeti hovÃca yatrÃsya puru«asya m­tasyÃgniæ vÃgapyeti vÃtam prÃïaÓcak«urÃdityam manaÓcandraæ diÓa÷ Órotram p­thivÅæ ÓarÅramÃkÃÓamÃtmau«adhÅrlomÃni vanaspatÅnkeÓà apsu lohitaæ ca retaÓca nidhÅyate kvÃyaæ tadà puru«o bhavatÅtyÃhara saumya hastam 14.6.2.[14] ÃrtabhÃgeti hovÃca Ãvamevaitadvedi«yÃvo na nÃvetatsajana iti tau hotkrasya mantrayÃæ cakratustau ha yadÆcatu÷ karma haiva tadÆcaturatha ha yatpraÓaÓaæsatu÷ karma haiva tatpraÓaÓaæsatu÷ puïyo vai puïyena karmaïà bhavati pÃpa÷ pÃpeneti tato ha jÃratkÃrava ÃrtabhÃga upararÃma 14.6.3.[1] atha hainam bhujyurlÃhyÃyani÷ papraca yÃj¤avalkyeti hovÃca madre«u carakÃ÷ paryavrajÃma te eta¤calasya kÃpyasya g­hÃnaima tasyÃsÅdduhità gandharvag­hÅtà tamap­cÃma ko'sÅti so'bravÅtsudhanvÃÇgirasa iti taæ yadà lokÃnÃmantÃnap­cÃmÃthaitamabrÆma kva pÃrik«ità abhavankva pÃrik«ità abhavanniti tattvà p­cÃmi yÃj¤avalkya kva pÃrik«ità abhavanniti 14.6.3.[2] sa hovÃca uvÃca vai sa tadagacanvai te tatra yatrÃÓvamedhayÃjino gacantÅti kva nvaÓvamedhayÃjino gacantÅti dvÃtriæÓataæ vai devarathÃhnÆyÃnyayaæ lokastaæ samantaæ lokaæ dvistÃvatp­thivÅ paryeti tÃm p­thivÅæ dvistÃvatsamudra÷ paryeti tadyÃvatÅ k«urasya dhÃrà yÃvadvà mak«ikÃyÃ÷ patraæ tÃvÃnantareïÃkÃÓastÃnindra÷ suparïo bhÆtvà vÃyave prÃyacattÃnvÃyurÃtmani dhitvà tatrÃgamayadyatra pÃrik«ità abhavannityevamiva vai sa vÃyumeva praÓaÓaæsa tasmÃdvÃyureva vya«ÂirvÃyu÷ sama«Âirapa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti ya evaæ veda tato ha bhujyurlÃhyÃyanirupararÃma 14.6.4. atha hainaæ kaho¬a÷ kau«Åtakeya÷ papraca yÃj¤avalkyeti hovÃca yatsÃk«Ãdaparok«Ãdbrahma ya Ãtmà sarvÃntarastam me vyÃcak«vetye«a ta Ãtmà sarvÃntara÷ katamo yÃj¤avalkya sarvÃntaro yo'«anÃyÃpipÃse Óokam mohaæ jarÃm m­tyumatyetyetaæ vai tamÃtmÃnaæ viditvà brÃhmaïÃ÷ putrai«aïÃyÃÓca vittai«aïÃyÃÓca lokai«aïÃyÃÓca vyutthÃyÃtha bhik«Ãcaryaæ caranti yà hyeva putrai«aïà sà vittai«aïà yà vittai«aïà sà lokai«aïobhe hyete e«aïe eva bhavatastasmÃtpaï¬ita÷ pÃï¬ityaæ nirvidya bÃlyena ti«ÂhÃsedbÃlyaæ ca pÃï¬ityaæ ca nirvidyÃtha muniramaunaæ ca maunaæ ca nirvidyÃtha brÃhmaïa÷ sa brÃhmaïa÷ kena syÃdyena syÃttened­Óa eva bhavati ya evaæ veda tato ha kaho¬a÷ kau«Åtakeya upararÃma 14.6.5 atha hainamu«astaÓcÃkrÃyaïa÷ papraca yÃj¤avalkyeti hovÃca yatsÃk«Ãdaparok«Ãdbrahma ya Ãtmà sarvÃntarastam me vyÃcak«vetye«a ta Ãtmà sarvÃntara÷ katamo yÃj¤avalkya sarvÃntaro ya÷ prÃïena prÃïiti sa ta Ãtmà sarvÃntaro yo'pÃnenÃpÃniti sa ta Ãtmà sarvÃntaro yo vyÃnena vyaniti sa ta Ãtmà sarvÃntaro ya udÃnenodaniti sa ta Ãtmà sarvÃntaro ya÷ samÃnena samaniti sa ta Ãtmà sarvÃntara÷ sa hovÃco«astaÓcÃkrÃyaïo yathà vai brÆyÃdasau gaurasÃvaÓva ityevamevaitadvyapadi«Âam bhavati yadeva sÃk«Ãdaparok«Ãdbrahma ya Ãtmà sarvÃntarastam me vyÃcak«vetye«a ta Ãtmà sarvÃntara÷ katamo yÃj¤avalkya sarvÃntaro na d­«Âerdra«ÂÃram paÓyerna Órute÷ ÓrotÃraæ Ó­ïuyà na matermantÃram manvÅthà na vij¤Ãtervij¤ÃtÃraæ vij¤ÃnÅyà e«a ta Ãtmà sarvÃntaro'to'nyadÃrtaæ tato ho«astaÓcÃkrÃyaïa upararÃma 14.6.6. atha hainaæ gÃrgÅ vÃcaknavÅ papraca yÃj¤avalkyeti hovÃca yaditaæ sarvamapsvotaæ ca protaæ ca kasminnvÃpa otÃÓca protaÓceti vÃyau gÃrgÅti kasminnu vÃyurotaÓca protaÓcetyÃkÃÓa eva gÃrgÅti kasminnvÃkÃÓa otaÓca protaÓcetyantarik«aloke«u gÃrgÅti kasminnvantarik«alokà otÃÓca protÃÓceti dyaurloke gÃrgÅti kasminnu dyaurloka otaÓca protaÓcetyÃdityaloke«u gÃrgÅti kasminnvÃdityalokà otÃÓca protÃÓceti candraloke«u gÃrgÅti kasminnu candralokà otÃÓca protÃÓceti nak«atraloke«u gÃrgÅti kasminnu nak«atralokà otÃÓca protÃÓceti devaloke«u gÃrgÅti kasminnu devalokà otÃÓca protÃÓceti gandharvaloke«u gÃrgÅti kasminnu gandharvalokà otÃÓca protÃÓceti prajÃpatiloke«u gÃrgÅti kasminnu prajÃpatilokà otÃÓca protÃÓceti brahmaloke«u gÃrgÅti kasminnu brahmalokà otÃÓca protÃÓceti sa hovÃca gÃrgi mÃtiprÃk«Årmà te mÆrdhà vyapaptadanatipraÓnyà vai devatà atip­casi gÃrgi mÃtiprÃk«Åriti tato ha gÃrgÅ vÃcaknavyupararÃma 14.6.7.[1] atha hainamuddÃlaka Ãruïi÷ papraca yÃj¤avalkyeti hovÃca madre«vavasÃma pata¤calasya kÃpyasya g­he«u yaj¤amadhÅyÃnÃstasyÃsÅdbhÃryà gandharvag­hÅtà tamap­cÃma ko'sÅti so'bravÅtkabandha Ãtharvaïa iti 14.6.7.[2] so'bravÅt pata¤calaæ kÃpyaæ yÃj¤ikÃæÓca vettha nu tvaæ kÃpya tatsÆtraæ yasminnayaæ ca loka÷ paraÓca loka÷ sarvÃïi ca bhÆtÃni saæd­bdhÃni bhavantÅti so'bravÅtpata¤cala÷ kÃpyo nÃhaæ tadbhagavanvedeti 14.6.7.[3] so'bravÅt pata¤calaæ kÃpyaæ yÃj¤ikÃæÓca vettha nu tvaæ kÃpya tamantaryÃmiïaæ ya imaæ ca lokam paraæ ca lokaæ sarvÃïi ca bhÆtÃnyantaro yamayatÅti so'bravÅtpata¤cala÷ kÃpyo nÃhaæ tam bhagavanvedeti 14.6.7.[4] so'bravÅt pata¤calaæ kÃpyaæ yÃj¤ikÃæÓca yo vai tatkÃpya sÆtraæ vidyÃttaæ cÃntaryÃmiïaæ sa brahmavitsa lokavitsa devavitsa vedavitsa yaj¤avitsa bhÆtavitsa Ãtmavitsa sarvaviditi tebhyo'bravÅttadahaæ veda taccettvaæ yÃj¤avalkya sÆtramavidvÃæstaæ cÃntaryÃmiïam brahmagavÅrudajase mÆrdhà te vipati«yatÅti 14.6.7.[5] veda và ahaæ gautama tatsÆtraæ taæ cÃntaryÃmiïamiti yo và idaæ kaÓca brÆyÃdveda-vedeti yathà vettha tathà brÆhÅti 14.6.7.[6] vÃyurvai gautama tatsÆtram vÃyunà vai gautama sÆtreïÃyaæ ca loka÷ paraÓca loka÷ sarvÃïi ca bhÆtÃni saæd­bdhÃni bhavanti tasmÃdvai gautama puru«am pretamÃhurvyasraæsi«atÃsyÃÇgÃnÅti vÃyunà hi gautama sÆtreïa saæd­bdhÃni bhavantÅtyevamevaitadyÃj¤avalkyÃntaryÃmiïam brÆhÅti 14.6.7.[7] ya÷ p­thivyÃæ ti«Âhan p­thivyà antaro yam p­thivÅ na veda yasya p­thivÅ ÓarÅraæ ya÷ p­thivÅmantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta÷ 14.6.7.[8] so'psu ti«Âhan adbhyo'ntaro yamÃpo na viduryasyÃpa÷ ÓarÅraæ yo'po'ntaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta÷ 14.6.7.[9] yo'gnau ti«Âhan agnerantaro yamagnirna veda yasyÃgni÷ ÓarÅraæ yo'gnimantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta÷ 14.6.7.[10] ya ÃkÃÓe ti«Âhan ÃkÃÓÃdantaro yamÃkÃÓo na veda yasyÃkÃÓa÷ ÓarÅraæ ya ÃkÃÓamantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta÷ 14.6.7.[11] yo vÃyau ti«Âhan vÃyorantaro yaæ vÃyurna veda yasya vÃyu÷ ÓarÅraæ yo vÃyumantaro yama> 14.6.7.[12] ya Ãditye ti«Âhan ÃdityÃdantaro yamÃdityo na veda yasyÃditya÷ ÓarÅraæ ya Ãdityamantaro yama> 14.6.7.[13] yaÓcandratÃrake ti«Âhan candratÃrakÃdantaro yaæ candratÃrakaæ na veda yasya candratÃrakaæ ÓarÅraæ yaÓcandratÃrakamantaro yama> 14.6.7.[14] yo dik«u ti«Âhan digbhyo'ntaro yaæ diÓo na viduryasya diÓa÷ ÓarÅraæ yo diÓo'ntaro yama> 14.6.7.[15] yo vidyuti ti«Âhan vidyuto'ntaro yaæ vidyunna veda yasya vidyucarÅraæ yo vidyutamantaro yama> 14.6.7.[16] ya stanayitnau ti«Âhan stanayitnorantaro yaæ stanayitnurna veda yasya stanayitnu÷ ÓarÅraæ ya stanayitnumantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta ityadhidevatamathÃdhilokam 14.6.7.[17] ya÷ sarve«u loke«u ti«Âhan sarvebhyo lokebhyo'ntaro yaæ sarve lokà na viduryasya sarve lokÃ÷ ÓarÅraæ ya÷ sarvÃælokÃnantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta ityu evÃdhilokamathÃdhivedam 14.6.7.[18] ya÷ sarve«u vede«u ti«Âhan sarvebhyo vedebhyo'ntaro ityu evÃdhivedamathÃdhiyaj¤am 14.6.7.[19] sarve«u yaj¤e«u ti«Âhan sarvebhyo yaj¤ebhyo'ntaro ityu evÃdhiyaj¤amathÃdhibhÆtam 14.6.7.[20] ya÷ sarve«u bhÆte«u ti«Âhan sarvebhyo bhÆtebhyo'ntaro yaæ sarvÃïi bhÆtÃni na viduryasya sarvÃïi bhÆtÃni ÓarÅraæ ya÷ sarvÃïi bhÆtÃnyantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta ityu evÃdhibhÆtamathÃdhyÃtmam 14.6.7.[21] ya÷ prÃïe ti«Âhan prÃïÃdantaro yam prÃïo na veda yasya prÃïa÷ ÓarÅraæ ya÷ prÃïamantaro yamayati sa ta ÃtmÃntaryÃmyam­ta÷ 14.6.7.[22] yo vÃci ti«Âhan vÃco'ntaro> 14.6.7.[23] yaÓcak«u«i ti«Âhan cak«u«o'ntaro> 14.6.7.[24] ya÷ Órotre ti«Âhan ÓrotrÃdantaro> 14.6.7.[25] yo manasi ti«Âhan manaso'ntaro> 14.6.7.[26] yastvaci ti«Âhan tvaco'ntaro> 14.6.7.[27] yastejasi ti«Âhan tejaso'ntaro> 14.6.7.[28] yastamasi ti«Âhan tamaso'ntaro> 14.6.7.[29] yo retasi ti«Âhan retaso'ntaro> 14.6.7.[30] ya Ãtmani ti«Âhan Ãtmano'ntaro> 14.6.7.[31] ad­«Âo dra«ÂÃÓruta÷ Órotà amato mantÃvij¤Ãto vij¤Ãtà nÃnyo'sti dra«Âà nÃnyo'sti Órotà nÃnyo'sti mantà nÃnyo'sti vij¤Ãtai«a ta ÃtmÃntaryÃmyam­to'to'nyadÃrtaæ tato hoddÃlaka ÃruïirupararÃma 14.6.8.[1] atha ha vÃcaknavyuvÃca brÃhmaïà bhagavanto hantÃhamimaæ yÃj¤avalkyaæ dvau praÓnau prak«yÃmi tau cenme vivak«yati na vai jÃtu yu«mÃkamimaæ kaÓcidbrahmodyaæ jeteti tau cenme na vivak«yati mÆrdhÃsya vipati«yatÅti p­ca gÃrgÅti 14.6.8.[2] sà hovÃca ahaæ vai tvà yÃj¤avalkya yathà kÃÓyo và vaideho ograputra udyaæ dhanuradhijyaæ k­tvà dvau vÃïavantau sapatnÃdhivyÃdhinau haste k­tvopotti«ÂhedevamevÃhaæ tvà dvÃbhyÃm praÓnÃbhyÃmupodasthÃæ tau me brÆhÅti p­ca gÃrgÅti 14.6.8.[3] sà hovÃca yadÆrdhvaæ yÃj¤avalkya divo yadavÃkp­thivyà yadantarà dyÃvÃp­thivÅ ime yadbhÆtaæ ca bhavacca bhavi«yaccetyÃcak«ate kasmiæstadotaæ ca protaæ ceti 14.6.8.[4] sa hovÃca yadÆrdhvaæ gÃrgÅ divo yadavÃkp­thivyà yadantarà dyÃvÃp­thivÅ ime yadbhÆtaæ ca bhavacca bhavi«yaccetyÃcak«ata ÃkÃÓe tadotaæ ca protaæ ceti 14.6.8.[5] sà hovÃca namaste yÃj¤avalkya yo ma etaæ vyavoco'parasmai dhÃrayasveti p­ca gÃrgÅti 14.6.8.[6] sà hovÃca yadÆrdhvaæ yÃj¤avalkya divo yadavÃkp­thivyà yadantarà dyÃvÃp­thivÅ ime yadbhÆtaæ ca bhavacca bhavi«yaccetyÃcak«ate kasminneva tadotaæ ca protaæ ceti 14.6.8.[7] sa hovÃca yadÆrdhvaæ gÃrgÅ divo yadavÃkp­thivyà yadantarà dyÃvÃp­thivÅ ime yadbhÆtaæ ca bhavacca bhavi«yaccetyÃcak«ata ÃkÃÓa eva tadotaæ ca protaæ ceti kasminnvÃkÃÓa otaÓca protaÓceti 14.6.8.[8] sa hovÃca etadvai tadak«araæ gÃrgÅ brÃhmaïà abhivadantyasthÆlamanaïvahrasvamadÅrghamalohitamasnehamacÃyamatamo'vÃyvanà kÃÓamasaÇgamasparÓamagandhamarasamacak«u«kamaÓrotramavÃgamano'tejaskama prÃïamamukhamanÃmÃgotramajaramamaramabhayamam­tamarajo'Óabdamaviv­tama saæv­tamapÆrvamanaparamanantaramabÃhyaæ na tadaÓnoti kaæ cana na tadaÓnoti kaÓcana 14.6.8.[9] etasya và ak«arasya praÓÃsane gÃrgÅ dyÃvÃp­thivÅ vidh­te ti«Âhata etasya và ak«arasya praÓÃsane gÃrgi sÆryÃcandramasau vidh­tau ti«Âhata etasya và ak«arasya praÓÃsane gÃrgyahorÃtrÃïyardhamÃsà mÃsà ­tava÷ saævatsarà vidh­tÃsti«Âhantyetasya và ak«arasya praÓÃsane gÃrgi prÃcyo'nyà nadya÷ syandante Óvetebhya÷ parvatebhya÷ pratÅcyo'nyà yÃæ yÃæ ca diÓametasya và ak«arasya praÓÃsane gÃrgi dadatam manu«yÃ÷ praÓaæsanti yajamÃnaæ devà darvyam pitaro'nvÃyattÃ÷ 14.6.8.[10] yo và etadak«aramaviditvà gÃrgi asmiæloke juhoti dadÃti tapasyatyapi bahÆni var«asahasrÃïyantavÃnevÃsya sa loko bhavati yo và etadak«aramaviditvà gÃrgyasmÃllokÃtpraiti sa k­païo'tha ya etadak«araæ gÃrgi viditvÃsmÃllokÃtpraiti sa brÃhmaïa÷ 14.6.8.[11] tadvà etadak«araæ gÃrgi ad­«Âaæ dra«ÂraÓrutam mantra!vij¤Ãtaæ vij¤Ãt­ nÃnyadasti dra«Â­ nÃnyadasti Órot­ nÃnyadasti mant­ nÃnyadasti vij¤Ãtretadvai tadak«araæ gÃrgi yasminnÃkÃÓa otaÓca protaÓceti 14.6.8.[12] sà hovÃca brÃhmaïà bhagavantastadeva bahu manyadhvaæ yadasmÃnnamaskÃreïa mucyÃdhvai na vai jÃtu yu«mÃkamimaæ kaÓcidbrahmodyaæ jeteti tato ha vÃcaknavyupararÃma 14.6.9.[1] atha hainaæ vidagdha÷ ÓÃkalya÷ papraca kati devà yÃj¤avalkyeti sa haitayaiva nividà pratipede yÃvanto vaiÓvadevasya nividyucyante trayaÓca trÅ ca Óatà trayaÓca trÅ ca sahasretyomiti hovÃca 14.6.9.[2] katyeva devà yÃj¤avalkyeti trayastriæÓadityomiti hovÃca katyeva devà yÃj¤avalkyeti «a¬ityomiti hovÃca katyeva devà yÃj¤avalkyeti traya ityomiti hovÃca katyeva devà yÃj¤avalkyeti dvÃvityomiti hovÃca katyeva devà yÃj¤avalkyetyadhyardha ityomiti hovÃca katyeva devà yÃj¤avalkyetyeka ityomiti hovÃca katame te trayaÓca trÅ ca Óatà trayaÓca trÅ ca sahasreti 14.6.9.[3] sa hovÃca mahimÃna evai«Ãmete trayastriæÓattveva devà iti katame te trayastriæÓaditya«Âau vasava ekÃdaÓa rudrà dvÃdaÓÃdityÃsta ekatriæÓadindraÓcaiva prajÃpatiÓca trayastriæÓÃviti 14.6.9.[4] katame vasava iti agniÓca p­thivÅ ca vÃyuÓcÃntarik«aæ cÃdityaÓca dyauÓca nak«atrÃïi caite vasava ete«u hÅdaæ sarvaæ vasu hitamete hÅdaæ sarvaæ vÃsayante tadyadidaæ sarvaæ vÃsayante tasmÃdvasava iti 14.6.9.[5] katame rudrà iti daÓeme puru«e prÃïà ÃtmaikÃdaÓaste yadÃsmÃnmartyÃcarÅrÃdutkrÃmantyatha rodayanti tadyadrodayanti tasmÃdrudrà iti 14.6.9.[6] katama Ãdityà iti dvÃdaÓa mÃsÃ÷ saævatsarasyaita Ãdityà ete hÅdaæ sarvamÃdadÃnà yanti tadyadidaæ sarvamÃdadÃnà yanti tasmÃdÃdityà iti 14.6.9.[7] katama indra÷ katama÷ prajÃpatiriti stanayitnurevendro yaj¤a÷ prajÃpatiriti katama stanayitnurityaÓaniriti katamo yaj¤a iti paÓava iti 14.6.9.[8] katame «a¬iti agniÓca p­thivÅ ca vÃyuÓcÃntarik«aæ cÃdityaÓca dyauÓcaite hyevedaæ sarvaæ «a¬iti 14.6.9.[9] katame te trayo devà itÅma eva trayo lokà e«u hÅme sarve devà iti katamau dvau devÃvityannaæ caiva prÃïaÓceti katamo'dhyardha iti yo'yam pavata iti 14.6.9.[10] tadÃhu÷ yadayameka eva pavate'tha kathamadhyardha iti yadasminnidaæ sarvamadhyÃrdhnottenÃdhyardha iti katama eko deva iti sa brahma tyadityÃcak«ate 14.6.9.[11] p­thivyeva yasyÃyatanam cak«urloko manojyotiryo vai tam puru«aæ vidyÃtsarvasyÃtmana÷ parÃyaïaæ sa vai vedità syÃdyÃj¤avalkya veda và ahaæ tam puru«aæ sarvasyÃtmana÷ parÃyaïaæ yamÃttha ya evÃyaæ ÓÃrÅra÷ puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti striya iti hovÃca 14.6.9.[12] rÆpÃïyeva yasyÃyatanam cak«urloko manojyotiryo vai tam puru«aæ vidyÃtsarvasyÃtmana÷ parÃyaïaæ sa vai vedità syÃdyÃj¤avalkya veda và ahaæ tam puru«aæ sarvasyÃtmana÷ parÃyaïaæ yamÃttha ya evÃsÃvÃditye puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti cak«uriti hovÃca 14.6.9.[13] ÃkÃÓa eva yasyÃyatanam cak«urloko mano> ya evÃyaæ vÃyau puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti prÃïa iti hovÃca 14.6.9.[14] kÃma eva yasyÃyatanam cak«urloko mano> ya evÃsau candre puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti mana iti hovÃca 14.6.9.[15] teja eva yasyÃyatanam cak«urloko mano> ya evÃyamagnau puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti vÃgiti hovÃca 14.6.9.[16] tama eva yasyÃyatanam cak«urloko mano> ya evÃyaæ cÃyÃmaya÷ puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti m­tyuriti hovÃca 14.6.9.[17] Ãpa eva yasyÃyatanam cak«urloko mano> ya evÃyamapsu puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti varuïa iti hovÃca 14.6.9.[18] reta eva yasyÃyatanam cak«urloko mano> ya evÃyam putramaya÷ puru«a÷ sa e«a vadaiva ÓÃkalya tasya kà devateti prajÃpatiriti hovÃca 14.6.9.[19] ÓÃkalyeti hovÃca yÃj¤avalkya÷ tvÃæ svidime brÃhmaïà aÇgÃrÃvak«ayaïamakratÃ3 iti 14.6.9.[20] yÃj¤avalkyeti hovÃca ÓÃkalyo yadidaæ kurupa¤cÃlÃnÃm brÃhmaïÃnatyavÃdÅ÷ kim brahma vidvÃniti diÓo veda sadevÃ÷ saprati«Âhà iti yaddiÓo vettha sadevÃ÷ sapratiti«ÂhÃ÷ 14.6.9.[21] kiædevato'syÃm prÃcyÃæ diÓyasÅti Ãdityadevata iti sa Ãditya÷ kasminprati«Âhita iti cak«u«Åti kasminnu cak«u÷ prati«Âhitam bhavatÅti rÆpe«viti cak«u«Ã hi rÆpÃïi paÓyati kasminnu rÆpÃïi prati«ÂhitÃni bhavantÅti h­daya iti h­dayena hi rÆpÃïi jÃnÃti h­daye hyeva rÆpÃïi prati«ÂhitÃni bhavantÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.6.9.[22] kiædevato'syÃæ dak«iïÃyÃæ diÓyasÅti yamadevata iti sa yama÷ kasminprati«Âhita iti dak«iïÃyÃmiti kasminnu dak«iïà prati«Âhità bhavatÅti ÓraddhÃyÃmiti yadà hyeva Óraddhatte'tha dak«iïÃæ dadÃti ÓraddhÃyÃæ hyeva dak«iïà prati«Âhità bhavatÅti kasminnu Óraddhà prati«Âhità bhavatÅti h­daya iti h­dayena hi Óraddhatte h­daye hyeva Óraddhà prati«Âhità bhavatÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.6.9.[23] kiædevato'syÃm pratÅcyÃæ diÓyasÅti varuïadevata iti sa varuïa÷ kasminprati«Âhita ityapsviti kasminnvÃpa÷ prati«Âhità bhavantÅti retasÅti kasminnu reta÷ prati«Âhitam bhavatÅti h­daya iti tasmÃdapi pratirÆpaæ jÃtamÃhurh­dayÃdiva s­pto h­dayÃdiva nirmita iti h­daye hyeva reta÷ prati«Âhitam bhavatÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.6.9.[24] kiædevato'syÃmudÅcyÃæ diÓyasÅti somadevata iti sa soma÷ kasminprati«Âhita iti dÅk«ÃyÃmiti kasminnu dÅk«Ã prati«Âhità bhavatÅti satya iti tasmÃdapi dÅk«itamÃhu÷ satyaæ vadeti satye hyeva dÅk«Ã prati«Âhità bhavatÅti kasminnu satyam prati«Âhitam bhavatÅti h­daya iti h­dayena hi satyaæ jÃnÃti h­daye hyeva satyam prati«Âhitam bhavatÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.6.9.[25] kiædevato'syÃæ dhruvÃyÃ+ diÓyasÅti agnidevata iti so'gni÷ kasminprati«Âhita iti vÃcÅti kasminnu vÃkprati«Âhità bhavatÅti manasÅti kasminnu mana÷ prati«Âhitam bhavatÅti h­daya iti kasminnu h­dayam prati«Âhitam bhavatÅti 14.6.9.[26] ahalliketi hovÃca yÃj¤avalkyo yatraitadanyatrÃsmanmanyÃsai yatraitadanyatrÃsmatsyÃcvÃno vainadadyurvayÃæsi vainadvimathnÅranniti 14.6.9.[27] kasminnu tvaæ cÃtmà ca prati«Âhitau stha iti prÃïa iti kasminnu prÃïa÷ prati«Âhita ityapÃna iti kasminnvapÃna÷ prati«Âhita iti vyÃna iti kasminnu vyÃna÷ prati«Âhita ityudÃna iti kasminnÆdÃna÷ prati«Âhita iti samÃna iti 14.6.9.[28] sa e«a teti netyÃsmà ag­hyo na hi g­hyate'ÓÅryo na hi ÓÅryate'saÇgo'sito na sajyate na vyathata ityetÃnya«ÂÃvÃyatanÃnya«Âau lokà a«Âau puru«Ã÷ sa yastÃnpuru«Ãnvyuduhya pratyuhyÃtyakrÃmÅttaæ tvaupani«adam puru«am p­cÃmi taæ cenme na vivak«yasi mÆrdhà te vipati«yatÅti taæ ha ÓÃkalyo na mene tasya ha mÆrdhà vipapÃta tasya hÃpyanyanmanyamÃnÃ÷ parimo«iïo'sthÅnyapajahru÷ 14.6.9.[29] atha ha yÃj¤avalkya uvÃca brÃhmaïà bhagavanto yo va÷ kÃmayate sa mà p­catu sarve và mà p­cata yo va÷ kÃmayate taæ va÷ p­cÃni sarvÃnvà va÷ p­cÃnÅti teha brÃhmaïà na dadh­«u÷ 14.6.9.[30] tÃnhaitai÷ Ólokai÷ papraca yathà v­k«o vanaspatistathaiva puru«o'm­«Ã tasya parïÃni lomÃni tvagasyotpÃÂikà bahi÷ 14.6.9.[31] tvaca evÃsya rudhiram prasyandi tvaca utpaÂa÷ tasmÃttadÃtunnÃtpraiti raso v­k«ÃdivÃhatÃt 14.6.9.[32] mÃæsÃnyasya ÓakarÃïi kinÃÂaæ snÃva tatsthiram asthÅnyantarato dÃrÆïi majjà majjopamà k­tà 14.6.9.[33] yadv­k«o v­kïo rohati mÆlÃnnavatara÷ puna÷ martya÷ svinm­tyunà v­kïa÷ kasmÃnmÆlÃtprarohati 14.6.9.[34] retasa iti mà vocata jÅvatastatprajÃyate jÃta eva na jÃyate ko nvenaæ janayetpuna÷ dhÃnÃruha u vai v­k«o'nyata÷ pretya sambhava÷ yatsamÆlamudv­heyurv­k«aæ na punarÃbhavetmartya÷ svinm­tyunà v­kïa÷ kasmÃnmÆlÃtprarohati vij¤ÃnamÃnandam brahma rÃterdÃtu÷ parÃyaïam ti«ÂhamÃnasya tadvida iti 14.6.10.[1] janako ha vaideha ÃsÃæ cakre atha ha yÃj¤avalkya ÃvavrÃja sa hovÃca janako vaideho yÃj¤avalkya kimarthamacÃrÅ÷ paÓÆnicannaïvantÃnityubhayameva samrìiti hovÃca yatte kaÓcidabravÅttac­ïavÃmeti 14.6.10.[2] abravÅnma udaÇka÷ ÓaulvÃyana÷ prÃïo vai brahmeti yathà mÃt­mÃnpit­mÃnÃcÃryavÃnbrÆyÃttathà tacaulvÃyano'bravÅtprÃïo vai brahmetyaprÃïato hi kiæ syÃdityabravÅttu te tasyÃyatanam prati«ÂhÃæ na me'bravÅdityekapÃdvà etatsamrìiti 14.6.10.[3] sa vai no brÆhi yÃj¤avalkya sa evÃyatanamÃkÃÓa÷ prati«Âhà priyamityenadupÃsÅta kà priyatà yÃj¤avalkya prÃïa eva samrìiti hovÃca prÃïasya vai samrÃÂkÃmÃyÃyÃjyaæ yÃjayatyapratig­hyasya pratig­hïÃtyapi tatra vadhÃÓaÇgà bhavati yÃæ diÓameti prÃïasyaiva samrÃÂkÃmÃya prÃïo vai samràparamam brahma nainam prÃïo jahÃti sarvÃïyenam bhÆtÃnyabhik«aranti 14.6.10.[4] devo bhÆtvà devÃnapyeti ya evaæ vidvÃnetadupÃste hasty­«abhaæ sahasraæ dadÃmÅti hovÃca janako vaideha÷ sa hovÃca yÃj¤avalkya÷ pità me'manyata nÃnanuÓi«ya hareteti ka eva te kimabravÅditi 14.6.10.[5] abravÅnme jitvà Óailino vÃgvai brahmeti yathà mÃt­mÃnpit­mÃnÃcÃryavÃnbrÆyÃttathà tacailino'bravÅdvÃgvai brahmetyavavadato hi kiæ syÃdabravÅttu te tasyÃyatanam prati«ÂhÃæ na me'bravÅdityekapÃdvà etatsamrìiti 14.6.10.[6] sa vai no brÆhi yÃj¤avalkya vÃgevÃyatanamÃkÃÓa÷ prati«Âhà praj¤etyenadupÃsÅta kà praj¤atà yÃj¤avalkya vÃgeva samrìiti hovÃca vÃcà vai samrìbandhu÷ praj¤Ãyata ­gvedo yajurveda÷ sÃmavedo'tharvÃÇgirasa itihÃsa÷ purÃïaæ vidyà upani«ada÷ ÓlokÃ÷ sÆtrÃïyanuvyÃkhyÃnÃni vyÃkhyÃnÃni vÃcaiva samràpraj¤Ãyante vÃgvai samràparamam brahma nainaæ vÃgjahÃti sarvÃïyenam bhÆtÃnyabhik«aranti 14.6.10.[7] devo bhÆtvà devÃnapyeti ya evaæ vidvÃnetadupÃste hasty­> 14.6.10.[8] abravÅnme varkuvÃr«ïa÷ cak«urvai brahmeti yathà mÃt­mÃnpit­mÃnÃcÃryavÃnbrÆyÃttathà tadvÃr«ïo'bravÅccak«urvai brahmetyapaÓyato hi kiæ syÃdabravÅttu te tasyÃyatanam prati«ÂhÃæ na me'bravÅdityekapÃdvà etatsamrìiti 14.6.10.[9] sa vai no brÆhi yÃj¤avalkya cak«urevÃyatanamÃkÃÓa÷ prati«Âhà satyamityenadupÃsÅta kà satyatà yÃj¤avalkya cak«ureva samrìiti hovÃca cak«u«Ã vai samràpaÓyantamÃhuradrÃk«Åriti sa ÃhÃdrÃk«amiti tatsatyam bhavati cak«urvai samràparamam brahma nainaæ cak«urjahÃti sarvÃïyenam bhÆtÃnyabhik«aranti 14.6.10.[10] devo bhÆtvà devÃnapyeti ya evaæ vidvÃnetadupÃste hasty­ 14.6.10.[11] abravÅnme gardabhÅvipÅto bhÃradvÃja÷ Órotraæ vai brahmeti yathà mÃt­mÃnpit­mÃnÃcÃryavÃnbrÆyÃttathà tadbhÃradvÃjo'bravÅcrotraæ vai brahmetyaÓ­ïvato hi kiæ syÃdityabravÅttu te tasyÃyatanam prati«ÂhÃæ na me'bravÅdityekapÃdvà etatsamrìiti 14.6.10.[12] sa vai no brÆhi yÃj¤avalkya ÓrotramevÃyatanamÃkÃÓa÷ prati«ÂhÃnanta ityenadupÃsÅta kÃnantatà yÃj¤avalkya diÓa eva samrìiti hovÃca tasmÃdvai samrìyÃæ kÃæ ca diÓaæ gacati naivÃsyà antaæ gacatyanantà hi diÓa÷ Órotraæ hi diÓa÷ Órotraæ vai samràparamam brahma nainaæ Órotraæ jahÃti sarvÃïyenam bhÆtÃnyabhik«aranti 14.6.10.[13] devo bhÆtvà devÃnapyeti ya evaæ vidvÃnetadupÃste hasty­> 14.6.10.[14] abravÅnme satyakÃmo jÃvÃlo mano vai brahmeti yathà mÃt­mÃnpit­mÃnÃcÃryavÃnbrÆyÃttathà tatsatyakÃmo'bravÅnmano vai brahmetyamanaso hi kiæ syÃdityabravÅttu te tasyÃyatanam prati«ÂhÃæ na me'bravÅdityekapÃdvà etatsamrìiti 14.6.10.[15] sa vai no brÆhi yÃj¤avalkya mana evÃyatanamÃkÃÓa÷ prati«ÂhÃnanda ityenadupÃsÅta kÃnandatà yÃj¤avalkya mana eva samrìiti hovÃca manasà vai samràstriyamabhiharyati tasyÃm pratirÆpa÷ putro jÃyate sa Ãnando mano vai samràparamam brahma nainam mano jahÃti sarvÃïyenam bhÆtÃnyabhik«aranti 14.6.10.[16] devo bhÆtvà devÃnapyeti ya evaæ vidvÃnetadupÃste hasty­> 14.6.10.[17] abravÅnme vidagdha÷ ÓÃkalyo h­dayaæ vai brahmeti yathà mÃt­mÃnpit­mÃnÃcÃryavÃnbrÆyÃttathà tacÃkalyo'bravÅddh­dayaæ vai brahmetyah­dayasya hi kiæ syÃdityabravÅttu te tasyÃyatanam prati«ÂhÃæ na me'bravÅdityekapÃdvà etatsamrìiti 14.6.10.[18] sa vai no brÆhi yÃj¤avalkya h­dayamevÃyatanamÃkÃÓa÷ prati«Âhà sthitirityenadupÃsÅta kà sthitità yÃj¤avalkya h­dayameva samrìiti hovÃca h­dayaæ vai samràsarve«Ãm bhÆtÃnÃm prati«Âhà h­dayena hi sarvÃïi bhÆtÃni pratiti«Âhanti h­dayaæ vai samràparamam brahma nainaæ h­dayaæ jahÃti sarvÃïyenam bhÆtÃnyabhik«aranti 14.6.10.[19] devo bhÆtvà devÃnapyeti ya evaæ vidvÃnetadupÃste hasty­«abhaæ sahasraæ dadÃmÅti hovÃca janako vaideha÷ sa hovÃca yÃj¤avalkya÷ pità me'manyata nÃnanuÓi«ya hareteti 14.6.11.[1] atha ha janako vaideha÷ kÆrcÃdupÃvasarpannuvÃca namaste yÃj¤avalkyÃnu mà ÓÃdhÅti sa hovÃca yathà vai samrÃïmahÃntamadhvÃname«yanrathaæ và nÃvaæ và samÃdadÅtaivamevaitÃbhirupani«adbhi÷ samÃhitÃtmÃsyevaæ v­ndÃraka ìhya÷ sannadhÅtaveda uktopani«atka ito vimucyamÃna÷ kva gami«yasÅti nÃhaæ tadbhagavanveda yatra gami«yÃmÅtyatha vai te'haæ tadvak«yÃmi yatra gami«yasÅti bravÅtu bhagavÃniti 14.6.11.[2] sa hovÃca indho vai nÃmai«a yo'yaæ dak«iïe'k«anpuru«astaæ và etamindhaæ santamindra ityÃcak«ate paro'k«eïeva paro'k«apriyà iva hi devÃ÷ pratyak«advi«a÷ 14.6.11.[3] athaitadvÃme'k«iïi puru«arÆpam e«Ãsya patnÅ viràtayore«a saæstÃvo ya e«o'ntarh­daya ÃkÃÓo'thainayoretadannaæ ya e«o'ntarh­daye lohitapiï¬o'thainayoretatprÃvaraïaæ yadetadantarh­daye jÃlakamivÃthainayore«Ã s­ti÷ satÅ saæcaraïÅ yai«Ã h­dayÃdÆrdhvÃæ nìyuccarati 14.6.11.[4] tà và asyaitÃ÷ hità nÃma nìyo yathà keÓa÷ sahasradhà bhinna etÃbhirvà etamÃsravadÃsravati tasmÃde«a praviviktÃhÃratara iva bhavatyasmÃcÃrÅrÃdÃtmana÷ 14.6.11.[5] tasyà và etasya puru«asya prÃcÅ dikpräca÷ prÃïà dak«iïà digdak«iïÃ÷ prÃïÃ÷ pratÅcÅ dikpratya¤ca÷ prÃïà udÅcÅ diguda¤ca÷ prÃïÃ Æ Ærdhvà digÆrdhvÃ÷ prÃïà avÃcÅ digaväca÷ prÃïà sarvà diÓa÷ sarve prÃïÃ÷ 14.6.11.[6] sa e«a neti netyÃtmà ag­hyo na hi g­hyate'ÓÅryo na hi ÓÅryate'saÇgo'sito na sajyate na vyathate'bhayaæ vai janaka prÃpto'sÅti hovÃca yÃj¤avalkya÷ sa hovÃca janako vaideho namaste yÃj¤avalkyÃbhayaæ tvÃgacatÃdyo no bhagavannabhayaæ vedayasa ime videhà ayamahamasmÅti 14.7.1.[1] janakaæ ha vaidehaæ yÃj¤avalkyo jagÃma samenena vadi«ya ityatha ha yajjanakaÓca vaideho yÃj¤avalkyaÓcÃgnihotre samÆdatustasmai ha yÃj¤avalkyo varaæ dadau sa ha kÃmapraÓnameva vavre taæ hÃsmai dadau taæ ha samrìeva pÆrva÷ papraca 14.7.1.[2] yÃj¤avalkya kiæjyotirayam puru«a iti Ãdityajyoti÷ samrìiti hovÃcÃdityenaivÃyaæ jyoti«Ãste palyayate karma kurute uiparyetÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.7.1.[3] astamita Ãditye yÃj¤avalkya kiæjyotirevÃyam puru«a iti candrajyoti÷ samrìiti hovÃca candreïaivÃyaæ jyoti«Ãste palyayate karma kurute viparyetÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.7.1.[4] astamita Ãditye yÃj¤avalkya candramasyastamite kiæjyotirevÃyam puru«a ityagnijyoti÷ samrìiti hovÃcÃgninaivÃyaæ jyoti«Ãste palyayate karma kurute viparyetÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.7.1.[5] astamita Ãditye yÃj¤avalkya candramasyastamite ÓÃnte'gnau kiæjyotirevÃyam puru«a iti vÃgjyoti÷ samrìiti hovÃca vÃcaivÃyaæ jyoti«Ãste palyayate karma kurute viparyetÅti tasmÃdvai samrìapi yatra sva÷ pÃïirna vinirj¤Ãyate'tha yatra vÃguccaratyupaiva tatra ïyetÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya 14.7.1.[6] astamita Ãditye yÃj¤avalkya candramasyastamite ÓÃnte'gnau ÓÃntÃyÃæ vÃci kiæjyotirevÃyam puru«a ityÃtmajyoti÷ samrìiti hovÃcÃtmanaivÃyaæ jyoti«Ãste palyayate karma kurute viparyetÅti 14.7.1.[7] katama Ãtmeti yo'yaæ vij¤Ãnamaya÷ puru«a÷ prÃïe«u h­dyantarjyoti÷ sa samÃna÷ sannubhau lokau saæcarati dhyÃyatÅva lelÃyatÅva sadhÅ÷ svapno bhÆtvemaæ lokamatikrÃmati 14.7.1.[8] sa và ayam puru«o jÃyamÃna÷ ÓarÅramabhisampadyamÃna÷ pÃpmabhi÷ saæs­jyate sa utkrÃmanmriyamÃïa÷ pÃpmano vijahÃti m­tyo rÆpÃïi 14.7.1.[9] tasya và etasya puru«asya dve eva sthÃne bhavata idaæ ca paralokasthÃnaæ ca saædhyaæ t­tÅyaæ svapnasthÃnaæ tasmintsaædhye sthÃne ti«Âhannubhe sthÃne paÓyatÅdaæ ca paralokasthÃnaæ ca 14.7.1.[10] atha yathÃkramo'yam paralokasthÃne bhavati tamÃkramamÃkramyobhayÃnpÃpmana ÃnandÃæÓca paÓyati sa yatrÃyam prasvapityasya lokasya sarvÃvato mÃtrÃmapÃdÃya svayaæ vihatya svayaæ nirmÃya svena bhÃsà svena jyoti«Ã prasvapityatrÃyam puru«a÷ svayaæjyotirbhavati 14.7.1.[11] na tatra rathà na rathayogà na panthÃno bhavanti atha rathÃnrathayogÃnpatha÷ s­jate na tatrÃnandà muda÷ pramudo bhavantyathÃnandÃnmuda÷ pramuda÷ s­jate na tatra veÓÃntÃ÷ sravantya÷ pu«kariïyo bhavantyatha veÓÃntÃ÷ sravantÅ÷ pu«kariïÅ÷ s­jate sa hi kartà 14.7.1.[12] tadapyete ÓlokÃ÷ svapnena ÓÃrÅramabhiprahatyÃsupta÷ suptÃnabhicÃkaÓÅti ÓukramÃdÃya punaraiti sthÃnaæ hiraïmaya÷ pauru«a ekahaæsa÷ 14.7.1.[13] prÃïena rak«annaparaæ kulÃyam bahi«kulÃyÃdam­taÓcaritvà sa Åyate am­to yatrakÃmaæ hiraïmaya÷ pauru«a ekahaæsa÷ 14.7.1.[14] svapnÃnta uccÃvacamÅyamÃno rÆpÃïi deva÷ kurute bahÆniuteva strÅbhi÷ saha modamÃno jak«adutevÃpi bhayÃni paÓyan 14.7.1.[15] ÃrÃmamasya paÓyanti na taæ kaÓcana paÓyatÅti taæ nÃyatam bodhayedityÃhurdurbhi«ajyaæ hÃsmai bhavati yame«a na pratipadyate 14.7.1.[16] atho khalvÃhu÷ jÃgaritadeÓa evÃsyai«a yÃni hyeva jÃgratpaÓyati tÃni supta ityatrÃyam puru«a÷ svayaæjyotirbhavatÅtyevamevaitadyÃj¤avalkya so'ham bhagavate sahasraæ dadÃmyata Ærdhvaæ vimok«Ãyaiva brÆhÅti 14.7.1.[17] sa và e«a etasmintsvapnÃnte ratvà caritvà d­«Âvaiva puïyaæ ca pÃpaæ ca puna÷ pratinyÃyam pratiyonyÃdravati buddhÃntÃyaiva sa yadatra kiæcitpaÓyatyananvÃgatastena bhavatyasaÇgo hyayam puru«a ityevamevaitadyÃj¤avalkya so'ham bhagavate sahasraæ dadÃmyata Ærdhvaæ vimok«Ãyaiva brÆhÅti 14.7.1.[18] tadyathà mahÃmatsya÷ ubhe kÆle anusaæcarati pÆrvaæ cÃparaæ caivamevÃyam puru«a età ubhÃvantÃvanusaæcarati svapnÃntaæ ca buddhÃntaæ ca 14.7.1.[19] tadyathÃsminnÃkÃÓe Óyeno và suparïo và viparipatya ÓrÃnta÷ saæhatya pak«au sallayÃyaiva dhriyata evamevÃyam puru«a etasmà antÃya dhÃvati yatra supto na kaæ cana kÃmaæ kÃmayate na kaæ cana svapnam paÓyati 14.7.1.[20] tà và asyaità hità nÃma nìyo yathà keÓa÷ sahasradhà bhinnastÃvatÃïimnà ti«Âhanti Óuklasya nÅlasya piÇgalasya haritasya lohitasya pÆrïà atha yatrainaæ ghnantÅva jinantÅva hastÅva vicÃyayati gartamiva patati yadeva jÃgradbhayam paÓyati tadatrÃvidyayà bhayam manyate'tha yatra rÃjeva deva-ivÃhamevedaæ sarvamasmÅti manyate so'sya paramo loko'tha yatra supto na kaæ cana kÃmaæ kÃmayate na kaæ cana svapnam paÓyati 14.7.1.[21] tadvà asyaitat ÃtmakÃmamÃptakÃmamakÃmaæ rÆpaæ tadyathà priyayà striyà sampari«vakto na bÃhyaæ kiæ cana veda nÃntaramevamevÃyaæ ÓÃrÅra Ãtmà prÃj¤enÃtmanà sampari«vakto na bÃhyaæ kiæ cana veda nÃntaram 14.7.1.[22] tadvà asyaitat aticando'pahatapÃpmÃbhayaæ rÆpamaÓokÃntaramatra pitÃpità bhavati mÃtÃmÃtà lokà alokà devà adevà vedà avedà yaj¤Ã ayaj¤Ã atra steno'steno bhavati bhrÆïahÃbhrÆïahà paulkaso'paulkasaÓcÃï¬Ãlo cÃï¬Ãla÷ Óramaïo'ÓramaïastÃpaso tÃpaso'nanvÃgata÷ puïyenÃnvÃgata÷ pÃpena tÅrïo hi tadà sarväcokÃnh­dayasya bhavati 14.7.1.[23] yadvai tanna paÓyati paÓyanvai taddra«Âavyaæ na paÓyati na hi dra«Âurd­«Âerviparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yatpaÓyet 14.7.1.[24] yadvai tanna jighrati jighranvai tadghrÃtavyaæ na jighrati na hi ghrÃturghrÃïÃdviparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yajjighret 14.7.1.[25] yadvai tanna rasayati vijÃnanvai tadrasaæ na rasayati na hi rasayitÆ rasÃdviparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yadrasayet 14.7.1.[26] yadvai tanna vadati vadanvai tadvaktavyaæ na vadati na hi vakturvaco viparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yadvadet 14.7.1.[27] yadvai tanna Ó­ïoti Ó­ïvanvai tacrotavyaæ na Ó­ïoti na hi Órotu÷ Óruterviparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yac­ïuyÃt 14.7.1.[28] yadvai tanna manute manvÃno vai tanmantavyaæ na manute na hi manturmaterviparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamastitato'nyadvibhaktaæ yanmanvÅta 14.7.1.[29] yadvai tanna sp­Óati sp­Óanvai tatspra«Âavyaæ na sp­Óati na hi spra«Âu sp­«Âerviparilopo'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yatsp­Óet 14.7.1.[30] yadvai tanna vijÃnÃti vijÃnanvai tadvij¤eyaæ na vijÃnÃti na hi vij¤Ãturvij¤ÃnÃdviparilopo vidyate'vinÃÓitvÃnna tu taddvitÅyamasti tato'nyadvibhaktaæ yadvijÃnÅyÃt 14.7.1.[31] salila eko dra«ÂÃdvaito bhavati e«a brahmaloka÷ samrìiti hainamuvÃcai«Ãsya paramo loka e«o'sya parama Ãnanda etasyaivÃnandasyÃnyÃni bhÆtÃni mÃtrÃmupajÅvanti 14.7.1.[32] sa yo manu«yÃïÃæ ruddha÷ sam­ddho bhavati anye«Ãmadhipati÷ sarvairmÃnu«yakai÷ kÃmai÷ sampannatama÷ sa manu«yÃïÃm parama Ãnanda÷ 14.7.1.[33] atha ye Óatam manu«yÃïÃmÃnandÃ÷ sa eka÷ pitÌïÃæ jitalokÃnÃmÃnanda÷ 14.7.1.[34] atha ye Óatam pitÌïÃæ jitalokÃnÃmÃnandÃ÷ sa eka÷ karmadevÃnÃmÃnando ye karmaïà devatvamabhisampadyante 14.7.1.[35] atha ye Óataæ karmadevÃnÃmÃnandÃ÷ sa eka ÃjÃnadevÃnÃmÃnando yaÓca Órotriyo'v­jino'kÃmahata÷ 14.7.1.[36] atha ye ÓatamÃjÃnadevÃnÃmÃnandÃ÷ sa eko devaloka Ãnando yaÓca Órotriyo'v­jino'kÃmahata÷ 14.7.1.[37] atha ye Óataæ devaloka ÃnandÃ÷ sa eko gandharvaloka Ãnando yaÓca Órotriyo'v­jino'kÃmahata÷ 14.7.1.[38] atha ye Óataæ gandharvaloka ÃnandÃ÷ sa eka÷ prajÃpatiloka ÃnandÃ÷ sa eko brahmaloka Ãnando yaÓca Órotriyo'v­jino'kÃmahata e«a brahmaloka÷ samrìiti hainamanuÓaÓÃsaitadam­taæ so'ham bhagavate sahasraæ dadÃmyata Ærdhvaæ vimok«Ãyaiva brÆhÅti 14.7.1.[39] sa và e«a etasmintsamprasÃde ratvà caritvà d­«Âvaiva puïyaæ ca pÃpaæ ca puna÷ pratinyÃyam pratiyonyÃdravati buddhÃntÃyaiva sa yadatra kiæcitpaÓyatyananvÃgatastena bhavatyasaÇgo hyayam puru«a ityevamevaitadyÃj¤avalkya so'ham bhagavate sahasraæ dadÃmyata Ærdhvaæ vimok«Ãyaiva brÆhÅti 14.7.1.[40] atra ha yÃj¤avalkyo bibhayÃæ cakÃra medhÃvÅ rÃjà sarvebhyo mÃntebhya udarautsÅditi sa yatrÃïimÃnaæ nyeti jarayà vopatapatà vÃïimÃnaæ nigacati yathÃmraæ vodumbaraæ và pippalaæ và bandhanÃtpramucyetaivamevÃyaæ ÓÃrÅra Ãtmaibhyo'Çgebhya÷ sampramucya puna÷ pratinyÃyam pratiyonyÃdravati prÃïÃyaiva 14.7.1.[41] tadyathÃna÷ susamÃhitam utsarjadyÃyÃdevamevÃyaæ ÓÃrÅra Ãtmà prÃj¤enÃtmanÃnvÃrƬha utsarjadyÃti 14.7.1.[42] tadyathà rÃjÃnamÃyantam ugrÃ÷ pratyenasa÷ sÆtagrÃmaïyo'nnai÷ pÃnairÃvasathai÷ pratikalpante'yamÃyÃtyayamÃgacatÅtyevaæ haivaævidaæ sarvÃïi bhÆtÃni pratikalpanta idam brahmÃyÃtÅdamÃgacatÅti 14.7.1.[43] tadyathà rÃjÃnam prayiyÃsantam ugrÃ÷ pratyenasa÷ sÆtagrÃmaïya upasamÃyantyevaæ haivaævidaæ sarve prÃïà upasamÃyanti yatraitadÆrdhvocvÃsÅ bhavati 14.7.2.[1] sa yatrÃyaæ ÓÃrÅra ÃtmÃbalyaæ nÅtya sammohamiva nyetyathainamete prÃïà abhisamÃyanti sa etÃstejomÃtrÃ÷ samabhyÃdadÃno h­dayamevÃnvavakrÃmati 14.7.2.[2] sa yatrai«a cÃk«u«a÷ puru«a÷ parÃÇ paryÃvartate'thÃrÆpajo bhavatyekÅbhavati na paÓyatÅtyÃhurekÅbhavati na rasayatÅtyÃhurekÅbhavati na vadatÅtyÃhurekÅbhavati na Ó­ïotÅtyÃhurekÅbhavati na manuta ityÃhurekÅbhavati na sp­ÓatÅtyÃhurekÅbhavati na vijÃnÃtÅtyÃhu÷ 14.7.2.[3] tasya haitasya h­dayasyÃgram pradyotate tena pradyotenai«a Ãtmà ni«krÃmati cak«u«Âo và mÆrdhno vÃnyebhyo và ÓarÅradeÓebhyastamutkrÃmantam prÃïo'nÆtkrÃmati prÃïamanÆtkrÃmantaæ sarve prÃïà anÆtkrÃmanti saæj¤ÃnamevÃnvavakrÃmati sa e«a j¤a÷ savij¤Ãno bhavati taæ vidyÃkarmaïÅ samanvÃrabhete pÆrvapraj¤Ã ca 14.7.2.[4] tadyathà t­ïajalÃyukà t­ïasyÃntaæ gatvÃtmÃnamupasaæharatyevamevÃyam puru«a idaæ ÓarÅraæ nihatyÃvidyÃæ gamayitvÃtmÃnamupasaæharati 14.7.2.[5] tadyathà peÓaskÃrÅ peÓaso mÃtrÃmapÃdÃyÃnyannavataraæ kalyÃïataraæ rÆpaæ tanuta evamevÃyam puru«a idaæ ÓarÅraæ nihatyÃvidyÃæ gamayitvÃnyannavataraæ rÆpaæ tanute pitryaæ và gandharvaæ và brÃhmaæ và prÃjÃpatyaæ và daivaæ và mÃnu«aæ vÃnyebhyo và bhÆtebhya÷ 14.7.2.[6] sa và ayamÃtmà brahma vij¤Ãnamayo manomayo vÃÇmaya÷ prÃïamayaÓcak«urmaya÷ Órotramaya ÃkÃÓamayo vÃyumayastejomaya Ãpomaya÷ p­thivÅmaya÷ krodhamayo'krodhamayo har«amayo'har«amayo dharmamayo'dharmamaya÷ sarvamayastadyadedammayo'domaya iti yathÃkÃrÅ yathÃcÃrÅ tathà bhavati sÃdhukÃrÅ sÃdhurbhavati pÃpakÃrÅ pÃpo bhavati puïya÷ puïyena karmaïà bhavati pÃpa÷ pÃpeneti 14.7.2.[7] atho khalvÃhu÷ kÃmamaya evÃyam puru«a iti sa yathÃkÃmo bhavati tathÃkraturbhavati yathÃkraturbhavati tatkarma kurute yatkarma kurute tadabhisampadyata iti 14.7.2.[8] tade«a Óloko bhavati tadeva sattatsaha karmaïaiti liÇgam mano yatra ni«aktamasya prÃpyÃntaæ karmaïastasya yatkiæ ceha karotyayam tasmÃllokÃtpunaraityasmai lokÃya karmaïa iti nu kÃmayamÃno'thÃkÃmayamÃno yo'kÃmo ni«kÃma ÃtmakÃma ÃptakÃmo bhavati na tasmÃtprÃïà utkrÃmantyatraiva samavanÅyante brahmaiva sanbrahmÃpyeti 14.7.2.[9] tade«a Óloko bhavati yadà sarve pramucyante kÃmà ye'sya h­di sthitÃ÷ atha martyo'm­to bhavatyatra brahma samaÓnuta iti 14.7.2.[10] tadyathÃhinirlvayanÅ valmÅke m­tà pratyastà ÓayÅtaivamevedaæ ÓarÅraæ Óete'thÃyamanasthiko'ÓarÅra÷ prÃj¤a Ãtmà brahmaiva loka eva samrìiti hovÃca yÃj¤avalkya÷ so'ham bhagavate sahasraæ dadÃmÅti hovÃca janako vaideha÷ 14.7.2.[11] tadapyete ÓlokÃ÷ aïu÷ panthà vitara÷ purÃïo mÃæsp­«Âo'nuvitto mayaiva tena dhÅrà apiyanti brahmavida utkramya svargaæ lokamito vimuktÃ÷ 14.7.2.[12] tasmi¤cuklamuta nÅlamÃhu÷ piÇgalaæ haritaæ lohitaæ cae«a panthà brahmaïà hÃnuvittastenaiti brahmavittaijasa÷ puïyak­cca 14.7.2.[13] andhaæ tama÷ praviÓanti ye'sambhÆtimupÃsate tato bhÆya iva te tamo ya u sambhÆtyÃæ ratÃ÷ 14.7.2.[14] asuryà nÃma te lokÃ÷ andhena tamasÃv­tÃ÷ tÃæste pretyÃpigacantyavidvÃæso'budhà janÃ÷ 14.7.2.[15] tadeva santastadu tadbhavÃmo na cedavedÅ mahatÅ vina«Âi÷ye tadviduram­tÃste bhavantyathetare du÷khamevopayanti 14.7.2.[16] ÃtmÃnaæ cedvijÃnÅyÃdayamasmÅti puru«a÷ kimicankasya kÃmÃya ÓarÅramanu saæcaret 14.7.2.[17] yasyÃnuvitta÷ pratibuddha ÃtmÃsmintsaædehe gahane pravi«Âa÷ sa viÓvak­tsa ha sarvasya kartà tasya loka÷ sa u loka eva 14.7.2.[18] yadaitamanupaÓyati ÃtmÃnaæ devama¤jasà ÅÓÃnam bhÆtabhavyasya na tadà vicikitsati 14.7.2.[19] yasminpa¤ca pa¤cajanÃ÷ ÃkÃÓaÓca prati«Âhita÷ tameva manya ÃtmÃnaæ vidvÃnbrahmÃm­to'm­tam 14.7.2.[20] yasmÃdarvÃk«aævatsaro'hobhi÷ parivartate taddevà jyoti«Ãæ jyotirÃyurhyopÃsate'm­tam 14.7.2.[21] prÃïasya prÃïam uta cak«u«aÓcak«uruta Órotrasya ÓrotramannasyÃnnam manaso ye mano vidu÷ te nicikyurbrahma purÃïamagryam manasaivÃptavyaæ neha nÃnÃsti kiæ cana 14.7.2.[22] m­tyo÷ sa m­tyumÃpnoti ya iha nÃneva paÓyati manasaivÃnudra«Âavyametadapramayaæ dhruvam 14.7.2.[23] viraja÷ para ÃkÃÓÃt aja Ãtmà mahà dhruva÷ tameva dhÅro vij¤Ãya praj¤Ãæ kurvÅta brÃhmaïa÷ nÃnudhyÃyÃdbahƤcabdÃnvÃco viglÃpanaæ hi taditi 14.7.2.[24] sa và ayamÃtmà sarvasya vaÓÅ sarvasyeÓÃna÷ sarvasyÃdhipati÷ sarvamidam praÓÃsti yadidaæ kiæ ca sa na sÃdhunà karmaïà bhÆyÃnno'evÃsÃdhunà kanÅyÃne«a bhÆtÃdhipatire«a lokeÓvara e«a lokapÃla÷ sa seturvidharaïa e«Ãæ lokÃnÃmasambhedÃya 14.7.2.[25] tametaæ vedÃnuvacanena vividi«anti brahmacaryeïa tapasà Óraddhayà yaj¤enÃnÃÓakena caitameva viditvà munirbhavatyetameva pravrÃjino lokamÅpsanta÷ pravrajanti 14.7.2.[26] etaddha sma vai tatpÆrve brÃhmaïÃ÷ anÆcÃnà vidvÃæsa÷ prajÃæ na kÃmayante kim prajayà kari«yÃmo ye«Ãæ no'yamÃtmÃyaæ loka iti te ha sma putrai«aïÃyÃÓca vittai«aïÃyÃÓca lokai«aïÃyÃÓca vyutthÃyÃtha bhik«Ãcaryaæ caranti yà hyeva putrai«aïà sà vittai«aïà yà vittai«aïà sà lokai«aïobhe hyete e«aïe eva bhavata÷ 14.7.2.[27] sa e«a neti netyÃtmà ag­hyo na hi g­hyate'ÓÅryo na hi ÓÅryate'saÇgo'sito na sajyate na vyathata ityata÷ pÃpamakaravamityata÷ kalyÃïamakaravamityubhe ubhe hye«a ete taratyam­ta÷ sÃdhvasÃdhunÅ nainaæ k­tÃk­te tapato nÃsya kena cana karmaïà loko mÅyate 14.7.2.[28] tadetad­cÃbhyuktam e«a nityo mahimà brÃhmaïasya na karmaïà vardhate no kanÅyÃn tasyaiva syÃtpadavittaæ vidvitvà na karmaïà lipyate pÃpakeneti tasmÃdevaævicrÃnto dÃnta uparatastitik«u÷ ÓraddhÃvitto bhÆtvÃtmanyevÃtmÃnam paÓyetsarvamenam paÓyati sarvo'syÃtmà bhavati sarvasyÃtmà bhavati sarvam pÃpmÃnaæ tarati nainam pÃpmà tarati sarvam pÃpmÃnaæ tapati nainam pÃpmà tapati vipÃpo vijaro vijighatso'pipÃso brÃhmaïo bhavati ya evaæ veda 14.7.2.[29] sa và e«a mahÃnaja Ãtmà annÃdo vasudÃna÷ sa yo haivametam mahÃntamajamÃtmÃnamannÃdaæ vasudÃnaæ veda vindatevasu 14.7.2.[30] sa và e«a mahÃnaja Ãtmà ajaro'maro'bhayo'm­to brahmÃbhayaæ vai janaka prÃpto'sÅti hovÃca yÃj¤avalkya÷ so'ham bhagavate videhÃndadÃmi mÃæ cÃpi saha dÃsyÃyeti 14.7.2.[31] sa và e«a mahÃnaja Ãtmà ajaro'maro'bhayo'm­to brahmÃbhayaæ vai brahmÃbhayaæ hi vai brahma bhavati ya evaæ veda 14.7.3.[1] atha ha yÃj¤avalkyasya dve bhÃrye babhÆvatu÷ maitreyÅ ca kÃtyÃyanÅ ca tayorha maitreyÅ brahmavÃdinÅ babhÆva strÅpraj¤eva kÃtyÃyanÅ so'nyadv­ttamupÃkari«yamÃïa÷ 14.7.3.[2] yÃj¤avalkyo maitreyÅti hovÃca pravraji«yanvà are'hamasmÃtsthÃnÃdasmi hanta te'nayà kÃtyÃyanyÃntaæ karavÃïÅti 14.7.3.[3] sà hovÃca maitreyÅ yannu ma iyam bhago÷ sarvà p­thivÅ vittena pÆrïà syÃtsyÃæ nvahaæ tenÃm­tÃho3 neti neti hovÃca yÃj¤avalkyo yathaivopakaraïavatÃæ jÅvitaæ tathaiva te jÅvitaæ syÃdam­tatvasya tu nÃÓÃsti vitteneti 14.7.3.[4] sà hovÃca maitreyÅ yenÃhaæ nÃm­tà syÃæ kimahaæ tena kuryÃæ yadeva bhagavÃnveda tadeva me brÆhÅti 14.7.3.[5] sa hovÃca yÃj¤avalkya÷ priyà khalu no bhavatÅ satÅ priyamav­taddhanta khalu bhavati te'haæ tadvak«yÃmi vyÃkhyÃsyÃmi te vÃcaæ tu me vyÃcak«Ãïasya nididhyÃsasveti bravÅtu bhagavÃniti 14.7.3.[6] sa hovÃca yÃj¤avalkyo na và are patyu÷ kÃmÃya pati÷ priyo bhavatyÃtmanastu kÃmÃya pati÷ priyo bhavati devÃ÷ priyà bhavanti na và are vedÃnÃæ kÃmÃya vedÃ÷ priyà bhavantyÃtmanastu kÃmÃya vedÃ÷ priyà bhavanti na và are yaj¤ÃnÃæ kÃmÃya yaj¤Ã÷ priyà bhavantyÃtmanastu kÃmÃya yaj¤Ã÷ priyà bhavanti na và are bhÆtÃnÃæ kÃmÃya bhÆtÃni priyÃïi bhavantyÃtmanastu kÃmÃya bhÆtÃni priyÃïi bhavanti na và are sarvasya kÃmÃya sarvam priyam bhavatyÃtmanastu kÃmÃya sarvam priyam bhavatyÃtmà nvare dra«Âavya÷ Órotavyo mantavyo nididhyÃsitavyo maitreyyÃtmani và are d­«Âe Órute mate vij¤Ãta idaæ sarvaæ viditam 14.7.3.[7] brahma tam parÃdÃt yo'nyatrÃtmano devÃnveda vedÃstam parÃduryo'nyatrÃtmano vedÃnveda yaj¤Ãstam parÃduryonyatrÃtmano yaj¤Ãnveda bhÆtÃni tam parÃduryo'nyatrÃtmano bhÆtÃni veda sarvam tam parÃdÃdyo'nyatrÃtmana÷ sarvaæ vededam brahmedaæ k«atramime lokà ime devà ime vedà ime yaj¤Ã imÃni bhÆtÃnÅdaæ sarvaæ yadayamÃtmà 14.7.3.[8] sa yathà dundubherhanya> 14.7.3.[9] sa yathà vÅïÃyai> 14.7.3.[10] sa yathà ÓaÇkhasya> 14.7.3.[11] sa yathÃrdraidhÃgnera> sÆtrÃïyanuvyÃkhyÃnÃni vyÃkhyÃnÃni dattaæ hutamÃÓitam pÃyitamayaæ ca loka÷ paraÓca loka÷ sarvÃïi ca bhÆtÃnyasyaivaitÃni sarvÃïi niÓvasitÃni 14.7.3.[12] sa yathà sarvÃsÃmapÃæ samudra ekÃyana> 14.7.3.[13] sa yathà saindhavaghano anantaro'bÃhya÷ k­tsno rasaghana eva syÃdevaæ và ara idam mahadbhÆtamanantamapÃraæ k­tsna÷ praj¤Ãnaghana evaitebhyo bhÆtebhya÷ samutthÃya tÃnyevÃnuvinaÓyati na pretya saæj¤ÃstÅtyare bravÅmÅti hovÃca yÃj¤avalkya÷ 14.7.3.[14] sà hovÃca maitreyÅ atraiva mà bhagavÃnmohÃntamÃpÅpadanna và ahamidaæ vijÃnÃmi na pretya saæj¤ÃstÅti 14.7.3.[15] sa hovÃca yÃj¤avalkyo na và are'ham moham bravÅmyavinÃÓÅ và are yamÃtmÃnuccittidharmà mÃtrÃsaæsargastvasya bhavati 14.7.3.[16] yadvai tanna paÓyati> 14.7.3.[17] yadvai tanna jighrati> 14.7.3.[18] yadvai tanna rasayati 14.7.3.[19] yadvai tanna vadati> 14.7.3.[20] yadvai tanna Ó­ïoti 14.7.3.[21] yadvai tanna manute> 14.7.3.[22] yadvai tanna sp­Óati 14.7.3.[23] yadvai tanna vijÃnÃti> 14.7.3.[24] yatra và anyadiva syÃt tatrÃnyo'nyatpaÓyedanyo'nyajjighredanyo'nyadrasayedanyo'nyadabhivadedanyo'nyac­ï uyÃdanyo'nyanmanvÅtÃnyo'nyatsp­Óedanyo'nyadvijÃnÅyÃt 14.7.3.[25] yatra tvasya sarvamÃtmaivÃbhÆt tatkena kam paÓyettatkena kaæ jighrettatkena kaæ rasayettatkena kamabhivadettatkena kaæ Ó­ïuyÃttatkena kam manvÅta tatkena kaæ sp­Óettatkena kaæ vijÃnÅyÃdyenedaæ sarvaæ vijÃnÃti taæ kena vijÃnÅyÃdvij¤ÃtÃramare kena vijÃnÅyÃdityuktÃnuÓÃsanÃsi maitrayyetÃvadare khalvam­tatvamiti hoktvà yÃj¤avalkya÷ pravavrÃja 14.7.3.[26] atha vaæÓa÷ tadidaæ vayaæ ÓaurpaïÃyyÃcaurpaïÃyyo gautamÃdgautamo vÃtsyÃdvÃtsyo vÃtsyÃcca pÃrÃÓaryÃcca pÃrÃÓarya÷ sÃæk­tyÃcca bhÃradvÃjÃcca bhÃradvÃja audavÃheÓca ÓÃï¬ilyÃcca ÓÃï¬ilyo vaijavÃpÃcca gautamÃcca gautamo vaijavÃpÃyanÃcca vai«ÂapureyÃcca vai«Âapureya÷ ÓÃï¬ilyÃcca rauhiïÃyanÃcca rauhiïÃyanÃcca rauhiïÃyana÷ ÓaunÃkÃcca jaivantÃyanÃcca raibhyÃcca raibhya÷ pautimëyÃyaïÃcca kauï¬inyÃyanÃcca kauï¬inyÃyana÷ kauï¬inyÃbhyÃæ kauï¬inyà aurïavÃbhebhya aurïavÃbhÃ÷ kauï¬inyÃtkauï¬inya÷ kauï¬inyÃtkauï¬inya÷ kauï¬inyÃccÃgniveÓyÃcca 14.7.3.[27] ÃgniveÓya÷ saitavÃt saitava÷ pÃrÃÓaryÃtpÃrÃÓaryo jÃtÆkarïyÃjjÃtÆkarïyo bhÃradvÃjÃdbhÃradvÃjo bhÃradvÃjÃccÃsurÃyaïÃcca gautamÃcca gautamo bhÃradvÃjÃdbhÃradvÃjo valÃkÃkauÓikÃdvalÃkÃkauÓika÷ këÃyaïÃtkëÃyaïa÷ saukarÃyaïÃtsaukarÃyaïastraivaïestraivaïiraupajanghaneraupajanghani÷ sÃyakÃyanÃtsÃyakÃyana÷ kauÓikÃyane÷ kauÓikÃyanirgh­takauÓikÃdgh­takauÓika÷ pÃrÃÓaryÃyaïÃtpÃrÃÓaryÃyaïa÷ pÃrÃÓaryÃtpÃrÃÓaryo jÃtÆkarïyÃjjÃtÆkarïyo bhÃradvÃjÃdbhÃradvÃjo bhÃradvÃjÃccÃsurÃyaïÃcca yÃskÃccÃsurÃyaïastraivaïestraivaïiraupajanghaneraupajanghanirÃsurerÃsurirbhÃradvÃjà dbhÃrdvÃja ÃtreyÃt 14.7.3.[28] Ãtreyo mÃïÂe÷ mÃïÂirgautamÃdgautamo gautamÃdgautamo vÃtsyÃdvÃtsya÷ ÓÃï¬ilyÃcÃï¬ilya÷ kaiÓoryÃtkÃpyÃtkaiÓorya÷ kÃpya÷ kumÃrahÃritÃtkumÃrahÃrito gÃlavÃdgÃlavo vidarbhÅkauï¬inyÃdvidarbhÅkauï¬inyo vatsanapÃto bÃbhravÃdvatsanapÃdbÃbhrava÷ patha÷ saubharÃtpanthÃ÷ saubharo'yÃsyÃdÃÇgirasÃdayÃsya ÃÇgirasa ÃbhÆtestvëÂrÃdÃbhÆtistvëÂro viÓvarÆpÃttvëÂrÃdviÓvarÆpastvëÂro'ÓvibhyÃmaÓvinau dadhÅca ÃtharvaïÃddadhyaÇÇÃtharvaïo'tharvaïo daivÃdatharvà daivo m­tyo÷ prÃdhvaæsanÃnm­tyu÷ prÃdhvaæsana÷ pradhvaæsanÃtpradhvaæsana ekar«erekar«irviprajitterviprajittirvya«Âervya«Âi÷ sanÃru÷ sanÃru÷ sanÃtanÃtsanÃtana÷ sanagÃtsanaga÷ parame«Âhina÷ parame«ÂhÅ brahmaïo brahma svayambhu brahmaïe nama÷ 14.8.1. pÆrïamada÷ pÆrïamidam pÆrïÃtpÆrïamudacyate pÆrïasya pÆrïamÃdÃya pÆrïamevÃvaÓi«yata om kham brahma kham purÃïaæ vÃyuraæ khamiti ha smÃha kauravyÃyaïÅputro vedo'yam brÃhmaïà vidurvedainena yadveditavyam 14.8.2.[1] trayÃ÷ prÃjÃpatyÃ÷ prajÃpatau pitari brahmacaryamÆ«urdevà manu«yà asurÃ÷ 14.8.2.[2] u«itvà brahmacaryaæ devà Æcu÷ bravÅtu no bhavÃniti tebhyo haitadak«aramuvÃca da iti vyaj¤Ãsi«ÂÃ3 iti vyaj¤Ãsi«meti hocurdÃmyateti na Ãtthetyomiti hovÃca vyaj¤Ãsi«Âeti 14.8.2.[3] atha hainam manu«yà Æcu÷ bravÅtu no bhavÃniti tebhyo haitadevÃk«aramuvÃca da iti vyaj¤Ãsi«ÂÃ3 iti vyaj¤Ãsi«meti hocurdatteti na Ãtthetyomiti hovÃca vyaj¤Ãsi«Âeti 14.8.2.[4] atha hainamasurà Æcu÷ bravÅtu no bhavÃniti tebhyo haitadevÃk«aramuvÃca da iti vyaj¤Ãsi«ÂÃ3 iti vyaj¤Ãsi«meti hocurdayadhvamiti na Ãtthetyomiti hovÃca vyaj¤Ãsi«Âeti tadetadevai«Ã daivÅ vÃganuvadati stanayitnurdadada iti dÃmyata datta dayadhvamiti tadetattrayaæ Óik«eddamaæ dÃnaæ dayÃmiti 14.8.3. vÃyuranilamam­tam bhasmÃntaæ ÓarÅram o3æ krato smara klibe smarÃgne naya supathà rÃye asmÃnviÓvÃni deva vayunÃni vidvÃn yuyodhyasmajjuhurÃïameno bhÆyi«ÂhÃæ te namauktiæ vidhemeti 14.8.4. e«a prajÃpatiryaddh­dayam etadbrahmaitatsarvaæ tadetattryak«araæ h­dayamiti h­ ityekamak«aramabhiharantyasmai svÃÓcÃnye ca ya evaæ veda da ityekamak«araæ dadantyasmai svÃÓcÃnye ca ya evaæ veda yamityekamak«arameti svargaæ lokaæ ya evaæ veda 14.8.5. tadvai tadetadeva tadÃsa satyameva sa yo haivametanmahadyak«am prathamajaæ veda satyam brahmeti jayatÅmÃælokÃnjita innvasÃvasadya evametanmahadyak«am prathamajaæ veda satyam brahmeti satyaæ hyeva brahma 14.8.6.[1] Ãpa evedamagra Ãsu÷ tà Ãpa÷ satyamas­janta satyam brahma prajÃpatim prajÃpatirdevÃn 14.8.6.[2] te devÃ÷ satyamityupÃsate tadetattryak«araæ satyamiti sa ityekamak«araæ tÅtyekamak«aramamityekamak«aram prathamottame ak«are satyam madhyato'n­taæ tadetadan­taæ satyena parig­hÅtaæ satyabhÆyameva bhavati naivaævidvÃæsaman­taæ hinasti 14.8.6.[3] tadyattatsatyam asau sa Ãdityo ya e«a etasminmaï¬ale puru«o yaÓcÃyaæ dak«iïe'k«anpuru«astÃvetÃvanyo'nyasminprati«Âhitau raÓmibhirvà e«o'sminprati«Âhita÷ prÃïairayamamu«minsa yadotkrami«yanbhavati Óuddhamevaitanmaï¬alam paÓyati nainamete raÓmaya÷ pratyÃyanti 14.8.6.[4] ya e«a etasminmaï¬ale puru«a÷ tasya bhÆriti Óira ekaæ Óira ekametadak«aram bhuva iti bÃhÆ dvau bÃhÆ dve ete ak«are svariti prati«Âhà dve prati«Âhe dve ete ak«are tasyopani«adahariti hanti pÃpmÃnaæ jahÃti ca ya evaæ veda 14.8.6.[5] atha yo'yaæ dak«iïe'k«anpuru«a÷ tasya bhÆriti Óira ekaæ Óira ekametadak«aram bhuva iti bÃhÆ dvau bÃhÆ dve ete ak«are svariti prati«Âhà dve prati«Âhe dve ete ak«are tasyopani«adahamiti hanti pÃpmÃnaæ jahÃti ca ya evaæ veda 14.8.7. vidyudbrahmetyÃhu÷ vidÃnÃdvidyudvidyatyenaæ sarvasmÃtpÃpmano ya evaæ veda vidyudbrahmeti vidyuddhyeva brahma 14.8.8. manomayo'yam puru«o bhÃ÷satyastasminnantarh­daye yathà vrÅhirvà yavo vaivamayamantarÃtmanpuru«a÷ sa e«a sarvasya vaÓÅ sarvasyeÓÃna÷ sarvasyÃdhipati÷ sarvamidam praÓÃsti yadidaæ kiæ ca ya evaæ veda 14.8.9. vÃcaæ dhenumupÃsÅta tasyÃÓcatvÃra stanÃ÷ svÃhÃkÃro va«aÂkÃro hantakÃra÷ svadhÃkÃrastasyai dvau stanau devà upajÅvanti svÃhÃkÃraæ ca va«aÂkÃraæ ca hantakÃram manu«yÃ÷ svadhÃkÃram pitarastasyÃ÷ prÃïa ­«abho mano vatsa÷ 14.8.10. ayamagnirvaiÓvÃnaro yo'yamanta÷ puru«e yenedamannam pacyate yadidamadyate tasyai«a gho«o bhavati yametatkarïÃvapidhÃya Ó­ïoti sa yadotkrami«yanbhavati naitaæ gho«aæ Ó­ïoti 14.8.11. etadvai paramaæ tapo yadvyÃhitastapyate paramaæ haiva lokaæ jayati ya evaæ vedaitadvai paramaæ tapo yam pretamaraïyaæ haranti paramaæ haiva lokaæ jayati ya evaæ vedaitadvai paramaæ tapo yam pretamagnÃvabhyÃdadhati paramaæ haiva lokaæ jayati ya evaæ veda 14.8.12. yadà vai puru«o asmÃllokÃtpraiti sa vÃyumÃgacati tasmai sa tatra vijihÅte yathà rathacakrasya khaæ tena sa Ærdhva Ãkramate sa ÃdityamÃgacati tasmai sa tatra vijihÅte yathìambarasya khaæ tena sa Ærdhva Ãkramate sa candramasamÃgacati tasmai sa tatra vijihÅte yathà dundubhe÷ khaæ tena sa Ærdhva Ãkramate sa lokamÃgacatyaÓokamahimaæ tasminvasati ÓaÓvatÅ÷ samÃ÷ 14.8.13. annam brahmetyeka Ãhu÷ tanna tathà pÆyati và annam­te prÃïÃtprÃïo brahmetyeka Ãhustanna tathà Óu«yati vai prÃïa ­te'nnÃdete ha tveva devate ekadhÃbhÆyam bhÆtvà paramatÃæ gacata÷ 14.8.13. taddha smÃha prÃt­da÷ pitaram kiæ svidevaivaæ vidu«e sÃdhu kuryÃtkimevÃsmà asÃdhu kuryÃditi sa ha smÃha pÃïinà mà prÃt­da kastvenayorekadhÃbhÆyam bhÆtvà paramatÃæ gacatÅti 14.8.13. tasmà u haitaduvÃca vÅtyannaæ vai vyanne hÅmÃni sarvÃïi bhÆtÃni vi«ÂÃni ramiti prÃïo vai ram prÃïe hÅmÃni sarvÃïi bhÆtÃni ratÃni sarvÃïi ha và asminbhÆtÃni viÓante sarvÃïi bhÆtÃni ramante ya evaæ veda 14.8.14.[1] uktham prÃïo và uktham prÃïo hÅdaæ sarvamutthÃpayatyuddhÃsmà ukthavidvÅrasti«Âhatyukthasya sÃyujyaæ salokatÃæ jayati ya evaæ veda 14.8.14.[2] prÃïo vai yaju÷ prÃïo hÅmÃni sarvÃïi bhÆtÃni yujyante yujyante hÃsmai sarvÃïi bhÆtÃni Órai«ÂhyÃya yaju«a÷ sÃyujyaæ salokatÃæ jayati ya evaæ veda 14.8.14.[3] sÃma prÃïo vai sÃma prÃïo hÅmÃni sarvÃïi bhÆtÃni samya¤ci hÃsmintsarvÃïi bhÆtÃni Órai«ÂhyÃya kalpante sÃmna÷ sÃyujyaæ salokatÃæ jayati ya evaæ veda 14.8.14.[4] k«atram prÃïo vai k«atram prÃïo hi vai k«atraæ trÃyate hainam prÃïa÷ k«aïito÷ pra k«atramÃtramÃpnoti k«atrasya sÃyujyaæ salokatÃæ jayati ya evaæ veda 14.8.15.[1] bhÆmirantarik«aæ dyauriti a«ÂÃvak«arÃïya«ÂÃ\k«araæ ha và ekaæ gÃyatryai padametadu hÃsyà etatsa yÃvade«u loke«u tÃvaddha jayati yo'syà etadevam padaæ veda 14.8.15.[2] ­co yajÆæ«i sÃmÃnÅti a«ÂÃvak«arÃïya«ÂÃk«araæ ha và ekaæ gÃyatryai padametadu haivÃsyà etatsa yÃvatÅyaæ trayÅ vidyà tÃvaddha jayati yo'syà etadevam padaæ veda 14.8.15.[3] prÃïo'pÃno vyÃna iti a«ÂÃvak«arÃïya«ÂÃk«araæ ha và ekaæ gÃyatrai padametadu haivÃsyà etatsa yÃvadidam prÃïi tÃvaddha jayati yo'syà etadevam padaæ veda 14.8.15.[4] athÃsyà etadeva turÅyaæ darÓatam padam parorajà ya e«a tapati yadvai caturthaæ tatturÅyaæ darÓatam padamiti dad­Óa iva hye«a parorajà iti sarvamu hye«a raja uparyupari tapatyevaæ haiva Óriyà yaÓasà tapati yo'syà etadevam padaæ veda 14.8.15.[5] sai«Ã gÃyatryetasmiæsturÅye darÓate pade parorajasi prati«Âhità tadvai tatsatye prati«Âhità cak«urvai satyaæ cak«urhi vai satyaæ tasmÃdyadidÃnÅæ dvau vivadamÃnÃveyÃtÃmahamadrÃk«amahamaÓrau«amiti ya eva brÆyÃdahamadrÃk«amiti tasmà eva ÓraddadhyÃt 14.8.15.[6] tadvai tatsatyam bale prati«Âhitam prÃïo vai balaæ tatprÃïe prati«Âhitaæ tasmÃdÃhurbalaæ satyÃdojÅya ityevamve«Ã gÃyatryadhyÃtmam prati«Âhità 14.8.15.[7] sà hai«Ã gayÃæstatre prÃïà vai gayÃstatprÃïÃæstatretadyadgayÃæstatre tasmÃdgÃyatrÅ nÃma sa yÃmevÃmÆmanvÃhai«aiva sà sa yasmà anvÃha tasya prÃïÃæstrÃyate 14.8.15.[8] tÃæ haike sÃvitrÅmanu«ÂubhamanvÃhurvÃganu«ÂubetadvÃcamanubrÆma iti na tathà kuryÃdgÃyatrÅmevÃnubrÆyÃdyadi ha và api bahviva pratig­hïÃti na haiva tadgÃyatryà ekaæ cana padam prati 14.8.15.[9] sa ya imÃæstrÅælokÃn pÆrïÃnpratig­hïÅyÃtso'syà etatprathamam padamÃpnuyÃdatha yÃvatÅyaæ trayÅ vidyà yastÃvatpratig­hïÅyÃtso'syà etaddvitÅyam padamÃpnuyÃdatha yÃvadidam prÃïi yastÃvatpratig­hïÅyÃtso'syà etatt­tÅyam padamÃpnuyÃdathÃsyà etadeva turÅyaæ darÓatam padam parorajà ya e«a tapati naiva kena canÃpyaæ kuta u etÃvatpratig­hïÅyÃt 14.8.15.[10] tasyà upasthÃnam gÃyatryasyekapadÅ dvipadÅ tripadÅ catu«padyapadasi na hi padyase namaste turÅyÃya darÓatÃya padÃya parorajase'sÃvado mà prÃpaditi yaæ dvi«yÃdasÃvasmai kÃmo mà samardhÅti và na haivÃsmai sa kÃma÷ sam­dhyate yasmà evamupati«Âhate'hamada÷ prÃpamiti và 14.8.15.[11] etaddha vai tajjanako vaideho bu¬ilamÃÓvatarÃÓvimuvÃca yannu ho tadgÃyatrÅvidabrÆthà atha kathaæ hastÅ bhÆto vahasÅti mukhaæ hyasyÃ÷ samrÃïna vidÃæ cakareti hovÃca 14.8.15.[12] tasyà agnireva mukham yadi ha và api bahvivÃgnÃvabhyÃdadhati sarvameva tatsaædahatyevaæ haivaivaævidyadyapi bahviva pÃpaæ karoti sarvameva tatsampsÃya Óuddha÷ pÆto'jaro'm­ta÷ sambhavati 14.9.1.[1] Óvetaketurha và Ãruïeya÷ pa¤cÃlÃnÃm pari«adamÃjagÃma sa ÃjagÃma jaivalam pravÃhaïam paricÃrayamÃïaæ tamudÅk«yÃbhyuvÃda kumÃrÃ3 iti sa bho3 iti pratiÓuÓrÃvÃnuÓi«Âo nvasi pitretyomiti hovÃca 14.9.1.[2] vettha yathemÃ÷ prajÃ÷ prayatyo vipratipadyÃntÃ3 iti neti hovÃca vettha yathemaæ lokam punarÃpadyÃntÃ3 iti neti haivovÃca vettha yathÃsau loka evam bahubhi÷ puna÷ puna÷ prayadbhirna sampÆryatÃ3 iti neti haivovÃca 14.9.1.[3] vettha yatithyÃmÃhutyÃæ hutÃyÃm Ãpa÷ puru«avÃco bhÆtvà samutthÃya vadantÅ3 iti neti haivovÃca vettho devayÃnasya và patha÷ pratipadam pit­yÃïasya và yatk­tvà devayÃnaæ và panthÃnam pratipadyate pit­yÃïaæ và 14.9.1.[4] api hi na ­«ervaca÷ Órutam dve s­tÅ aÓ­ïavam pitÌïÃmahaæ devÃnÃmuta martyÃnÃæ tÃbhyÃmidaæ viÓvamejatsameti yadantarà pitaram mÃtaraæ ceti nÃhamata ekaæ cana vedeti hovÃca 14.9.1.[5] atha hainaæ vasatyopamantrayÃæ cakre anÃd­tya vasatiæ kumÃra÷ pradudrÃva sa ÃjagÃma pitaraæ taæ hovÃceti vÃva kila no bhavÃnpurÃnuÓi«ÂÃnavoca iti kathaæ sumedha iti pa¤ca mà praÓnÃnrÃjanyabandhuraprÃk«Åttato naikaæ cana vedeti hovÃca katame ta itÅma iti ha pratÅkÃnyudÃjahÃra 14.9.1.[6] sa hovÃca tathà nastvaæ tÃta jÃnÅthà yathà yadahaæ kiæ ca veda sarvamahaæ tattubhyamavocam prehi tu tatra pratÅtya brahmacaryaæ vatsyÃva iti bhavÃneva gacatviti 14.9.1.[7] sa ÃjagÃma gautamo yatra pravÃhaïasya jaivalerÃsa tasmà ÃsanamÃhÃryodakamÃhÃrayÃæ cakÃrÃtha hÃsmà arghaæ cakÃra 14.9.1.[8] sa hovÃca varam bhavate gautamÃya dadma iti sa hovÃca pratij¤Ãto ma e«a varo yÃæ tu kumÃrasyÃnte vÃcamabhëathÃstÃm me brÆhÅti 14.9.1.[9] sa hovÃca daive«u vai gautama tadvare«u mÃnu«ÃïÃm brÆhÅti 14.9.1.[10] sa hovÃca vij¤Ãyate hÃsti hiraïyasyÃpÃttaæ go aÓvÃnÃæ dÃsÅnÃm pravarÃïÃm paridhÃnÃnÃm mà no bhavÃnbahoranantasyÃparyantasyÃbhyavadÃnyo bhÆditi sa vai gautama tÅrthenecÃsà ityupaimyaham bhavantÅmiti vÃcà ha smaiva pÆrva upayanti 14.9.1.[11] sa hopÃyanakÅrtà uvÃca tathà nastvaæ gautama mÃparÃdhÃstava ca pitÃmahà yatheyaæ vidyeta÷ pÆrvaæ na kasmiæÓcana brÃhmaïa uvÃsa tÃæ tvahaæ tubhyaæ vak«yÃmi ko hi tvaivam bruvantamarhati pratyÃkhyÃtumiti 14.9.1.[12] asau vai loko'gnirgautama tasyÃditya eva samidraÓmayo dhÆmo'hararciÓcandramà aÇgÃrà nak«atrÃïi vi«phuliÇgÃstasminnetasminnagnau devÃ÷ ÓraddhÃæ juhvati tasyà Ãhute÷ somo rÃjà sambhavati 14.9.1.[13] parjanyo và agnirgautama tasya saævatsara eva samidabhrÃïi dhÆmo vidyudarciraÓaniraÇgÃrà hrÃdunayo vi«phuliÇgÃstasminnetasminnagnau devÃ÷ somaæ juhvati tasyà Ãhuterv­«Âi÷ sambhavati 14.9.1.[14] ayaæ vai loko'gnirgautama tasya p­thivyeva samidvÃyurdhÆmo rÃtrirarcirdiÓo'ÇgÃrà avÃntaradiÓo vi«phuliÇgÃstasminnetasminnagnau devà v­«Âiæ juhvati tasyà Ãhuterannaæ sambhavati 14.9.1.[15] puru«o và agnirgautama tasya vyÃttameva samitprÃïo dhÆmo vÃgarciÓcak«uraÇgÃrÃ÷ Órotraæ vi«phuliÇgÃstasminnetasminnagnau devà annaæ juhvati tasyà Ãhute reta÷ sambhavati 14.9.1.[16] yo«Ã và agnirgautama tasyà upastha eva samillomÃni dhÆm o yonirarciryadanta÷ karoti te'ÇgÃrà abhinandà visphuliÇgÃstasminnetasminnagnau devà reto juhvati tasyà Ãhute÷ puru«a÷ sambhavati sa jÃyate sa jÅvati yÃvajjÅvatyatha yadà mriyate'thainamagnaye haranti 14.9.1.[17] tasyÃgnirevÃgnirbhavati samitsamiddhÆmo dhÆmo'rcirarciraÇgÃrà vi«phuliÇgà vi«phuliÇgÃstasminnetasminnagnau devÃ÷ puru«aæ juhvati tasyà Ãhute÷ puru«o bhÃsvaravarïa÷ sambhavati 14.9.1.[18] te ya evametadvidu÷ ye cÃmÅ araïye ÓraddhÃæ satyamupÃsate te'rcirabhisambhavantyarci«o'harahnu ÃpÆryamÃïapak«amÃpÆryamÃïapak«ÃdyÃn«aïmÃsÃnudaÇÇÃditya eti mÃsebhyo devalokaæ devalokÃdÃdityamÃdityÃdvaidyutaæ tÃnvaidyutÃtpuru«o mÃnasa etya brahmalokÃngamayati te te«u brahmaloke«u parÃ÷ parÃvato vasanti te«Ãmiha na punarÃv­ttirasti 14.9.1.[19]] atha ye yaj¤ena dÃnena tapasà lokaæ jayanti te dhÆmamabhisambhavanti dhÆmÃdrÃtriæ rÃtrerapak«ÅyamÃïapak«amapak«ÅyamÃïapak«ÃdyÃn«aïmÃsÃndak«iïÃditya eti mÃsebhya÷ pit­lokam pit­lokÃccandraæ te candram prÃpyÃnnam bhavanti tÃæstatra devà yathà somaæ rÃjÃnamÃpyÃyasvÃpak«ÅyasvetyevamenÃæstatra bhak«ayanti te«Ãæ yadà tatparyavaityathemamevÃkÃÓamabhini«padyanta ÃkÃÓÃdvÃyuæ vÃyorv­«Âiæ v­«Âe÷ p­thivÅæ te p­thivÅm prÃpyÃnnam bhavanti ta evamevÃnuparivartante'tha ya etau panthÃnau na viduste kÅÂÃ÷ pataÇgà yadidaæ dandaÓÆkam 14.9.2.[1] yo ha vai jye«Âhaæ ca Óre«Âhaæ ca veda jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca svÃnÃm bhavati prÃïo vai jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca jye«ÂhaÓca Óre«ÂhaÓca svÃnÃm bhavatyapi ca ye«Ãm bubhÆ«ati ya evaæ veda 14.9.2.[2] yo ha vai vasi«ÂhÃæ veda vasi«Âha÷ svÃnÃm bhavati vÃgvai vasi«Âhà vasi«Âha÷ svÃnÃm bhavati ya evaæ veda 14.9.2.[3] yo ha vai prati«ÂhÃæ veda pratiti«Âhati same pratiti«Âhati durge cak«urvai prati«Âhà cak«u«Ã hi same ca durge ca pratiti«Âhati pratiti«Âhati same pratiti«Âhati durge ya evaæ veda 14.9.2.[4] yo ha vai sampadaæ veda saæ hÃsmai padyate yaæ kÃmaæ kÃmayate Órotraæ vai sampacrotre hÅme sarve vedà abhisampannÃ÷ saæ hÃsmai padyate yaæ kÃmaæ kÃmayate ya evaæ veda 14.9.2.[5] yo ha và Ãyatanaæ veda Ãyatanaæ svÃnÃm bhavatyÃyatanaæ janÃnÃm mano và ÃyatanamÃyatanaæ svÃnÃm bhavatyÃyatanaæ janÃnÃæ ya evaæ veda 14.9.2.[6] yo ha vai prajÃtiæ veda prajÃyate prajayà paÓubhÅ reto vai prajÃti÷ prajÃyate prajayà paÓubhirya evaæ veda 14.9.2.[7] te heme prÃïÃ÷ ahaæÓreyase vivadamÃnà brahma jagmu÷ ko no vasi«Âha iti yasminva utkrÃnta idaæ ÓarÅram pÃpÅyo manyate sa vo vasi«Âha iti 14.9.2.[8] vÃgghoccakrÃma sà saævatsaram pro«yÃgatyovÃca kathamaÓakata mad­te jÅvitumiti te hocuryathà ka¬Ã avadanto vÃcà prÃïanta÷ prÃïena paÓyantaÓcak«u«Ã Ó­ïvanta÷ Órotreïa vidvÃæso manasà prajÃyamÃnà retasaivamajÅvi«meti praviveÓa ha vÃk 14.9.2.[9] cak«urhoccakrÃma tatsaævatsaram pro«yÃgatyovÃca kathamaÓakata mad­te jÅvitumiti te hocuryathÃndhà apaÓyantaÓcak«u«Ã prÃïanta÷ prÃïena vadanto vÃcà ӭïvanta÷ Órotreïa vidvÃæso manasà prajÃyamÃnà retasaivamajÅvi«meti praviveÓa ha cak«u÷ 14.9.2.[10] Órotraæ hoccakrÃma tatsaævatsaram pro«yÃgatyovÃca kathamaÓakata mad­te jÅvitumiti te hocuryathà badhirà aÓ­ïvanta÷ Órotreïa prÃïanta÷ prÃïena vadanto vÃcà paÓyantaÓcak«u«Ã vidvÃæso manasà prajÃyamÃnà retasaivamajÅvi«meti praviveÓa ha Órotram 14.9.2.[11] mano hoccakrÃma tatsaævatsaram pro«yÃgatyovÃca kathamaÓakata mad­te jÅvitumiti te hocuryathà mugdhà avidvÃæso manasà prÃïanta÷ prÃïena vadanto vÃcà paÓyantaÓcak«u«Ã Ó­ïvanta÷ Órotreïa prajÃyamÃnà retasaivamajÅvi«meti praviveÓa ha mana÷ 14.9.2.[12] reto hoccakrÃma tatsaævatsaram pro«yÃgatyovÃca kathamaÓakata mad­te jÅvitumiti te hocuryathà klÅbà aprajÃyamÃnà retasà prÃïanta÷ prÃïena vadanto vÃcà paÓyantaÓcak«u«Ã Ó­ïvanta÷ Órotreïa vidvÃæso manasaivamajÅvi«meti praviveÓa ha reta÷ 14.9.2.[13] atha ha prÃïa utkrami«yan yathà mahÃsuhaya÷ saindhava÷ pa¬vÅÓaÓaÇkÆntsaæv­hedevaæ haivemÃtprÃïÃntsaævavarha te hocurmà bhagava utkramÅrna vai Óak«yÃmastvad­te jÅvitumiti tasya vai me baliæ kuruteti tatheti 14.9.2.[14] sà ha vÃguvÃca yadvà ahaæ vasi«ÂhÃsmi tvaæ tadvasi«Âho'sÅti cak«uryadvà aham prati«ÂhÃsmi tvaæ tatprati«Âho'sÅti Órotraæ yadvà ahaæ sampadasmi tvaæ tatsampadasÅti mano yadvà ahamÃyatanamasmi tvaæ tadÃyatanamasÅti reto yadvà aham prajÃtirasmi tvaæ tatprajÃtirasÅti tasyo me kimannaæ kiæ vÃsa iti yadidaæ kiæ cà Óvabhya à krimibhya à kÅÂapataÇgebhyastatte'nnamÃpo vÃsa iti na ha và asyÃnannaæ jagdham bhavati nÃnannam pratig­hÅtaæ ya evametadanasyÃnnaæ veda 14.9.2.[15] tadvidvÃæsa÷ ÓrotriyÃ÷ aÓi«yanta ÃcÃmantyaÓitvÃcÃmantyetameva tadanamanagnaæ kurvanto manyante tasmÃdevaævidaÓi«yannÃcÃmedaÓitvÃcÃmedetameva tadanamanagnaæ kurute 14.9.3.[1] sa ya÷ kÃmayate mahatprÃpnuyÃmityudagayana ÃpÆryamÃïapak«e puïyÃhe dvÃdaÓÃhamupasadvratÅ bhÆtvaudumbare kaæse camase và và sarvau«adham phalÃnÅti sambh­tya parisamuhya parilipyÃgnimupasamÃdhÃyÃv­tÃjyaæ saæsk­tya puæsà nak«atreïa manthaæ saænÅya juhoti 14.9.3.[2] yÃvanto devÃstvayi jÃtaveda÷ tirya¤co ghnanti puru«asya kÃmÃn tebhyo'ham bhÃgadheyaæ juhomi te mà t­ptÃ÷ kÃmaistarpayantu svÃhà 14.9.3.[3] yà tiraÓcÅ nipadyase'haæ vidharaïÅ iti tÃæ tvà gh­tasya dhÃrayà yaje saærÃdhanÅmahaæ svÃhà prajÃpate na tvadetÃnyanya iti t­tÅyÃæ juhoti 14.9.3.[4] jye«ÂhÃya svÃhà Óre«ÂhÃya svÃheti agnau hutvà manthe saæsravamavanayati prÃïÃya svÃhà vasi«ÂhÃyai svÃhetyagnau cak«u«e svÃhà sampade svÃhetyagnau ÓrotrÃya svÃhÃyatanÃya svÃhetyagnau> manase svÃhà prajÃtyai svÃhetyagnau> retase svÃhetyagnau> 14.9.3.[5] bhÆtÃya svÃheti agnau> bhavi«yate svÃhetyagnau> viÓvÃya svÃhetyagnau> sarvÃya svÃhetyagnau> 14.9.3.[6] p­thivyai svÃheti agnau> antarik«Ãya svÃhetyagnau> dive svÃhetyagnau> digbhya÷ svÃhetyagnau> brahmaïe svÃhetyagnau> k«atrÃya svÃhetyagnau> 14.9.3.[7] bhÆ÷ svÃheti agnau> bhuva÷ svÃhetyagnau sva÷ svÃhetyagnau> bhÆrbhuva÷ sva÷ svÃhetyagnau> 14.9.3.[8] agnaye svÃheti agnau> somÃya svÃhetyagnau> tejase svÃhetyagnau> Óriyai svÃhetyagnau> lak«myai svÃhetyagnau> savitre svÃhetyagnau> sarasvatyai svÃhetyagnau viÓvebhyo devebhya÷ svÃhetyagnau> prajÃpataye svÃhetyagnau hutvà manthe saæsravamavanayati 14.9.3.[9] athainamabhim­Óati bhramasi jvaladasi pÆrïamasi prastabdhamasyekasabhamasi hiÇk­tamasi hiÇkriyamÃïamasyudgÅthamasyudgÅyamÃnamasi ÓrÃvitamasi pratyÃÓrÃvitamasyÃrdre saædÅptamasi vibhÆrasi prabhÆrasi jyotirasyannamasi nidhanamasi saævargo'sÅti 14.9.3.[10] athainamudyacati Ãmo'syÃmaæ hi te mayi sa hi rÃjeÓÃno'dhipati÷ sa mà rÃjeÓÃno'dhipatiæ karotviti 14.9.3.[11] athainamÃcÃmati tatsaviturvareïyam madhu vÃtà ­tÃyate madhu k«aranti sindhava÷ mÃdhvÅrna÷ santvo«adhÅ÷ bhÆ÷ svÃhà 14.9.3.[12] bhargo devasya dhÅmahi madhu naktamuto«aso madhumatpÃrthivaæ raja÷ madhu dyaurastu na÷ pità bhuva÷ svÃhà 14.9.3.[13] dhiyo yo na÷ pracodayÃt madhumÃnno vanaspatirmadhumÃm astu sÆrya÷ mÃdhvÅrgÃvo bhuvantu na÷ sva÷ svÃheti sarvÃæ ca sÃvitrÅmanvÃha sarvÃÓca madhumatÅ÷ sarvÃÓca vyÃh­tÅrahamevedaæ sarvam bhÆyÃsam bhÆrbhuva÷ sva÷ svÃhetyantata Ãcamya prak«Ãlya prÃïÅ jaghanenÃgnim prÃkÓirÃ÷ saæviÓati 14.9.3.[14] prÃtarÃdityamupati«Âhate diÓÃmekapuï¬arÅkamasyaham manu«yÃïÃmekapuï¬arÅkam bhÆyÃsamiti yathetametya jaghanenÃgnimÃsÅno vaæÓaæ japati 14.9.3.[15] taæ haitamuddÃlaka Ãruïi÷ vÃjasaneyÃya yÃj¤avalkyÃyÃntevÃsina uktvovÃcÃpi ya enaæ Óu«ke sthÃïau ni«i¤cejjÃyera¤cÃkhÃ÷ praroheyu÷ palÃÓÃnÅti 14.9.3.[16] etamu haiva vÃjasaneyo yÃj¤avalkyo madhukÃya paiÇgyÃyÃntevÃ> 14.9.3.[17] etamu haiva madhuka÷ paiÇgya÷ cƬÃya bhÃgavittaye'ntevÃ> 14.9.3.[18] etamu haiva cƬo bhÃgavitti÷ jÃnakaya ÃyasthÆïÃyÃntevÃ> 14.9.3.[19] etamu haiva jÃnakirÃyasthÆïa÷ satyakÃmÃya jÃbÃlÃyÃntevÃ> 14.9.3.[20] etamu haiva satyakÃmo jÃbÃlo antevÃsibhya uktvovÃcÃpi ya enaæ Óu«ke sthÃïau ni«i¤cejjÃyera¤cÃkhÃ÷ praroheyu÷ palÃÓÃnÅti tametaæ nÃputrÃya vÃnantevÃsine và brÆyÃt 14.9.3.[21] caturaudumbaro bhavati audumbaraÓcamasa audumbara sruva audumbara idhma audumbaryà upamanthanyau 14.9.3.[22] daÓa grÃmyÃïi dhÃnyÃni bhavanti vrÅhiyavÃstilamëà aïupriyaÇgavo godhÆmÃÓca masÆrÃÓca khalvÃÓca khalakulÃÓca tÃntsÃrdham pi«Âvà dadhnà madhunà gh­tenopasi¤catyÃjyasya juhoti 14.9.4.[1] e«Ãæ vai bhÆtÃnÃm p­thivÅ rasa÷ p­thivyà Ãpo'pÃmo«adhaya o«adhÅnÃm pu«pÃïi pu«pÃïÃm phalÃni phalÃnÃm puru«a÷ puru«asya reta÷ 14.9.4.[2] sa ha prajÃpatirÅk«Ãæ cakre hantÃsmai prati«ÂhÃæ kalpayÃnÅti sa striyaæ sas­je tÃæ s­«ÂvÃdha upÃsta tasmÃtstriyamadha upÃsÅta ÓrÅrhye«Ã sa etam präcaæ grÃvÃïamÃtmana eva samudapÃrayattenainÃmabhyas­jat 14.9.4.[3] tasyà vedirupastho lomÃni barhiÓcarmÃdhi«avaïe samiddho madhyatastau mu«kau sa yÃvÃnha vai vÃjapeyena yajamÃnasya loko bhavati tÃvÃnasya loko bhavati ya evaæ vidvÃnadhopahÃsaæ caratyà sa strÅïÃæ suk­taæ v­Çkte'tha ya idamavidvÃnadhopahÃsaæ caratyÃsya striya÷ suk­taæ v­¤jate 14.9.4.[4] etaddha sma vai tadvidvÃnuddÃlaka ÃruïirÃha etaddha sma vai tadvidvÃnnÃko maudgalya Ãhaitaddha sma vai tadvidvÃnkumÃrahÃrita Ãha bahavo maryà brÃhmaïÃyanà nirindriyà visuk­to'smÃllokÃtprayanti ya idamavidvÃæso'dhopahÃsaæ carantÅti 14.9.4.[5] bahu và idaæ suptasya và jÃgrato và reta skandati tadabhim­Óedanu và mantrayeta yanme'dya reta÷ p­thivÅmaskÃntsÅdyado«adhÅrapyasaradyadapa÷ idamahaæ tadreta Ãdade punarmÃmaitvindriyam punasteja punarbhaga÷ punaragnayo dhi«ïyà yathÃsthÃnaæ kalpantÃmityanÃmikÃÇgu«ÂhÃbhyÃmÃdÃyÃntareïa stanau và bhruvau và nim­¤jyÃt 14.9.4.[6] atha yadyudaka ÃtmÃnam paÓyet tadabhimantrayeta mayi teja indriyaæ yaÓo draviïaæ suk­tamiti 14.9.4.[7] ÓrÅrha và e«Ã strÅïÃm yanmalodvÃsÃstasmÃnmalodvÃsasaæ yaÓasvinÅmabhikramyopamantrayeta sà cedasmai na dadyÃtkÃmamenÃmapakrÅïÅyÃtsà cedasmai naiva dadyÃtkÃmamenÃæ ya«Âyà và pÃïinà vopahatyÃtikrÃmedindriyeïa te yaÓasà yaÓa Ãdada ityayaÓà eva bhavati 14.9.4.[8] sa yÃmicet kÃmayeta meti tasyÃmarthaæ ni«ÂhÃpya mukhena mukhaæ saædhÃyopasthamasyà abhim­Óya japedaÇgÃtsambhavasi h­dayÃdadhi jÃyase sa tvamaÇgaka«Ãyo'si digdhaviddhÃmiva mÃdayeti 14.9.4.[9] atha yÃmicet na garbhaæ dadhÅteti tasyÃmarthaæ ni«ÂhÃpya mukhena mukhaæ saædhÃyÃbhiprÃïyÃpÃnyÃdindriyeïa te retasà reta Ãdada ityaretà eva bhavati 14.9.4.[10] atha yÃmicet garbhaæ dadhÅteti tasyÃmarthaæ ni«ÂhÃpya mukhena mukhaæ saædhÃyÃpÃnyÃbhiprÃïyÃdindriyeïa te retasà reta ÃdadhÃmÅti garbhiïyeva bhavati 14.9.4.[11] atha yasya jÃyÃyai jÃra÷ syÃt taæ ceddvi«yÃdÃmapÃtre'gnimupasamÃdhÃya pratilomaæ Óarabarhi stÅrtvà tasminnetÃstisra÷ Óarabh­«ÂhÅ÷ pratilomÃ÷ sarpi«Ãttkà juhuyÃnmama samiddhe'hau«ÅrÃÓÃparÃkÃÓau ta Ãdade'sÃviti nÃma g­hïÃti mama samiddhe'hau«Å÷ putrapaÓÆæsta Ãdade'sÃviti nÃma g­hïÃti mama samiddhe'hau«Å÷ prÃïÃpÃnau ta Ãdade'sÃviti nÃma g­hïÃti sa và e«a nirindriyo visuk­dasmÃllokÃtpraiti yamevaævidbrÃhmaïa÷ Óapati tasmÃdevaævicrotriyasya jÃyÃyà upahÃsaæ neceduta hyevaævitparo bhavati 14.9.4.[12] atha yasya jÃyÃmÃrtavaæ vindet tryahaæ kaæse na pibedahatavÃsà nainÃæ v­«alo na v­«alyupahanyÃttrirÃtrÃnta ÃplÆya vrÅhÅnavaghÃtayet 14.9.4.[13] sa ya icet putro me gauro jÃyeta vedamanubruvÅta sarvamÃyuriyÃditi k«Åraudanam pÃcayitvà sarpi«mantamaÓnÅyÃtÃmÅÓvarau janayitavai 14.9.4.[14] atha ya icet putro me kapila÷ piÇgalo jÃyeta dvau vedÃvanubruvÅta sarvamÃyuriyÃditi dadhyodanam pÃcayitvÃ> 14.9.4.[15] atha ya icet putro me ÓyÃmo lohitÃk«o jÃyeta trÅnvedÃnanubruvÅta sarvamÃyuriyÃdityudaudanam pÃcayitvÃ> 14.9.4.[16] atha ya icet duhità me paï¬ità jÃyeta sarvamÃyuriyÃditi tilaudanam pÃcayitvÃ> 14.9.4.[17] atha ya icet putro me paï¬ito vijigÅtha÷ samitiægama÷ ÓÆÓrÆ«itÃæ vÃcam bhëità jÃyeta sarvÃnvedÃnanubruvÅta sarvamÃyuriyÃditi mÃæsaudanam pÃcayitvà sarpi«mantamaÓnÅyÃtÃmÅÓvarau janayitavà auk«ïena vÃr«abheïa và 14.9.4.[18] athÃbhiprÃtareva sthÃlÅpÃkÃv­tÃjyaæ ce«Âitvà sthÃlÅpÃkasyopaghÃtaæ juhotyagnaye svÃhÃnumataye svÃhà devÃya savitre satyaprasavÃya svÃheti hutvoddh­tya prÃÓnÃti prÃÓyetarasyÃ÷ prayacati prak«Ãlya pÃïÅ udapÃtram pÆrayitvà tenainÃæ trirabhyuk«atyuti«ÂhÃto viÓvÃvaso'nyÃmica prapharvyam saæ jÃyÃm pratyà saheti 14.9.4.[19] athainÃmabhipadyate amo'hamasmi sà tvaæ sà tvamasyamo ahaæ sÃmÃhamasmi ­ktvaæ dyauraham p­thivÅ tvam tÃvehi saærabhÃvahai saha reto dadhÃvahai puæse putrÃya vittaya iti 14.9.4.[20] athÃsyà ÆrÆ vihÃpayati vijihÅthÃæ dyÃvÃp­thivÅ iti tasyÃmarthaæ ni«ÂhÃpya mukhena mukhaæ saædhÃya trirenÃmanulomÃmanumÃr«Âi vi«ïuryoniæ kalpayatu tva«Âà rÆpÃïi piæÓatu Ãsi¤catu prajÃpatirdhÃtà garbhaæ dadhÃtu te garbhaæ dhehi sinÅvÃli garbhaæ dhehi p­thu«Âuke garbhaæ te aÓvinau devÃvÃdhattÃm pu«karasrajau 14.9.4.[21] hiraïyayÅ araïÅ yÃbhyÃæ nirmanthatÃmaÓvinau devau taæ te garbhaæ dadhÃmahe daÓame mÃsi sÆtave yathÃgnigarbhà p­thivÅ yathà dyaurindreïa garbhiïÅ vÃyurdiÓÃæ yathà garbha evaæ garbhaæ dadhÃmi te'sÃviti nÃma g­hïÃti 14.9.4.[22] so«yantÅmadbhirabhyuk«ati yathà vÃta÷ pu«kariïÅæ samÅÇgayati sarvata÷ evà te garbha ejatu sahÃvaitu jarÃyuïà indrasyÃyaæ vraja÷ k­ta÷ sÃrga¬a÷ sapariÓraya÷ tamindra nirjahi garbheïa sÃvaraæ saheti 14.9.4.[23] jÃte'gnimupasamÃdhÃya aÇka ÃdhÃya kaæse p­«adÃjyamÃnÅya p­«adÃjyasyopaghÃtaæ juhotyasmintsahasram pu«yÃsamedhamÃna÷ svag­he asyopasadyÃm mà caitsÅtprajayà ca paÓubhiÓca svÃhà mayi prÃïÃæstvayi manasà juhomi svÃhà 14.9.4.[24] yatkarmaïÃtyarÅricam yadvà nyÆnamihÃkaram agni«Âatsvi«Âak­dvidvÃntsvi«Âaæ suhutaæ karotu svÃheti 14.9.4.[25] athÃsyÃyu«yaæ karoti dak«iïaæ karïamabhinidhÃya vÃgvÃgiti trirathÃsya nÃmadheyaæ karoti vedo'sÅti tadasyaitadguhyameva nÃma syÃdatha dadhi madhu gh­taæ saæs­jyÃnantarhitena jÃtarÆpeïa prÃÓayati bhÆstvayi dadhÃmi bhuvastvayi dadhÃmi bhÆrbhuva÷ sva÷ sarvaæ tvayi dadhÃmÅti 14.9.4.[26] athainamabhim­Óati aÓmà bhava paraÓurbhava hiraïyamasrutam bhava Ãtmà vai putranÃmÃsi sa jÅva Óarada÷ Óatamiti 14.9.4.[27] athÃsya mÃtaramabhimantrayate i¬Ãsi maitrÃvaruïÅ vÅre vÅramajÅjanathÃ÷ sà tvaæ vÅravatÅ bhava yÃsmÃnvÅravato'karaditi 14.9.4.[28] athainam mÃtre pradÃya stanam prayacati yaste stana÷ ÓaÓayo yo mayobhÆryo ratnadhà vasuvidya÷ sudatra÷ yena viÓvà pu«yasi vÃryÃïi sarasvati tamiha dhÃtave kariti 14.9.4.[29] taæ và etamÃhu÷ atipità batÃbhÆratipitÃmaho batÃbhÆ÷ paramÃm bata këÂhÃm prÃpa Óriyà yaÓasà brahmavarcasena ya evaævido brÃhmaïasya putro jÃyata iti 14.9.4.[30] atha vaæÓa÷ tadidaæ vayam bhÃradvÃjÅputrÃdbhÃradvÃjÅputro vÃtsÅmÃï¬avÅputrÃdvÃtsÅmÃï¬avÅputra÷ pÃrÃÓarÅputrÃtpÃrÃÓarÅputro gÃrgÅputrÃdgÃrgÅputra÷ pÃrÃÓarÅkauï¬inÅputrÃtpÃrÃÓarÅkauï¬inÅputro gÃrgÅputrÃdgÃrgÅputro gÃrgÅputrÃdgÃrgÅputro bìeyÅputrÃdbìeyÅputro mau«ikÅputrÃnmau«ikÅputro hÃrikarïÅputrÃddhÃrikarïÅputro bhÃradvÃjÅputrÃdbhÃradvÃjÅputra÷ paiÇgÅputrÃtpaiÇgÅputra÷ ÓaunakÅputrÃcaunakÅputra÷ 14.9.4.[31] kÃÓyapÅbÃlÃkyÃmÃÂharÅputrÃtkÃÓyapÅbÃlÃkyÃmÃÂharÅputra÷ kautsÅputrÃtkautsÅputro baudhÅputrÃdbaudhÅputro ÓÃlaÇkÃyanÅputrÃcÃlankÃyanÅputro vÃr«agaïÅputrÃdvÃr«agaïÅputro gautamÅputrÃdgautamÅputra ÃtreyÅputrÃdÃtreyÅputro gautamÅputrÃdgautamÅputro vÃtsÅputrÃdvÃtsÅputro bhÃradvÃjÅputrÃdbhÃradvÃjÅputra÷ pÃrÃÓarÅputrÃtpÃrÃÓarÅputro vÃrkÃruïÅputrÃdvÃrkÃruïÅputra ÃrtabhÃgÅputrÃdÃrtabhÃgÅputra÷ ÓauÇgÅputrÃcauÇgÅputra÷ sÃæk­tÅputrÃtsÃæk­tÅputra÷ 14.9.4.[32] ÃlambÅputrÃt ÃlambÅputra ÃlambÃyanÅputrÃdÃlambÃyanÅputro jÃyantÅputrÃjjÃyantÅputro mÃï¬ÆkÃyanÅputrÃnmÃï¬ÆkÃyanÅputro mÃï¬ÆkÅputrÃnmÃï¬ÆkÅputra÷ ÓÃï¬ilÅputrÃcÃï¬ilÅputro rÃthÅtarÅputrÃdrÃthÅtarÅputra÷ krau¤cikÅputrÃbhyÃæ krau¤cikÅputrau vaidabh­tÅputrÃdvaidabh­tÅputro bhÃlukÅputrÃdbhÃlukÅputra÷ prÃcÅnayogÅputrÃtprÃcÅnayogÅputra÷ sÃæjÅvÅputrÃtsÃæjÅvÅputra÷ kÃrÓakeyÅputrÃtkÃrÓakeyÅputra÷ 14.9.4.[33] prÃÓnÅputrÃt ÃsurivÃsina÷ prÃÓnÅputra ÃsurÃyaïÃdÃsurÃyaïa ÃsurerÃsuriryÃj¤avalkyÃdyÃj¤avalkya uddÃlakÃduddÃlako'ruïÃdaruïa upaveÓerupaveÓi÷ kuÓre÷ kuÓrirvÃjaÓravaso vÃjaÓravà jihvÃvato bÃdhyogÃjjihvÃyà bÃdhyogo'sitÃdvÃr«agaïÃdasito vÃr«agaïo haritÃtkaÓyapÃddharita÷ kaÓyapa÷ ÓilpÃtkaÓyapÃcilpa÷ kaÓyapa÷ kaÓyapÃnnaidhruve÷ kaÓyapo naidhruvirvÃco vÃgambhiïyà ambhiïyÃdityÃdÃdityÃnÅmÃni ÓuklÃni yajÆæ«i vÃjasaneyena yÃj¤avalkyenÃkhyÃyante maïà hye«a tejasà saha payaso reta Ãbh­tamiti payaso hyetadreta Ãbh­taæ tasya dohamaÓÅmahyuttarÃmuttarÃæ samÃmityÃÓi«amevaitadÃÓÃste'tha cÃtvÃle mÃrjayante'sÃveva bandhu÷ **************************************************** 14.3.1. athÃto dak«iïÃnÃm suvarïaæ hiraïyaæ ÓatamÃnam brahmaïe dadÃtyÃsÅno vai brahmà yaÓa÷ ÓayÃnaæ hiraïyaæ tasmÃtsuvarïaæ hiraïyaæ ÓatamÃnam brahmaïe dadÃti 14.3.1. atha yai«Ã gharmadughà tÃmadhvaryave dadÃti tapta-iva vai gharmastaptamivÃdhvaryurni«krÃmati tasmÃttÃmadhvarya ve dadÃti 14.3.1. atha yai«Ã yajamÃnasya vratadughà tÃæ hotre dadÃti yaj¤o vai hotà yaj¤o yajamÃnastasmÃttÃæ hotre dadÃti 14.3.1. atha yai«Ã patnyai vratadughà tÃmudgÃt­bhyo dadÃti patnÅkarmeva và ete'tra kurvanti yadudgÃtÃrastasmÃttÃmudgÃt­bhyo dadÃti 14.3.1. athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«ayati và tasya vratacaryà yà s­«Âau 14.3.2.1 sarve«Ãm và e«a bhÆtÃnÃm sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà yadyaj¤astasya sam­ddhimanu yajamÃna÷ prajayà paÓubhir­dhyate vi và e«a prajayà paÓubhir­dhyate yasya gharmo vidÅryate tatra prÃyaÓcitti÷ 14.3.2.2 pÆrïÃhutiæ juhoti sarvam vai pÆrïaæ sarveïaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.3 svÃhà prÃïebhya÷ sÃdhipatikebhya iti mano vai prÃïÃnÃmadhipatirmanasi hi sarve prÃïÃ÷ prati«ÂhitÃstanmanasaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.4 p­thivyai svÃheti p­thivÅ vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitaddevatÃbhirbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.5 agnaye svÃheti agnirvai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃbhirevaitaddevatÃbhirbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬>aæ yaj¤asya 14.3.2.6 antarik«Ãya svÃheti antarik«am vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.7 vÃyave svÃheti vÃyurvai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.8 dive svÃheti dyaurvai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.9 sÆryÃya svÃheti sÆryo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.10 digbhya÷ svÃheti diÓo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.11 candrÃya svÃheti candro vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.12 nak«atrebhya÷ svÃheti nak«atrÃïi vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.13 adbhya÷ svÃheti Ãpo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃyatanaæ tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.14 varuïÃya svÃheti varuïo vai sarve«Ãæ devÃnÃmÃtmà tatsarvÃbhirevaitadevatÃbhirbbhi«ajjyati yatki¤ca viv­¬aæ yaj¤asya 14.3.2.15 nÃbhyai svÃhà pÆtÃya svÃheti aniruktamanirukto vai prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤astatprajÃpatimevaitadyaj¤am bhi«ajyati 14.3.2.16 trayodaÓaità Ãhutayo bhavanti trayodaÓa vai mÃsÃ÷ samvatsarasya samvatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤astatprajÃpatimevaitadyaj¤am bhi«ajyati 14.3.2.17 vÃce svÃheti mukhamevÃsminnetaddadhÃti prÃïÃya svÃhà prÃïÃya svÃheti nÃsike evÃsminnetaddadhÃti cak«u«e svÃhà cak«u«e svÃhetyak«iïÅ evÃsminnetaddadhÃti ÓrotrÃya svÃhà ÓrotrÃya svÃheti karïÃvevÃsminnetaddadhÃti 14.3.2.18 saptaità Ãhutayo bhavanti sapta và ime ÓÅr«anprÃïÃstÃnevÃsminnetaddadhÃti pÆrïÃhutimuttamÃæ juhoti sarvam vai pÆrïaæ sarveïaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.19 manasa÷ kÃmamÃkÆtimiti manasà và idaæ sarvamÃptaæ tanmanasaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya 14.3.2.20 vÃca÷ satyamaÓÅyeti vÃcà và idaæ sarvamÃptaæ tadvÃcaivaitadbhi«ajyati yatkiæ ca viv­¬haæ yaj¤asya paÓÆnÃæ rÆpamannasya raso yaÓa÷ ÓrÅ÷ ÓrayatÃm mayi svÃhetyÃÓi«amevaitadÃÓÃste 14.3.2.21 atha taæ copaÓayÃæ ca pi«Âvà mÃrtsnayà m­dà saæs­jyÃv­tà karotyÃv­tà pacatyutsÃdanÃrthamatha ya upaÓayayord­¬ha÷ syÃttena pracaret 14.3.2.22 saævatsaro vai pravargya÷ sarvam vai saævatsara÷ sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadvasanto yadrucitastadgrÅ«mo yatpinvitastadvar«Ã yadà vai var«Ãh pinvante'thainÃ÷ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvante ha vÃasmai var«Ã ya evametadveda 14.3.2.23 ime vai lokÃ÷ pravargya÷ sarvam và ime lokÃ÷ sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadayaæ loko yadrucitastadantarik«aloko yatpinvitastadasau loko yadà và asau loka÷ pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asm: asau loko ya evametadveda 14.3.2.24 età vai devatÃ÷ pravargya÷ agnirvÃyurÃditya÷ sarvam và età devatà sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadagniryadrucitastadvÃyuryatpinvitastadasÃvÃdityo yadà và asÃvÃditya÷pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asmà asÃvÃdityo ya evametadveda 14.3.2.25 yajamÃno vai pravargya÷ tasyÃtmà prajà paÓava÷ sarvam vai yajamÃna÷ sarvam pravargya÷ sa yatprav­ktastadÃtmà yadrucitastatprajà yatpinvitastatpaÓavo yadà vai paÓava÷ pinvate'thainÃntsarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvante ha và asmai paÓavo ya evametadveda 14.3.2.26 agnihotram vai pravargya÷ sarvam vÃagnihotraæ sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritaæ tatprav­kto yadunnÅtaæ tadrucito yaddhutaæ tatpinvito yadà vÃagnihotram pinvate'thainatsarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asmà agnihotraæ ya evametadveda 14.3.2.27 darÓapÆrïamÃsau vai pravargya÷ sarvam vai darÓapÆrïamÃsau sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritaæ tatprav­kto yadÃsannaæ tadrucito yaddhutaæ tatpinvito yadà vai darÓapÆrïamÃsau pinvete athainau sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvete ha và asmai darÓapÆrïamÃsau ya evametadveda 14.3.2.28 cÃturmÃsyÃni vai pravargya÷ sarvam vai cÃturmÃsyÃni sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritaæ tatprav­kto yadÃsannaæ tadru cito yaddhutaæ tatpinvito yadà vai cÃturmÃsyÃni pinvante'thainÃni sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvante ha và asmai cÃturmÃsyÃni ya evametadveda 14.3.2.29 paÓubandho vai pravargya÷ sarvam vai paÓubandha÷ sarvam pravargya÷ sa yadadhiÓritastatprav­kto yadÃsannastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai paÓubandha÷ pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupajÅvanti pinvate ha và asmai paÓubandho ya evametadveda 14.3.2.30 somo vai pravargya÷ sarvam vai soma÷ sarvam pravargya÷ sa yadabhi«utastatprav­kto yadunnÅtastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai soma÷ pinvate'thainaæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyupayu¤janti pinvate ha và asmai somo ya evametadveda na ha và asyÃpravargyeïa kena cana yaj¤ene«Âam bhavati ya evametadveda 14.3.2.31 athaitadvai Ãyuretajjyoti÷ praviÓati ya etamanu và brÆte bhak«ayati và tasya vratacaryà yà s­«Âau