SATAPATHA-BRAHMANA 14 Data input by H.S. Ananthanarayana and W. P. Lehman. Bracketted numbering added mechanically. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ 14.1.1.[1] om devà ha vai sattraü niùeduþ agnirindraþ somo makho viùõurvi÷ve devà anyatraivà÷vibhyàm 14.1.1.[2] teùàm kurukùetram devayajanamàsa tasmàdàhuþ kurukùetram devànàü devayajanamiti tasmàdyatra kva ca kurukùetrasya nigacati tadeva manyata idam devayajanamiti taddhi devànàü devayajanam 14.1.1.[3] ta àsata ÷riyaü gacema ya÷aþ syàmànnàdàþ syàmeti tatho eveme sattramàsate ÷riyaü gacema ya÷aþ syàmànnàdàþ syàmeti 14.1.1.[4] te hocuþ yo naþ ÷rameõa tapasà ÷raddhayà yai¤enàhutibhiryaj¤asyodçcam pårvo'vagacàtsa naþ ÷reùñho'sattadu naþ sarveùàü saheti tatheti 14.1.1.[5] tadviùõuþ prathamaþ pràpa sa devànàü ÷reùñho'bhavattasmàdàhurviùõurdevànàü ÷reùñha iti 14.1.1.[6] sa yaþ sa viùõuryaj¤aþ sa sa yaþ sa yaj¤o'sau sa àdityastaddhedaü ya÷o viùnurna ÷a÷àka saüyantu tadidamapyetarhi naiva sarva-iva ya÷aþ ÷aknoti saüyantum 14.1.1.[7] sa tisçdhanvamàdàyàpacakràma sa dhanuràrtnyà ÷ira upastabhya tasthau tam devà anabhidhçùõuvantaþ samantam pariõyavi÷anta 14.1.1.[8] tà ha vamrya åcuþ imà vai vamryo yadupadãkà yo'sya jyàmapyadyàtkimasmai prayacetetyannàdyamasmai prayacemàpi dhanvannapo'dhigacettathàsmai sarvamannàdyam prayacemeti tatheti 14.1.1.[9] tasyopaparàsçtya jyàmapijakùustasyàü cinnàyàü dhanuràrtnyau viùphurantyau viùõoþ ÷iraþ pracicidatuþ 14.1.1.[10] tadghçïïiti papàta tatpatitvàsàvàdityo'bhavadathetaraþ pràïeva pràvçjyata tadyadghçïïityapatattasmàdgharmo'tha yatpràvçjyata tasmàtpravargyaþ 14.1.1.[11] te devà abruvan mahànbata no vãro'dàdãti tasmànmahàvãrastasya yo raso vyakùarattaü pàõibhiþ sammamçjustasmàtsammràñ 14.1.1.[12] tam devà abhyamçjyanta yathà vittim vetsyamànà evam tamindraþ prathamaþ pràpa tamanvaïgamanunyapadyata tam paryagçhõàttam parigçhyedaü ya÷o'bhavadyadidamindro ya÷o ya÷o ha bhavati ya evam veda 14.1.1.[13] sa u eva makhaþ sa viùõuþ tata indro makhavànabhavanmakhavànha vai tam maghavànityàcakùate paro'kùam paro'kùakàmà hi devàþ 14.1.1.[14] tàbhyo vamrãbhyo'nnàdyam pràyacan àpo vai sarvamannaü tàbhirhãdamabhiknåyamivàdanti yadidaü kimvadanti 14.1.1.[15] athemam viùõuü yaj¤am tredhà vyabhajanta vasavaþ pràtaþsavanaü rudrà màdhyandinaü savanamàdityàstçtãyasavanam 14.1.1.[16] agniþ pràtaþsavanam indro màdhyandinaü savanam vi÷ve devàstçtãyasavanam 14.1.1.[17] gàyatrã prataþsavanam triùñummàdhyandinaü savanaü jagatã tçtãyasavanaü tenàpa÷ãrùõà yaj¤ena devà arcantaþ ÷ràmyanta÷ceruþ 14.1.1.[18] dadhyaï ha và àtharvaõaþ etaü ÷ukrametaü yaj¤am vidàü cakàra yathà-yathaitadyaj¤asya ÷iraþ pratidhãyate yathaiùa kçtsno yaj¤o bhavati 14.1.1.[19] sa hendreõokta àsa etam cedanyasmà anubråyàstata eva te ÷ira÷cindyàmiti 14.1.1.[20] tadu hà÷vinoranu÷rutamàsa dadhyaïïu ha và àtharvaõa etaü ÷ukrametaü yaj¤am veda yathàyathaitadyaj¤asya ÷iraþ pratidhãyate yathaiùa kçtsno yaj¤o bhavati 14.1.1.[21] tau hetyocatuþ upa tvàyàveti kimanuvakùyamàõàvityetaü ÷ukrametaü yaj¤am yathà-yathaitadyaj¤asya ÷iraþ pratidhãyate yathaiùa kçtsno yaj¤o bhavatãti 14.1.1.[22] sa hovàca indreõa và ukto'smyetaü cedanyasmà anubråyàstata eva te ÷ira÷cindyàmiti tasmàdvai bibhemi yadvai me sa ÷iro na cindyànna vàmupaneùya iti 14.1.1.[23] tau hocatuþ àvàm tvà tasmàttràsyàvaha iti katham mà tràsyethe iti yadà nà upaneùyase'tha te ÷ira÷cittvànyatràpanidhàsyàvo'thà÷vasya ÷ira àhçtya tatte pratidhàsyàvastena nàvanuvakùyasi sa yadà nàvanuvakùyasyatha te ÷ira÷cetsyatyatha te svaü ÷ira àhçtya tatte pratidhàsyàva iti tatheti 14.1.1.[24] tau hopaninye tau yadopaninye'thàsya ÷ira÷cittvànyatràpanidadhaturathà÷vasya ÷ira àhçtya taddhàsya pratidadhatustena hàbhyàmanåvàca sa yadàbhyàmanåvàcàthàsya tadindraþ ÷ira÷cicedàthàsya svaü ÷ira àhçtya taddhàsya pratidadhatuþ 14.1.1.[25] tasmàdetadçùiõàbhyanåktam dadhyaï ha yanmadhvàtharvaõo vàma÷vasya ÷ãrùõà pra yadãmuvàcetyayataü taduvàceti haivaitaduktam 14.1.1.[26] tanna sarvasmà anubråyàt enasyaü hi tadatho nenma indraþ ÷ira÷cinadaditi yo nveva j¤àtastasmai bråyàdatha yo'nåcàno'tha yo'sya priyaþ syànna tveva sarvasmà iva 14.1.1.[27] samvatsaravàsine'nubråyàt eùa vai samvatsaro ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàtsamvatsaravàsine'nubråyàt 14.1.1.[28] tisro ràtrãrvrataü carati trayo và çtavaþ samvatsarasya samvatsara eùa ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàttisro ràtrãrvrataü carati 14.1.1.[29] taptamàcàmati tapasvyanubravà ityamàüsà÷yanubråte tapasvyanubravà iti 14.1.1.[30] amçnmayapàyã asti và asyàü saüsçùñamiva yadasyàmançtam vadati tasmàdamçnmayadàyã 14.1.1.[31] a÷ådrociùñã eùa vai dharmo ya eùa tapati saiùà ÷rãþ satyaü jyotirançtaü strã ÷ådraþ ÷và kçùõaþ ÷akunistàni na prekùeta necriyaü ca pàpmànaü ca nejjyoti÷ca tama÷ca netsatyànçte saüsçjànãti 14.1.1.[32] athaiùa vàva ya÷aþ ya eùa tapati tadyattadàdityo ya÷o yaj¤o haiva tadya÷astadyattadyaj¤o ya÷o yajamàno haiva tadya÷astadyattadyajamàno ya÷a çtvijo haiva tadya÷astadyattadçtvijo ya÷o dakùiõà haiva tadya÷astasmàdyàmasmai dakùiõàmànayeyurna tà itsadyo'nyasmà atidi÷ennedyanmedaü ya÷a àgaüstatsadyo'nyasmà atidi÷ànãti ÷vo vaiva bhåte dvyahe và tadàtmanyevaitadya÷aþ kçtvà yadeva tadbhavati tatsa dadàti hiraõyaü gàm vàso'÷vam và 14.1.1.[33] athaitadvà àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråtebhakùayati và tasya vratacaryà nàtapati pracàdayeta nedetasmàttiro'sànãti nàtapati niùñhãvennedetamabhiniùñhãvànãti nàtapati prasràvayeta nedetamabhiprasràvayà iti yàvadvà eùa àtapati tàvàneùa nedetametairhinasànãtyavajyotya ràtràva÷nãyàttadetadasya råpaü kriyate ya eùa tapati tadu hovàcàsurirekaü ha vai devà vrataü caranti yatsatyam tasmàdu satyameva vadet 14.1.2.[1] sa vai sambhàràntsambharati sa yadvà enànitthàccetthàcca sambharati tatsambhàràõàü sambhàratvaü sa vai yatra-yatra yaj¤asya nyaktaü tatastataþ sambharati 14.1.2.[2] kçùõàjinaü sambharati yaj¤o vai kçùõajinaü yaj¤a evainametatsambharati lomata÷candàüsi vai lomàni candaþsvevainametatsambharatyuttarata udãcã hi manuùyàõàü dikpràcãnagrãve taddhi devatrà 14.1.2.[3] abhryà vajro và abhrirvãryam vai vajro vãryeõaivainametatsamardhayati kçtsnaü karoti 14.1.2.[4] audumbarã bhavati årgvai rasa udumbara årjaivainametadrasena samardhayati kçtsnaü karoti 14.1.2.[5] atho vaikaïkatã prajàpatiryàm prathamàmàhutimajuhotsa hutvà yatra nyamçùña tato vikaïkataþ samabhavadyaj¤o và àhutiryaj¤o vikaïkato yaj¤enaivainametatsamardhayati kçtsnam karoti 14.1.2.[6] aratnimàtrã bhavati bàhurvà aratnirbàhuno vai vãryaü kriyate vãryasammitaiva tadbhavati vãryeõaivainametatsamardhayati kçtsnaü karoti 14.1.2.[7] tàmàdatte devasya tvà savituþ prasave'÷vinorbàhubhyàm påùõo hastàbhyàmàdade nàrirasãtyasàveva bandhuþ 14.1.2.[8] tàü savye pàõau kçtvà dakùiõenàbhimç÷ya japati yu¤jate mana uta yu¤jate dhiyo viprà viprasya bçhato vipa÷citaþ vi hotrà dadhe vayunàvideka inmahã devasya savituþ pariùñutirityasàveva bandhuþ 14.1.2.[9] atha mçtpiõóam pavrigçhõàti abhryà ca dakùiõato hastena ca hastenaivottarato devã dyàvàpçthivã iti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya raso vyakùaratsa ime dyàvàpçthivã agacadyanmçdiyaü tadyadàpo'sau tanmçda÷càpàü ca mahàvãràþ kçtà bhavanti tenaivainametadrasena samardhayati kçtsnaü karoti tasmàdàha devã dyàvàpçthivã iti makhasya vàmadya ÷iro ràdhyàsamiti yaj¤o vai makho yaj¤asya vàmadya ÷iro ràdhyàsamityevaitadàha devayajane pçthivyà iti devayajane hi pçthivyai sambharati makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa iti yaj¤o vai makho yaj¤àya tvà yaj¤asya tvà ÷ãrùõa ityevaitadàha 14.1.2.[10] atha valmãkavapàm devyo vamrya ityetà và etadakurvata yathà-yathaitadyaj¤asya ÷iro'cidyata tàbhirevainametatsamardhayati kçtsnaü karoti bhåtasya prathamajà itãyam vai pçthivã bhåtasya prathamajà tadanayaivainametatsamardhayati kçtsnaü karoti makhasya vo'dya ÷iro ràdhyàsaü devayajane pçthivyà makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuþ 14.1.2.[11] atha varàhavihatam iyatyagra àsãditãyatã ha và iyamagre pçthivyàsa pràde÷amàtrã tàmemåùa iti varàha ujjaghàna so'syàþ patiþ prajàpatistenaivainametanmithunena priyeõa dhàmnà samardhayati kçtsnaü karoti makhasya te'dya ÷iro ràdhyàsaü devayajane pçthivyà makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuþ 14.1.2.[12] athàdàràn indrasyauja stheti yatra và enamindra ojasà paryagçhõàttadasya parigçhãtasya raso vyakùaratsa påyannivà÷eta so'bravãdàdãryeva bata ma eùa raso'stauùãditi tasmàdàdàrà atha yatpåyannivà÷eta tasmàtpåtãkàstasmàdagnàvàhutirivàbhyàhità jvalanti tasmàdu surabhayo yaj¤asya hi rasàtsambhåtà atha yadenaü tadindra ojasà paryagçhõàttasmàdàhendrasyauja stheti makhasya vo'dya ÷iro ràdhyàsaü devayajane pçthivyà makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuþ 14.1.2.[13] athàjàkùãram yaj¤asya ÷ãrùacinnasya ÷ugudakràmattato'jà samabhavattayaivainametacucà samardhayati kçtsnaü karoti makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuþ 14.1.2.[14] tànvà etànpa¤ca sambhàrànsambharati pàïkto yaj¤aþ pàïktaþ pa÷uþ pa¤cartavaþ samvatsarasya samvatsara eùa ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tàntsambhçtànabhimç÷ati makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuþ 14.1.2.[15] athottarataþ pari÷ritam bhavati tadabhiprayanto japanti praitu brahmaõaspatirityeùa vai brahmaõaspatirya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha praitu brahmaõaspatiriti pradevyetu sånçteti devã hyeùà sånçtàcà vãraü naryam païktiràdhasamityupastautyevainametanmahayatyeva devà yaj¤aü nayantu na iti sarvànevàsmà etaddevànabhigopté!nkaroti 14.1.2.[16] pari÷ritam bhavati etadvai devà abibhayuryadvai na imamiha rakùàüsi nàùñrà na hanyuriti tasmà etàm puram parya÷rayaüstathaivàsmà ayametàm puram pariùrayati 14.1.2.[17] atha khare sàdayati makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuratha mçtpiõóamapàdàya mahàvãraü karoti makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhuþ pràde÷amàtram pràde÷amàtramiva hi ÷iro madhye saïgçhãtam madhye saïgçhãtamiva hi ÷iro'thàsyopariùñàttryaïgulam mukhamunnayati nàsikàmevàsminnetaddadhàti taü niùñhitamabhimç÷ati makhasya ÷iro'sãti makhasya hyetatsaumyasya ÷ira evamitarau tåùõãm pinvane tåùõãü rauhiõakapàle 14.1.2.[18] prajàpatirvà eùa yaj¤o bhavati ubhayam và etatprajàpatirnirukta÷cànirukta÷ca parimita÷càparimita÷ca tadyadyajuùà karoti yadevàsya niruktam parimitaü råpaü tadasya tena saüskarotyatha yattåùõãü yadevàsyàniruktamaparimitaü råpaü tadasya tena saüskaroti sa ha và etaü sarvaü kçtsnam prajàpatiü saüskaroti ya evam vidvànetadevaü karotyathopa÷ayàyai piõóam pari÷inaùñi pràya÷cittibhyaþ 14.1.2.[19] atha gavedhukàbhirhinvati yaj¤asya ÷ãrùacinnasya raso vyakùarattata età oùadhayo jaj¤ire tenaivainametadrasena samardhayati kçtsnaü karoti makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhurevamitarau tåùõãm pinvane tåùõãü rauhiõakapàle 14.1.2.[20] athainàndhåpayati a÷vasya tvà vçùõaþ ÷aknà dhåpayàmãti vçùà và a÷vo vãryam vai vçùà vãryeõaivainametatsamardhayati kçtsnaü karoti devayajane pçthivyà makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhurevamitarau tåùõãm pinvane tåùnãü rauhiõakapàle 14.1.2.[21] athainà¤crapayati ÷çtaü hi devànàmiùñkàbhiþ ÷rapayatyeta và etadakurvata yathà-yathaitadyaj¤asya ÷iro'cidyata tàbhirevainametatsamardhayati kçtsnaü karoti tadu yenaiva su÷çtàþ syustena ÷rapayedatha pacanamavadhàya mahàvãramavadadhàti makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhurevamitarau tåùõãm pinvane tåùõãü rauhiõakapàle tàndivaivopavapeddivodvapedaharhi devànàm 14.1.2.[22] sa udvapati çjave tvetyasau vai loka çjuþ satyaü hyçjuþ satyameùa ya eùa tavpatyeùa u prathamaþ pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàharjave tveti 14.1.2.[23] sàdhave tveti ayam vai sàdhuryo'yam pavata eùa hãmàülokàntsiddho'nupavata eùa u dvitãyaþ pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha sàdhave tveti 14.1.2.[24] sukùityai tveti ayam vai lokaþ sukùitirasminhi loke sarvàõi bhåtàni kùiyantyatho agnirvai sukùitiragnirhyevàsmiüloke sarvàõi bhåtàni kùiyatyeùa u tçtãyaþ pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha sukùityai tveti tåùõãm pinvane tåùõãü rauhiõakapàle 14.1.2.[25] athainànàcçõatti ajàyai payasà makhàya tvà makhasya tvà ÷ãrùõa ityasàveva bandhurevamitarau tåùõãm pinvane tåùõãü rauhiõakapàle 14.1.2.[26] athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakùayati và tasya vratacaryà yà sçùñau 14.1.3.[1] sa yadaitadàtithyena pracarati atha pravargyeõa cariùyanpuropasado'greõa gàrhapatyam pràcaþ ku÷àntsaüstãrya dvandvam pàtràõyupasàdayatyupayamanãm mahàvãram parãùàsau pinvane rauhiõakapàle rauhiõahavanyau srucau yadu cànyadbhavati tadda÷a da÷àkùarà vai viràóviràóvai yaj¤astadviràjamevaitadyaj¤amabhisampàdayatyatha yaddvandvamdvandvam vai vãryam yadà vai dvau saürabhete atha tau vãryaü kuruto dvandvam vai mithunam prajananam mithunenaivainametatprajananena samardhayati kçtsnaü karoti 14.1.3.[2] athàdhvaryuþ prokùaõãràdàyopottiùñhannàha brahmanpracariùyàmo hotarabhiùñuhãti brahmà vai yaj¤asya dakùiõata àste'bhigoptà tamevaitadàhàpramatta àssva yaj¤asya ÷iraþ pratidhàsyàma iti hotarabhiùñuhãti yaj¤o vai hotà tamevaitadàha yaj¤asya ÷iraþ pratidhehãti pratipadyate hotà 14.1.3.[3] brahma jaj¤ànam prathamam purastàditi asau và àdityo brahmàharahaþ purastàjjàyata eùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha brahma jaj¤ànam prathamam purastàdityatha prokùatyasàveva bandhuþ 14.1.3.[4] sa prokùati yamàya tvetyeùa vai yamo ya eùa tapatyeùa hãdaü sarvaü yamayatyetenedaü sarvaü yatameùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha yamàya tveti 14.1.3.[5] makhàya tveti eùa vai makho ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha makhàya tveti 14.1.3.[6] såryasya tvà tapasa iti eùa vai såryo ya eùa tapatyeùa pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha såryasya tvà tapasa iti 14.1.3.[7] pårvayà dvàrà sthåõàü nirhçtya dakùiõato niminvanti yathainàü hotàbhiùñuvanparàpa÷yedyaj¤o vai hotà sa evàsyàmetadyaj¤am pratidadhàti tathaiùà gharmam pinvate 14.1.3.[8] agreõàhavanãyam samràóàsandãm paryàhçtya dakùiõataþ pràcãmàsàdayatyuttaràü ràjàsandyai 14.1.3.[9] audumbarã bhavati årgvai rasa udumbara årjaivainametadrasena samardhayati kçtsnaü karoti 14.1.3.[10] aüsadaghnà bhavati aüsayorvà idaü ÷iraþ pratiùthitam tadaüsayorevaitaciraþ pratiùñhàpayati 14.1.3.[11] bàlvajãbhã rajjubhirvyutà bhavati yaj¤asya ÷ãrùacinnasya raso vyakùarattata età oùadhayo jaj¤ire tenaivainametadrasena samardhayati kçtsnam karoti 14.1.3.[12] atha yaduttarata àsàdayati yaj¤o vai somaþ ÷iraþ pravargya uttaram vai ÷irastasmàduttarata àsàdayatyatho ràjà vai somaþ samràñ pravargya uttaram vai ràjyàtsàmràjyaü tasmàduttarata àsàdayati 14.1.3.[13] sa yatraitàü hotànvàha a¤janti yam prathayanto na viprà iti tadetam pracaraõãyam mahàvãramàjyena samanakti devastvà savità madhvànaktviti savità vai devànàm prasavità sarvamvà idam madhu yadidaü kiü ca tadenamanena sarveõa samanakti tadasmai savità prasavità prasauti tasmàdàha devastvà savità madhvànaktviti 14.1.3.[14] athottarataþ sikatà upakãrõà bhavanti tadrajatam hiraõyamadhastàdupàsyati pçthivyàþ saüspç÷aspàhãtyetadvai devà abibhayuryadvai na imamadhastàdrakùàüsi nàùñrà na hanyurityagnervà etadreto yaddhiraõyaü nàùñràõàü rakùasàmapahatyà atho pçthivyu ha và etasmàdbibhayàü cakàra yadvai màyaü taptaþ ÷u÷ucàno na hiüsyàditi tadevàsyà etadantardadhàti rajatam bhavati rajataiva hãyam pçthivã 14.1.3.[15] sa yatraitàü hotànvàha saüsãdasva mahàm mahàm asãti tadubhayata àdãptà mau¤jàþ pralavà bhavanti tànupàsya teùu pravçõakti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya raso vyakùarattata età oùadhayo jaj¤ire tenaivainametadrasena samardhayati kçtsnaü karoti 14.1.3.[16] atha yadubhayata àdãptà bhavanti sarvàbhya evaitaddigbhyo rakùàüsi nàùñrà apahanti tasminpravçjyamàne patnã ÷iraþ prorõute tapto và eùa ÷u÷ucàno bhavati nenme'yaü taptaþ ÷u÷ucàna÷cakùuþ pramuùõàditi 14.1.3.[17] sa pravçõakti arcirasi ÷ocirasi tapo'sãtyeùa vai gharmo ya eùa tapati sarvam và etadeùa tadetamevaitatprãõàti tasmàdàhàrcirasi ÷ocirasi tapo'sãti 14.1.3.[18] athàsyàmà÷iùa à÷àsta iyam vai yaj¤o'syàmevaitadà÷iùa à÷àste tà asmà iyaü sarvàþ samardhayati 14.1.3.[19] anàdhçùñà purastàditi anàdhçùñà hyeùà purastàdrakùobhirnàùñràbhiragneràdhipatya ityagnimevàsyà adhipatiü karoti nàùñràõàü rakùasàmapahatyà àyurme dà ityàyurevàtmandhatte tatho sarvamàyureti 14.1.3.[20] putravatã dakùiõata iti nàtra tirohitamivàstãndrasyàdhipatya itãndramevàsyà adhipatiü karoti nàùñràõàü rakùasàmapahatyai prajàm me dà iti prajàmeva pa÷ånàtmandhatte tatho ha putrã pa÷umànbhavati 14.1.3.[21] suùadà pa÷càdivti nàtra tirohitamivàsti devasya savituràdhipatya iti devamevàsyai savitàramadhipatiü karoti nàùñràõàü rakùasàmapahatyai cakùurme dà iti cakùurevàtmandhatte tatho ha cakùuùmànbhavati 14.1.3.[22] à÷rutiruttarata iti à÷ràvayannuttarata ityevaitadàha dhàturàdhipatya iti dhàtàramevàsyà adhipatiü karoti nàùñràõàü rakùasàmapahatyai ràyaspoùam me dà iti rayimeva puùñimàtmandhatte tatho ha rayimànpuùñimànbhavati 14.1.3.[23] vidhçtirupariùñàditi vidhàrayannupariùñàdityevaitadàha bçhaspateràdhipatya iti bçhaspatimevàsyà adhipatiü karoti nàùñràõàü rakùasàmapahatyà ojo me dà ityoja evàtmandhatte tathaujasvã balavànbhavati 14.1.3.[24] atha dakùiõata uttànena pàõinà nihnute vi÷vàbhyo mà nàùñràbhyaspàhãti sarvàbhyo màrtibhyo gopàyetyevaitadàha yaj¤asya ÷ãrùacinnasya [raso vyakùaratsa] pité!nagacattrayà vai pitarastairevainametatsamardhayati kçtsnaü karoti 14.1.3.[25] athemàmabhimç÷ya japati manora÷vàsãtya÷và ha và iyam bhåtvà manumuvàha so'syàþ patiþ prajàpatistenaivainametanmithunena priyeõa dhàmnà samardhayati kçtsnaü karoti 14.1.3.[26] atha vaikaïkatau ÷akalau pari÷rayati prà¤cau svàhà marudbhiþ pari÷rãyasvetyavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmeùa vai svàhàkàro ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdavaraü svàhàkàraü karoti daràü devatàm 14.1.3.[27] marudbhiþ pari÷rãyasveti vi÷o vai maruto vi÷aivaitatkùatram paribçühati tadidaü kùatramubhayato vi÷à paribçóhaü tåùõãmuda¤cau tåùõãm prà¤cau tåùõãmuda¤cau tåùõãm prà¤cau 14.1.3.[28] trayoda÷a sampàdayati trayoda÷a vai màsàþ samvatsarasya samvatsara eùa ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàttrayoda÷a sampàdayati 14.1.3.[29] atha suvarõaü hiraõyamupariùñànnidadhàti divaþ saüspç÷aspàhãtyetadvai devà abibhayuryadvai na imamupariùñàdrakùàüsi nàùñrà na hanyurityagnervà etadreto yaddhiraõyaü nàùñràõàü rakùasàmapahatyà atho dyaurha và etasmàdbibhayàü cakàra yadvai màyaü taptaþ ÷u÷ucàno na hiüsyàditi tadevàsyà etadantardadhàti haritam bhavati hariõãva hi dyauþ 14.1.3.[30] atha dhavitrairàdhånoti madhu madhviti triþ pràõo vai madhu pràõamevàsminnetaddadhàti trãõi bhavanti trayo vai pràõàþ pràõa udàno vyànastànevàsminnetaddadhàti 14.1.3.[31] athàpasalavi trirdhånvanti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya [raso vyakùaratsa] pité!nagacattrayà vai pitarastairevainametatsamãrayati 14.1.3.[32] apa và etebhyaþpraõàþ kràmanti ye yaj¤e dhuvanaü tanvate punaþ prasalavi trirdhånvanti ùañ sampadyante ùaóvà ime ÷ãrùanpràõàstànevàsminnetaddadhàti ÷rapayanti rauhiõau sa yadàrcirjàyate atha hiraõyamàdatte 14.1.3.[33] sa yatraitàü hotànvàha apnasvatãma÷vinà vàcamasme iti tadadhvaryurupottiùñhannàha rucito gharma iti sa yadi rucitaþ syàcreyànyajamàno bhaviùyatãti vidyàdatha yadyarucitaþ pàpãyànbhaviùyatãti vidyàdatha yadi naiva rucito nàrucito naiva ÷reyanna pàpãyànbhaviùyatãti vidyàdyathà nveva rucitaþ syàttathà dhavitavyaþ 14.1.3.[34] athaitadvai àyretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanuvà bråte bhakù|ayati và tasya vratacaryà yà sçs|t|au 14.1.4.[1] sa yadaitadadhvaryuþ upottiùñhannàha rucito gharma iti tadupotthàyàvakà÷airupatiùñhante pràõà và avakà÷àþ pràõànevàsminnetaddadhàti ùaóupatiùñhante ùaóvà ime ÷ãrùanpràõàstànevàsminnetaddadhàti 14.1.4.[2] garbho devànàmiti eùa vai garbho devànàü ya eùa tapatyeùa hãdaü sarvaü gçhõàtyetenedaü sarvaü gçbhãtameùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha garbho devànàmiti 14.1.4.[3] pità matãnàmiti pità hyeùa matãnàm patiþ prajànàmiti patirhyeùa prajànàm 14.1.4.[4] saü devo devena savitràgateti saü hi devo devena savitràgata saü såryeõa rocata iti saü hi såryeõa rocate 14.1.4.[5] samagniragninàgateti saü hyagniragninàgata saü daivena savitreti saü hi daivena savitràgata saü såryeõàrociùñeti saü hi såryeõàrociùña 14.1.4.[6] svàhà samagnistapasàgateti saü hyagnistapasàgatàvaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ saü daivyena savitreti saü hi daivyena savitràgata saü såryeõàrårucateti saü hi såryeõàrårucata 14.1.4.[7] te và ete trayo'vakà÷à bhavanti trayo vai pràõàþ pràõa udàno vyànastenaivàsminnetaddadhàti 14.1.4.[8] dhartà divo vibhàti tapasaspçthivyàmiti dhartà hyeùa divo vibhàti tapasaspçthivyàü dhartà devo devànàmamartyastapojà iti dhartà hyeùa devo devànàmamartyastapojà vàcamasme niyaca devàyuvamiti yaj¤o vai vàgyaj¤amasmabhyam prayaca yena devànprãõàmetyevaitadàha 14.1.4.[9] apa÷yaü gopàmanipadyamànamiti eùa vai gopà ya eùa tapatyeùa hãdaü sarvaü gopàyatyatho na nipadyate tasmàdàhàpa÷yam gopàmanipadyamànamiti 14.1.4.[10] à ca parà ca pathibhi÷carantamiti à ca hyeùa parà ca devaiþ pathibhi÷carati sa sadhrãcãþ sa vi÷åcãrvasàna iti sadhrãcã÷ca hyeùa vi÷åcã÷ca di÷o vaste'tho ra÷mãnàvarãvartti bhuvaneùvantariti punaþpunarhyeùa eùu lokeùu varãvartyamàna÷carati 14.1.4.[11] vi÷vàsàm bhuvàm pate vi÷vasya manasaspate vi÷vasya vacasaspate sarvasya vacasaspata ityetasya sarvasya pata ityetaddeva÷ruttvaü deva gharma devo devànpàhãti nàtra tirohitamivàsti 14.1.4.[12] atra pràvãranu vàü devavãtaya iti a÷vinàvevaitadàhà÷vinau và etadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti tasmàdàhàtra pràvãranu vàm devavãtaya iti 14.1.4.[13] madhu màdhvãbhyàm madhu màdhåcãbhyàmiti dadhyaï ha và àbhyàmàtharvaõo madhu nàma bràhmaõamuvàca tadenayoþ priyaü dhàma tadevainayoretenopagacati tasmàdàha madhu màdhvãbhyàm madhu màdhåcãbhyàmiti 14.1.4.[14] hçde tvà manase tvà dive tvà såryàya tvà årdhvo adhvaraü divi deveùu dhehãti nàtra tirohitamivàsti 14.1.4.[15] pità no'si pità no bodhãti eùa vai pità ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha pità no'si pità no bodhãti namaste astu mà mà hiüsãrityà÷iùamevaitadà÷àste 14.1.4.[16] atha patnyai ÷iro'pavçtya mahàvãramãkùamàõàm vàcayati tvaùñçmantastvà sapemeti vçùà vai pravargyo yoùà patnã mithunamevaitatprajananaü kriyate 14.1.4.[17] athaitadvai àyuretjjyotiþ pravi÷ati ya etamu và bråtebhkù|ayati và tasya bratacaryà yà sçs|t|au 14.2.1.[1] athàto rohiõau juhoti ahaþ ketunà juùatàü sujyotirjyotiùà svàhetyubhàvetena yajuùà pràtà ràtriþ ketunà juùatàü sujyotirjyotiùà svàhetyubhàvetena yajuùà sàyam 14.2.1.[2] tadyadrohiõau juhoti agni÷ca ha và àditya÷ca rauhiõàvetàbhyàü hi devatàbhyàü yajamànàþ svargaü lokaü rohanti 14.2.1.[3] atho ahoràtre vai rauhiõau àdityaþ pravargyo'muü tadàdityamahoràtràbhyàm parigçhõàti tasmàdeùo'horàtràbhyàm parigçhãtaþ 14.2.1.[4] atho imau vai lokau rauhiõau àdityaþ pravargyo'muü tadàdityamàbhyàü lokàbhyàm parigçhõàti tasmàdeùa àbhyàü lokàbhyàm parigçhãtaþ 14.2.1.[5] atho cakùuùã vai rauhiõau ÷iraþ pravargyaþ ÷ãrùaüstaccakùurdadhàti 14.2.1.[6] atha rajjumàdatte devebhyastvà savituþ prasave'÷vinorbàhubhyàm påùõo hastàbhyàmàdade ràsnàsãtyasàveva bandhuþ 14.2.1.[7] atha gàmàhvayati jaghanena gàrhapatyaü yannióa ehyadita ehi sarasvatyehãtãóà hi gauraditirhi gauþ sarasvatã hi gauratho tairàhvayati nàmnàsàvehyasàvehãti triþ 14.2.1.[8] tàmàgatàmabhidadhàti adityai ràsnàsãndràõyà uùõãùa itãndràõã ha và indrasya priyà patnã tasyà uùõãùo vi÷varåpatamaþ so'sãti tadàha tamevainametatkaroti 14.2.1.[9] atha vatsamupàrjati påùàsãtyayam vai påùà yoyam pavata eùa hãdaü sarvam puùyatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha påùàsãti 14.2.1.[10] athonnayati gharmàya dãùvetyeùa và atra gharmo raso bhavati yameùà pinvate tasyai dayasvetyevaitadàha 14.2.1.[11] atha pinvane pinvayati a÷vibhyàm pinvasvetya÷vinàvevaitadàhà÷vinau và etadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti tasmàdàhà÷vibhyàm pinvasveti 14.2.1.[12] sarasvatyai pinvasveti vàgvai sarasvatã vàcà và etada÷vinau yaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti tasmàdàha sarasvatyai pinvasveti 14.2.1.[13] indràya pinvasveti indro vai yaj¤asya devatà sà yaiva yaj¤asya devatà tayaivaitada÷vinau yaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti tasmàdàhendràya pinvasveti 14.2.1.[14] atha vipruùo'bhimantrayate svàhendravatsvàhendravaditãndro vai yaj¤asya devatà sà yaiva yaj¤asya devatà tàmevaitatprãõàti tasmàdàha svàhendravatsvàhendravaditi triùkçtva àha trivçddhi yaj¤o'varaü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ 14.2.1.[15] athàsyai stanamabhipadyate yaste stanaþ ÷a÷ayo yo mayobhåriti yaste stano nihito guhàyàmityevaitadàha yo ratnadhà vasuvidyaþ sudatra iti yo dhanànàü dàtà vasuvitpaõàvya ityevaitadàha yena vi÷và puùyasi vàryàõãti yena sarvàndevàntsarvàõi bhåtàni bibharùãtyevaitadàha sarasvati tamiha dhàtave'kariti vàgvai sarasvatã saiùà gharmadughà yaj¤o vai vàgyaj¤amasmabhyam prayaca yena devànprãõàmetyevaitadàhàtha gàrhapatyasyàrdhamaityurvantarikùamanvemãtyasàveva bandhuþ 14.2.1.[16] atha ÷aphàvàdatte gàyatraü cando'si traiùñubhaü cando'sãti gàyatreõa caivainàvetattraiùñubhena ca candasàdatte dyàvàpçthivãbhyàü tvà parigçhõàmãtãme vai dyàvàpçthivã parã÷àsàvàdityaþ pravargyo'muü tadàdityamàbhyàü dyàvàpçthivãbhyàm parigçhõàtyatha mau¤jena vedenopamàrùñyasàveva bandhuþ 14.2.1.[17] athodayamanyopagçhõàti antarikùeõopayacàmãtyantarikùam và upayamanyantarikùeõa hãdaü sarvamupayatamat>o udaram và upayamanyudareõa hãdaü sarvamannàdyamupayataü tasmàdàhàntarikùeõopayacàmãti 14.2.1.[18] athàjàkùãramànayati tapto và eùa ÷u÷ucàno bhavati tamevaitacamayati tasmi¤cànte gokùãramànayati 14.2.1.[19] indrà÷vineti indro vai yaj¤asya devatà sà yaiva yaj¤asya devatà tàmevaitatprãõàtya÷vinetya÷vinàvevaitadàhà÷vinau và etadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti tasmàdàhendrà÷vineti 14.2.1.[20] madhunaþ sàraghasyeti etadvai madhu sàraghaü gharmam pàteti rasam pàtetyevaitadàha vasava ityete vai vasava ete hãdaü sarvam vàsayante yajata vàóiti tadyathà vaùañkçtaü hutamevamasyaitadbhavati 14.2.1.[21] svàhà såryasya ra÷maye vçùñivanaya iti såryasya ha và eko ra÷mirvçùñivanirnàma yenemàþ sarvàþ prajà bibharti tamevaitatprãõàti tasmàdàha svàhà såryasya ra÷maye vçùñivanaya ityavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ 14.2.1.[22] athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakù|ayati và tasya vratacaryà ya;! sçs|t|au 14.2.2.[1] sa yatraitàü hotànvàha praitu brahmaõaspatiþ pra devyetu sånçteti tadadhvaryuþ pràïudàyanvàtanàmàni juhotyetadvai devà abibhayuryadvai na imamantarà rakùàüsi nàùñrà na hanyuriti tametatpuraivàhavanãyàtsvàhàkàreõàjuhavustaü hutameva santamagnàva juhuvustatho evainameùa etatpuraivàhavanãyàtsvàhàkàreõa juhoti taü hutameva santamagnau juhoti 14.2.2.[2] samudràya tvà vàtàya svàheti ayam vai samudro yo'yam pavata etasmàdvai samudràtsarve devàþ sarvàõi bhåtàni samuddravanti tasmà evainaü juhoti tasmàdàha samudràya tvà vàtàya svàhà 14.2.2.[3] sariràya tvà vàtàya svàheti ayam vai sariro yo'yam pavata etasmàdvai sariràtsarve devàþ sarvàõi bhåtàni saherate tasmà evainaü juhoti tasmàdàha sariràya tvà vàtàya svàhà 14.2.2.[4] anàdhçùyàya tvà vàtàya svàhàpratidhçùyàya tvà vàtàya svàheti ayam và anàdhçùyo'pratidhçùyo yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàhànàdhçùyàya tvà vàtàya svàhàpratidhçùyàya tvà vàtàya svàheti 14.2.2.[5] avasyave tvà vàtàya svàhà÷imidàya tvà vàtàya svàheti ayam và avasyura÷imido yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàhàvasyave tvà vàtàya svàhà÷imidàya tvà vàtàya svàheti 14.2.2.[6] indràya tvà vasumate rudravate svàheti ayam và indro yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàhendràya tveti vasumate rudravata iti tadindramevànu vasåü÷ca rudràü÷càbhajatyatho pràtaþsavanasya caivaitanmàdhyandinasya ca savanasya råpaü kriyate 14.2.2.[7] indràya tvàdityavate svàheti ayam và indro yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàhendràya tvetyàdityavata iti tadindramevànvàdityànàbhajatyatho tçtãyasavanasyaivaitadråpaü kriyate 14.2.2.[8] indràya tvàbhimàtighne svàheti ayam và indro yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàhendràya tvetyabhimàtighna iti sapatno vàabhimàtirindràya tvà sapatnaghna ityevaitadàha so'syoddhàro yathà ÷reùñhasyoddhàra evamasyaiùa çte devebhyaþ 14.2.2.[9] savitre tva çbhumate vibhumate vàjavate svàheti ayam vai savità yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàha savitre tvetyçbhumate vibhumate vàjavata iti tadasminvi÷vàndevànanvàbhajati 14.2.2.[10] bçhaspataye tvà vi÷vadevyàvate svàheti ayam vai bçhaspatiryo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàha bçhaspataye tveti vi÷vadevyàvata iti tadasminvi÷vàntsarvàndevànnvàbhajati 14.2.2.[11] yamàya tvàïgirasvate pitçmate svàheti ayam vai yamo yo'yam pavate tasmà evainaü juhoti tasmàdàha yamàya tvetyaïgirasvate pitçmata iti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya [raso vyakùaratsa] pité!nagacattrayà vai pitarastànevaitadanvàbhajati 14.2.2.[12] dvàda÷aitàni nàmàni bhavanti dvàda÷a vai màsàþ samvatsarasya samvatsara eùa ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàddvàda÷a bhavanti 14.2.2.[13] athopayamanyà mahàvãra ànayati svàhà gharmàyetyeùa vai gharmo ya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha svàhà gharmàyetyavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ 14.2.2.[14] ànãte japati svàhà gharmaþ pitra iti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya [raso vyakùaratsa] pité!nagacattrayà vai pitarastànevaitatprãõàtyavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ 14.2.2.[15] nànuvàkyàmanvàha sakçdu hyeva parà¤caþ pitarastasmànnànuvàkyàmanvàhàtikramyà÷ràvyàha gharmasya yajeti vaùañkçte juhoti 14.2.2.[16] vi÷và à÷à dakùiõasaditi sarvà à÷à dakùiõasadityevaitadàha vi÷vàndevànayàóiheti sarvàndevànayàkùãdihetyevaitadàha svàhàkçtasya gharmasya madhoþ pibatama÷vinetya÷vinàvevaitadàhà÷vinau hyetadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàtyavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ 14.2.2.[17] atha hutvordhvamutkampayati divi dhà imaü yaj¤amimaü yaj¤am divi dhà ityasau và àdityo gharmo yaj¤o divi và eùa hito divi pratiùñhitastamevaitatprãõàti tasmàdàha divi dhà imaü yaj¤amimaü yai¤aü divi dhà ityanuvaùañkçte juhoti 14.2.2.[18] svàhàgnaye yaj¤iyàyeti tatsviùñakçdbhàjanamagnirhi sviùñakçcaü yajurbhya iti yajurbhirhyeùo'smiüloke pratiùñhitastànyevaitatprãõàtyavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhuþ 14.2.2.[19] atha brahmànumantrayate brahmà và çtvijàm bhiùaktamastadya evartvijàm bhiùaktamastenaivainametadyaj¤am bhiùajyati 14.2.2.[20] a÷vinà gharmam pàtamiti a÷vinàvevaitadàhà÷vinau hyetadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti 14.2.2.[21] hàrdvànamahardivàbhiråtibhiriti aniruktaman rukto vai prajàpatiþ prajàpatiryaj¤astatprajàpatimevaitadyaj¤aü bhiùajyati 14.2.2.[22] tantràyiõa iti eùa vai tantràyã ya eùa tapatyeùa hãmàülokàüstantramivànusa¤caratyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha tantràyiõa iti 14.2.2.[23] namo dyàvàpçthivãbhyàmiti tadàbhyàü dyàvàpçthivãbhyàü nihnute yayoridaü sarvamadhi 14.2.2.[24] atha yajamànaþ yaj¤o vai yajamàno yaj¤enevaitadyaj¤am bhiùajyati 14.2.2.[25] apàtàma÷vinà gharmamiti a÷vinàvevaitadàhà÷vinau hyetadyaj¤asya ÷iraþ pratyadhattàü tàvevaitatprãõàti 14.2.2.[26] anudyàvàpçthivã amaüsàtàmiti tadime dyàvàpçthivã àha yayoridaü sarvamadhãhaiva ràtayaþ santvitãhaiva no dhanàni santvityevaitadàha 14.2.2.[27] atha pinvamànamanumantrayate iùe pinvasveti vçùñyai tadàha yadàheùe pinvasvetyårje pinvasveti yo vçùñàdårgraso jàyate tasmai tadàha brahmaõe pinvasveti tadbrahmaõa àha kùatràya pinvasveti tatkùatràyàha dyàvàpçthivãbhyàm pinvasveti tadàbhyàü dyàvàpçthivãbhyàmàha yayoridaü sarvamadhi 14.2.2.[28] sa yadårdhvaþ pinvate tadyajamànàya pinvate yatpràïtaddevebhyo yaddakùiõà tatpitçbhyo yatpratyaï tatpa÷ubhyo yadudaï tatprajàyà anaparàddhaü nveva yajamànasyordhvo hyeva pinvatyàtha yàü di÷am pinvate tàm pinvate yadà ÷àmyanti vipruùaþ 14.2.2.[29] atha pràïivodaïïutkràmati dharmàsi sudharmetyeùa vai dharmo ya eùa tapatyeùa hãdaü sarvaü dhàrayatyetenedaü sarvaü dhçtameùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha dharmàsi sudharmeti 14.2.2.[30] atha khare sàdayati amenyasme nçmõàni dhàrayetyakrudhyanno dhanàni dhàrayetyevaitadàha brahma dhàraya kùatraü dhàraya vi÷aü dhàrayetyetatsarvaü dhàrayetyevaitadàha 14.2.2.[31] atha ÷àkalairjuhoti pràõà vai ÷àkalàþ pràõànevàsminnetaddadhàti 14.2.2.[32] svàhà påùõe ÷arasa iti ayam vai påùà yo'yam pavata eùa hãdaü sarvam puùyatyeùa u pràõaþ pràõamevàsminnetaddadhàti tasmàdàha svàhà påùõe ÷arasa ityavaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva bandhurhutvà madhyame paridhàupa÷rayati 14.2.2.[33] svàhà gràvabhya iti pràõà vai gràvàõaþ pràõànevàsminnetaddadhàti hutvà madhyame paridhàupa÷rayati 14.2.2.[34] svàhà pratiravebhya iti pràõà vai pratiravàþ pràõànhãdaü sarvam pratiratam pràõànevàsminnetaddadhàti hutvà madhyame paridhàupa÷rayati 14.2.2.[35] svàhà pitçbhya årdhvabarhirbhyo gharmapàvabhya iti ahutvaivodaïïãkùamàõo dakùiõàrdhe barhiùa upagåhati yaj¤asya ÷ãrùac>innasya [raso vyakùaratsa] pité!nagacattrayà vai pitarastànevaitatprãõàtyatha yanna prekùate sakçdu hyeva parà¤caþ pitaraþ 14.2.2.[36] svàhà dyàvàpçthivãbhyàmiti pràõodànau vai dyàvàpçthivãpràõodànàvevàsminnetaddadhàti hutvà madhyame parid>àupa÷rayati 14.2.2.[37] svàhà vi÷vebhyo devebhya iti pràõà vai vi÷ve devàþ pràõànevàsminnetaddadhàti hutvà madhyame paridhàupa÷rayati 14.2.2.[38] svàhà rudràya rudrahåtaya iti ahutvaiva dakùiõekùamàõaþ pratiprasthàtre prayacati taü sa uttarataþ ÷àlàyà uda¤caü nirasyatyeùà hyetasya devasya dikùvàyàmevainametaddi÷i prãõàtyatha yanna prekùate nenmà rudro hinasaditi 14.2.2.[39] saptaità àhutayo bhvanti sapta và ime ÷ãrùanpràõàstànevàsminnetaddadhàti 14.2.2.[40] atha mahàvãràdupayamanyàm pratyànayati svàhà saü jyotiùà jyotiriti jyotirvà itarasminpayo bhavati jyotiritarasyàü te hyetadubhe jyotiùã saïgacete avaraü svàhàkàraü karoti paràü devatàmasàveva banduþ 14.2.2.[41] atha rauhiõau juhoti ahaþ ketunà juùatàü sujyotirjyotiùà svàhetyasàveva bandhå ràtriþ ketunà juùatàü sujyotirjyotiùà svàhetyasàveva bandhuþ 14.2.2.[42] atha yajamànàya gharmociùñam prayacati sa upahavamiùñvà bhakùayati madhu hutamindratame agnàviti madhu hutamindriyavattame'gnàvityevaitadàhà÷yàma te deva gharma namaste astu mà mà hiüsãrityà÷iùamevaitadà÷àste 14.2.2.[43] atha dakùiõataþ sikatà upakãrõà bhavanti tanmàrjayante ya eva màrjàlãye bandhuþ so'trànupraharati ÷àkalànathopasadà carantyetadu yaj¤asya ÷iraþ saüskçtaü yathà-yathainaü tada÷vinau pratyadhattàm 14.2.2.[44] taü na prathamayaj¤e pravç¤jyàt enasyaü hi tadatho nenma indraþ ÷ira÷cinadaditi dvitãye vaiva tçtãye vàpa÷ãrùõà hyevàgre yaj¤ena devà arcantaþ ÷ràmyanta÷cerustasmàddvitãye vaiva tçtãye vàtho tapto và eùa ÷u÷ucàno bhavati 14.2.2.[45] taü yatprathamaya]¤e pravç¤jyàt eùo'sya taptaþ ÷u÷ucànaþ prajàü ca pa÷åü÷ca pradahedatho àyuþ pramàyuko yajamànaþ syàttasmàddvitãye vaiva tçtãye và 14.2.2.[46] taü na sarvasmà iva pravç¤jyàt sarvam vai pravargyo netsarvasmà iva sarvaü karavàõãti yo nveva j¤atastasmai pravç¤jyàdyo vàsya priyaþ syàdyo vànåcàno'nåktenainam pràpnuyàt 14.2.2.[47] sahasre pravç¤jyàt sarvam vai sahasraü sarvameùa sarvavedase pravç¤jyàtsarvam vai sarvavedasaü sarvameùa vi÷vajiti sarvapçùthe pravç¤jyàtsarvam vai vi÷vajitsarvapçùñhaþ sarvameùa vàjapeye ràjasåye pravç¤jyàtsarvaü hi tatsattre pravç¤jyàtsarvam vai sattraü sarvameùa etànyasya pravarjanànyato nànyatra 14.2.2.[48] tadàhuþ yadapa÷irà apravargyo'tha kenàsyàgnihotraü ÷ãrùaõvadbhavatãtyàhavanãyeneti bråyàtkathaü dar÷apårõamàsàvityàjyena ca puroóà÷ena ceti bråyàtkathaü càturmàsyànãti payasyayeti bråyàtkatham pa÷ubandha iti pa÷unà ca puroóà÷ena ceti bråyàtkathaü saumyo'dhvara iti havirdhàneneti bråyàt 14.2.2.[49] atho àhuþ yaj¤asya ÷ãrùacinnasya ÷ira etaddevàþ pratyadadhuryadàtithyaü na ha và asyàpa÷ãrùõà kena cana yaj¤eneùñam bhavati ya evametadveda 14.2.2.[50] tadàhuþ yatpraõãtàþ praõayanti yaj¤e'tha kasmàdatra na praõayatãti ÷iro và etadyaj¤àsya yatpraõãtàþ ÷iraþ pravargyo necirasà ÷iro'bhyàrohayàõãti 14.2.2.[51] tadàhuþ yatprayàjànuyàjà anyatra bhavantyatha kasmàdatra na bhavantãti pràõà vai prayàjànuyàjàþ pràõà avakà÷àþ pràõàþ ÷àkala netpràõaiþ pràõànabhyàrohayàõãti 14.2.2.[52] tadàhuþ yadàjyabhàgàvanyatra juhvatyatha kasmàdatra na juhotãti cakùuùã và ete yaj¤asya yadàjyabhàgau cakùuùã rauhiõau neccakùuùà cakùurabhyàrohayàõãti 14.2.2.[53] tadàhuþ yadvànaspatyairdevebhyo juhvatyatha kasmàdetam mümayenaiva juhotãti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya raso vyakùaratsa ime dyàvàpçthivã agacadyanmçdiyaü tadyadàpo'sau tanmçda÷càpàü ca mahàvãràþ kçtà bhavanti tenaivainametadrasena samardhayati kçtsnaü karoti 14.2.2.[54] sa yadvànaspatyaþ syàt pradahyeta yaddhiraõmayaþ syàtpralãyeta yallohamayaþ syàtprasicyeta yadayasmayaþ syàtpradahetparã÷àsàvathaiùa evaitasmàatiùñhata tasmàdetam mçnmayenaiva juhoti 14.2.2.[55] athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakù|ayati và tasya vratacaryà yà sçs|t|au 14.3.1.[1] sa vai tçtãye'han ùaùñhe và dvàda÷e và pravargyopasadau samasya pravargyamutsàdayatyutsannamiva hãdaü ÷irastadyadetamabhito bhavati tatsarvaü samàdàyàgreõa ÷àlàmantarvedyupasamàyanti 14.3.1.[2] athàgnãdhraþ àhavanãye trã¤càlàkànupakalpayate teùàmekamujjvalayya mukhadaghne dhàrayamàõo juhoti yaj¤asya ÷ãrùacinnasya ÷ugudakràmatsemàülokànàvi÷attayaivainametacucà samardhayati kçtsnaü karoti 14.3.1.[3] atha yanmukhadaghne uparãva vai tadyanmukhadaghnamuparãva tadyadasau lokastadyàmuü lokaü ÷ugàvi÷attayaivainametacucà samardhayati kçtsnaü karoti 14.3.1.[4] yà te gharma divyà ÷ugiti yaiva divyà ÷ugyà gàyatryàühavirdhàna iti yaiva gàyatryàü havirdhàne sà ta àpyàyatàü niùñyàyatàü tasyai te svàheti nàtra tirohitamivàsti 14.3.1.[5] atha dvitãyamujjvalayya nàbhidaghne dhàrayamàõo juhoti madhyamiva vai tadyannàbhidaghnaü madhyamivàntarikùalokastadyàntarikùalokaü ÷ugàvi÷attayaivainametacucà samardhayati kçtsnaü karoti 14.3.1.[6] yàte gharmàntarikùe ÷ugiti yaivàntarikùe ÷ugyà triùñubhyàgnãdhra iti yaiva triùñubhyàgnãdhre sà ta àpyàyatàü niùñyàyatàü tasyai te svàheti nàtra tirohitamivàsti 14.3.1.[7] atha tçtãyamabhyàdhàya tasminnàsãno juhotyadha-iva vai tadyadàsãno'dha-iva tadyadayaü lokastadyemaü lokaü ÷ugàvi÷attayaivainametacucà samardhayati kçtsnaü karoti 14.3.1.[8] yà te gharma pçthivyàü ÷ugiti yaiva pçthivyàü ÷ugyà jagatyàü sadasyeti yaiva jagatyàü sadasyà sà taàpyàyatàü niùñyàyatàü tasyai te svàheti nàtra tirohitamivàsti 14.3.1.[9] athopaniùkràmati kùatrasya tvà paraspàyetyetadvai daivaü kùatraü ya eùa tapatyasya tvà mànuùasya kùatrasya paraspatvàyetyevaitadàha brahmaõastanvam pàhãti brahmaõa àtmànaü gopàyetyevaitadàha vi÷astvà dharmaõà vayamiti yaj¤o vai vióyaj¤asya tvàriùñyà ityevaitadàmànukràmàma suvitàya navyasa iti yaj¤asya tvàriùñyà ahvalàyà ityevaitadàha 14.3.1.[10] athàha sàma gàyeti sàma bråhãti và gàyeti tveva bråyàdgàyanti hi sàma tadyatsàma gàyati nedimànbahirdhà yaj¤àcarãrànnàùñrà rakùàüsi hinasanniti sàma hi nàùñràõàü rakùasàmapahantà 14.3.1.[11] àgneyyàü gàyati agnirhi rakùasàmapahantàticandasi gàyatyeùà vai sarvàõi candàüsi yadavticandàstasmàdaticandasi gàyati 14.3.1.[12] sa gàyati agniùñapati pratidahatyahàvo'hàva iti tannàùñrà vai tadrakùàüsyato'pahanti 14.3.1.[13] ta uda¤co niùkràmanti jag>anena càtvàlamagreõàgnãdhrameùà hi yaj¤asya dvàþ sa yasyàü tato di÷yàpo bhavanti tadyanti 14.3.1.[14] tam vai pariùyanda utsàdayet tapto và eùa ÷u÷ucàno bhavati taü yadasyàmutsàdayedimàmasya ÷ugçcedyadapsåtsàdayedapo'sya ÷ugçcedatha yatpariùyanda utsàdayati tatho ha naivàpo hinasti nemàü yadahàpsu na pràsyati tenàpo na hinastyatha yatsamantamàpaþ pariyanti ÷àntirvà àpasteno imàü na hinasti tasmàtpariùyanda utsàdayet 14.3.1.[15] uttaravedau tvevotsàdayet yaj¤o và uttaravediþ ÷iraþ pravargyo yaj¤a evataciraþ pratidadhàti 14.3.1.[16] uttaranàbhyà saüspçùñam prathamam pravargyamutsàdayati vàgvà uttaranàbhiþ ÷iraþ pravargyaþ ÷ãrùaüstadvàcaü dadhàti 14.3.1.[17] catuþsraktiriti eùa vai catuþsraktirya eùa tapati di÷o hyetasya sraktayastasmàdàha catuþsraktiriti 14.3.1.[18] nàbhirçtasya saprathà iti satyam và çtaü satyasya nàbhiþ saprathà ityevaitadàha sa no vi÷vàyuþ saprathà iti sa naþ sarvàyuþ saprathà ityevaitadàha 14.3.1.[19] apa dveùo apa hvara iti nàtra tirohitamivàstyanyavratasya sa÷cimetyanyadvà etasya vratamanyanmanuùyàõàü tasmàdàhànyavratasya sa÷cimetyevamitarau prà¤cau tattrivçttrivçddhãdaü ÷iraþ 14.3.1.[20] purastàdupa÷ayàm mçdam màüsamevàsminnetaddadhàti tadabhitaþ parã÷àsau bàhå evàsminnetaddadhàtyabhitaþ pare rauhiõahavanyau srucau hastàvevàsminnetaddadhàti 14.3.1.[21] uttarato'bhrim taddhi tasyà àyatanaü dakùiõataþ samràóàsandãü taddhi tasyà àyatanamuttarataþ kçùõàjinaü taddhi tasyàyatanaü sarvato dhavitràõi pràõà vai dhavitràõi pràõànevàsminnetaddad>àti trãõi bhavanti trayo vai pràõàþ pr:õa udàno vyànastànevàsminnetaddadhàti 14.3.1.[22] athaitadrajjusandànam upayamanyàmàdhàya pa÷càtpràcãmàsàdayatyudaramevàsminnetaddadhàti tadabhitaþ pinvane àõóàvevàsminnetaddadhàtyàõóàbhyàü hi vçùà pinvate pa÷càtsthåõàmayåkhamårå evàsminnetaddadhàti pa÷càdrauhiõakapàle jànunã evàsminnetaddadhàti te yadekakapàle bhavata ekakapàle iva hãme jànunã pa÷càddhçùñã pàdàvevàsminnetaddadhàti pàdàbhyàü hi dhçùñam praharatyuttarataþ kharau pracaraõãyau taddhi tayoràyatanaü dakùiõato màrjàlãyaü taddhi tasyàyatanam 14.3.1.[23] athàsminpaya ànayati gharmaitatte purãùamityannam vai purãùamannamevàsminnetaddadhàti tena vardhasva cà ca pyàyasveti nàtra tirohitamivàsti vardhiùãmahi ca vayamà ca pyàsiùãmahãtyà÷iùamevaitadà÷àste 14.3.1.[24] sa vai na sarvamivànayet nedyajamànàtparàgannamasadityardham và bhåyo và pariùinaùñi tasminnaparàhõe yajamànàya vratamabhyutsicya prayacati tadyajamàna evaitadannàdyaü dadhàti tatho ha yajamànànna paràgannam bhavati 14.3.1.[25] athainamadbhiþ pariùi¤cati ÷àntirvà àpaþ ÷amayatyevainametatsarvataþ pariùi¤cati sarvata evainametacamayati triùkçtvaþ pariùi¤cati trivçddhi yaj¤aþ 14.3.1.[26] athàha vàrùàharaü sàma gàyati eùa vai vçùà harirya eùa tapatyeùa u pravargyastadetamevaitatprãõàti tasmàdàha vàrùàharaü sàma gàyati 14.3.1.[27] atha càtvàle màrjayante sumitriyà na àpa oùadhayaþ santvitya¤jalinàpa upàcati vajro và àpo vajreõaivaitanmitradheyaü kurute durmitriyàstasmai santu yo'smàndveùñi yaü ca vayaü dviùma iti yàmasya di÷aü dveùyaþ syàttàü di÷aü paràsi¤cettenaiva tam paràbhàvayati 14.3.1.[28] atha pràïivodaïïutkràmati udvayaü tamasasparãti pàpmà vai tamaþ pàpmànameva tamo'pahate svaþ pa÷yanta uttaramityayam vai loko'dbhya uttaro'sminneva loke pratitiùñhati devaü devatrà såryamaganma jyotiruttamamiti svargo vai lokaþ såryo jyotiruttamaü svarga eva loke'ntataþ pratitiùñhatyanapekùametyàhavanãye samidhamabhyàdadhàti samidasi tejo'si tejo mayi dhehãtyà÷iùamevaitadà÷àste 14.3.1.[29] atha prasute dadhigharmeõa caranti yaj¤o vai somaþ ÷iraþ pravargyo yaj¤a evaitaciraþ pratidadhàti màdhyandine savana etadvà indrasya niùkevalyaü savanaü yanmàdhyandinaü savanaü sva evainametadbhàge prãõàti stute màdhyandine pavamàne pràõo vai màdhyandinaþ pavamànaþ pràõamevàsminnetaddadhàtyagnihotrahavaõyà mukham và etadyaj¤ànàü yadagnihotraü ÷ãrùaüstanmukhaü dadhàti 14.3.1.[30] sa ànãyamàna àha hotarvadasva yatte vàdyamiti vadate hyatra hotàthopottiùñhannàha ÷ràtaü haviriti ÷ràtaü hi bhavatyatikramyà÷ràvyàha dadhigharmasya yajeti vaùañkçte juhotyanuvaùañkçta àharati bhakùaü taü yajamànàya prayacati 14.3.1.[31] sa upahavamiùñvà bhakùayati mayi tyadindriyam bçhadityetadvà indriyam bçhadya eùa tapati mayi dakùo mayi kraturiti kratådakùàvevàtmandhatte gharmastri÷ugviràjatãti gharmo hyeùa tri÷ugviràjati viràjà jyotiùà saheti viràjà hyeùa jyotiùà saha brahmaõà tejasà saheti brahmaõà hyeùa tejasà saha payaso reta àbhçtamiti payaso hyetadreta àbhçtaü tasya dohama÷ãmahyuttaràmuttaràü samàmityà÷iùamevaitadà÷àste'tha càtvàle màrjayante'sàveva bandhuþ 14.3.1.[32] athàto dakùiõànàm suvarõaü hiraõyaü ÷atamànam brahmaõe dadàtyàsãno vai brahmà ya÷aþ ÷ayànaü hiraõyaü tasmàtsuvarõaü hiraõyaü ÷atamànam brahmaõe dadàti 14.3.1.[33] atha yaiùà gharmadughà tàmadhvaryave dadàti tapta-iva vai gharmastaptamivàdhvaryurniùkràmati tasmàttàmadhvarya ve dadàti 14.3.1.[34] atha yaiùà yajamànasya vratadughà tàü hotre dadàti yaj¤o vai hotà yaj¤o yajamànastasmàttàü hotre dadàti 14.3.1.[35] atha yaiùà patnyai vratadughà tàmudgàtçbhyo dadàti patnãkarmeva và ete'tra kurvanti yadudgàtàrastasmàttàmudgàtçbhyo dadàti 14.3.1.[36] athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakùayati và tasya vratacaryà yà sçùñau 14.3.2.[1] sarveùàm và eùa bhåtànàm sarveùàü devànàmàtmà yadyaj¤astasya samçddhimanu yajamànaþ prajayà pa÷ubhirçdhyate vi và eùa prajayà pa÷ubhirçdhyate yasya gharmo vidãryate tatra pràya÷cittiþ 14.3.2.[2] pårõàhutiü juhoti sarvam vai pårõaü sarveõaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.[3] svàhà pràõebhyaþ sàdhipatikebhya iti mano vai pràõànàmadhipatirmanasi hi sarve pràõàþ pratiùñhitàstanmanasaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.[4] pçthivyai svàheti pçthivã vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitaddevatàbhirbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.[5] agnaye svàheti agnirvai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvàbhirevaitaddevatàbhirbhiùajyati yatkiü ca vivçó>aü yaj¤asya 14.3.2.[6] antarikùàya svàheti antarikùam vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvà> 14.3.2.[7] vàyave svàheti vàyurvai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvà> 14.3.2.[8] dive svàheti dyaurvai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvà> 14.3.2.[9] såryàya svàheti såryo vai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvà> 14.3.2.[10] digbhyaþ svàheti di÷o vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvà> 14.3.2.[11] candràya svàheti candro vai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvà> 14.3.2.[12] nakùatrebhyaþ svàheti nakùatràõi vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvà> 14.3.2.[13] adbhyaþ svàheti àpo vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvà> 14.3.2.[14] varuõàya svàheti varuõo vai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvà> 14.3.2.[15] nàbhyai svàhà påtàya svàheti aniruktamanirukto vai prajàpatiþ prajàpatiryaj¤astatprajàpatimevaitadyaj¤am bhiùajyati 14.3.2.[16] trayoda÷aità àhutayo bhavanti trayoda÷a vai màsàþ samvatsarasya samvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiryaj¤astatprajàpatimevaitadyaj¤am bhiùajyati 14.3.2.[17] vàce svàheti mukhamevàsminnetaddadhàti pràõàya svàhà pràõàya svàheti nàsike evàsminnetaddadhàti cakùuùe svàhà cakùuùe svàhetyakùiõã evàsminnetaddadhàti ÷rotràya svàhà ÷rotràya svàheti karõàvevàsminnetaddadhàti 14.3.2.[18] saptaità àhutayo bhavanti sapta và ime ÷ãrùanpràõàstànevàsminnetaddadhàti pårõàhutimuttamàü juhoti sarvam vai pårõaü sarveõaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.[19] manasaþ kàmamàkåtimiti manasà và idaü sarvamàptaü tanmanasaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.[20] vàcaþ satyama÷ãyeti vàcà và idaü sarvamàptaü tadvàcaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya pa÷ånàü råpamannasya raso ya÷aþ ÷rãþ ÷rayatàm mayi svàhetyà÷iùamevaitadà÷àste 14.3.2.[21] atha taü copa÷ayàü ca piùñvà màrtsnayà mçdà saüsçjyàvçtà karotyàvçtà pacatyutsàdanàrthamatha ya upa÷ayayordçóhaþ syàttena pracaret 14.3.2.[22] saüvatsaro vai pravargyaþ sarvam vai saüvatsaraþ sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadvasanto yadrucitastadgrãùmo yatpinvitastadvarùà yadà vai varùàh pinvante'thainàþ sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvante ha vàasmai varùà ya evametadveda 14.3.2.[23] ime vai lokàþ pravargyaþ sarvam và ime lokàþ sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadayaü loko yadrucitastadantarikùaloko yatpinvitastadasau loko yadà và asau lokaþ pinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asm: asau loko ya evametadveda 14.3.2.[24] età vai devatàþ pravargyaþ agnirvàyuràdityaþ sarvam và età devatà sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadagniryadrucitastadvàyuryatpinvitastadasàvàdityo yadà và asàvàdityaþpinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asmà asàvàdityo ya evametadveda 14.3.2.[25] yajamàno vai pravargyaþ tasyàtmà prajà pa÷avaþ sarvam vai yajamànaþ sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadàtmà yadrucitastatprajà yatpinvitastatpa÷avo yadà vai pa÷avaþ pinvate'thainàntsarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvante ha và asmai pa÷avo ya evametadveda 14.3.2.[26] agnihotram vai pravargyaþ sarvam vàagnihotraü sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritaü tatpravçkto yadunnãtaü tadrucito yaddhutaü tatpinvito yadà vàagnihotram pinvate'thainatsarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asmà agnihotraü ya evametadveda 14.3.2.[27] dar÷apårõamàsau vai pravargyaþ sarvam vai dar÷apårõamàsau sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritaü tatpravçkto yadàsannaü tadrucito yaddhutaü tatpinvito yadà vai dar÷apårõamàsau pinvete athainau sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvete ha và asmai dar÷apårõamàsau ya evametadveda 14.3.2.[28] càturmàsyàni vai pravargyaþ sarvam vai càturmàsyàni sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritaü tatpravçkto yadàsannaü tadru ===================================== date: fri, 26 jul 1çç6 15:43:22 -0600 (csthfrom: "v. p. lehmann" subject: sb14to: jgardner@blue.veeg.uiova.edumime-version: 1.0status: rokù-status: cito yaddhutaü tatpinvito yadà vai càturmàsyàni pinvante'thainàni sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvante ha và asmai càturmàsyàni ya evametadveda 14.3.2.[29] pa÷ubandho vai pravargyaþ sarvam vai pa÷ubandhaþ sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritastatpravçkto yadàsannastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai pa÷ubandhaþ pinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asmai pa÷ubandho ya evametadveda 14.3.2.[30] somo vai pravargyaþ sarvam vai somaþ sarvam pravargyaþ sa yadabhiùutastatpravçkto yadunnãtastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai somaþ pinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupayu¤janti pinvate ha và asmai somo ya evametadveda na ha và asyàpravargyeõa kena cana yaj¤eneùñam bhavati ya evametadveda 14.3.2.[31] athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakùayati và tasya vratacaryà yà sçùñau 14.4.1.1 dvayà ha pràjàpatyàþ devà÷càsurà÷ca tataþ kànãyasà eva devà jyàyasà asuràstaeùu lokeùvaspardhanta 14.4.1.2 te ha devà åcuþ hantàsurànyaj¤a udgãthenàtyayàmeti 14.4.1.3 te ha vàcamåcuþ tvaü na udgàyeti tatheti tebhyo vàgudagàyadyo vàci bhogastaü devebhya àgàyadyatkalyàõam vadati tadàtmane te'viduranena vai na udgàtràtyeùyantãti tamabhidrutya pàpmanàvidhyantsa yaþ sa pàpmà yadevedamapratiråpam vadati sa eva sa pàpmà 14.4.1.4 atha ha pràõamåcuþ tvaü na udgàyeti tatheti tebhyaþ pràõa udagàyadyaþ pràõe bhogastaü devebhya àgàyadyatkalyàõaü jighrati tadàtmane te'viduranena vai na udgàtràtyeùyantãti tamabhidrutya pàpmanàvidhyantsa yaþ sa pàpmà yadevedamapratiråpaü jighrati sa eva sa pàpmà 14.4.1.5 atha ha cakùuråcuþ tvaü na udgàyeti tatheti tebhya÷cakùurudagàyadya÷cakùuùi bhogastaü devebhya àgàyadyatkalyàõam pa÷yati tadàtmane te'viduranena vai na udgàtràtyeùyantãti tamabhidrutya pàpmanàvidhyantsa yaþ sa pàpmà yadevedamapratiråpam pa÷yati sa eva sa pàpmà 14.4.1.6 atha ha ÷rotramåcuþ tvaü na udgàyeti tatheti tebhyaþ ÷rotramudagàyadyaþ ÷rotre bhogastaü devebhya àgàyadyatkalyàõaü ÷çõoti tadàtmane te'viduranena vai na udgàtràtyeùyantãti tamabhidrutya pàpmanàvidhyantsa yaþ sa pàpmà yadevedamapratiråpaü ÷çõoti sa eva sa pàpmà 14.4.1.7 atha ha mana åcuþ tvam na udgàyeti tatheti tebhyo mana udagàyadyo manasi bhogastaü devebhya àgàyadyatkalyàõaü saïkalpayati tadàtmane te'viduranena vai na udgàtràtyeùyantãti tamabhidrutya pàpmanàvidhyantsa yaþ sa pàpmà yadevedamapratiråpaü saïkalpayati sa eva sa pàpmaivamu khalvetà devatàþ pàpmabhirupàsçjannevamenàþ pàpmanàvidhyan 14.4.1.8 atha hemamàsanyam pràõamåcuþ tvaü na udgàyeti tatheti tebhya eùa pràõa udagàyatte'viduranena vai na udgàtràtyeùyantãti tamabhidrutya pàpmanàvivyatsantsa yathà÷mànamçtvà loùño vidhvaüsetaivaü haiva vidhvaüsamànà viùva¤co vine÷ustato devà abhavanparàsurà bhavatyàtmanà paràsya dviùanbhràtçvyo bhavati ya evam veda 14.4.1.9 te hocuþ kva nu so'bhådyo na itthamasaktetyayamàsye'ntariti so'yàsya àïgiraso'ïgànàü hi rasaþ 14.4.1.10 sà và eùà devatà dåþ nàma dåraü hyasyà mçtyurdåraü ha và asmànmçtyurbhavati ya evam veda 14.4.1.11 sà và eùà devatà etàsàü devatànàm pàpmànam mçtyumapahatya yatràsàü di÷àmantastadgamayàü cakàra tadàsàm pàpmano vinyadadhàttasmànna janamiyànnàntamiyànnetpàpmànam mçtyumanvavàyànãti 14.4.1.12 sà và eùà devatà etàsàü devatànàm pàpmànam mçtyumapahatyàthainà mçtyumatyavahat 14.4.1.13 sa vai vàcameva prathamàmatyavahat sà yadà mçtyumatyamucyata so'gnirabhavatso'yamagniþ pareõa mçtyumatikrànto dãpyate 14.4.1.14 atha pràõamatyavahat sa yadà mçtyumatyamucyata sa vàyurabhavatso'yam vàyuþ pareõa mçtyumatikràntaþ pavate 14.4.1.15 atha cakùuratyavahat tadyadà mçtyumatyamucyata sa àdityo'bhavatso'sàvàdityaþ pareõa mçtyumatikràntastapati 14.4.1.16 atha ÷rotramatyavahat tadyadà mçtyumatyamucyata tà di÷o'bhavaüstà imà di÷aþ pareõa mçtyumatikràntàþ 14.4.1.17 atha mano'tyavahat tadyadà mçtyumatyamucyata sa candramà abhavatso'sau candraþ pareõa mçtyumatikrànto bhàtyevaü ha và enameùà devatà mçtyumativahati ya evam veda 14.4.1.18 athàtmane'nnàdyamàgàyat yaddhi kiü cànnamadyate'nenaiva tadadyata iha pratitiùñhati 14.4.1.19 te devà abruvan etàvadvà idaü sarvaü yadannaü tadàtmana àgàsãranu no'sminnanna àbhajasveti te vai màbhisamvi÷ateti tatheti taü samantam pariõyavi÷anta tasmàdyadanenànnamatti tenaitàstçpyantyevaü ha và enaü svà abhisamvi÷anti bhartà svànàü ÷reùñhaþ puraetà bhavatyannàdo'dhipatirya evam veda 14.4.1.20 ya u haivamvidam sveùu pratipratirbubhåùati na haivàlam bhàryebhyo bhavatyatha ya evaitamanu bhavati yo vaitamanu bhàryànbubhårùati sa haivàlam bhàryebhyo bhavati 14.4.1.21 so'yàsya àïiraso aïgànàü hi rasaþ pràõo và aïgànàü rasaþ pràõo hi và aïgànàü rasastasmàdyasmàtkasmàccàïgàtpràõa utkràmati tadeva tacuùyatyeùa hi và aïgànàü rasaþ 14.4.1.22 eùa u eva bçhaspatiþ vàgvai bçhatã tasyà eùa patistasmàdu bçhaspatiþ 14.4.1.23 eùa u eva brahmaõaspatiþ vàgvai brahma tasyà eùa patistasmàdu ha brahmaõaspatiþ 14.4.1.24 eùa u eva sàma vàgvai sàmaiùa sà càma÷ceti tatsàmnaþ sàmatvaü yadveva samaþ pluùiõà samo ma÷akena samo nàgena sama ebhistribhirlokaiþ samo'nena sarveõa tasmàdveva sàmà÷nute sàmnaþ sàyujyaü salokatàü ya evametatsàma veda 14.4.1.25 eùa u và udgãthaþ pràõo và utpràõena hãdaü sarvamuttabdham vàgeva gãthocca gãthà ceti sa udgãthaþ 14.4.1.26 taddhàpi brahmadatta÷caikitàneyo ràjànam bhakùayannuvàcàyaü tyasya ràjà mårdhànam vipàtayatàdyadito'yàsya àïgiraso'nyenodagàyaditi vàcà ca hyeva sa pràõena codagàyaditi 14.4.1.27 tasya haitasya sàmno yaþ svam veda bhavati hàsya svaü tasya vai svara eva svaü tasmàdàrtvijyaü kariùyanvàci svaramiceta tayà vàcà svarasampannayàrtvijyaü kuryàttasmàdyaj¤e svaravantaü didçkùanta evàtho yasya svam bhavati bhavati hàsya svam ya evametatsàmanaþ svam veda 14.4.1.28 tasya haitasya sàmno yaþ suvarõam veda bhavati hàsya suvarõaü tasya vai svara eva suvarõam bhavati hàsya suvarõaü ya evametatsàmnaþ suvarõam veda 14.4.1.29 tasya haitasya sàmno yaþ pratiùñhàm veda prati ha tiùñhati tasya vai vàgeva pratiùñhà vàci hi khalveùa etatpràõaþ pratiùñhito gãyate'nna ityu haika àhuþ 14.4.1.30 athàtaþ pavamànànàmevàbhyàrohaþ sa vai khalu prastotà sàma prastauti sa yatra prastyuàttadetàni japedasato mà sadgamaya tamaso mà jyotirgamaya mçtyormàmçtaü gamayeti 14.4.1.31 sa yadàhàsato mà sadgamayeti mçtyurvà asatsadamçtam mçtyormàmçtaü gamayàmçtam mà kurvityevaitadàha 14.4.1.32 tamaso mà jyotirgamayeti mçtyurvai tamo jyotiramçtam mçtyormàmçtaü gamayàmçtam mà kurvityevaitadàha mçtyormàmçtaü gamayeti nàtra tirohitamivàsti 14.4.1.33 atha yànãtaràõi stotràõi teùvàtmane'nnàdyamàgàyettasmàdu teùu varam vçõãta yam kàmaü kàmayeta taü sa eùa evamvidudgàtàtmane và yajamànàya và yaü kàmaü kàmayate tamàgàyati taddhaitallokajideva na haivàlokyatàyà à÷àsti ya evametatsàma veda 14.4.2.[1] àtmaivedamagra àsãt puruùavidhaþ so'nuvãkùya nànyadàtmano'pa÷yatso'hamasmãtyagrevyàharattato'haünàmàbhavattasmàdapyetarhyà mantrito'hamayamityevàgra uktvàthànyannàma prabråte yadasya bhavati 14.4.2.[2] sa yatpårvo'smàt sarvasmàtsarvànpàpmana auùattasmàtpuruùa oùati ha vai sa taü yo'smàtpårvo bubhåùati ya evam veda 14.4.2.[3] so'bibhet tasmàdekàkã bibheti sa hàyamãkùàü cakre yanmadanyannàsti kasmànnu bibhemãti tata evàsya bhayam vãyàya kasmàddhyabheùyaddvitãyadvai bhayam bhavati 14.4.2.[4] sa vai naiva reme tasmàdekàkã na ramate sa dvitãyamaicatsa haitàvànàsa yathà strãpumàüsau sampariùvaktau 14.4.2.[5] sa imamevàtmànaü dvedhàpàtayat tataþ pati÷ca patnã càbhavatàü tasmàdidamardhavçgalamiva sva iti ha smàha yàj¤avalkyastasmàdayamàkà÷a striyà påryata eva tàü samabhavattato manuùyà ajàyanta 14.4.2.[6] so heyamãkùàü cakre katham nu màtmana eva janayitvà sambhavati hanta tiro'sànãti 14.4.2.[7] sà gaurabhavat vçùabha itarastàü samevàbhavattato gàvo'jàyanta 14.4.2.[8] vaóavetaràbhavat a÷vavçùa itaro gardabhãtarà gardabha itarastàü samevàbhavattata eka÷aphamajàyata 14.4.2.[9] ajetaràbhavat vasta itaro'viritaro meùa itarastàü samevàbhvattato'jàvayo'jàyantaivameva yadidaü kiü ca mithunamà pipãlikàbhyastatsarvamasçjata 14.4.2.[10] so'vet aham vàva sçùñirasmyahaü hãdaü sarvamasçkùãti tataþ sçùñirabhavatsçùñyàü hàsyaitasyàm bhavati ya evam veda 14.4.2.[11] athetyabhyamanthat sa mukhàcca yonerhastàbhyàü càgnimasçjata tasmàdetadubhayamalomakamantarato'lomakà hi yonirantarataþ 14.4.2.[12] tadyadidamàhuþ amuü yajàmuü yajetyekaikaü devametasyaiva sà visçùñireùa u hyeva sarve devàþ 14.4.2.[13] atha yatkiü cedamàrdram tadretaso'sçjata tadu soma etàvadvà idaü sarvamannaü caivànnàda÷ca soma evànnamagnirannàdaþ 14.4.2.[14] saiùà brahmaõo'tisçùñiþ yacreyaso devànasçjatàtha yanmartyaþ sannamçtànasçjata tasmàdatisçùñiratisçùñyàü hàsyaitasyàm bhavati ya evam veda 14.4.2.[15] taddhedaü tarhyavyàkçtamàsãt tannàmaråpàbhyàmeva vyàkriyatàsaunàmàyamidaüråpa iti tadidamapyetarhi nàmaråpàbhyàmeva vyàkriyate'saunàmàyamidaüråpa iti 14.4.2.[16] sa eùa iha praviùñaþ à nakhàgrebhyo yathà kùuraþ kùuradhàne'vahitaþ syàdvi÷vambharo và vi÷vambharakulàye taü na pa÷yantyakçtsno hi saþ 14.4.2.[17] pràõanneva pràõo nàma bhavati vadanvàkpa÷yaü÷cakùuþ ÷çõva¤crotram manvàno manastànyasyaitàni karmanàmànyeva sa yo'ta ekaikamupàste na sa vedàkçtsno hyeùo'ta ekaikena bhavati 14.4.2.[18] àtmetyevopàsãta atra hyete sarva ekam bhavanti tadetatpadanãyamasya sarvasya yadayamàtmànena hyetatsarvam veda yathà ha vai padenànuvindedevaü kãrtiü ÷lokam vindate ya evam veda 14.4.2.[19] tadetatpreyaþ putràt preyo vittàtpreyo'nyasmàtsarvasmàdantarataraü yadayamàtmà sa yo'nyamàtmanaþ priyam bruvàõam bråyàtpriyaü rotsyatãtã÷varo ha tathaiva syàdàtmànameva priyamupàsãta sa ya àtmànameva priyamupàste na hàsya priyam pramàyukam bhavati 14.4.2.[20] tadàhuþ yadbrahmavidyayà sarvam bhaviùyanto manuùyà manyante kimu tadbrahmàvedyasmàttatsarvamabhavaditi 14.4.2.[21] brahma và idamagra àsãt tadàtmànamevàvedaham brahmàsmãti tasmàttatsarvamabhavattadyo-yo devànàm pratyabudhyata sa eva tadabhavattatharùãõàü tathà manuùyàõàm 14.4.2.[22] taddhaitatpa÷yannçùirvàmadevaþ pratipede aham manurabhavaü sårya÷ceti tadidamapyetarhi ya evam vedàham brahmàsmãti sa idaü sarvam bhavati tasya ha na devà÷canàbhåtyà ã÷ata àtmà hyeùàü sa bhavatyatha yo'nyàü devatàmupàste'nyo'sàvanyo'hamasmãti na sa veda yathà pa÷urevaü sa devànàü yathà ha vai bahavaþ pa÷avo manuùyam bhu¤jyurevamekaikaþ puruùo devànbhunaktyekasminneva pa÷àvàdãyamàne'priyam bhavati kimu bahuùu tasmàdeùàü tanna priyam yadetanmanuùyà vidyuþ 14.4.2.[23] brahma và idamagra àsãt ekameva tadekaü sanna vyabhavattacreyo råpamatyasçjata kùatraü yànyetàni devatrà kùatràõãndro varuõaþ somo rudraþ parjanyo yamo mçtyurã÷àna iti tasmàtkùatràtparaü nàsti tasmàdbràhmaõaþ kùatriyamadhastàdupàste ràjasåye kùatra eva tadya÷o dadhàti saiùà kùatrasya yoniryadbrahma tasmàdyadyapi ràjà paramatàü gacati brahmaivàntata upani÷rayati svàü yoniü ya u enaü hinasti svàü sa yonimçcati sa pàpãyànbhavati yathà ÷reyàüsaü hiüsitvà 14.4.2.[24] sa naiva vyabhavat sa vi÷amasçjata yànyetàni devajàtàni gaõa÷a àkhyàyante vasavo rudrà àdityà vi÷ve devà maruta iti 14.4.2.[25] sa naiva vyabhavat sa ÷audram varõamasçjata påùaõamiyam vai påùeyaü hãdaü sarvam puùyati yadidaü kiü ca 14.4.2.[26] sa naiva vyabhavat tacreyo råpamatyasçjata dharmaü tadetatkùatrasya kùatraü yaddharmastasmàddharmàtparaü nàstyatho abalãyànbalãyàüsmam:!÷aüsate dharmeõa yathà ràj¤aivaü yo vai sa dharmaþ satyam vai tattasmàtsatyam vadantamàhurdharmam vadatãti dharmam và vadantaü satyam vadatãtyetaddhyevaitadubhayam bhavati 14.4.2.[27] tadetadbrahma kùatram viñ ÷ådraþ tadagninaiva deveùu brahmàbhavadbràhmaõo manuùyeùu kùatriyeõa kùatriyo vai÷yena vai÷yaþ ÷ådreõa ÷ådrastasmàdagnàveva deveùu lokamicante bràhmaõe manuùyeùvetàbhyàü hi råpàbhyàm brahmàbhavat 14.4.2.[28] atha yo ha và asmàllokàtsvaü lokamadçùñvà praiti sa enamavidito na bhunakti yathà vedo vànanåkto'nyadvà karmàkçtam yadi ha và apyanevamvinmahatpuõyaü karma karoti taddhàsyàntataþ kùãyata evàtmànameva lokamupàsãta sa ya àtmànameva lokamupàste na hàsya karma kùãyate'smàddhyevàtmano yadyatkàmayate tattatsçjate 14.4.2.[29] atho ayam và àtmà sarveùàm bhåtànàü lokaþ sa yajjuhoti yadyajate tena devànàü loko'tha yadanubråte tenarùãõàmatha yatprajàmicate yatpitçbhyo nipçõàti tena pitéõàmatha yanmanuùyànvàsayate yadebhyo'÷anaü dadàti tena manuùyàõàmatha yatpa÷ubhyastçõodakam vindati tena pa÷ånàü yadasya gçheùu ÷vàpadà vayàüsyà pipãlikàbhya upajãvanti tena teùàü loko yathà ha vai svàya lokàyàriùñimicedevaü haivamvide sarvadà sarvàõi bhåtànyariùñimicanti tadvà etadviditam mãmàüsitam 14.4.2.[30] àtmaivedamagra àsãt eka eva so'kàmayata jàyà me syàdatha prajàyeyàtha vittam me syàdatha karma kurvãyetyetànvàvai kàmo necaü÷canàto bhåyo vindettasmàdapyetarhyekàkã kàmayate jàyà me syàdatha prajàyeyàtha vittam me syàdatha karma kurvãyeti sa yàvadapyeteùàmekaikaü na pràpnotyakçtsna eva tàvanmanyate tasyo kçtsnatà 14.4.2.[31] mana evàsyàtmà vàgjàyà pràõaþ prajà cakùurmànuùam vittam cakùuùà hi tadvindati ÷rotraü daivaü ÷rotreõa hi tacçõotyàtmaivàsya karmàtmanà hi karma karoti sa eùa pàïkto yaj¤aþ pàïktaþ pa÷uþ pàïktaþ puruùaþ pàïktamidaü kiü ca tadidaü sarvamàpnoti yadidaü kiü ca ya evam veda 14.4.3.[1] yatsaptànnàni medhayà tapasàjanayatpità ekamasya sàdhàraõam dve devànabhàjayat trãõyàtmane'kuruta pa÷ubhya ekam pràyacat tasmintsarvam pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca na kasmàttàni na kùãyante'dyamànàni sarvadà yo vai tàmakùitim veda so'nnamatti pratãkena sa devànapigacati sa årjamupajãvatãti ÷lokàþ 14.4.3.[2] yatsaptànnàni medhayà tapasàjanayatpiteti medhayà hi tapasàjanayatpitaikamasya sàdhàraõamitãdamevàsya tatsàdhàraõamannaü yadidamadyate sa ya etadupàste na sa pàpmano vyàvartate miùraü hyetat 14.4.3.[3] dve devànabhàjayaditi hutaü ca prahutaü ca tasmàddevebhyo juhvati ca pra ca juhvatyatho àhurdar÷apårõamàsàviti tasmànneùñiyàjukaþ syàt 14.4.3.[4] pa÷ubhya ekam pràyacaditi tatpayaþ payo hyevàgre manuùyà÷ca pa÷ava÷copajãvanti tasmàtkumàraü jàtaü ghçtam vaivàgre pratilehayanti stanam vànudhàpyanti 14.4.3.[5] atha vatsaü jàtamàhuþ atçõàda iti tasmintsarvam pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca neti payasi hãdaü sarvam pratiùñhitaü yacca pràõiti yacca na 14.4.3.[6] tadyadidamàhuþ samvatsaram payasà juhvadapa punarmçtyuü jayatãti na tathà vidyàdyadahareva juhoti tadahaþ punarmçtyumàpajayatyevam vidvàntsarvaü hi devebhyo'nnàdyam prayacati kasmàttàni na kùãyante'dyamànàni sarvadeti 14.4.3.[7] puruùo và akùitiþ sa hãdamannam punaþ-punarjanayate yo vai tàmakùitim vedeti puruùo và akùitiþ sa hãdamannaü dhiyà-dhiyà janayate karmabhiryaddhaitanna kuryàtkùãyeta ha so'nnamatti pratãkeneti mukham pratãkam mukhenetyetatsa devànapigacati sa årjamupajãvatãti pra÷aüsà 14.4.3.[8] trãõyàtmane'kuruteti mano vàcam pràõaü tànyàtmane'kurutànyatramanà abhåvaü nàdar÷amanyatramanà abhåvaü nà÷rauùamiti manasà hyeva pa÷yati manasà ÷çõoti 14.4.3.[9] kàmaþ saïkalpo vicikitsà ÷raddhà÷raddhà dhçtiradhçtirhrãrdhãrbhãrityetatsarvam mana eva tasmàdapi pçùñhata upaspçùño manasà vijànàti 14.4.3.[10] yaþ ka÷ca ÷abdo vàgeva saiùà hyantamàyattaiùà hi na pràõo'pàno vyàna udànaþ samàno'na ityetatsarvam pràõa evaitanmanyo và ayamàtmà vàïmayo manomayaþ pràõamayaþ 14.4.3.[11] trayo lokà eta eva vàgevàyaü loko mano'ntarikùalokaþ pràõo'sau lokaþ 14.4.3.[12] trayo vedà eta eva vàgevargvedo mano yajurvedaþ pràõaþ sàmavedaþ 14.4.3.[13] devàþ pitaro manuùyà eta eva vàgeva devà manaþ pitaraþ pràõo manuùyàþ 14.4.3.[14] pità màtà prajaita eva mana eva pità vàïgmàtà pràõaþ prajà 14.4.3.[15] vij¤àtam vijij¤àsyam avij¤àtameta eva yatkiü ca vij¤àtam vàcastadråpam vàgghi vij¤àtà vàgenaü tadbhåtvàvati 14.4.3.[16] yatkiü ca vijij¤àsyam manastadråpam mano hi vijij¤àsyam mana eva tadbhåtvàvati 14.4.3.[17] yatkiü càvij¤àtam pràõasya tadråpam pràõo hyavij¤àtaþ pràõa eva tadbhåtvàvati 14.4.3.[18] tasyai vàcaþ pçthivã ÷arãram jyotã råpamayamagnistadyàvatyeva vàktàvatã pçthivã tàvànayamagniþ 14.4.3.[19] athaitasya manaso dyauþ ÷arãraü jyotã råpamasàvàdityastadyàvadeva manastàvatã dyaustàvànasàvàdityastau mithunaü samaitàü tataþ pràõo'jàyata sa indraþ sa eùo'sapatno dvitãyo vai sapatno nàsya sapatno bhavati ya evam veda 14.4.3.[20] athaitasya pràõasyàpaþ ÷arãraü jyotã råpamasau candrastadyàvà neva pràõastàvatya àpastàvànasau candraþ 14.4.3.[21] ta ete sarva eva samàþ sarve'nantàþ sa yo haitànantavata upàste'ntavataü sa lokaü jayatyatha yo haitànanantànupàste'nantaü sa lokaü jayati 14.4.3.[22] sa eùa saüvatsaraþ prajàpatiþ ùoóa÷akalastasya ràtraya eva pa¤cada÷a kalà dhruvaivàsya ùoóa÷ã kalà sa ràtribhirevà ca påryate'pa ca kùãyate so'màvàsyàü ràtrimetayà ùoóa÷yà kalayà sarvamidam pràõabhçdanupravi÷ya tataþ pràtarjàyate tasmàdetàü ràtrim pràõabhçtaþ pràõaü na vicindyàdapi kçkalàsasyaitasyà eva devatàyà apacityai 14.4.3.[23] yo vai sa saüvatsaraþ prajàpatiþ ùoóa÷akalo'yameva sa yo'yamevaüvitpuruùastasya vittameva pa¤cada÷a kalà àtmaivàsya ùoóa÷ã kalà sa vittenaivà ca påryate'pa ca kùãyate tadetannabhyaü yadayamàtmà pradhirvittaü tasmàdyadyapi sarvajyàniü jãyata àtmanà cejjãvati pradhinàgàdityàhuþ 14.4.3.[24] atha trayo vàva lokàþ manuùyalokaþ pitçloko devaloka iti so'yam manuùyalokaþ putreõaiva jayyo nànyena karmaõà pitçloko vidyayà devaloko devaloko vai lokànàü ÷reùñhastasmàdvidyàm pra÷aüsanti 14.4.3.[25] athàtaþ samprattiþ yadà praiùyanmanyate'tha putramàha tvam brahma tvaü yaj¤astvaü loka iti sa putraþ pratyàhàham brahmàhaü yaj¤o'haü loka iti 14.4.3.[26] yadvai kiü cànåktam tasya sarvasya brahmetyekatà ye vai ke ca yaj¤àsteùàü sarveùàü yaj¤a ityekatà ye vai ke ca lokàsteùàü sarveùàü loka ityekataitàvadvà idaü sarvametanmà sarvaü sannayamito bhunajaditi tasmàtputramanu÷iùñaü lokyamàhustasmàdenamanu÷àsati sa yadaivaüvidasmàllokàtpraityathaibhireva pràõaiþ saha putramàvi÷ati sa yadyanena kiücidakùõayàkçtam bhavati tasmàdenaü sarvasmàtputro mu¤cati tasmàtputro nàma sa putreõaivàsmiüloke pratitiùñhatyathainamete daivàþ pràõà amçtà àvi÷anti 14.4.3.[27] pçthivyai cainamagne÷ca daivã vàgàvi÷ati sà vai daivã vàgyayà yadyadeva vadati tattadbhavati 14.4.3.[28] diva÷cainamàdityàcca daivam mana àvi÷ati tadvai daivam mano yenànandyeva bhavatyatho na ÷ocati 14.4.3.[29] adbhya÷cainaü candramasa÷ca daivaþ pràõa àvi÷ati sa vai daivaþ pràõo yaþ saücaraü÷càsaücaraü÷ca na vyathate'tho na ri÷yati sa eùa evaüvitsarveùàm bhåtànàmàtmà bhavati yathaiùà devataivaü sa yathaitàü devatàü sarvàõi bhåtànyavantyevaü haivaüvidaü sarvàõi bhåtànyavanti yadu kiü cemàþ prajàþ ÷ocantyamaivàsàü tadbhavati puõyamevàmuü gacati na ha vai devànpàpaü gacati 14.4.3.[30] athàto vratamãmàüsà prajàpatirha karmàõi sasçje tàni sçùñànyanyo'nyenàspardhanta vadiùyàmyevàhamiti vàgdadhre drakùyàmyahamiti cakùuþ ÷roùyàmyahamiti ÷rotramevamanyàni karmàõi yathàkarma 14.4.3.[31] tàni mçtyuþ ÷ramo bhåtvopayeme tànyàpnottànyàptvà mçtyuravàrunddha tasmàcràmyatyeva vàk÷ràmyati cakùuþ ÷ràmyati ÷rotramathemameva nàpnodyo'yam madhyamaþ pràõaþ 14.4.3.[32] tàni j¤àtuü dadhrire 'yaü vai naþ ÷reùñho yaþ saücaraü÷càsaücaraü÷ca na vyathate'tho na riùyati hantàsyaiva sarve råpam bhavàmeti ta etasyaiva sarve råpamabhavaüstasmàdeta etenàkhyàyante pràõà iti tena ha vàva tatkulamàkhyàyate yasminkule bhavati ya evaü veda ya u haivaüvidà spardhate'nu÷uùya haivàntato mriyata ityadhyàtmam 14.4.3.[33] athàdhidevataü jvaliùyàmyevàhamityagnirdadhre tapsyàsyahamityàdityo bhàsyàmyahamiti candramà evamanyà devatà yathàdevataü sa yathaiùàm pràõànàm madhyamaþ pràõa evametàsàü devatànàü vàyurmlocanti hyanyà devatà na vàyuþ saiùànastamità devatà yadvàyuþ 14.4.3.[34] athaiùa ÷loko bhavati yata÷codeti såryo'staü yatra ca gacatãti pràõàdvà eùa udeti pràõe'stameti taü devà÷cakrire dharmaü sa evàdya sa u ÷va iti yadvà ete'murhyadhriyanta tadevàpyadya kurvanti tasmàdekameva vrataü caretpràõyàccaivàpànyàcca nenmà pàpmà mçtyuràpnavaditi yadyu caretsamàpipayiùetteno etasyai devatàyai sàyujyaü salokatàü jayati ya evaü veda 14.4.4.[1] trayaü và idaü nàma råpaü karma teùàü nàmnàü vàgityetadeùàmukthamato hi sarvàõi nàmànyuttiùñhantyetadeùàü sàmaitaddhi sarvairnàmabhiþ samametadeùàm brahmaitaddhi sarvàõi nàmàni bibharti 14.4.4.[2] atha råpàõàm cakùurityetadeùàmukthamato hi sarvàõi råpàõyuttiùñhantyetadeùàü sàmaitaddhi sarvai råpaiþ samametadeùàm brahmaitaddhi sarvàõi råpàõi bibharti 14.4.4.[3] atha karmaõàm àtmetyetadeùàmukthamato hi sarvàõi karmàõyuttiùñhantyetadeùàü sàmaitaddhi sarvaiþ karmabhiþ samametadeùàm brahmaitaddhi sarvàõi karmàõi bibharti tadetattrayaü sadekamayamàtmàtmo ekaþ sannetattrayaü tadetadamçtaü satyena cannam pràõo và amçtaü nàmaråpe satyaü tàbhyàmayam pràõa÷cannaþ 14.5.1.[1] dçptabàlàkirhànåcàno gàrgya àsa sa hovàcàjàta÷atruü kà÷yam brahma te bravàõãti sa hovàcàjàta÷atruþ sahasrametasyàü vàci dadmo janako janaka iti vai janà dhàvantãti 14.5.1.[2] sa hovàca gàrgyo ya evàsàvàditye puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà atiùñhàþ sarveùàm bhåtànàm mårdhà ràjeti và ahametamupàsa iti sa yaetamevamupàste'tiùñhàþ sarveùàm bhåtànàm mårdhà ràjà bhavati 14.5.1.[3] sa hovàca gàrgyo ya evàsau candre puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà bçhanpàõóaravàsàþ somo ràjeti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste'haraharha sutaþ prasuto bhavati nàsyànnaü kùãyate 14.5.1.[4] sa hovàca gàrgyo ya evàyaü vidyuti puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhàstejasvãti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste tejasvã ha bhavati tejasvinã hàsya prajà bhavati 14.5.1.[5] sa hovàca gàrgyo ya evàyamàkà÷e puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhàþ pårõamapravartãti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste påryate prajayà pa÷ubhirnàsyàsmàllokàtprajodvartate 14.5.1.[6] sa hovàca gàrgyo ya evàyaü vàyau puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà indro vaikuõñho'paràjità seneti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste jiùõurhàparàjiùõurbhavatyanyatastyajàyã 14.5.1.[7] sa hovàca gàrgyo ya evàyamagnau puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà viùàsahiriti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste viùàsahirha bhavati viùàsahirhàsya prajà bhavati 14.5.1.[8] sa hovàca gàrgyo ya evàyamapsu puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhàþ pratiråpa iti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste pratiråpaü haivainamupagacati nàpratiråpamatho pratiråpo'smàjjàyate 14.5.1.[9] sa hovàca gàrgyo ya evàyamàdar÷e puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà rociùõuriti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste rociùõurha bhavati rociùõurhàsya prajà bhavatyatho yaiþ saünigacati sarvàüstànatirocate 14.5.1.[10] sa hovàca gàrgyo ya evàyaü dikùu puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà dvitãyo'napaga iti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste dvitãyavànha bhavati nàsmàdgaõa÷cidyate 14.5.1.[11] sa hovàca gàrgyo ya evàyaü yantam pa÷càcabdo'nådaityetamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà asuriti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste sarvaü haivàsmiüloka àyureti nainam purà kàlàtpràõo jahàti 14.5.1.[12] sa hovàca gàrgyo ya evàyaü càyàmayaþ puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà mçtyuriti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàste sarvaü haivàsmiüloka àyureti nainam purà kàlànmçtyuràgacati 14.5.1.[13] sa hovàca gàrgyo ya÷càyamàtmani puruùa etamevàham brahmopàsa iti sa hovàcàjàta÷atrurmà maitasmintsaüvadiùñhà àtmanvãti và ahametamupàsa iti sa ya etamevamupàsta àtmanvã ha bhavatyàtmanvinã hàsya prajà bhavati sa ha tåùõãmàsa gàrgyaþ 14.5.1.[14] sa hovàcàjàta÷atruþ etàvannå3ityetàvaddhãti naitàvatà viditam bhavatãti sa hovàca gàrgya upa tvàyànãti 14.5.1.[15] sa hovàcàjàta÷atruþ pratilomaü vai tadyadbràhmaõaþ kùatriyamupeyàdbrahma me vakùyatãti vyeva tvà j¤apayiùyàmãti tam pàõàvàdàyottasthau tau ha puruùaü suptamàjagmatustametairnàmabhiràmantrayàü cakre bçhanpàõóaravàsaþ soma ràjanniti sa nottasthau tam pàõinàpeùam bodhayàü cakàra sa hottasthau 14.5.1.[16] sa hovàcàjàta÷atruþ yatraiùa etatsupto'bhådya eùa vij¤ànamayaþ puruùaþ kvaiùa tadàbhåtkuta etadàgàditi tadu ha na mene gàrgyaþ 14.5.1.[17] sa hovàcàjàta÷atruþ yatraiùa etatsupto'bhådya eùa vij¤ànamayaþ puruùastadeùàm pràõànàü vij¤ànena vij¤ànamàdàya ya eùo'ntarhçdaya àkà÷astasmi¤ceti 14.5.1.[18] tàni yadà gçhõàti atha haitatpuruùaþ svapiti nàma tadgçhãta eva pràõo bhavati gçhãtà vàggçhãtaü cakùurgçhãtaü ÷rotraü gçhãtam manaþ 14.5.1.[19] sa yatraitatsvapnyayà carati te hàsya lokàstaduteva mahàràjo bhavatyuteva mahàbràhmaõa utevoccàvacaü nigacati 14.5.1.[20] sa yathà mahàràjo jànapadàngçhãtvà sve janapade yathàkàmam parivartetaivamevaiùa etatpràõàngçhãtvà sve ÷arãre yathàkàmam parivartate 14.5.1.[21] atha yadà suùupto bhavati yadà na kasya cana veda hità nàma nàóyo dvàsaptatiþ sahasràõi hçdayàtpurãtatamabhipratiùñhante tàbhiþ pratyavasçpya purãtati ÷ete 14.5.1.[22] sa yathà kumàro và mahàbràhmaõo và 'tighnãmànandasya gatvà ÷ayãtaivamevaiùa etacete 14.5.1.[23] sa yathorõavàbhistantunoccaret yathàgneþ kùudrà viùphuliïgà vyuccarantyevamevàsmàdàtmanaþ sarve pràõàþ sarve lokàþ sarve devàþ sarvàõi bhåtàni sarva eta àtmàno vyuccaranti tasyopaniùatsatyasya satyamiti pràõà vai satyaü teùàmeùa satyam 14.5.2.[1] yo ha vai ÷i÷uü sàdhanaü sapratyàdhànaü sasthåõaü sadàmaü veda sapta ha dviùato bhràtçvyànavaruõaddhi 14.5.2.[2] ayaü vàva ÷i÷uryo'yam madhyamaþ pràõaþ tasyedamevàdhànamidam pratyàdhànam pràõa sthåõànnaü dàma tametàþ saptàkùitaya upatiùñhante 14.5.2.[3] tadyà imà akùaülohinyo ràjayaþ tàbhirenaü rudro'nvàyatto'tha yà akùannàpastàbhiþ parjanyo yà kanãnakà tayàdityo yacuklaü tenàgniryatkçùõaü tenendro'dharayainaü vartanyà pçthivyanvàyattà dyauruttarayà nàsyànnaü kùãyate ya evaü veda 14.5.2.[4] tadeùa ÷loko bhavati arvàgbila÷camasa årdhvabudhnastasminya÷o nihitaü vi÷varåpam tasyàsata çùayaþ sapta tãre vàgaùñamã brahmaõà saüvidàneti 14.5.2.[5] arvàgbila÷camasa årdhvabudhna iti idaü tacira eùa hyarvàgbila÷camasa årdhvabudhnastasminya÷o nihitaü vi÷varåpamiti pràõà vai ya÷o nihitaü vi÷varåpam pràõànetadàha tasyàsata çùayaþ sapta tãra iti pràõà và çùayaþ pràõànetadàha vàgaùñamã brahmaõà saüvidàneti vàgghyaùñamã brahmaõà saüvitte 14.5.2.[6] imàveva gotamabharadvàjau ayameva gotamo'yam bharadvàja imàveva vi÷vàmitrajamadagnã ayameva vi÷vàmitro'yaü jamadagnirimàveva vasaùñhika÷yapàvayameva vasiùñho'yaü ka÷yapo vàgevàtrirvàcà hyannamadyate'ttirha vai nàmaitadyadatririti sarvasyàttà bhavati sarvamasyànnam bhavati ya evaü veda 14.5.3.[1] dve vàva brahmaõo råpe mårtaü caivàmårtaü ca martyaü càmçtaü ca sthitaü ca yacca sacca tyaü ca 14.5.3.[2] tadetanmårtam yadanyadvàyo÷càntarikùàccaitanmartyametatsthitametatsat 14.5.3.[3] tasyaitasya mårtasyaitasya martyasyaitasya sthitasyaitasya sata eùa raso ya eùa tapati sato hyeùa rasaþ 14.5.3.[4] athàmårtam vàyu÷càntarikùaü caitadamçtametadyadetattyam 14.5.3.[5] tasyaitasyàmårtasya etasyàmçtasyaitasya yata etasya tyasyaiùa raso ya eùa etasminmaõóale puruùastyasya hyeùa rasa ityadhidevatam 14.5.3.[6] athàdhyàtmam idameva mårtaü yadanyatpràõàcca ya÷càyamantaràtmannàkà÷a etanmartyametatsthitametatsat 14.5.3.[7] tasyaitasya mårtasya etasya martyasyaitasya sthitasyaitasya sata eùa raso yaccakùuþ sato hyeùa rasaþ 14.5.3.[8] athàmårtam pràõa÷ca ya÷càyamantaràtmannàkà÷a etadamçtametadyadetattyam 14.5.3.[9] tasyaitasyàmårtasya etasyàmçtasyaitasya yata etasya tyasyaiùa raso yo'yaü dakùiõe'kùanpuruùastyasya hyeùa rasaþ 14.5.3.[10] tasya haitasya puruùasya råpam yathà màhàrajanaü vàso yathà pàõóvàvikaü yathendragopo yathàgnyarciryathà puõóarãkaü yathà sakçdvidyuttaü sakçdvidyutteva ha và asya ÷rãrbhavati ya evaü veda 14.5.3.[11] athàta àde÷o neti neti na hyetasmàditi netyanyatparamastyatha nàmadheyaü satyasya satyamiti pràõà vai satyaü teùàmeùa satyam 14.5.4.[1] maitreyãti hovàca yàj¤avalkyaþ udyàsyanvà are'hamasmàtsthànàdasmi hanta te'nayà kàtyàyanyàntaü karavàõãti 14.5.4.[2] sa hovàca maitreyã yanma iyam bhagoþ sarvà pçthivã vittena pårõà syàtkathaü tenàmçtà syàmiti neti hovàca yàj¤avalkyo yathaivopakaraõavatàü jãvitaü tathaiva te jãvitaü syàdamçtatvasya tu nà÷àsti vitteneti 14.5.4.[3] sà hovàca maitreyã yenàhaü nàmçtà syàü kimahaü tena kuryàü yadeva bhagavànveda tadeva me bråhãti 14.5.4.[4] sa hovàca yàj¤avalkyaþ priyà vatàre naþ satã priyam bhàùasa ehyàsva vyàkhyàsyàmi te vyàcakùàõasya tu me nididhyàsasveti bravãtu bhagavàniti 14.5.4.[5] sa hovàca yàj¤avalkyo na và are patyuþ kàmàya patiþ priyo bhavatyàtmanastu kàmàya patiþ priyo bhavati navà are jàyàyai kàmàya jàyà priyà bhavatyàtmanastu kàmàya jàyà priyà bhavati na và are putràõàü kàmàya putràþ priyà bhavantyàtmanastu kàmàya putràþ priyà bhavanti na và are vittasya kàmàya vittam priyam bhavatyàtmanastu kàmàya vittam priyam bhavati na và are brahmaõaþ kàmàya brahma priyam bhavatyàtmanastu kàmàya brahma priyam bhavati na và are kùatrasya kàmàya kùatram priyam bhavatyàtmanastu kàmàya kùatram priyam bhavati na và are lokànàü kàmàya lokàþ priyà bhavantyàtmanastu kàmàya lokàþ priyà bhavanti na và are devànàü kàmàya devàþ priyà bhavantyàtmanastu kàmàya devàþ priyà bhavanti na và are bhåtànàü kàmàya bhåtàni priyàõi bhavantyàtmanastu kàmàya bhåtàni priyàõi bhavanti na và are sarvasya kàmàya sarvam priyam bhavatyàtmanastu kàmàya sarvam priyam bhavatyàtmà và are draùñavyaþ ÷rotavyo mantavyo nididhyàsitavyo maitreyyàtmano và are dar÷anena ÷ravaõena matyà vij¤ànenedaü sarvaü viditam 14.5.4.[6] brahma tam paràdàt yo'nyatràtmano brahma veda kùatraü tam paràdàdyo'nyatràtmanaþ kùatraü veda lokàstam paràduryo'nyatràtmano lokànveda devàstam paràduryo'nyatràtmano devànveda bhåtàni tam paràduryo'nyatràtmano bhåtàni veda sarvaü tam paràdàdyo'nyatràtmanaþ sarvaü vededam brahmedaü kùatramime lokà ime devà imàni bhåtànãdaü sarvaü yadayamàtmà 14.5.4.[7] sa yathà dundubherhanyamànasya na bàhyà¤cabdà¤caknuyàdgrahaõàya dundubhestu grahaõena dundubhyàghàtasya và ÷abdo bhavati gçhãtaþ 14.5.4.[8] sa yathà vãõàyai vàdyamànàyai na bàhyà¤cabdà¤caknuyàdgrahaõàya vãõàyai tu grahaõena vãõàvàdasya và ÷abdo gçhãtaþ 14.5.4.[9] sa yathà ÷aïkhasya dhmàyamànasya na bàhyà¤cabdà¤caknuyàdgrahaõàya ÷aïkhasya tu grahaõena ÷aïkhadhmasya và ÷abdo gçhãtaþ 14.5.4.[10] sa yathàrdraidhàgnerabhyàhitasya pçthagdhåmà vini÷carantyevaü và are'sya mahato bhåtasya ni÷vasitametadyadçgvedo yajurvedaþ sàmavedo'tharvàïgirasa itihàsaþ puràõaü vidyà upaniùadaþ ÷lokàþ såtràõyanuvyàkhyànàni vyàkhyànànyasyaivaitàni sarvàõi ni÷vasitàni 14.5.4.[11] sa yathà sarvàsàmapàü samudra ekàyanam evaü sarveùàü spar÷ànàü tvagekàyanamevaü sarveùàü gandhànàü nàsike ekàyanamevaü sarveùàü rasànàü jihvaikàyanamevaü sarveùàü råpàõàü cakùurekàyanamevaü sarveùàü ÷abdànàü ÷rotramekàyanamevaü sarveùàü saükalpànàm mana ekàyanamevaü sarveùàü vedànàü hçdayamekàyanamevaü sarveùàü karmaõàü hastàvekàyanamevaü sarveùàmadhvanàü pàdàvekàyanamevaü sarveùàmànandànandànàmupastha ekàyanamevaü sarveùàü visargàõàm pàyurekàyanamevaü sarvàsàü vidyànàü vàgekàyanam 14.5.4.[12] sa yathà saindhavakhilyaþ udake pràsta udakamevànuvilãyeta nàhàsyodgrahaõàyeva syàdyato-yatastvàdadãta lavaõamevaivaü và ara idam mahadbhåtamanantamapàraü vij¤ànaghana evaitebhyo bhåtebhyaþ samutthàya tànyevànuvina÷yati na pretya saüj¤àstãtyare bravãmãti hovàca yàj¤avalkyaþ 14.5.4.[13] sà hovàca maitreyã atraiva mà bhagavànamåmuhanna pretya saüj¤àstãti 14.5.4.[14] sa hovàca yàj¤avalkyo na và are ham moham bravãmyalaü và ara idaü vij¤ànàya 14.5.4.[15] yatra hi dvaitamiva bhavati taditara itaram pa÷yati taditara itaraü jighrati taditara itaramabhivadati taditara itaraü ÷çõoti taditara itaram manute taditara itaraü vijànàti 14.5.4.[16] yatra tvasya sarvamàtmaivàbhåt tatkena kam pa÷yettatkena kaü jighrettatkena kamabhivadettatkena kaü ÷çõuyàttatkena kam manvãta tatkena kaü vijànãyàdyenedaü sarvaü vijànàti taü kena vijànãyàdvij¤àtàramare kena vijànãyàditi 14.5.5.[1] iyam pçthivã sarveùàm bhåtànàm madhvasyai pçthivyai sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasyàm pçthivyàü tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü ÷àrãrastejomayo'mçtamayaþ puruùo'yameva sa yo'yamàtmedamamçtamidam brahmedaü sarvam 14.5.5.[2] imà àpaþ sarveùàm bhåtànàm madhvàsàmapàü sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamàsvapsu tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü raitasastejomayo'mçta> 14.5.5.[3] ayamagniþ sarveùàm bhåtànàm madhvasyàgneþ sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasminnagnau tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü vàïmayastejomayo'mçta> 14.5.5.[4] ayamàkà÷aþ sarveùàm bhåtànàm madhvasyàkà÷asya sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasminnàkà÷e tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü hçdyàkà÷astejomayo'mçta> 14.5.5.[5] ayaü vàyuþ sarveùàm bhåtànàm madhvasya vàyoþ sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasminvàyau tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmam pràõastejomayo'mçta> 14.5.5.[6] ayamàdityaþ sarveùàm bhåtànàm madhvasyàdityasya sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasminnàditye tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü cakùuùastejomayo'mçta> 14.5.5.[7] ayaü candraþ sarveùàm bhåtànàm madhvasya candrasya sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasmiü÷candre tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmam mànasastejomayo'mçta> 14.5.5.[8] imà di÷aþ sarveùàm bhåtànàm madhvàsàü di÷àü sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamàsu dikùu tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü ÷rautraþ pràti÷rutkastejomayo'mçta> 14.5.5.[9] iyaü vidyut sarveùàm bhåtànàm madhvasyai vidyutaþ sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasyàü vidyuti tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü taijasastejomayo'mçta> 14.5.5.[10] ayaü stanayitnuþ sarveùàm bhåtànàm madhvasya stanayitnoþ sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasmintstanayitnau tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü ÷àbdaþ sauvarastejomayo'mçta> 14.5.5.[11] ayaü dharmaþ sarveùàm bhåtànàm madhvasya dharmasya sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasmindharme tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü dhàrmastejomayo'mçta> 14.5.5.[12] idaü satyaü sarveùàm bhåtànàm madhvasya satyasya sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasmintsatye tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmaü sàtyastejomayo'mçta> 14.5.5.[13] idam mànuùam sarveùàm bhåtànàm madhvasya mànuùasya sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasminmànuùe tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamadhyàtmam mànuùastejomayo'mçta> 14.5.5.[14] ayamàtmà sarveùàm bhåtànàm madhvasyàtmanaþ sarvàõi bhåtàni madhu ya÷càyamasminnàtmani tejomayo'mçtamayaþ puruùo ya÷càyamàtmà tejomayo'mçtamayaþ puruùo'yameva sa yo'yamàtmedamamçtamidam brahmedam sarvam 14.5.5.[15] sa và ayamàtmà sarveùàm bhåtànàmadhipatiþ sarveùàm bhåtànàü ràjà tadyathà rathanàbhau ca rathanemau càràþ sarve samarpità evamevàsminnàtmani sarve pràõàþ sarve lokàþ sarve devàþ sarvàõi bhåtàni sarvaü eta àtmànaþ samarpitàþ 14.5.5.[16] idaü vai tanmadhu dadhyaïïàtharvaõo'÷vibhyàmuvàca tadetadçùiþ pa÷yannavocat tadvàü narà sanaye daüsa ugramàviùkçõomi tanyaturna vçùñiü dadhyaï ha yanmadhvàtharvaõo vàma÷vasya ÷ãrùõà pra yadãmuvàceti 14.5.5.[17] idaü vai tanmadhu dadhyaïïàtharvaõo'÷vibhyàmuvàca tadetadçùiþ pa÷yannavocat àtharvaõàyà÷vinà dadhãce'÷vyaü ÷iraþ pratyairayatam sa vàm madhu pravocadçtàyantvàùñraü yaddasràvapikakùyaü vàmiti 14.5.5.[18] idaü vai tanmadhu dadhyaïïàtharvaõo'÷vibhyàmuvàca tadetadçùiþ pa÷yannavocat pura÷cakre dvipadaþ pura÷cakre catuùpadaþ puraþ sa pakùã bhåtvà puraþ puruùa àviùaditi sa và ayam puruùaþ sarvàsu pårùu puri÷ayo nainena kiü canànàvçtaü nainena kiü canàsaüvçtam 14.5.5.[19] idaü vai tanmadhu dadhyaïïàtharvaõo'ç=vibhyàmuvàca tadetadçùiþ pa÷yannavocat råpaüråpam pratiråpo babhåva tadasya råpam praticakùaõàya indro màyàbhiþ pururåpa ãyate yuktà hyasya harayaþ ÷atà da÷etyayaü vai harayo'yaü vai da÷a ca sahasràõi bahåni cànantàni ca tadetadbrahmàpårvamanaparamabàhya mayamàtmà brahma sarvànubhårityanu÷àvsanam 14.5.5.[20] atha vaü÷aþ tadidaü vayaü ÷aurpaõàyyàcaurpaõàyyo gautamàdgautamo vàtsyàdvàtsyo vàtsyàcca pàrà÷aryàcca pàrà÷aryaþ sàükçtyàcca bhàradvàjàcca bhàradvàja audavàhe÷ca ÷àõóilyàcca ÷àõóilyo vaijavàpàcca gautamàcca gautamo vaijavàpàyanàcca vaiùñapureyàcca vaiùñapureyaþ ÷àõóilyàcca rauhiõàyanàcca rauhiõàyanaþ ÷aunakàccàtreyàcca raibhyàcca raibhyaþ pautimàùyàyaõàcca kauõóinyàyanàcca kauõóinyàyanaþ kauõóinyàtkauõóinyaþ kauõóinyàtkauõóinyaþ kauõóinyàccàgnive÷yàcca 14.5.5.[21] àgnive÷yaþ saitavàt saitavaþ pàrà÷aryàtpàrà÷aryo jàtåkàrõyàjjàtåkarõyo bhàradvàjàdbhàradvàjo bhàradvàjàccàsuràyaõàcca gautamàcca gautamo bhàradvàjàdbhàradvàjo vaijavàpàyanàdvaijavàpàyanaþ kau÷ikàyaneþ kau÷ikàyanirghçtakau÷ikàdghçtakau÷ikaþ pàrà÷aryàyaõàtpàrà÷aryàyaõaþ pàrà÷aryàtpàrà÷aryo jàtåkarõyàjjàtåkarõyo bhàradvàjàdbhàradvàjo bhàradvàjàccàsuràyaõàcca yàskàccàsuràyaõastraivaõestraivaõiraupajandhaneraupajandhaniràsureràsurirbhàradvàjà dbhàradvàja àtreyàt 14.5.5.[22] àtreyo màõñeþ màõñirgautamàdgautamo gautamàdgautamo vàtsyàdvàtsyaþ ÷àõóilyàcàõóilyaþ kai÷oryàtkàpyàtkai÷oryaþ kàpyaþ kumàrahàritàtkumàrahàrito gàlavàdgàlavo vidarbhãkauõóinyàdvidarbhãkauõóinyo vatsanapàto bàbhravàdvatsanapàdbàbhravaþ pathaþ saubharàtpanthàþ saubharo'yàsyàdàïgirasàdayàsya àïgirasa àbhåtestvàùñràdàbhåtistvàùñro vi÷varåpàttvàùñràdvi÷varåpastvàùñro'÷vibhyàma÷vinau dadhãca àtharvaõàddadhyaïïàtharvaõo'tharvaõo daivàdatharvà daivo mçtyoþ pràdhvaüsanànmçtyuþ pràdhvaüsanaþ pradhvaüsanàtpradhvaüsana ekarùerekarùiviprajitterviprajittirvyaùñervyaùñiþ sanàroþ sanàruþ sanàtanàtsanàtanaþ sanagàtsanagaþ parameùñhinaþ parameùñhã brahmaõo brahma svayambhu brahmaõe namaþ 14.6.1.[1] janako ha vaideho bahudakùiõena yaj¤eneje tatra ha kurupa¤càlànàm bràhmaõà abhisametà babhåvustasya ha janakasya vaidehasya vijij¤àsà babhåva kaþ svideùàm bràhmaõànàmanåcànatama iti 14.6.1.[2] sa ha gavàü sahasramavarurodha da÷a-da÷a pàdà ekaikasyàþ ÷çïgayoràbaddhà babhåvustànhovàca bràhmaõà bhagavanto yo vo brahmiùñhaþ sa età gà udajatàmiti te ha bràhmaõà na dadhçùuþ 14.6.1.[3] atha ha yàj¤avalkyaþ svameva brahmacàriõamuvàcaitàþ saumyodaja sàma÷ravà3 iti tà hodàcakàra te ha bràhmaõà÷cukrudhuþ kathaü nu no brahmiùñho bruvãteti 14.6.1.[4] atha ha janakasya vaide hasya hotà÷valo babhåva sa hainam papraca tvaü nu khalu no yàj¤avalkya brahmiùñho'sã3 iti sa hovàca namo vayam brahmiùñhàya kurmo gokàmà eva vayaü sma iti taü ha tata eva praùñuü dadhre hotà÷valaþ 14.6.1.[5] yàj¤avalkyeti hovàca yadidaü sarvam mçtyunàptaü sarvam mçtyunàbhipannaü kena yajamàno mçtyoràptimatimucyata iti hotrartvijàgninà vàcà vàgvai yaj¤asya hovtà tadyeyaü vàkùo'yamagniþ sa hotà sà muktiþ sàtimuktiþ 14.6.1.[6] yàj¤avalkyeti hovàca yadidaü sarvamahoràtràbhyàmàptaü sarvamahoràtràbhyàmabhipannaü kena yajamàno'horàtrayoràptimatimucyata ityadhvaryuõartvijà cakùuùàdityena cakùurvai yaj¤asyàdhvaryustadyadidaü cakùuþ so'sàvàdityaþ so'dhvaryuþ sà muktiþ sàtimuktiþ 14.6.1.[7] yàj¤avalkyeti hovàca yadidaü sarvam pårvapakùàparapakùàbhyàmàptaü sarvam pårvapakùàparapakùàbhyàmabhipannaü kena yajamànaþ pårvapakùàparapakùayoràptimatimucyata iti brahmaõartvijà manasà candreõa mano vai yaj¤asya brahmà tadyadidam manaþ so'sau candraþ sa brahmà sà muktiþ sàtimuktiþ 14.6.1.[8] yàj¤avalkyeti hovàca yadidamantarikùamanàrambaõamivàtha kenàkrameõa yajamànaþ svargaü lokamàkramata ityudgàtrartvijà vàyunà pràõena pràõo vai yaj¤asyodgàtà tadyo'yam pràõa sa vàyuþ sa udgàtà sà muktiþ sàtimuktirityatimokùà atha sampadaþ 14.6.1.[9] yàj¤avalkyeti hovàca katibhirayamadyargbhirhotàsminyaj¤e kariùyatãti tisçbhiriti katamàstàstisra iti puro'nuvàkyà ca yàjyà ca ÷asyaiva tçtãyà kiü tàbhirjayatãti pçthivilokameva puro'nuvàkyayà jayatyantarikùalokaü yàjyayà dyaurlokaü ÷asyayà 14.6.1.[10] yàj¤avalkyeti hovàca katyayamadyàdhvaryurasminyaj¤a àhutãrhoùyatãti tisra iti katamàstàstisra iti yà hutà ujjvalanti yà hutà atinedanti yà hutà adhi÷erate kiü tàbhirjayatãti yà hutà ujjvalanti devalokameva tàbhirjayati dãpyata iva hi devaloko yà hutà atinedanti manuùyalokameva tàbhirjayatyatãva hi manuùyaloko yà hutà adhi÷erate pitçlokameva tàbhirjayatyadha iva hi pitçlokaþ 14.6.1.[11] yàj¤avalkyeti hovàca katibhirayamadya brahmà yaj¤aü dakùiõato devatàbhirgopàyiùyatãtyekayeti katamà saiketi mana evetyanantaü vai mano'nantà vi÷ve devà anantameva sa tena lokaü jayati 14.6.1.[12] yàj¤avalkyeti hovàca katyayamadyodgàtàsminyaj¤e stotriyà stoùyatãti tisra iti katamàstàstisra iti puro'nuvàkyà ca yàjyà ca ÷asyaiva tçtãyàdhidevatamathàdhyàtmaü katamàstà yà adhyàtmamiti pràõa eva puronuvàkyàpàno yàjyà vyànaþ ÷asyà kiü tàbhirjayatãti yatkiü cedam pràõabhçditi tato ha hotà÷vala upararàma 14.6.2.[1] atha hainaü jàratkàrava àrtabhàgaþ papraca yàj¤avalkyeti hovàca kati grahàþ katyatigrahà ityaùñau grahà aùñàvatigrahà ye te'ùñau grahà aùñàvatigrahàþ katame ta iti 14.6.2.[2] pràõo vai grahaþ so'pànenàtigraheõa gçhãto'pànena hi gandhànjighrati 14.6.2.[3] jihvà vai grahaþ sa rasenàtigraheõa gçhãto jihvayà hi rasànvijànàti 14.6.2.[4] vàgvai grahaþ sa nàmnàtigraheõa gçhãto vàcà hi nàmànyabhivadati 14.6.2.[5] cakùurvai grahaþ sa råpeõàtigraheõa gçhãta÷cakùuùà hi råpàõi pa÷yati 14.6.2.[6] ÷rotraü vai grahaþ sa ÷abdenàtigraheõa gçhãtaþ ÷rotreõa hi ÷abdà¤cçõoti 14.6.2.[7] mano vai grahaþ sa kàmenàtigraheõa gçhãto manasà hi kàmànkàmayate 14.6.2.[8] hastau vai grahaþ sa karmaõàtigraheõa gçhãto hastàbhyàü hi karma karoti 14.6.2.[9] tvagvai grahaþ sa spar÷enàtigraheõa gçhãtastvacà hi spar÷ànvedayata ityaùñau grahà aùñàvatigrahàþ 14.6.2.[10] yàj¤avalkyeti hovàca yadidaü sarvam mçtyorannaü kà svitsà devatà yasyà mçtyurannamityagnirvai mçtyuþ so'pàmannamapa punarmçtyuü jayati 14.6.2.[11] yàj¤avalkyeti hovàca yatràyam puruùo mriyate kimenaü na jahàtãti nàmetyanantaü vai nàmànantà vi÷ve devà anantameva sa tena lokaü jayati eva sa tena lokaü jayati 14.6.2.[12] yàj¤avalkyeti hovàca yatràyam puruùo mriyata udasmàtpràõàþ kràmantyàho neti neti hovàca yàj¤avalkyo'traiva samavanãyante sa ucvayatyàdhmàyatyàdhmàto mçtaþ ÷ete 14.6.2.[13] yàj¤avalkyeti hovàca yatràsya puruùasya mçtasyàgniü vàgapyeti vàtam pràõa÷cakùuràdityam mana÷candraü di÷aþ ÷rotram pçthivãü ÷arãramàkà÷amàtmauùadhãrlomàni vanaspatãnke÷à apsu lohitaü ca reta÷ca nidhãyate kvàyaü tadà puruùo bhavatãtyàhara saumya hastam 14.6.2.[14] àrtabhàgeti hovàca àvamevaitadvediùyàvo na nàvetatsajana iti tau hotkrasya mantrayàü cakratustau ha yadåcatuþ karma haiva tadåcaturatha ha yatpra÷a÷aüsatuþ karma haiva tatpra÷a÷aüsatuþ puõyo vai puõyena karmaõà bhavati pàpaþ pàpeneti tato ha jàratkàrava àrtabhàga upararàma 14.6.3.[1] atha hainam bhujyurlàhyàyaniþ papraca yàj¤avalkyeti hovàca madreùu carakàþ paryavrajàma te eta¤calasya kàpyasya gçhànaima tasyàsãdduhità gandharvagçhãtà tamapçcàma ko'sãti so'bravãtsudhanvàïgirasa iti taü yadà lokànàmantànapçcàmàthaitamabråma kva pàrikùità abhavankva pàrikùità abhavanniti tattvà pçcàmi yàj¤avalkya kva pàrikùità abhavanniti 14.6.3.[2] sa hovàca uvàca vai sa tadagacanvai te tatra yatrà÷vamedhayàjino gacantãti kva nva÷vamedhayàjino gacantãti dvàtriü÷ataü vai devarathàhnåyànyayaü lokastaü samantaü lokaü dvistàvatpçthivã paryeti tàm pçthivãü dvistàvatsamudraþ paryeti tadyàvatã kùurasya dhàrà yàvadvà makùikàyàþ patraü tàvànantareõàkà÷astànindraþ suparõo bhåtvà vàyave pràyacattànvàyuràtmani dhitvà tatràgamayadyatra pàrikùità abhavannityevamiva vai sa vàyumeva pra÷a÷aüsa tasmàdvàyureva vyaùñirvàyuþ samaùñirapa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti ya evaü veda tato ha bhujyurlàhyàyanirupararàma 14.6.4. atha hainaü kahoóaþ kauùãtakeyaþ papraca yàj¤avalkyeti hovàca yatsàkùàdaparokùàdbrahma ya àtmà sarvàntarastam me vyàcakùvetyeùa ta àtmà sarvàntaraþ katamo yàj¤avalkya sarvàntaro yo'ùanàyàpipàse ÷okam mohaü jaràm mçtyumatyetyetaü vai tamàtmànaü viditvà bràhmaõàþ putraiùaõàyà÷ca vittaiùaõàyà÷ca lokaiùaõàyà÷ca vyutthàyàtha bhikùàcaryaü caranti yà hyeva putraiùaõà sà vittaiùaõà yà vittaiùaõà sà lokaiùaõobhe hyete eùaõe eva bhavatastasmàtpaõóitaþ pàõóityaü nirvidya bàlyena tiùñhàsedbàlyaü ca pàõóityaü ca nirvidyàtha muniramaunaü ca maunaü ca nirvidyàtha bràhmaõaþ sa bràhmaõaþ kena syàdyena syàttenedç÷a eva bhavati ya evaü veda tato ha kahoóaþ kauùãtakeya upararàma 14.6.5 atha hainamuùasta÷càkràyaõaþ papraca yàj¤avalkyeti hovàca yatsàkùàdaparokùàdbrahma ya àtmà sarvàntarastam me vyàcakùvetyeùa ta àtmà sarvàntaraþ katamo yàj¤avalkya sarvàntaro yaþ pràõena pràõiti sa ta àtmà sarvàntaro yo'pànenàpàniti sa ta àtmà sarvàntaro yo vyànena vyaniti sa ta àtmà sarvàntaro ya udànenodaniti sa ta àtmà sarvàntaro yaþ samànena samaniti sa ta àtmà sarvàntaraþ sa hovàcoùasta÷càkràyaõo yathà vai bråyàdasau gaurasàva÷va ityevamevaitadvyapadiùñam bhavati yadeva sàkùàdaparokùàdbrahma ya àtmà sarvàntarastam me vyàcakùvetyeùa ta àtmà sarvàntaraþ katamo yàj¤avalkya sarvàntaro na dçùñerdraùñàram pa÷yerna ÷ruteþ ÷rotàraü ÷çõuyà na matermantàram manvãthà na vij¤àtervij¤àtàraü vij¤ànãyà eùa ta àtmà sarvàntaro'to'nyadàrtaü tato hoùasta÷càkràyaõa upararàma 14.6.6. atha hainaü gàrgã vàcaknavã papraca yàj¤avalkyeti hovàca yaditaü sarvamapsvotaü ca protaü ca kasminnvàpa otà÷ca prota÷ceti vàyau gàrgãti kasminnu vàyurota÷ca prota÷cetyàkà÷a eva gàrgãti kasminnvàkà÷a ota÷ca prota÷cetyantarikùalokeùu gàrgãti kasminnvantarikùalokà otà÷ca protà÷ceti dyaurloke gàrgãti kasminnu dyaurloka ota÷ca prota÷cetyàdityalokeùu gàrgãti kasminnvàdityalokà otà÷ca protà÷ceti candralokeùu gàrgãti kasminnu candralokà otà÷ca protà÷ceti nakùatralokeùu gàrgãti kasminnu nakùatralokà otà÷ca protà÷ceti devalokeùu gàrgãti kasminnu devalokà otà÷ca protà÷ceti gandharvalokeùu gàrgãti kasminnu gandharvalokà otà÷ca protà÷ceti prajàpatilokeùu gàrgãti kasminnu prajàpatilokà otà÷ca protà÷ceti brahmalokeùu gàrgãti kasminnu brahmalokà otà÷ca protà÷ceti sa hovàca gàrgi màtipràkùãrmà te mårdhà vyapaptadanatipra÷nyà vai devatà atipçcasi gàrgi màtipràkùãriti tato ha gàrgã vàcaknavyupararàma 14.6.7.[1] atha hainamuddàlaka àruõiþ papraca yàj¤avalkyeti hovàca madreùvavasàma pata¤calasya kàpyasya gçheùu yaj¤amadhãyànàstasyàsãdbhàryà gandharvagçhãtà tamapçcàma ko'sãti so'bravãtkabandha àtharvaõa iti 14.6.7.[2] so'bravãt pata¤calaü kàpyaü yàj¤ikàü÷ca vettha nu tvaü kàpya tatsåtraü yasminnayaü ca lokaþ para÷ca lokaþ sarvàõi ca bhåtàni saüdçbdhàni bhavantãti so'bravãtpata¤calaþ kàpyo nàhaü tadbhagavanvedeti 14.6.7.[3] so'bravãt pata¤calaü kàpyaü yàj¤ikàü÷ca vettha nu tvaü kàpya tamantaryàmiõaü ya imaü ca lokam paraü ca lokaü sarvàõi ca bhåtànyantaro yamayatãti so'bravãtpata¤calaþ kàpyo nàhaü tam bhagavanvedeti 14.6.7.[4] so'bravãt pata¤calaü kàpyaü yàj¤ikàü÷ca yo vai tatkàpya såtraü vidyàttaü càntaryàmiõaü sa brahmavitsa lokavitsa devavitsa vedavitsa yaj¤avitsa bhåtavitsa àtmavitsa sarvaviditi tebhyo'bravãttadahaü veda taccettvaü yàj¤avalkya såtramavidvàüstaü càntaryàmiõam brahmagavãrudajase mårdhà te vipatiùyatãti 14.6.7.[5] veda và ahaü gautama tatsåtraü taü càntaryàmiõamiti yo và idaü ka÷ca bråyàdveda-vedeti yathà vettha tathà bråhãti 14.6.7.[6] vàyurvai gautama tatsåtram vàyunà vai gautama såtreõàyaü ca lokaþ para÷ca lokaþ sarvàõi ca bhåtàni saüdçbdhàni bhavanti tasmàdvai gautama puruùam pretamàhurvyasraüsiùatàsyàïgànãti vàyunà hi gautama såtreõa saüdçbdhàni bhavantãtyevamevaitadyàj¤avalkyàntaryàmiõam bråhãti 14.6.7.[7] yaþ pçthivyàü tiùñhan pçthivyà antaro yam pçthivã na veda yasya pçthivã ÷arãraü yaþ pçthivãmantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçtaþ 14.6.7.[8] so'psu tiùñhan adbhyo'ntaro yamàpo na viduryasyàpaþ ÷arãraü yo'po'ntaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçtaþ 14.6.7.[9] yo'gnau tiùñhan agnerantaro yamagnirna veda yasyàgniþ ÷arãraü yo'gnimantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçtaþ 14.6.7.[10] ya àkà÷e tiùñhan àkà÷àdantaro yamàkà÷o na veda yasyàkà÷aþ ÷arãraü ya àkà÷amantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçtaþ 14.6.7.[11] yo vàyau tiùñhan vàyorantaro yaü vàyurna veda yasya vàyuþ ÷arãraü yo vàyumantaro yama> 14.6.7.[12] ya àditye tiùñhan àdityàdantaro yamàdityo na veda yasyàdityaþ ÷arãraü ya àdityamantaro yama> 14.6.7.[13] ya÷candratàrake tiùñhan candratàrakàdantaro yaü candratàrakaü na veda yasya candratàrakaü ÷arãraü ya÷candratàrakamantaro yama> 14.6.7.[14] yo dikùu tiùñhan digbhyo'ntaro yaü di÷o na viduryasya di÷aþ ÷arãraü yo di÷o'ntaro yama> 14.6.7.[15] yo vidyuti tiùñhan vidyuto'ntaro yaü vidyunna veda yasya vidyucarãraü yo vidyutamantaro yama> 14.6.7.[16] ya stanayitnau tiùñhan stanayitnorantaro yaü stanayitnurna veda yasya stanayitnuþ ÷arãraü ya stanayitnumantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçta ityadhidevatamathàdhilokam 14.6.7.[17] yaþ sarveùu lokeùu tiùñhan sarvebhyo lokebhyo'ntaro yaü sarve lokà na viduryasya sarve lokàþ ÷arãraü yaþ sarvàülokànantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçta ityu evàdhilokamathàdhivedam 14.6.7.[18] yaþ sarveùu vedeùu tiùñhan sarvebhyo vedebhyo'ntaro ityu evàdhivedamathàdhiyaj¤am 14.6.7.[19] sarveùu yaj¤eùu tiùñhan sarvebhyo yaj¤ebhyo'ntaro ityu evàdhiyaj¤amathàdhibhåtam 14.6.7.[20] yaþ sarveùu bhåteùu tiùñhan sarvebhyo bhåtebhyo'ntaro yaü sarvàõi bhåtàni na viduryasya sarvàõi bhåtàni ÷arãraü yaþ sarvàõi bhåtànyantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçta ityu evàdhibhåtamathàdhyàtmam 14.6.7.[21] yaþ pràõe tiùñhan pràõàdantaro yam pràõo na veda yasya pràõaþ ÷arãraü yaþ pràõamantaro yamayati sa ta àtmàntaryàmyamçtaþ 14.6.7.[22] yo vàci tiùñhan vàco'ntaro> 14.6.7.[23] ya÷cakùuùi tiùñhan cakùuùo'ntaro> 14.6.7.[24] yaþ ÷rotre tiùñhan ÷rotràdantaro> 14.6.7.[25] yo manasi tiùñhan manaso'ntaro> 14.6.7.[26] yastvaci tiùñhan tvaco'ntaro> 14.6.7.[27] yastejasi tiùñhan tejaso'ntaro> 14.6.7.[28] yastamasi tiùñhan tamaso'ntaro> 14.6.7.[29] yo retasi tiùñhan retaso'ntaro> 14.6.7.[30] ya àtmani tiùñhan àtmano'ntaro> 14.6.7.[31] adçùño draùñà÷rutaþ ÷rotà amato mantàvij¤àto vij¤àtà nànyo'sti draùñà nànyo'sti ÷rotà nànyo'sti mantà nànyo'sti vij¤àtaiùa ta àtmàntaryàmyamçto'to'nyadàrtaü tato hoddàlaka àruõirupararàma 14.6.8.[1] atha ha vàcaknavyuvàca bràhmaõà bhagavanto hantàhamimaü yàj¤avalkyaü dvau pra÷nau prakùyàmi tau cenme vivakùyati na vai jàtu yuùmàkamimaü ka÷cidbrahmodyaü jeteti tau cenme na vivakùyati mårdhàsya vipatiùyatãti pçca gàrgãti 14.6.8.[2] sà hovàca ahaü vai tvà yàj¤avalkya yathà kà÷yo và vaideho ograputra udyaü dhanuradhijyaü kçtvà dvau vàõavantau sapatnàdhivyàdhinau haste kçtvopottiùñhedevamevàhaü tvà dvàbhyàm pra÷nàbhyàmupodasthàü tau me bråhãti pçca gàrgãti 14.6.8.[3] sà hovàca yadårdhvaü yàj¤avalkya divo yadavàkpçthivyà yadantarà dyàvàpçthivã ime yadbhåtaü ca bhavacca bhaviùyaccetyàcakùate kasmiüstadotaü ca protaü ceti 14.6.8.[4] sa hovàca yadårdhvaü gàrgã divo yadavàkpçthivyà yadantarà dyàvàpçthivã ime yadbhåtaü ca bhavacca bhaviùyaccetyàcakùata àkà÷e tadotaü ca protaü ceti 14.6.8.[5] sà hovàca namaste yàj¤avalkya yo ma etaü vyavoco'parasmai dhàrayasveti pçca gàrgãti 14.6.8.[6] sà hovàca yadårdhvaü yàj¤avalkya divo yadavàkpçthivyà yadantarà dyàvàpçthivã ime yadbhåtaü ca bhavacca bhaviùyaccetyàcakùate kasminneva tadotaü ca protaü ceti 14.6.8.[7] sa hovàca yadårdhvaü gàrgã divo yadavàkpçthivyà yadantarà dyàvàpçthivã ime yadbhåtaü ca bhavacca bhaviùyaccetyàcakùata àkà÷a eva tadotaü ca protaü ceti kasminnvàkà÷a ota÷ca prota÷ceti 14.6.8.[8] sa hovàca etadvai tadakùaraü gàrgã bràhmaõà abhivadantyasthålamanaõvahrasvamadãrghamalohitamasnehamacàyamatamo'vàyvanà kà÷amasaïgamaspar÷amagandhamarasamacakùuùkama÷rotramavàgamano'tejaskama pràõamamukhamanàmàgotramajaramamaramabhayamamçtamarajo'÷abdamavivçtama saüvçtamapårvamanaparamanantaramabàhyaü na tada÷noti kaü cana na tada÷noti ka÷cana 14.6.8.[9] etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgã dyàvàpçthivã vidhçte tiùñhata etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi såryàcandramasau vidhçtau tiùñhata etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgyahoràtràõyardhamàsà màsà çtavaþ saüvatsarà vidhçtàstiùñhantyetasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi pràcyo'nyà nadyaþ syandante ÷vetebhyaþ parvatebhyaþ pratãcyo'nyà yàü yàü ca di÷ametasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi dadatam manuùyàþ pra÷aüsanti yajamànaü devà darvyam pitaro'nvàyattàþ 14.6.8.[10] yo và etadakùaramaviditvà gàrgi asmiüloke juhoti dadàti tapasyatyapi bahåni varùasahasràõyantavànevàsya sa loko bhavati yo và etadakùaramaviditvà gàrgyasmàllokàtpraiti sa kçpaõo'tha ya etadakùaraü gàrgi viditvàsmàllokàtpraiti sa bràhmaõaþ 14.6.8.[11] tadvà etadakùaraü gàrgi adçùñaü draùñra÷rutam mantra!vij¤àtaü vij¤àtç nànyadasti draùñç nànyadasti ÷rotç nànyadasti mantç nànyadasti vij¤àtretadvai tadakùaraü gàrgi yasminnàkà÷a ota÷ca prota÷ceti 14.6.8.[12] sà hovàca bràhmaõà bhagavantastadeva bahu manyadhvaü yadasmànnamaskàreõa mucyàdhvai na vai jàtu yuùmàkamimaü ka÷cidbrahmodyaü jeteti tato ha vàcaknavyupararàma 14.6.9.[1] atha hainaü vidagdhaþ ÷àkalyaþ papraca kati devà yàj¤avalkyeti sa haitayaiva nividà pratipede yàvanto vai÷vadevasya nividyucyante traya÷ca trã ca ÷atà traya÷ca trã ca sahasretyomiti hovàca 14.6.9.[2] katyeva devà yàj¤avalkyeti trayastriü÷adityomiti hovàca katyeva devà yàj¤avalkyeti ùaóityomiti hovàca katyeva devà yàj¤avalkyeti traya ityomiti hovàca katyeva devà yàj¤avalkyeti dvàvityomiti hovàca katyeva devà yàj¤avalkyetyadhyardha ityomiti hovàca katyeva devà yàj¤avalkyetyeka ityomiti hovàca katame te traya÷ca trã ca ÷atà traya÷ca trã ca sahasreti 14.6.9.[3] sa hovàca mahimàna evaiùàmete trayastriü÷attveva devà iti katame te trayastriü÷adityaùñau vasava ekàda÷a rudrà dvàda÷àdityàsta ekatriü÷adindra÷caiva prajàpati÷ca trayastriü÷àviti 14.6.9.[4] katame vasava iti agni÷ca pçthivã ca vàyu÷càntarikùaü càditya÷ca dyau÷ca nakùatràõi caite vasava eteùu hãdaü sarvaü vasu hitamete hãdaü sarvaü vàsayante tadyadidaü sarvaü vàsayante tasmàdvasava iti 14.6.9.[5] katame rudrà iti da÷eme puruùe pràõà àtmaikàda÷aste yadàsmànmartyàcarãràdutkràmantyatha rodayanti tadyadrodayanti tasmàdrudrà iti 14.6.9.[6] katama àdityà iti dvàda÷a màsàþ saüvatsarasyaita àdityà ete hãdaü sarvamàdadànà yanti tadyadidaü sarvamàdadànà yanti tasmàdàdityà iti 14.6.9.[7] katama indraþ katamaþ prajàpatiriti stanayitnurevendro yaj¤aþ prajàpatiriti katama stanayitnuritya÷aniriti katamo yaj¤a iti pa÷ava iti 14.6.9.[8] katame ùaóiti agni÷ca pçthivã ca vàyu÷càntarikùaü càditya÷ca dyau÷caite hyevedaü sarvaü ùaóiti 14.6.9.[9] katame te trayo devà itãma eva trayo lokà eùu hãme sarve devà iti katamau dvau devàvityannaü caiva pràõa÷ceti katamo'dhyardha iti yo'yam pavata iti 14.6.9.[10] tadàhuþ yadayameka eva pavate'tha kathamadhyardha iti yadasminnidaü sarvamadhyàrdhnottenàdhyardha iti katama eko deva iti sa brahma tyadityàcakùate 14.6.9.[11] pçthivyeva yasyàyatanam cakùurloko manojyotiryo vai tam puruùaü vidyàtsarvasyàtmanaþ paràyaõaü sa vai vedità syàdyàj¤avalkya veda và ahaü tam puruùaü sarvasyàtmanaþ paràyaõaü yamàttha ya evàyaü ÷àrãraþ puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti striya iti hovàca 14.6.9.[12] råpàõyeva yasyàyatanam cakùurloko manojyotiryo vai tam puruùaü vidyàtsarvasyàtmanaþ paràyaõaü sa vai vedità syàdyàj¤avalkya veda và ahaü tam puruùaü sarvasyàtmanaþ paràyaõaü yamàttha ya evàsàvàditye puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti cakùuriti hovàca 14.6.9.[13] àkà÷a eva yasyàyatanam cakùurloko mano> ya evàyaü vàyau puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti pràõa iti hovàca 14.6.9.[14] kàma eva yasyàyatanam cakùurloko mano> ya evàsau candre puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti mana iti hovàca 14.6.9.[15] teja eva yasyàyatanam cakùurloko mano> ya evàyamagnau puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti vàgiti hovàca 14.6.9.[16] tama eva yasyàyatanam cakùurloko mano> ya evàyaü càyàmayaþ puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti mçtyuriti hovàca 14.6.9.[17] àpa eva yasyàyatanam cakùurloko mano> ya evàyamapsu puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti varuõa iti hovàca 14.6.9.[18] reta eva yasyàyatanam cakùurloko mano> ya evàyam putramayaþ puruùaþ sa eùa vadaiva ÷àkalya tasya kà devateti prajàpatiriti hovàca 14.6.9.[19] ÷àkalyeti hovàca yàj¤avalkyaþ tvàü svidime bràhmaõà aïgàràvakùayaõamakratà3 iti 14.6.9.[20] yàj¤avalkyeti hovàca ÷àkalyo yadidaü kurupa¤càlànàm bràhmaõànatyavàdãþ kim brahma vidvàniti di÷o veda sadevàþ sapratiùñhà iti yaddi÷o vettha sadevàþ sapratitiùñhàþ 14.6.9.[21] kiüdevato'syàm pràcyàü di÷yasãti àdityadevata iti sa àdityaþ kasminpratiùñhita iti cakùuùãti kasminnu cakùuþ pratiùñhitam bhavatãti råpeùviti cakùuùà hi råpàõi pa÷yati kasminnu råpàõi pratiùñhitàni bhavantãti hçdaya iti hçdayena hi råpàõi jànàti hçdaye hyeva råpàõi pratiùñhitàni bhavantãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.6.9.[22] kiüdevato'syàü dakùiõàyàü di÷yasãti yamadevata iti sa yamaþ kasminpratiùñhita iti dakùiõàyàmiti kasminnu dakùiõà pratiùñhità bhavatãti ÷raddhàyàmiti yadà hyeva ÷raddhatte'tha dakùiõàü dadàti ÷raddhàyàü hyeva dakùiõà pratiùñhità bhavatãti kasminnu ÷raddhà pratiùñhità bhavatãti hçdaya iti hçdayena hi ÷raddhatte hçdaye hyeva ÷raddhà pratiùñhità bhavatãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.6.9.[23] kiüdevato'syàm pratãcyàü di÷yasãti varuõadevata iti sa varuõaþ kasminpratiùñhita ityapsviti kasminnvàpaþ pratiùñhità bhavantãti retasãti kasminnu retaþ pratiùñhitam bhavatãti hçdaya iti tasmàdapi pratiråpaü jàtamàhurhçdayàdiva sçpto hçdayàdiva nirmita iti hçdaye hyeva retaþ pratiùñhitam bhavatãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.6.9.[24] kiüdevato'syàmudãcyàü di÷yasãti somadevata iti sa somaþ kasminpratiùñhita iti dãkùàyàmiti kasminnu dãkùà pratiùñhità bhavatãti satya iti tasmàdapi dãkùitamàhuþ satyaü vadeti satye hyeva dãkùà pratiùñhità bhavatãti kasminnu satyam pratiùñhitam bhavatãti hçdaya iti hçdayena hi satyaü jànàti hçdaye hyeva satyam pratiùñhitam bhavatãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.6.9.[25] kiüdevato'syàü dhruvàyà+ di÷yasãti agnidevata iti so'gniþ kasminpratiùñhita iti vàcãti kasminnu vàkpratiùñhità bhavatãti manasãti kasminnu manaþ pratiùñhitam bhavatãti hçdaya iti kasminnu hçdayam pratiùñhitam bhavatãti 14.6.9.[26] ahalliketi hovàca yàj¤avalkyo yatraitadanyatràsmanmanyàsai yatraitadanyatràsmatsyàcvàno vainadadyurvayàüsi vainadvimathnãranniti 14.6.9.[27] kasminnu tvaü càtmà ca pratiùñhitau stha iti pràõa iti kasminnu pràõaþ pratiùñhita ityapàna iti kasminnvapànaþ pratiùñhita iti vyàna iti kasminnu vyànaþ pratiùñhita ityudàna iti kasminnådànaþ pratiùñhita iti samàna iti 14.6.9.[28] sa eùa teti netyàsmà agçhyo na hi gçhyate'÷ãryo na hi ÷ãryate'saïgo'sito na sajyate na vyathata ityetànyaùñàvàyatanànyaùñau lokà aùñau puruùàþ sa yastànpuruùànvyuduhya pratyuhyàtyakràmãttaü tvaupaniùadam puruùam pçcàmi taü cenme na vivakùyasi mårdhà te vipatiùyatãti taü ha ÷àkalyo na mene tasya ha mårdhà vipapàta tasya hàpyanyanmanyamànàþ parimoùiõo'sthãnyapajahruþ 14.6.9.[29] atha ha yàj¤avalkya uvàca bràhmaõà bhagavanto yo vaþ kàmayate sa mà pçcatu sarve và mà pçcata yo vaþ kàmayate taü vaþ pçcàni sarvànvà vaþ pçcànãti teha bràhmaõà na dadhçùuþ 14.6.9.[30] tànhaitaiþ ÷lokaiþ papraca yathà vçkùo vanaspatistathaiva puruùo'mçùà tasya parõàni lomàni tvagasyotpàñikà bahiþ 14.6.9.[31] tvaca evàsya rudhiram prasyandi tvaca utpañaþ tasmàttadàtunnàtpraiti raso vçkùàdivàhatàt 14.6.9.[32] màüsànyasya ÷akaràõi kinàñaü snàva tatsthiram asthãnyantarato dàråõi majjà majjopamà kçtà 14.6.9.[33] yadvçkùo vçkõo rohati målànnavataraþ punaþ martyaþ svinmçtyunà vçkõaþ kasmànmålàtprarohati 14.6.9.[34] retasa iti mà vocata jãvatastatprajàyate jàta eva na jàyate ko nvenaü janayetpunaþ dhànàruha u vai vçkùo'nyataþ pretya sambhavaþ yatsamålamudvçheyurvçkùaü na punaràbhavetmartyaþ svinmçtyunà vçkõaþ kasmànmålàtprarohati vij¤ànamànandam brahma ràterdàtuþ paràyaõam tiùñhamànasya tadvida iti 14.6.10.[1] janako ha vaideha àsàü cakre atha ha yàj¤avalkya àvavràja sa hovàca janako vaideho yàj¤avalkya kimarthamacàrãþ pa÷ånicannaõvantànityubhayameva samràóiti hovàca yatte ka÷cidabravãttacçõavàmeti 14.6.10.[2] abravãnma udaïkaþ ÷aulvàyanaþ pràõo vai brahmeti yathà màtçmànpitçmànàcàryavànbråyàttathà tacaulvàyano'bravãtpràõo vai brahmetyapràõato hi kiü syàdityabravãttu te tasyàyatanam pratiùñhàü na me'bravãdityekapàdvà etatsamràóiti 14.6.10.[3] sa vai no bråhi yàj¤avalkya sa evàyatanamàkà÷aþ pratiùñhà priyamityenadupàsãta kà priyatà yàj¤avalkya pràõa eva samràóiti hovàca pràõasya vai samràñkàmàyàyàjyaü yàjayatyapratigçhyasya pratigçhõàtyapi tatra vadhà÷aïgà bhavati yàü di÷ameti pràõasyaiva samràñkàmàya pràõo vai samràñ paramam brahma nainam pràõo jahàti sarvàõyenam bhåtànyabhikùaranti 14.6.10.[4] devo bhåtvà devànapyeti ya evaü vidvànetadupàste hastyçùabhaü sahasraü dadàmãti hovàca janako vaidehaþ sa hovàca yàj¤avalkyaþ pità me'manyata nànanu÷iùya hareteti ka eva te kimabravãditi 14.6.10.[5] abravãnme jitvà ÷ailino vàgvai brahmeti yathà màtçmànpitçmànàcàryavànbråyàttathà tacailino'bravãdvàgvai brahmetyavavadato hi kiü syàdabravãttu te tasyàyatanam pratiùñhàü na me'bravãdityekapàdvà etatsamràóiti 14.6.10.[6] sa vai no bråhi yàj¤avalkya vàgevàyatanamàkà÷aþ pratiùñhà praj¤etyenadupàsãta kà praj¤atà yàj¤avalkya vàgeva samràóiti hovàca vàcà vai samràóbandhuþ praj¤àyata çgvedo yajurvedaþ sàmavedo'tharvàïgirasa itihàsaþ puràõaü vidyà upaniùadaþ ÷lokàþ såtràõyanuvyàkhyànàni vyàkhyànàni vàcaiva samràñ praj¤àyante vàgvai samràñ paramam brahma nainaü vàgjahàti sarvàõyenam bhåtànyabhikùaranti 14.6.10.[7] devo bhåtvà devànapyeti ya evaü vidvànetadupàste hastyç> 14.6.10.[8] abravãnme varkuvàrùõaþ cakùurvai brahmeti yathà màtçmànpitçmànàcàryavànbråyàttathà tadvàrùõo'bravãccakùurvai brahmetyapa÷yato hi kiü syàdabravãttu te tasyàyatanam pratiùñhàü na me'bravãdityekapàdvà etatsamràóiti 14.6.10.[9] sa vai no bråhi yàj¤avalkya cakùurevàyatanamàkà÷aþ pratiùñhà satyamityenadupàsãta kà satyatà yàj¤avalkya cakùureva samràóiti hovàca cakùuùà vai samràñ pa÷yantamàhuradràkùãriti sa àhàdràkùamiti tatsatyam bhavati cakùurvai samràñ paramam brahma nainaü cakùurjahàti sarvàõyenam bhåtànyabhikùaranti 14.6.10.[10] devo bhåtvà devànapyeti ya evaü vidvànetadupàste hastyç 14.6.10.[11] abravãnme gardabhãvipãto bhàradvàjaþ ÷rotraü vai brahmeti yathà màtçmànpitçmànàcàryavànbråyàttathà tadbhàradvàjo'bravãcrotraü vai brahmetya÷çõvato hi kiü syàdityabravãttu te tasyàyatanam pratiùñhàü na me'bravãdityekapàdvà etatsamràóiti 14.6.10.[12] sa vai no bråhi yàj¤avalkya ÷rotramevàyatanamàkà÷aþ pratiùñhànanta ityenadupàsãta kànantatà yàj¤avalkya di÷a eva samràóiti hovàca tasmàdvai samràóyàü kàü ca di÷aü gacati naivàsyà antaü gacatyanantà hi di÷aþ ÷rotraü hi di÷aþ ÷rotraü vai samràñ paramam brahma nainaü ÷rotraü jahàti sarvàõyenam bhåtànyabhikùaranti 14.6.10.[13] devo bhåtvà devànapyeti ya evaü vidvànetadupàste hastyç> 14.6.10.[14] abravãnme satyakàmo jàvàlo mano vai brahmeti yathà màtçmànpitçmànàcàryavànbråyàttathà tatsatyakàmo'bravãnmano vai brahmetyamanaso hi kiü syàdityabravãttu te tasyàyatanam pratiùñhàü na me'bravãdityekapàdvà etatsamràóiti 14.6.10.[15] sa vai no bråhi yàj¤avalkya mana evàyatanamàkà÷aþ pratiùñhànanda ityenadupàsãta kànandatà yàj¤avalkya mana eva samràóiti hovàca manasà vai samràñ striyamabhiharyati tasyàm pratiråpaþ putro jàyate sa ànando mano vai samràñ paramam brahma nainam mano jahàti sarvàõyenam bhåtànyabhikùaranti 14.6.10.[16] devo bhåtvà devànapyeti ya evaü vidvànetadupàste hastyç> 14.6.10.[17] abravãnme vidagdhaþ ÷àkalyo hçdayaü vai brahmeti yathà màtçmànpitçmànàcàryavànbråyàttathà tacàkalyo'bravãddhçdayaü vai brahmetyahçdayasya hi kiü syàdityabravãttu te tasyàyatanam pratiùñhàü na me'bravãdityekapàdvà etatsamràóiti 14.6.10.[18] sa vai no bråhi yàj¤avalkya hçdayamevàyatanamàkà÷aþ pratiùñhà sthitirityenadupàsãta kà sthitità yàj¤avalkya hçdayameva samràóiti hovàca hçdayaü vai samràñ sarveùàm bhåtànàm pratiùñhà hçdayena hi sarvàõi bhåtàni pratitiùñhanti hçdayaü vai samràñ paramam brahma nainaü hçdayaü jahàti sarvàõyenam bhåtànyabhikùaranti 14.6.10.[19] devo bhåtvà devànapyeti ya evaü vidvànetadupàste hastyçùabhaü sahasraü dadàmãti hovàca janako vaidehaþ sa hovàca yàj¤avalkyaþ pità me'manyata nànanu÷iùya hareteti 14.6.11.[1] atha ha janako vaidehaþ kårcàdupàvasarpannuvàca namaste yàj¤avalkyànu mà ÷àdhãti sa hovàca yathà vai samràõmahàntamadhvànameùyanrathaü và nàvaü và samàdadãtaivamevaitàbhirupaniùadbhiþ samàhitàtmàsyevaü vçndàraka àóhyaþ sannadhãtaveda uktopaniùatka ito vimucyamànaþ kva gamiùyasãti nàhaü tadbhagavanveda yatra gamiùyàmãtyatha vai te'haü tadvakùyàmi yatra gamiùyasãti bravãtu bhagavàniti 14.6.11.[2] sa hovàca indho vai nàmaiùa yo'yaü dakùiõe'kùanpuruùastaü và etamindhaü santamindra ityàcakùate paro'kùeõeva paro'kùapriyà iva hi devàþ pratyakùadviùaþ 14.6.11.[3] athaitadvàme'kùiõi puruùaråpam eùàsya patnã viràñ tayoreùa saüstàvo ya eùo'ntarhçdaya àkà÷o'thainayoretadannaü ya eùo'ntarhçdaye lohitapiõóo'thainayoretatpràvaraõaü yadetadantarhçdaye jàlakamivàthainayoreùà sçtiþ satã saücaraõã yaiùà hçdayàdårdhvàü nàóyuccarati 14.6.11.[4] tà và asyaitàþ hità nàma nàóyo yathà ke÷aþ sahasradhà bhinna etàbhirvà etamàsravadàsravati tasmàdeùa praviviktàhàratara iva bhavatyasmàcàrãràdàtmanaþ 14.6.11.[5] tasyà và etasya puruùasya pràcã dikprà¤caþ pràõà dakùiõà digdakùiõàþ pràõàþ pratãcã dikpratya¤caþ pràõà udãcã diguda¤caþ pràõà å årdhvà digårdhvàþ pràõà avàcã digavà¤caþ pràõà sarvà di÷aþ sarve pràõàþ 14.6.11.[6] sa eùa neti netyàtmà agçhyo na hi gçhyate'÷ãryo na hi ÷ãryate'saïgo'sito na sajyate na vyathate'bhayaü vai janaka pràpto'sãti hovàca yàj¤avalkyaþ sa hovàca janako vaideho namaste yàj¤avalkyàbhayaü tvàgacatàdyo no bhagavannabhayaü vedayasa ime videhà ayamahamasmãti 14.7.1.[1] janakaü ha vaidehaü yàj¤avalkyo jagàma samenena vadiùya ityatha ha yajjanaka÷ca vaideho yàj¤avalkya÷càgnihotre samådatustasmai ha yàj¤avalkyo varaü dadau sa ha kàmapra÷nameva vavre taü hàsmai dadau taü ha samràóeva pårvaþ papraca 14.7.1.[2] yàj¤avalkya kiüjyotirayam puruùa iti àdityajyotiþ samràóiti hovàcàdityenaivàyaü jyotiùàste palyayate karma kurute uiparyetãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.7.1.[3] astamita àditye yàj¤avalkya kiüjyotirevàyam puruùa iti candrajyotiþ samràóiti hovàca candreõaivàyaü jyotiùàste palyayate karma kurute viparyetãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.7.1.[4] astamita àditye yàj¤avalkya candramasyastamite kiüjyotirevàyam puruùa ityagnijyotiþ samràóiti hovàcàgninaivàyaü jyotiùàste palyayate karma kurute viparyetãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.7.1.[5] astamita àditye yàj¤avalkya candramasyastamite ÷ànte'gnau kiüjyotirevàyam puruùa iti vàgjyotiþ samràóiti hovàca vàcaivàyaü jyotiùàste palyayate karma kurute viparyetãti tasmàdvai samràóapi yatra svaþ pàõirna vinirj¤àyate'tha yatra vàguccaratyupaiva tatra õyetãtyevamevaitadyàj¤avalkya 14.7.1.[6] astamita àditye yàj¤avalkya candramasyastamite ÷ànte'gnau ÷àntàyàü vàci kiüjyotirevàyam puruùa ityàtmajyotiþ samràóiti hovàcàtmanaivàyaü jyotiùàste palyayate karma kurute viparyetãti 14.7.1.[7] katama àtmeti yo'yaü vij¤ànamayaþ puruùaþ pràõeùu hçdyantarjyotiþ sa samànaþ sannubhau lokau saücarati dhyàyatãva lelàyatãva sadhãþ svapno bhåtvemaü lokamatikràmati 14.7.1.[8] sa và ayam puruùo jàyamànaþ ÷arãramabhisampadyamànaþ pàpmabhiþ saüsçjyate sa utkràmanmriyamàõaþ pàpmano vijahàti mçtyo råpàõi 14.7.1.[9] tasya và etasya puruùasya dve eva sthàne bhavata idaü ca paralokasthànaü ca saüdhyaü tçtãyaü svapnasthànaü tasmintsaüdhye sthàne tiùñhannubhe sthàne pa÷yatãdaü ca paralokasthànaü ca 14.7.1.[10] atha yathàkramo'yam paralokasthàne bhavati tamàkramamàkramyobhayànpàpmana ànandàü÷ca pa÷yati sa yatràyam prasvapityasya lokasya sarvàvato màtràmapàdàya svayaü vihatya svayaü nirmàya svena bhàsà svena jyotiùà prasvapityatràyam puruùaþ svayaüjyotirbhavati 14.7.1.[11] na tatra rathà na rathayogà na panthàno bhavanti atha rathànrathayogànpathaþ sçjate na tatrànandà mudaþ pramudo bhavantyathànandànmudaþ pramudaþ sçjate na tatra ve÷àntàþ sravantyaþ puùkariõyo bhavantyatha ve÷àntàþ sravantãþ puùkariõãþ sçjate sa hi kartà 14.7.1.[12] tadapyete ÷lokàþ svapnena ÷àrãramabhiprahatyàsuptaþ suptànabhicàka÷ãti ÷ukramàdàya punaraiti sthànaü hiraõmayaþ pauruùa ekahaüsaþ 14.7.1.[13] pràõena rakùannaparaü kulàyam bahiùkulàyàdamçta÷caritvà sa ãyate amçto yatrakàmaü hiraõmayaþ pauruùa ekahaüsaþ 14.7.1.[14] svapnànta uccàvacamãyamàno råpàõi devaþ kurute bahåniuteva strãbhiþ saha modamàno jakùadutevàpi bhayàni pa÷yan 14.7.1.[15] àràmamasya pa÷yanti na taü ka÷cana pa÷yatãti taü nàyatam bodhayedityàhurdurbhiùajyaü hàsmai bhavati yameùa na pratipadyate 14.7.1.[16] atho khalvàhuþ jàgaritade÷a evàsyaiùa yàni hyeva jàgratpa÷yati tàni supta ityatràyam puruùaþ svayaüjyotirbhavatãtyevamevaitadyàj¤avalkya so'ham bhagavate sahasraü dadàmyata årdhvaü vimokùàyaiva bråhãti 14.7.1.[17] sa và eùa etasmintsvapnànte ratvà caritvà dçùñvaiva puõyaü ca pàpaü ca punaþ pratinyàyam pratiyonyàdravati buddhàntàyaiva sa yadatra kiücitpa÷yatyananvàgatastena bhavatyasaïgo hyayam puruùa ityevamevaitadyàj¤avalkya so'ham bhagavate sahasraü dadàmyata årdhvaü vimokùàyaiva bråhãti 14.7.1.[18] tadyathà mahàmatsyaþ ubhe kåle anusaücarati pårvaü càparaü caivamevàyam puruùa età ubhàvantàvanusaücarati svapnàntaü ca buddhàntaü ca 14.7.1.[19] tadyathàsminnàkà÷e ÷yeno và suparõo và viparipatya ÷ràntaþ saühatya pakùau sallayàyaiva dhriyata evamevàyam puruùa etasmà antàya dhàvati yatra supto na kaü cana kàmaü kàmayate na kaü cana svapnam pa÷yati 14.7.1.[20] tà và asyaità hità nàma nàóyo yathà ke÷aþ sahasradhà bhinnastàvatàõimnà tiùñhanti ÷uklasya nãlasya piïgalasya haritasya lohitasya pårõà atha yatrainaü ghnantãva jinantãva hastãva vicàyayati gartamiva patati yadeva jàgradbhayam pa÷yati tadatràvidyayà bhayam manyate'tha yatra ràjeva deva-ivàhamevedaü sarvamasmãti manyate so'sya paramo loko'tha yatra supto na kaü cana kàmaü kàmayate na kaü cana svapnam pa÷yati 14.7.1.[21] tadvà asyaitat àtmakàmamàptakàmamakàmaü råpaü tadyathà priyayà striyà sampariùvakto na bàhyaü kiü cana veda nàntaramevamevàyaü ÷àrãra àtmà pràj¤enàtmanà sampariùvakto na bàhyaü kiü cana veda nàntaram 14.7.1.[22] tadvà asyaitat aticando'pahatapàpmàbhayaü råpama÷okàntaramatra pitàpità bhavati màtàmàtà lokà alokà devà adevà vedà avedà yaj¤à ayaj¤à atra steno'steno bhavati bhråõahàbhråõahà paulkaso'paulkasa÷càõóàlo càõóàlaþ ÷ramaõo'÷ramaõastàpaso tàpaso'nanvàgataþ puõyenànvàgataþ pàpena tãrõo hi tadà sarvà¤cokànhçdayasya bhavati 14.7.1.[23] yadvai tanna pa÷yati pa÷yanvai taddraùñavyaü na pa÷yati na hi draùñurdçùñerviparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yatpa÷yet 14.7.1.[24] yadvai tanna jighrati jighranvai tadghràtavyaü na jighrati na hi ghràturghràõàdviparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yajjighret 14.7.1.[25] yadvai tanna rasayati vijànanvai tadrasaü na rasayati na hi rasayitå rasàdviparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yadrasayet 14.7.1.[26] yadvai tanna vadati vadanvai tadvaktavyaü na vadati na hi vakturvaco viparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yadvadet 14.7.1.[27] yadvai tanna ÷çõoti ÷çõvanvai tacrotavyaü na ÷çõoti na hi ÷rotuþ ÷ruterviparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yacçõuyàt 14.7.1.[28] yadvai tanna manute manvàno vai tanmantavyaü na manute na hi manturmaterviparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamastitato'nyadvibhaktaü yanmanvãta 14.7.1.[29] yadvai tanna spç÷ati spç÷anvai tatspraùñavyaü na spç÷ati na hi spraùñu spçùñerviparilopo'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yatspç÷et 14.7.1.[30] yadvai tanna vijànàti vijànanvai tadvij¤eyaü na vijànàti na hi vij¤àturvij¤ànàdviparilopo vidyate'vinà÷itvànna tu taddvitãyamasti tato'nyadvibhaktaü yadvijànãyàt 14.7.1.[31] salila eko draùñàdvaito bhavati eùa brahmalokaþ samràóiti hainamuvàcaiùàsya paramo loka eùo'sya parama ànanda etasyaivànandasyànyàni bhåtàni màtràmupajãvanti 14.7.1.[32] sa yo manuùyàõàü ruddhaþ samçddho bhavati anyeùàmadhipatiþ sarvairmànuùyakaiþ kàmaiþ sampannatamaþ sa manuùyàõàm parama ànandaþ 14.7.1.[33] atha ye ÷atam manuùyàõàmànandàþ sa ekaþ pitéõàü jitalokànàmànandaþ 14.7.1.[34] atha ye ÷atam pitéõàü jitalokànàmànandàþ sa ekaþ karmadevànàmànando ye karmaõà devatvamabhisampadyante 14.7.1.[35] atha ye ÷ataü karmadevànàmànandàþ sa eka àjànadevànàmànando ya÷ca ÷rotriyo'vçjino'kàmahataþ 14.7.1.[36] atha ye ÷atamàjànadevànàmànandàþ sa eko devaloka ànando ya÷ca ÷rotriyo'vçjino'kàmahataþ 14.7.1.[37] atha ye ÷ataü devaloka ànandàþ sa eko gandharvaloka ànando ya÷ca ÷rotriyo'vçjino'kàmahataþ 14.7.1.[38] atha ye ÷ataü gandharvaloka ànandàþ sa ekaþ prajàpatiloka ànandàþ sa eko brahmaloka ànando ya÷ca ÷rotriyo'vçjino'kàmahata eùa brahmalokaþ samràóiti hainamanu÷a÷àsaitadamçtaü so'ham bhagavate sahasraü dadàmyata årdhvaü vimokùàyaiva bråhãti 14.7.1.[39] sa và eùa etasmintsamprasàde ratvà caritvà dçùñvaiva puõyaü ca pàpaü ca punaþ pratinyàyam pratiyonyàdravati buddhàntàyaiva sa yadatra kiücitpa÷yatyananvàgatastena bhavatyasaïgo hyayam puruùa ityevamevaitadyàj¤avalkya so'ham bhagavate sahasraü dadàmyata årdhvaü vimokùàyaiva bråhãti 14.7.1.[40] atra ha yàj¤avalkyo bibhayàü cakàra medhàvã ràjà sarvebhyo màntebhya udarautsãditi sa yatràõimànaü nyeti jarayà vopatapatà vàõimànaü nigacati yathàmraü vodumbaraü và pippalaü và bandhanàtpramucyetaivamevàyaü ÷àrãra àtmaibhyo'ïgebhyaþ sampramucya punaþ pratinyàyam pratiyonyàdravati pràõàyaiva 14.7.1.[41] tadyathànaþ susamàhitam utsarjadyàyàdevamevàyaü ÷àrãra àtmà pràj¤enàtmanànvàråóha utsarjadyàti 14.7.1.[42] tadyathà ràjànamàyantam ugràþ pratyenasaþ såtagràmaõyo'nnaiþ pànairàvasathaiþ pratikalpante'yamàyàtyayamàgacatãtyevaü haivaüvidaü sarvàõi bhåtàni pratikalpanta idam brahmàyàtãdamàgacatãti 14.7.1.[43] tadyathà ràjànam prayiyàsantam ugràþ pratyenasaþ såtagràmaõya upasamàyantyevaü haivaüvidaü sarve pràõà upasamàyanti yatraitadårdhvocvàsã bhavati 14.7.2.[1] sa yatràyaü ÷àrãra àtmàbalyaü nãtya sammohamiva nyetyathainamete pràõà abhisamàyanti sa etàstejomàtràþ samabhyàdadàno hçdayamevànvavakràmati 14.7.2.[2] sa yatraiùa càkùuùaþ puruùaþ paràï paryàvartate'thàråpajo bhavatyekãbhavati na pa÷yatãtyàhurekãbhavati na rasayatãtyàhurekãbhavati na vadatãtyàhurekãbhavati na ÷çõotãtyàhurekãbhavati na manuta ityàhurekãbhavati na spç÷atãtyàhurekãbhavati na vijànàtãtyàhuþ 14.7.2.[3] tasya haitasya hçdayasyàgram pradyotate tena pradyotenaiùa àtmà niùkràmati cakùuùño và mårdhno vànyebhyo và ÷arãrade÷ebhyastamutkràmantam pràõo'nåtkràmati pràõamanåtkràmantaü sarve pràõà anåtkràmanti saüj¤ànamevànvavakràmati sa eùa j¤aþ savij¤àno bhavati taü vidyàkarmaõã samanvàrabhete pårvapraj¤à ca 14.7.2.[4] tadyathà tçõajalàyukà tçõasyàntaü gatvàtmànamupasaüharatyevamevàyam puruùa idaü ÷arãraü nihatyàvidyàü gamayitvàtmànamupasaüharati 14.7.2.[5] tadyathà pe÷askàrã pe÷aso màtràmapàdàyànyannavataraü kalyàõataraü råpaü tanuta evamevàyam puruùa idaü ÷arãraü nihatyàvidyàü gamayitvànyannavataraü råpaü tanute pitryaü và gandharvaü và bràhmaü và pràjàpatyaü và daivaü và mànuùaü vànyebhyo và bhåtebhyaþ 14.7.2.[6] sa và ayamàtmà brahma vij¤ànamayo manomayo vàïmayaþ pràõamaya÷cakùurmayaþ ÷rotramaya àkà÷amayo vàyumayastejomaya àpomayaþ pçthivãmayaþ krodhamayo'krodhamayo harùamayo'harùamayo dharmamayo'dharmamayaþ sarvamayastadyadedammayo'domaya iti yathàkàrã yathàcàrã tathà bhavati sàdhukàrã sàdhurbhavati pàpakàrã pàpo bhavati puõyaþ puõyena karmaõà bhavati pàpaþ pàpeneti 14.7.2.[7] atho khalvàhuþ kàmamaya evàyam puruùa iti sa yathàkàmo bhavati tathàkraturbhavati yathàkraturbhavati tatkarma kurute yatkarma kurute tadabhisampadyata iti 14.7.2.[8] tadeùa ÷loko bhavati tadeva sattatsaha karmaõaiti liïgam mano yatra niùaktamasya pràpyàntaü karmaõastasya yatkiü ceha karotyayam tasmàllokàtpunaraityasmai lokàya karmaõa iti nu kàmayamàno'thàkàmayamàno yo'kàmo niùkàma àtmakàma àptakàmo bhavati na tasmàtpràõà utkràmantyatraiva samavanãyante brahmaiva sanbrahmàpyeti 14.7.2.[9] tadeùa ÷loko bhavati yadà sarve pramucyante kàmà ye'sya hçdi sthitàþ atha martyo'mçto bhavatyatra brahma sama÷nuta iti 14.7.2.[10] tadyathàhinirlvayanã valmãke mçtà pratyastà ÷ayãtaivamevedaü ÷arãraü ÷ete'thàyamanasthiko'÷arãraþ pràj¤a àtmà brahmaiva loka eva samràóiti hovàca yàj¤avalkyaþ so'ham bhagavate sahasraü dadàmãti hovàca janako vaidehaþ 14.7.2.[11] tadapyete ÷lokàþ aõuþ panthà vitaraþ puràõo màüspçùño'nuvitto mayaiva tena dhãrà apiyanti brahmavida utkramya svargaü lokamito vimuktàþ 14.7.2.[12] tasmi¤cuklamuta nãlamàhuþ piïgalaü haritaü lohitaü caeùa panthà brahmaõà hànuvittastenaiti brahmavittaijasaþ puõyakçcca 14.7.2.[13] andhaü tamaþ pravi÷anti ye'sambhåtimupàsate tato bhåya iva te tamo ya u sambhåtyàü ratàþ 14.7.2.[14] asuryà nàma te lokàþ andhena tamasàvçtàþ tàüste pretyàpigacantyavidvàüso'budhà janàþ 14.7.2.[15] tadeva santastadu tadbhavàmo na cedavedã mahatã vinaùñiþye tadviduramçtàste bhavantyathetare duþkhamevopayanti 14.7.2.[16] àtmànaü cedvijànãyàdayamasmãti puruùaþ kimicankasya kàmàya ÷arãramanu saücaret 14.7.2.[17] yasyànuvittaþ pratibuddha àtmàsmintsaüdehe gahane praviùñaþ sa vi÷vakçtsa ha sarvasya kartà tasya lokaþ sa u loka eva 14.7.2.[18] yadaitamanupa÷yati àtmànaü devama¤jasà ã÷ànam bhåtabhavyasya na tadà vicikitsati 14.7.2.[19] yasminpa¤ca pa¤cajanàþ àkà÷a÷ca pratiùñhitaþ tameva manya àtmànaü vidvànbrahmàmçto'mçtam 14.7.2.[20] yasmàdarvàkùaüvatsaro'hobhiþ parivartate taddevà jyotiùàü jyotiràyurhyopàsate'mçtam 14.7.2.[21] pràõasya pràõam uta cakùuùa÷cakùuruta ÷rotrasya ÷rotramannasyànnam manaso ye mano viduþ te nicikyurbrahma puràõamagryam manasaivàptavyaü neha nànàsti kiü cana 14.7.2.[22] mçtyoþ sa mçtyumàpnoti ya iha nàneva pa÷yati manasaivànudraùñavyametadapramayaü dhruvam 14.7.2.[23] virajaþ para àkà÷àt aja àtmà mahà dhruvaþ tameva dhãro vij¤àya praj¤àü kurvãta bràhmaõaþ nànudhyàyàdbahå¤cabdànvàco viglàpanaü hi taditi 14.7.2.[24] sa và ayamàtmà sarvasya va÷ã sarvasye÷ànaþ sarvasyàdhipatiþ sarvamidam pra÷àsti yadidaü kiü ca sa na sàdhunà karmaõà bhåyànno'evàsàdhunà kanãyàneùa bhåtàdhipatireùa loke÷vara eùa lokapàlaþ sa seturvidharaõa eùàü lokànàmasambhedàya 14.7.2.[25] tametaü vedànuvacanena vividiùanti brahmacaryeõa tapasà ÷raddhayà yaj¤enànà÷akena caitameva viditvà munirbhavatyetameva pravràjino lokamãpsantaþ pravrajanti 14.7.2.[26] etaddha sma vai tatpårve bràhmaõàþ anåcànà vidvàüsaþ prajàü na kàmayante kim prajayà kariùyàmo yeùàü no'yamàtmàyaü loka iti te ha sma putraiùaõàyà÷ca vittaiùaõàyà÷ca lokaiùaõàyà÷ca vyutthàyàtha bhikùàcaryaü caranti yà hyeva putraiùaõà sà vittaiùaõà yà vittaiùaõà sà lokaiùaõobhe hyete eùaõe eva bhavataþ 14.7.2.[27] sa eùa neti netyàtmà agçhyo na hi gçhyate'÷ãryo na hi ÷ãryate'saïgo'sito na sajyate na vyathata ityataþ pàpamakaravamityataþ kalyàõamakaravamityubhe ubhe hyeùa ete taratyamçtaþ sàdhvasàdhunã nainaü kçtàkçte tapato nàsya kena cana karmaõà loko mãyate 14.7.2.[28] tadetadçcàbhyuktam eùa nityo mahimà bràhmaõasya na karmaõà vardhate no kanãyàn tasyaiva syàtpadavittaü vidvitvà na karmaõà lipyate pàpakeneti tasmàdevaüvicrànto dànta uparatastitikùuþ ÷raddhàvitto bhåtvàtmanyevàtmànam pa÷yetsarvamenam pa÷yati sarvo'syàtmà bhavati sarvasyàtmà bhavati sarvam pàpmànaü tarati nainam pàpmà tarati sarvam pàpmànaü tapati nainam pàpmà tapati vipàpo vijaro vijighatso'pipàso bràhmaõo bhavati ya evaü veda 14.7.2.[29] sa và eùa mahànaja àtmà annàdo vasudànaþ sa yo haivametam mahàntamajamàtmànamannàdaü vasudànaü veda vindatevasu 14.7.2.[30] sa và eùa mahànaja àtmà ajaro'maro'bhayo'mçto brahmàbhayaü vai janaka pràpto'sãti hovàca yàj¤avalkyaþ so'ham bhagavate videhàndadàmi màü càpi saha dàsyàyeti 14.7.2.[31] sa và eùa mahànaja àtmà ajaro'maro'bhayo'mçto brahmàbhayaü vai brahmàbhayaü hi vai brahma bhavati ya evaü veda 14.7.3.[1] atha ha yàj¤avalkyasya dve bhàrye babhåvatuþ maitreyã ca kàtyàyanã ca tayorha maitreyã brahmavàdinã babhåva strãpraj¤eva kàtyàyanã so'nyadvçttamupàkariùyamàõaþ 14.7.3.[2] yàj¤avalkyo maitreyãti hovàca pravrajiùyanvà are'hamasmàtsthànàdasmi hanta te'nayà kàtyàyanyàntaü karavàõãti 14.7.3.[3] sà hovàca maitreyã yannu ma iyam bhagoþ sarvà pçthivã vittena pårõà syàtsyàü nvahaü tenàmçtàho3 neti neti hovàca yàj¤avalkyo yathaivopakaraõavatàü jãvitaü tathaiva te jãvitaü syàdamçtatvasya tu nà÷àsti vitteneti 14.7.3.[4] sà hovàca maitreyã yenàhaü nàmçtà syàü kimahaü tena kuryàü yadeva bhagavànveda tadeva me bråhãti 14.7.3.[5] sa hovàca yàj¤avalkyaþ priyà khalu no bhavatã satã priyamavçtaddhanta khalu bhavati te'haü tadvakùyàmi vyàkhyàsyàmi te vàcaü tu me vyàcakùàõasya nididhyàsasveti bravãtu bhagavàniti 14.7.3.[6] sa hovàca yàj¤avalkyo na và are patyuþ kàmàya patiþ priyo bhavatyàtmanastu kàmàya patiþ priyo bhavati devàþ priyà bhavanti na và are vedànàü kàmàya vedàþ priyà bhavantyàtmanastu kàmàya vedàþ priyà bhavanti na và are yaj¤ànàü kàmàya yaj¤àþ priyà bhavantyàtmanastu kàmàya yaj¤àþ priyà bhavanti na và are bhåtànàü kàmàya bhåtàni priyàõi bhavantyàtmanastu kàmàya bhåtàni priyàõi bhavanti na và are sarvasya kàmàya sarvam priyam bhavatyàtmanastu kàmàya sarvam priyam bhavatyàtmà nvare draùñavyaþ ÷rotavyo mantavyo nididhyàsitavyo maitreyyàtmani và are dçùñe ÷rute mate vij¤àta idaü sarvaü viditam 14.7.3.[7] brahma tam paràdàt yo'nyatràtmano devànveda vedàstam paràduryo'nyatràtmano vedànveda yaj¤àstam paràduryonyatràtmano yaj¤ànveda bhåtàni tam paràduryo'nyatràtmano bhåtàni veda sarvam tam paràdàdyo'nyatràtmanaþ sarvaü vededam brahmedaü kùatramime lokà ime devà ime vedà ime yaj¤à imàni bhåtànãdaü sarvaü yadayamàtmà 14.7.3.[8] sa yathà dundubherhanya> 14.7.3.[9] sa yathà vãõàyai> 14.7.3.[10] sa yathà ÷aïkhasya> 14.7.3.[11] sa yathàrdraidhàgnera> såtràõyanuvyàkhyànàni vyàkhyànàni dattaü hutamà÷itam pàyitamayaü ca lokaþ para÷ca lokaþ sarvàõi ca bhåtànyasyaivaitàni sarvàõi ni÷vasitàni 14.7.3.[12] sa yathà sarvàsàmapàü samudra ekàyana> 14.7.3.[13] sa yathà saindhavaghano anantaro'bàhyaþ kçtsno rasaghana eva syàdevaü và ara idam mahadbhåtamanantamapàraü kçtsnaþ praj¤ànaghana evaitebhyo bhåtebhyaþ samutthàya tànyevànuvina÷yati na pretya saüj¤àstãtyare bravãmãti hovàca yàj¤avalkyaþ 14.7.3.[14] sà hovàca maitreyã atraiva mà bhagavànmohàntamàpãpadanna và ahamidaü vijànàmi na pretya saüj¤àstãti 14.7.3.[15] sa hovàca yàj¤avalkyo na và are'ham moham bravãmyavinà÷ã và are yamàtmànuccittidharmà màtràsaüsargastvasya bhavati 14.7.3.[16] yadvai tanna pa÷yati> 14.7.3.[17] yadvai tanna jighrati> 14.7.3.[18] yadvai tanna rasayati 14.7.3.[19] yadvai tanna vadati> 14.7.3.[20] yadvai tanna ÷çõoti 14.7.3.[21] yadvai tanna manute> 14.7.3.[22] yadvai tanna spç÷ati 14.7.3.[23] yadvai tanna vijànàti> 14.7.3.[24] yatra và anyadiva syàt tatrànyo'nyatpa÷yedanyo'nyajjighredanyo'nyadrasayedanyo'nyadabhivadedanyo'nyacçõ uyàdanyo'nyanmanvãtànyo'nyatspç÷edanyo'nyadvijànãyàt 14.7.3.[25] yatra tvasya sarvamàtmaivàbhåt tatkena kam pa÷yettatkena kaü jighrettatkena kaü rasayettatkena kamabhivadettatkena kaü ÷çõuyàttatkena kam manvãta tatkena kaü spç÷ettatkena kaü vijànãyàdyenedaü sarvaü vijànàti taü kena vijànãyàdvij¤àtàramare kena vijànãyàdityuktànu÷àsanàsi maitrayyetàvadare khalvamçtatvamiti hoktvà yàj¤avalkyaþ pravavràja 14.7.3.[26] atha vaü÷aþ tadidaü vayaü ÷aurpaõàyyàcaurpaõàyyo gautamàdgautamo vàtsyàdvàtsyo vàtsyàcca pàrà÷aryàcca pàrà÷aryaþ sàükçtyàcca bhàradvàjàcca bhàradvàja audavàhe÷ca ÷àõóilyàcca ÷àõóilyo vaijavàpàcca gautamàcca gautamo vaijavàpàyanàcca vaiùñapureyàcca vaiùñapureyaþ ÷àõóilyàcca rauhiõàyanàcca rauhiõàyanàcca rauhiõàyanaþ ÷aunàkàcca jaivantàyanàcca raibhyàcca raibhyaþ pautimàùyàyaõàcca kauõóinyàyanàcca kauõóinyàyanaþ kauõóinyàbhyàü kauõóinyà aurõavàbhebhya aurõavàbhàþ kauõóinyàtkauõóinyaþ kauõóinyàtkauõóinyaþ kauõóinyàccàgnive÷yàcca 14.7.3.[27] àgnive÷yaþ saitavàt saitavaþ pàrà÷aryàtpàrà÷aryo jàtåkarõyàjjàtåkarõyo bhàradvàjàdbhàradvàjo bhàradvàjàccàsuràyaõàcca gautamàcca gautamo bhàradvàjàdbhàradvàjo valàkàkau÷ikàdvalàkàkau÷ikaþ kàùàyaõàtkàùàyaõaþ saukaràyaõàtsaukaràyaõastraivaõestraivaõiraupajanghaneraupajanghaniþ sàyakàyanàtsàyakàyanaþ kau÷ikàyaneþ kau÷ikàyanirghçtakau÷ikàdghçtakau÷ikaþ pàrà÷aryàyaõàtpàrà÷aryàyaõaþ pàrà÷aryàtpàrà÷aryo jàtåkarõyàjjàtåkarõyo bhàradvàjàdbhàradvàjo bhàradvàjàccàsuràyaõàcca yàskàccàsuràyaõastraivaõestraivaõiraupajanghaneraupajanghaniràsureràsurirbhàradvàjà dbhàrdvàja àtreyàt 14.7.3.[28] àtreyo màõñeþ màõñirgautamàdgautamo gautamàdgautamo vàtsyàdvàtsyaþ ÷àõóilyàcàõóilyaþ kai÷oryàtkàpyàtkai÷oryaþ kàpyaþ kumàrahàritàtkumàrahàrito gàlavàdgàlavo vidarbhãkauõóinyàdvidarbhãkauõóinyo vatsanapàto bàbhravàdvatsanapàdbàbhravaþ pathaþ saubharàtpanthàþ saubharo'yàsyàdàïgirasàdayàsya àïgirasa àbhåtestvàùñràdàbhåtistvàùñro vi÷varåpàttvàùñràdvi÷varåpastvàùñro'÷vibhyàma÷vinau dadhãca àtharvaõàddadhyaïïàtharvaõo'tharvaõo daivàdatharvà daivo mçtyoþ pràdhvaüsanànmçtyuþ pràdhvaüsanaþ pradhvaüsanàtpradhvaüsana ekarùerekarùirviprajitterviprajittirvyaùñervyaùñiþ sanàruþ sanàruþ sanàtanàtsanàtanaþ sanagàtsanagaþ parameùñhinaþ parameùñhã brahmaõo brahma svayambhu brahmaõe namaþ 14.8.1. pårõamadaþ pårõamidam pårõàtpårõamudacyate pårõasya pårõamàdàya pårõamevàva÷iùyata om kham brahma kham puràõaü vàyuraü khamiti ha smàha kauravyàyaõãputro vedo'yam bràhmaõà vidurvedainena yadveditavyam 14.8.2.[1] trayàþ pràjàpatyàþ prajàpatau pitari brahmacaryamåùurdevà manuùyà asuràþ 14.8.2.[2] uùitvà brahmacaryaü devà åcuþ bravãtu no bhavàniti tebhyo haitadakùaramuvàca da iti vyaj¤àsiùñà3 iti vyaj¤àsiùmeti hocurdàmyateti na àtthetyomiti hovàca vyaj¤àsiùñeti 14.8.2.[3] atha hainam manuùyà åcuþ bravãtu no bhavàniti tebhyo haitadevàkùaramuvàca da iti vyaj¤àsiùñà3 iti vyaj¤àsiùmeti hocurdatteti na àtthetyomiti hovàca vyaj¤àsiùñeti 14.8.2.[4] atha hainamasurà åcuþ bravãtu no bhavàniti tebhyo haitadevàkùaramuvàca da iti vyaj¤àsiùñà3 iti vyaj¤àsiùmeti hocurdayadhvamiti na àtthetyomiti hovàca vyaj¤àsiùñeti tadetadevaiùà daivã vàganuvadati stanayitnurdadada iti dàmyata datta dayadhvamiti tadetattrayaü ÷ikùeddamaü dànaü dayàmiti 14.8.3. vàyuranilamamçtam bhasmàntaü ÷arãram o3ü krato smara klibe smaràgne naya supathà ràye asmànvi÷vàni deva vayunàni vidvàn yuyodhyasmajjuhuràõameno bhåyiùñhàü te namauktiü vidhemeti 14.8.4. eùa prajàpatiryaddhçdayam etadbrahmaitatsarvaü tadetattryakùaraü hçdayamiti hç ityekamakùaramabhiharantyasmai svà÷cànye ca ya evaü veda da ityekamakùaraü dadantyasmai svà÷cànye ca ya evaü veda yamityekamakùarameti svargaü lokaü ya evaü veda 14.8.5. tadvai tadetadeva tadàsa satyameva sa yo haivametanmahadyakùam prathamajaü veda satyam brahmeti jayatãmàülokànjita innvasàvasadya evametanmahadyakùam prathamajaü veda satyam brahmeti satyaü hyeva brahma 14.8.6.[1] àpa evedamagra àsuþ tà àpaþ satyamasçjanta satyam brahma prajàpatim prajàpatirdevàn 14.8.6.[2] te devàþ satyamityupàsate tadetattryakùaraü satyamiti sa ityekamakùaraü tãtyekamakùaramamityekamakùaram prathamottame akùare satyam madhyato'nçtaü tadetadançtaü satyena parigçhãtaü satyabhåyameva bhavati naivaüvidvàüsamançtaü hinasti 14.8.6.[3] tadyattatsatyam asau sa àdityo ya eùa etasminmaõóale puruùo ya÷càyaü dakùiõe'kùanpuruùastàvetàvanyo'nyasminpratiùñhitau ra÷mibhirvà eùo'sminpratiùñhitaþ pràõairayamamuùminsa yadotkramiùyanbhavati ÷uddhamevaitanmaõóalam pa÷yati nainamete ra÷mayaþ pratyàyanti 14.8.6.[4] ya eùa etasminmaõóale puruùaþ tasya bhåriti ÷ira ekaü ÷ira ekametadakùaram bhuva iti bàhå dvau bàhå dve ete akùare svariti pratiùñhà dve pratiùñhe dve ete akùare tasyopaniùadahariti hanti pàpmànaü jahàti ca ya evaü veda 14.8.6.[5] atha yo'yaü dakùiõe'kùanpuruùaþ tasya bhåriti ÷ira ekaü ÷ira ekametadakùaram bhuva iti bàhå dvau bàhå dve ete akùare svariti pratiùñhà dve pratiùñhe dve ete akùare tasyopaniùadahamiti hanti pàpmànaü jahàti ca ya evaü veda 14.8.7. vidyudbrahmetyàhuþ vidànàdvidyudvidyatyenaü sarvasmàtpàpmano ya evaü veda vidyudbrahmeti vidyuddhyeva brahma 14.8.8. manomayo'yam puruùo bhàþsatyastasminnantarhçdaye yathà vrãhirvà yavo vaivamayamantaràtmanpuruùaþ sa eùa sarvasya va÷ã sarvasye÷ànaþ sarvasyàdhipatiþ sarvamidam pra÷àsti yadidaü kiü ca ya evaü veda 14.8.9. vàcaü dhenumupàsãta tasyà÷catvàra stanàþ svàhàkàro vaùañkàro hantakàraþ svadhàkàrastasyai dvau stanau devà upajãvanti svàhàkàraü ca vaùañkàraü ca hantakàram manuùyàþ svadhàkàram pitarastasyàþ pràõa çùabho mano vatsaþ 14.8.10. ayamagnirvai÷vànaro yo'yamantaþ puruùe yenedamannam pacyate yadidamadyate tasyaiùa ghoùo bhavati yametatkarõàvapidhàya ÷çõoti sa yadotkramiùyanbhavati naitaü ghoùaü ÷çõoti 14.8.11. etadvai paramaü tapo yadvyàhitastapyate paramaü haiva lokaü jayati ya evaü vedaitadvai paramaü tapo yam pretamaraõyaü haranti paramaü haiva lokaü jayati ya evaü vedaitadvai paramaü tapo yam pretamagnàvabhyàdadhati paramaü haiva lokaü jayati ya evaü veda 14.8.12. yadà vai puruùo asmàllokàtpraiti sa vàyumàgacati tasmai sa tatra vijihãte yathà rathacakrasya khaü tena sa årdhva àkramate sa àdityamàgacati tasmai sa tatra vijihãte yathàóambarasya khaü tena sa årdhva àkramate sa candramasamàgacati tasmai sa tatra vijihãte yathà dundubheþ khaü tena sa årdhva àkramate sa lokamàgacatya÷okamahimaü tasminvasati ÷a÷vatãþ samàþ 14.8.13. annam brahmetyeka àhuþ tanna tathà påyati và annamçte pràõàtpràõo brahmetyeka àhustanna tathà ÷uùyati vai pràõa çte'nnàdete ha tveva devate ekadhàbhåyam bhåtvà paramatàü gacataþ 14.8.13. taddha smàha pràtçdaþ pitaram kiü svidevaivaü viduùe sàdhu kuryàtkimevàsmà asàdhu kuryàditi sa ha smàha pàõinà mà pràtçda kastvenayorekadhàbhåyam bhåtvà paramatàü gacatãti 14.8.13. tasmà u haitaduvàca vãtyannaü vai vyanne hãmàni sarvàõi bhåtàni viùñàni ramiti pràõo vai ram pràõe hãmàni sarvàõi bhåtàni ratàni sarvàõi ha và asminbhåtàni vi÷ante sarvàõi bhåtàni ramante ya evaü veda 14.8.14.[1] uktham pràõo và uktham pràõo hãdaü sarvamutthàpayatyuddhàsmà ukthavidvãrastiùñhatyukthasya sàyujyaü salokatàü jayati ya evaü veda 14.8.14.[2] pràõo vai yajuþ pràõo hãmàni sarvàõi bhåtàni yujyante yujyante hàsmai sarvàõi bhåtàni ÷raiùñhyàya yajuùaþ sàyujyaü salokatàü jayati ya evaü veda 14.8.14.[3] sàma pràõo vai sàma pràõo hãmàni sarvàõi bhåtàni samya¤ci hàsmintsarvàõi bhåtàni ÷raiùñhyàya kalpante sàmnaþ sàyujyaü salokatàü jayati ya evaü veda 14.8.14.[4] kùatram pràõo vai kùatram pràõo hi vai kùatraü tràyate hainam pràõaþ kùaõitoþ pra kùatramàtramàpnoti kùatrasya sàyujyaü salokatàü jayati ya evaü veda 14.8.15.[1] bhåmirantarikùaü dyauriti aùñàvakùaràõyaùñà\kùaraü ha và ekaü gàyatryai padametadu hàsyà etatsa yàvadeùu lokeùu tàvaddha jayati yo'syà etadevam padaü veda 14.8.15.[2] çco yajåüùi sàmànãti aùñàvakùaràõyaùñàkùaraü ha và ekaü gàyatryai padametadu haivàsyà etatsa yàvatãyaü trayã vidyà tàvaddha jayati yo'syà etadevam padaü veda 14.8.15.[3] pràõo'pàno vyàna iti aùñàvakùaràõyaùñàkùaraü ha và ekaü gàyatrai padametadu haivàsyà etatsa yàvadidam pràõi tàvaddha jayati yo'syà etadevam padaü veda 14.8.15.[4] athàsyà etadeva turãyaü dar÷atam padam parorajà ya eùa tapati yadvai caturthaü tatturãyaü dar÷atam padamiti dadç÷a iva hyeùa parorajà iti sarvamu hyeùa raja uparyupari tapatyevaü haiva ÷riyà ya÷asà tapati yo'syà etadevam padaü veda 14.8.15.[5] saiùà gàyatryetasmiüsturãye dar÷ate pade parorajasi pratiùñhità tadvai tatsatye pratiùñhità cakùurvai satyaü cakùurhi vai satyaü tasmàdyadidànãü dvau vivadamànàveyàtàmahamadràkùamahama÷rauùamiti ya eva bråyàdahamadràkùamiti tasmà eva ÷raddadhyàt 14.8.15.[6] tadvai tatsatyam bale pratiùñhitam pràõo vai balaü tatpràõe pratiùñhitaü tasmàdàhurbalaü satyàdojãya ityevamveùà gàyatryadhyàtmam pratiùñhità 14.8.15.[7] sà haiùà gayàüstatre pràõà vai gayàstatpràõàüstatretadyadgayàüstatre tasmàdgàyatrã nàma sa yàmevàmåmanvàhaiùaiva sà sa yasmà anvàha tasya pràõàüstràyate 14.8.15.[8] tàü haike sàvitrãmanuùñubhamanvàhurvàganuùñubetadvàcamanubråma iti na tathà kuryàdgàyatrãmevànubråyàdyadi ha và api bahviva pratigçhõàti na haiva tadgàyatryà ekaü cana padam prati 14.8.15.[9] sa ya imàüstrãülokàn pårõànpratigçhõãyàtso'syà etatprathamam padamàpnuyàdatha yàvatãyaü trayã vidyà yastàvatpratigçhõãyàtso'syà etaddvitãyam padamàpnuyàdatha yàvadidam pràõi yastàvatpratigçhõãyàtso'syà etattçtãyam padamàpnuyàdathàsyà etadeva turãyaü dar÷atam padam parorajà ya eùa tapati naiva kena canàpyaü kuta u etàvatpratigçhõãyàt 14.8.15.[10] tasyà upasthànam gàyatryasyekapadã dvipadã tripadã catuùpadyapadasi na hi padyase namaste turãyàya dar÷atàya padàya parorajase'sàvado mà pràpaditi yaü dviùyàdasàvasmai kàmo mà samardhãti và na haivàsmai sa kàmaþ samçdhyate yasmà evamupatiùñhate'hamadaþ pràpamiti và 14.8.15.[11] etaddha vai tajjanako vaideho buóilamà÷vatarà÷vimuvàca yannu ho tadgàyatrãvidabråthà atha kathaü hastã bhåto vahasãti mukhaü hyasyàþ samràõna vidàü cakareti hovàca 14.8.15.[12] tasyà agnireva mukham yadi ha và api bahvivàgnàvabhyàdadhati sarvameva tatsaüdahatyevaü haivaivaüvidyadyapi bahviva pàpaü karoti sarvameva tatsampsàya ÷uddhaþ påto'jaro'mçtaþ sambhavati 14.9.1.[1] ÷vetaketurha và àruõeyaþ pa¤càlànàm pariùadamàjagàma sa àjagàma jaivalam pravàhaõam paricàrayamàõaü tamudãkùyàbhyuvàda kumàrà3 iti sa bho3 iti prati÷u÷ràvànu÷iùño nvasi pitretyomiti hovàca 14.9.1.[2] vettha yathemàþ prajàþ prayatyo vipratipadyàntà3 iti neti hovàca vettha yathemaü lokam punaràpadyàntà3 iti neti haivovàca vettha yathàsau loka evam bahubhiþ punaþ punaþ prayadbhirna sampåryatà3 iti neti haivovàca 14.9.1.[3] vettha yatithyàmàhutyàü hutàyàm àpaþ puruùavàco bhåtvà samutthàya vadantã3 iti neti haivovàca vettho devayànasya và pathaþ pratipadam pitçyàõasya và yatkçtvà devayànaü và panthànam pratipadyate pitçyàõaü và 14.9.1.[4] api hi na çùervacaþ ÷rutam dve sçtã a÷çõavam pitéõàmahaü devànàmuta martyànàü tàbhyàmidaü vi÷vamejatsameti yadantarà pitaram màtaraü ceti nàhamata ekaü cana vedeti hovàca 14.9.1.[5] atha hainaü vasatyopamantrayàü cakre anàdçtya vasatiü kumàraþ pradudràva sa àjagàma pitaraü taü hovàceti vàva kila no bhavànpurànu÷iùñànavoca iti kathaü sumedha iti pa¤ca mà pra÷nànràjanyabandhurapràkùãttato naikaü cana vedeti hovàca katame ta itãma iti ha pratãkànyudàjahàra 14.9.1.[6] sa hovàca tathà nastvaü tàta jànãthà yathà yadahaü kiü ca veda sarvamahaü tattubhyamavocam prehi tu tatra pratãtya brahmacaryaü vatsyàva iti bhavàneva gacatviti 14.9.1.[7] sa àjagàma gautamo yatra pravàhaõasya jaivaleràsa tasmà àsanamàhàryodakamàhàrayàü cakàràtha hàsmà arghaü cakàra 14.9.1.[8] sa hovàca varam bhavate gautamàya dadma iti sa hovàca pratij¤àto ma eùa varo yàü tu kumàrasyànte vàcamabhàùathàstàm me bråhãti 14.9.1.[9] sa hovàca daiveùu vai gautama tadvareùu mànuùàõàm bråhãti 14.9.1.[10] sa hovàca vij¤àyate hàsti hiraõyasyàpàttaü go a÷vànàü dàsãnàm pravaràõàm paridhànànàm mà no bhavànbahoranantasyàparyantasyàbhyavadànyo bhåditi sa vai gautama tãrthenecàsà ityupaimyaham bhavantãmiti vàcà ha smaiva pårva upayanti 14.9.1.[11] sa hopàyanakãrtà uvàca tathà nastvaü gautama màparàdhàstava ca pitàmahà yatheyaü vidyetaþ pårvaü na kasmiü÷cana bràhmaõa uvàsa tàü tvahaü tubhyaü vakùyàmi ko hi tvaivam bruvantamarhati pratyàkhyàtumiti 14.9.1.[12] asau vai loko'gnirgautama tasyàditya eva samidra÷mayo dhåmo'hararci÷candramà aïgàrà nakùatràõi viùphuliïgàstasminnetasminnagnau devàþ ÷raddhàü juhvati tasyà àhuteþ somo ràjà sambhavati 14.9.1.[13] parjanyo và agnirgautama tasya saüvatsara eva samidabhràõi dhåmo vidyudarcira÷aniraïgàrà hràdunayo viùphuliïgàstasminnetasminnagnau devàþ somaü juhvati tasyà àhutervçùñiþ sambhavati 14.9.1.[14] ayaü vai loko'gnirgautama tasya pçthivyeva samidvàyurdhåmo ràtrirarcirdi÷o'ïgàrà avàntaradi÷o viùphuliïgàstasminnetasminnagnau devà vçùñiü juhvati tasyà àhuterannaü sambhavati 14.9.1.[15] puruùo và agnirgautama tasya vyàttameva samitpràõo dhåmo vàgarci÷cakùuraïgàràþ ÷rotraü viùphuliïgàstasminnetasminnagnau devà annaü juhvati tasyà àhute retaþ sambhavati 14.9.1.[16] yoùà và agnirgautama tasyà upastha eva samillomàni dhåm o yonirarciryadantaþ karoti te'ïgàrà abhinandà visphuliïgàstasminnetasminnagnau devà reto juhvati tasyà àhuteþ puruùaþ sambhavati sa jàyate sa jãvati yàvajjãvatyatha yadà mriyate'thainamagnaye haranti 14.9.1.[17] tasyàgnirevàgnirbhavati samitsamiddhåmo dhåmo'rcirarciraïgàrà viùphuliïgà viùphuliïgàstasminnetasminnagnau devàþ puruùaü juhvati tasyà àhuteþ puruùo bhàsvaravarõaþ sambhavati 14.9.1.[18] te ya evametadviduþ ye càmã araõye ÷raddhàü satyamupàsate te'rcirabhisambhavantyarciùo'harahnu àpåryamàõapakùamàpåryamàõapakùàdyànùaõmàsànudaïïàditya eti màsebhyo devalokaü devalokàdàdityamàdityàdvaidyutaü tànvaidyutàtpuruùo mànasa etya brahmalokàngamayati te teùu brahmalokeùu paràþ paràvato vasanti teùàmiha na punaràvçttirasti 14.9.1.[19]] atha ye yaj¤ena dànena tapasà lokaü jayanti te dhåmamabhisambhavanti dhåmàdràtriü ràtrerapakùãyamàõapakùamapakùãyamàõapakùàdyànùaõmàsàndakùiõàditya eti màsebhyaþ pitçlokam pitçlokàccandraü te candram pràpyànnam bhavanti tàüstatra devà yathà somaü ràjànamàpyàyasvàpakùãyasvetyevamenàüstatra bhakùayanti teùàü yadà tatparyavaityathemamevàkà÷amabhiniùpadyanta àkà÷àdvàyuü vàyorvçùñiü vçùñeþ pçthivãü te pçthivãm pràpyànnam bhavanti ta evamevànuparivartante'tha ya etau panthànau na viduste kãñàþ pataïgà yadidaü danda÷åkam 14.9.2.[1] yo ha vai jyeùñhaü ca ÷reùñhaü ca veda jyeùñha÷ca ÷reùñha÷ca svànàm bhavati pràõo vai jyeùñha÷ca ÷reùñha÷ca jyeùñha÷ca ÷reùñha÷ca svànàm bhavatyapi ca yeùàm bubhåùati ya evaü veda 14.9.2.[2] yo ha vai vasiùñhàü veda vasiùñhaþ svànàm bhavati vàgvai vasiùñhà vasiùñhaþ svànàm bhavati ya evaü veda 14.9.2.[3] yo ha vai pratiùñhàü veda pratitiùñhati same pratitiùñhati durge cakùurvai pratiùñhà cakùuùà hi same ca durge ca pratitiùñhati pratitiùñhati same pratitiùñhati durge ya evaü veda 14.9.2.[4] yo ha vai sampadaü veda saü hàsmai padyate yaü kàmaü kàmayate ÷rotraü vai sampacrotre hãme sarve vedà abhisampannàþ saü hàsmai padyate yaü kàmaü kàmayate ya evaü veda 14.9.2.[5] yo ha và àyatanaü veda àyatanaü svànàm bhavatyàyatanaü janànàm mano và àyatanamàyatanaü svànàm bhavatyàyatanaü janànàü ya evaü veda 14.9.2.[6] yo ha vai prajàtiü veda prajàyate prajayà pa÷ubhã reto vai prajàtiþ prajàyate prajayà pa÷ubhirya evaü veda 14.9.2.[7] te heme pràõàþ ahaü÷reyase vivadamànà brahma jagmuþ ko no vasiùñha iti yasminva utkrànta idaü ÷arãram pàpãyo manyate sa vo vasiùñha iti 14.9.2.[8] vàgghoccakràma sà saüvatsaram proùyàgatyovàca kathama÷akata madçte jãvitumiti te hocuryathà kaóà avadanto vàcà pràõantaþ pràõena pa÷yanta÷cakùuùà ÷çõvantaþ ÷rotreõa vidvàüso manasà prajàyamànà retasaivamajãviùmeti pravive÷a ha vàk 14.9.2.[9] cakùurhoccakràma tatsaüvatsaram proùyàgatyovàca kathama÷akata madçte jãvitumiti te hocuryathàndhà apa÷yanta÷cakùuùà pràõantaþ pràõena vadanto vàcà ÷çõvantaþ ÷rotreõa vidvàüso manasà prajàyamànà retasaivamajãviùmeti pravive÷a ha cakùuþ 14.9.2.[10] ÷rotraü hoccakràma tatsaüvatsaram proùyàgatyovàca kathama÷akata madçte jãvitumiti te hocuryathà badhirà a÷çõvantaþ ÷rotreõa pràõantaþ pràõena vadanto vàcà pa÷yanta÷cakùuùà vidvàüso manasà prajàyamànà retasaivamajãviùmeti pravive÷a ha ÷rotram 14.9.2.[11] mano hoccakràma tatsaüvatsaram proùyàgatyovàca kathama÷akata madçte jãvitumiti te hocuryathà mugdhà avidvàüso manasà pràõantaþ pràõena vadanto vàcà pa÷yanta÷cakùuùà ÷çõvantaþ ÷rotreõa prajàyamànà retasaivamajãviùmeti pravive÷a ha manaþ 14.9.2.[12] reto hoccakràma tatsaüvatsaram proùyàgatyovàca kathama÷akata madçte jãvitumiti te hocuryathà klãbà aprajàyamànà retasà pràõantaþ pràõena vadanto vàcà pa÷yanta÷cakùuùà ÷çõvantaþ ÷rotreõa vidvàüso manasaivamajãviùmeti pravive÷a ha retaþ 14.9.2.[13] atha ha pràõa utkramiùyan yathà mahàsuhayaþ saindhavaþ paóvã÷a÷aïkåntsaüvçhedevaü haivemàtpràõàntsaüvavarha te hocurmà bhagava utkramãrna vai ÷akùyàmastvadçte jãvitumiti tasya vai me baliü kuruteti tatheti 14.9.2.[14] sà ha vàguvàca yadvà ahaü vasiùñhàsmi tvaü tadvasiùñho'sãti cakùuryadvà aham pratiùñhàsmi tvaü tatpratiùñho'sãti ÷rotraü yadvà ahaü sampadasmi tvaü tatsampadasãti mano yadvà ahamàyatanamasmi tvaü tadàyatanamasãti reto yadvà aham prajàtirasmi tvaü tatprajàtirasãti tasyo me kimannaü kiü vàsa iti yadidaü kiü cà ÷vabhya à krimibhya à kãñapataïgebhyastatte'nnamàpo vàsa iti na ha và asyànannaü jagdham bhavati nànannam pratigçhãtaü ya evametadanasyànnaü veda 14.9.2.[15] tadvidvàüsaþ ÷rotriyàþ a÷iùyanta àcàmantya÷itvàcàmantyetameva tadanamanagnaü kurvanto manyante tasmàdevaüvida÷iùyannàcàmeda÷itvàcàmedetameva tadanamanagnaü kurute 14.9.3.[1] sa yaþ kàmayate mahatpràpnuyàmityudagayana àpåryamàõapakùe puõyàhe dvàda÷àhamupasadvratã bhåtvaudumbare kaüse camase và và sarvauùadham phalànãti sambhçtya parisamuhya parilipyàgnimupasamàdhàyàvçtàjyaü saüskçtya puüsà nakùatreõa manthaü saünãya juhoti 14.9.3.[2] yàvanto devàstvayi jàtavedaþ tirya¤co ghnanti puruùasya kàmàn tebhyo'ham bhàgadheyaü juhomi te mà tçptàþ kàmaistarpayantu svàhà 14.9.3.[3] yà tira÷cã nipadyase'haü vidharaõã iti tàü tvà ghçtasya dhàrayà yaje saüràdhanãmahaü svàhà prajàpate na tvadetànyanya iti tçtãyàü juhoti 14.9.3.[4] jyeùñhàya svàhà ÷reùñhàya svàheti agnau hutvà manthe saüsravamavanayati pràõàya svàhà vasiùñhàyai svàhetyagnau cakùuùe svàhà sampade svàhetyagnau ÷rotràya svàhàyatanàya svàhetyagnau> manase svàhà prajàtyai svàhetyagnau> retase svàhetyagnau> 14.9.3.[5] bhåtàya svàheti agnau> bhaviùyate svàhetyagnau> vi÷vàya svàhetyagnau> sarvàya svàhetyagnau> 14.9.3.[6] pçthivyai svàheti agnau> antarikùàya svàhetyagnau> dive svàhetyagnau> digbhyaþ svàhetyagnau> brahmaõe svàhetyagnau> kùatràya svàhetyagnau> 14.9.3.[7] bhåþ svàheti agnau> bhuvaþ svàhetyagnau svaþ svàhetyagnau> bhårbhuvaþ svaþ svàhetyagnau> 14.9.3.[8] agnaye svàheti agnau> somàya svàhetyagnau> tejase svàhetyagnau> ÷riyai svàhetyagnau> lakùmyai svàhetyagnau> savitre svàhetyagnau> sarasvatyai svàhetyagnau vi÷vebhyo devebhyaþ svàhetyagnau> prajàpataye svàhetyagnau hutvà manthe saüsravamavanayati 14.9.3.[9] athainamabhimç÷ati bhramasi jvaladasi pårõamasi prastabdhamasyekasabhamasi hiïkçtamasi hiïkriyamàõamasyudgãthamasyudgãyamànamasi ÷ràvitamasi pratyà÷ràvitamasyàrdre saüdãptamasi vibhårasi prabhårasi jyotirasyannamasi nidhanamasi saüvargo'sãti 14.9.3.[10] athainamudyacati àmo'syàmaü hi te mayi sa hi ràje÷àno'dhipatiþ sa mà ràje÷àno'dhipatiü karotviti 14.9.3.[11] athainamàcàmati tatsaviturvareõyam madhu vàtà çtàyate madhu kùaranti sindhavaþ màdhvãrnaþ santvoùadhãþ bhåþ svàhà 14.9.3.[12] bhargo devasya dhãmahi madhu naktamutoùaso madhumatpàrthivaü rajaþ madhu dyaurastu naþ pità bhuvaþ svàhà 14.9.3.[13] dhiyo yo naþ pracodayàt madhumànno vanaspatirmadhumàm astu såryaþ màdhvãrgàvo bhuvantu naþ svaþ svàheti sarvàü ca sàvitrãmanvàha sarvà÷ca madhumatãþ sarvà÷ca vyàhçtãrahamevedaü sarvam bhåyàsam bhårbhuvaþ svaþ svàhetyantata àcamya prakùàlya pràõã jaghanenàgnim pràk÷iràþ saüvi÷ati 14.9.3.[14] pràtaràdityamupatiùñhate di÷àmekapuõóarãkamasyaham manuùyàõàmekapuõóarãkam bhåyàsamiti yathetametya jaghanenàgnimàsãno vaü÷aü japati 14.9.3.[15] taü haitamuddàlaka àruõiþ vàjasaneyàya yàj¤avalkyàyàntevàsina uktvovàcàpi ya enaü ÷uùke sthàõau niùi¤cejjàyera¤càkhàþ praroheyuþ palà÷ànãti 14.9.3.[16] etamu haiva vàjasaneyo yàj¤avalkyo madhukàya paiïgyàyàntevà> 14.9.3.[17] etamu haiva madhukaþ paiïgyaþ cåóàya bhàgavittaye'ntevà> 14.9.3.[18] etamu haiva cåóo bhàgavittiþ jànakaya àyasthåõàyàntevà> 14.9.3.[19] etamu haiva jànakiràyasthåõaþ satyakàmàya jàbàlàyàntevà> 14.9.3.[20] etamu haiva satyakàmo jàbàlo antevàsibhya uktvovàcàpi ya enaü ÷uùke sthàõau niùi¤cejjàyera¤càkhàþ praroheyuþ palà÷ànãti tametaü nàputràya vànantevàsine và bråyàt 14.9.3.[21] caturaudumbaro bhavati audumbara÷camasa audumbara sruva audumbara idhma audumbaryà upamanthanyau 14.9.3.[22] da÷a gràmyàõi dhànyàni bhavanti vrãhiyavàstilamàùà aõupriyaïgavo godhåmà÷ca masårà÷ca khalvà÷ca khalakulà÷ca tàntsàrdham piùñvà dadhnà madhunà ghçtenopasi¤catyàjyasya juhoti 14.9.4.[1] eùàü vai bhåtànàm pçthivã rasaþ pçthivyà àpo'pàmoùadhaya oùadhãnàm puùpàõi puùpàõàm phalàni phalànàm puruùaþ puruùasya retaþ 14.9.4.[2] sa ha prajàpatirãkùàü cakre hantàsmai pratiùñhàü kalpayànãti sa striyaü sasçje tàü sçùñvàdha upàsta tasmàtstriyamadha upàsãta ÷rãrhyeùà sa etam prà¤caü gràvàõamàtmana eva samudapàrayattenainàmabhyasçjat 14.9.4.[3] tasyà vedirupastho lomàni barhi÷carmàdhiùavaõe samiddho madhyatastau muùkau sa yàvànha vai vàjapeyena yajamànasya loko bhavati tàvànasya loko bhavati ya evaü vidvànadhopahàsaü caratyà sa strãõàü sukçtaü vçïkte'tha ya idamavidvànadhopahàsaü caratyàsya striyaþ sukçtaü vç¤jate 14.9.4.[4] etaddha sma vai tadvidvànuddàlaka àruõiràha etaddha sma vai tadvidvànnàko maudgalya àhaitaddha sma vai tadvidvànkumàrahàrita àha bahavo maryà bràhmaõàyanà nirindriyà visukçto'smàllokàtprayanti ya idamavidvàüso'dhopahàsaü carantãti 14.9.4.[5] bahu và idaü suptasya và jàgrato và reta skandati tadabhimç÷edanu và mantrayeta yanme'dya retaþ pçthivãmaskàntsãdyadoùadhãrapyasaradyadapaþ idamahaü tadreta àdade punarmàmaitvindriyam punasteja punarbhagaþ punaragnayo dhiùõyà yathàsthànaü kalpantàmityanàmikàïguùñhàbhyàmàdàyàntareõa stanau và bhruvau và nimç¤jyàt 14.9.4.[6] atha yadyudaka àtmànam pa÷yet tadabhimantrayeta mayi teja indriyaü ya÷o draviõaü sukçtamiti 14.9.4.[7] ÷rãrha và eùà strãõàm yanmalodvàsàstasmànmalodvàsasaü ya÷asvinãmabhikramyopamantrayeta sà cedasmai na dadyàtkàmamenàmapakrãõãyàtsà cedasmai naiva dadyàtkàmamenàü yaùñyà và pàõinà vopahatyàtikràmedindriyeõa te ya÷asà ya÷a àdada ityaya÷à eva bhavati 14.9.4.[8] sa yàmicet kàmayeta meti tasyàmarthaü niùñhàpya mukhena mukhaü saüdhàyopasthamasyà abhimç÷ya japedaïgàtsambhavasi hçdayàdadhi jàyase sa tvamaïgakaùàyo'si digdhaviddhàmiva màdayeti 14.9.4.[9] atha yàmicet na garbhaü dadhãteti tasyàmarthaü niùñhàpya mukhena mukhaü saüdhàyàbhipràõyàpànyàdindriyeõa te retasà reta àdada ityaretà eva bhavati 14.9.4.[10] atha yàmicet garbhaü dadhãteti tasyàmarthaü niùñhàpya mukhena mukhaü saüdhàyàpànyàbhipràõyàdindriyeõa te retasà reta àdadhàmãti garbhiõyeva bhavati 14.9.4.[11] atha yasya jàyàyai jàraþ syàt taü ceddviùyàdàmapàtre'gnimupasamàdhàya pratilomaü ÷arabarhi stãrtvà tasminnetàstisraþ ÷arabhçùñhãþ pratilomàþ sarpiùàttkà juhuyànmama samiddhe'hauùãrà÷àparàkà÷au ta àdade'sàviti nàma gçhõàti mama samiddhe'hauùãþ putrapa÷åüsta àdade'sàviti nàma gçhõàti mama samiddhe'hauùãþ pràõàpànau ta àdade'sàviti nàma gçhõàti sa và eùa nirindriyo visukçdasmàllokàtpraiti yamevaüvidbràhmaõaþ ÷apati tasmàdevaüvicrotriyasya jàyàyà upahàsaü neceduta hyevaüvitparo bhavati 14.9.4.[12] atha yasya jàyàmàrtavaü vindet tryahaü kaüse na pibedahatavàsà nainàü vçùalo na vçùalyupahanyàttriràtrànta àplåya vrãhãnavaghàtayet 14.9.4.[13] sa ya icet putro me gauro jàyeta vedamanubruvãta sarvamàyuriyàditi kùãraudanam pàcayitvà sarpiùmantama÷nãyàtàmã÷varau janayitavai 14.9.4.[14] atha ya icet putro me kapilaþ piïgalo jàyeta dvau vedàvanubruvãta sarvamàyuriyàditi dadhyodanam pàcayitvà> 14.9.4.[15] atha ya icet putro me ÷yàmo lohitàkùo jàyeta trãnvedànanubruvãta sarvamàyuriyàdityudaudanam pàcayitvà> 14.9.4.[16] atha ya icet duhità me paõóità jàyeta sarvamàyuriyàditi tilaudanam pàcayitvà> 14.9.4.[17] atha ya icet putro me paõóito vijigãthaþ samitiügamaþ ÷å÷råùitàü vàcam bhàùità jàyeta sarvànvedànanubruvãta sarvamàyuriyàditi màüsaudanam pàcayitvà sarpiùmantama÷nãyàtàmã÷varau janayitavà aukùõena vàrùabheõa và 14.9.4.[18] athàbhipràtareva sthàlãpàkàvçtàjyaü ceùñitvà sthàlãpàkasyopaghàtaü juhotyagnaye svàhànumataye svàhà devàya savitre satyaprasavàya svàheti hutvoddhçtya prà÷nàti prà÷yetarasyàþ prayacati prakùàlya pàõã udapàtram pårayitvà tenainàü trirabhyukùatyutiùñhàto vi÷vàvaso'nyàmica prapharvyam saü jàyàm pratyà saheti 14.9.4.[19] athainàmabhipadyate amo'hamasmi sà tvaü sà tvamasyamo ahaü sàmàhamasmi çktvaü dyauraham pçthivã tvam tàvehi saürabhàvahai saha reto dadhàvahai puüse putràya vittaya iti 14.9.4.[20] athàsyà årå vihàpayati vijihãthàü dyàvàpçthivã iti tasyàmarthaü niùñhàpya mukhena mukhaü saüdhàya trirenàmanulomàmanumàrùñi viùõuryoniü kalpayatu tvaùñà råpàõi piü÷atu àsi¤catu prajàpatirdhàtà garbhaü dadhàtu te garbhaü dhehi sinãvàli garbhaü dhehi pçthuùñuke garbhaü te a÷vinau devàvàdhattàm puùkarasrajau 14.9.4.[21] hiraõyayã araõã yàbhyàü nirmanthatàma÷vinau devau taü te garbhaü dadhàmahe da÷ame màsi såtave yathàgnigarbhà pçthivã yathà dyaurindreõa garbhiõã vàyurdi÷àü yathà garbha evaü garbhaü dadhàmi te'sàviti nàma gçhõàti 14.9.4.[22] soùyantãmadbhirabhyukùati yathà vàtaþ puùkariõãü samãïgayati sarvataþ evà te garbha ejatu sahàvaitu jaràyuõà indrasyàyaü vrajaþ kçtaþ sàrgaóaþ sapari÷rayaþ tamindra nirjahi garbheõa sàvaraü saheti 14.9.4.[23] jàte'gnimupasamàdhàya aïka àdhàya kaüse pçùadàjyamànãya pçùadàjyasyopaghàtaü juhotyasmintsahasram puùyàsamedhamànaþ svagçhe asyopasadyàm mà caitsãtprajayà ca pa÷ubhi÷ca svàhà mayi pràõàüstvayi manasà juhomi svàhà 14.9.4.[24] yatkarmaõàtyarãricam yadvà nyånamihàkaram agniùñatsviùñakçdvidvàntsviùñaü suhutaü karotu svàheti 14.9.4.[25] athàsyàyuùyaü karoti dakùiõaü karõamabhinidhàya vàgvàgiti trirathàsya nàmadheyaü karoti vedo'sãti tadasyaitadguhyameva nàma syàdatha dadhi madhu ghçtaü saüsçjyànantarhitena jàtaråpeõa prà÷ayati bhåstvayi dadhàmi bhuvastvayi dadhàmi bhårbhuvaþ svaþ sarvaü tvayi dadhàmãti 14.9.4.[26] athainamabhimç÷ati a÷mà bhava para÷urbhava hiraõyamasrutam bhava àtmà vai putranàmàsi sa jãva ÷aradaþ ÷atamiti 14.9.4.[27] athàsya màtaramabhimantrayate ióàsi maitràvaruõã vãre vãramajãjanathàþ sà tvaü vãravatã bhava yàsmànvãravato'karaditi 14.9.4.[28] athainam màtre pradàya stanam prayacati yaste stanaþ ÷a÷ayo yo mayobhåryo ratnadhà vasuvidyaþ sudatraþ yena vi÷và puùyasi vàryàõi sarasvati tamiha dhàtave kariti 14.9.4.[29] taü và etamàhuþ atipità batàbhåratipitàmaho batàbhåþ paramàm bata kàùñhàm pràpa ÷riyà ya÷asà brahmavarcasena ya evaüvido bràhmaõasya putro jàyata iti 14.9.4.[30] atha vaü÷aþ tadidaü vayam bhàradvàjãputràdbhàradvàjãputro vàtsãmàõóavãputràdvàtsãmàõóavãputraþ pàrà÷arãputràtpàrà÷arãputro gàrgãputràdgàrgãputraþ pàrà÷arãkauõóinãputràtpàrà÷arãkauõóinãputro gàrgãputràdgàrgãputro gàrgãputràdgàrgãputro bàóeyãputràdbàóeyãputro mauùikãputrànmauùikãputro hàrikarõãputràddhàrikarõãputro bhàradvàjãputràdbhàradvàjãputraþ paiïgãputràtpaiïgãputraþ ÷aunakãputràcaunakãputraþ 14.9.4.[31] kà÷yapãbàlàkyàmàñharãputràtkà÷yapãbàlàkyàmàñharãputraþ kautsãputràtkautsãputro baudhãputràdbaudhãputro ÷àlaïkàyanãputràcàlankàyanãputro vàrùagaõãputràdvàrùagaõãputro gautamãputràdgautamãputra àtreyãputràdàtreyãputro gautamãputràdgautamãputro vàtsãputràdvàtsãputro bhàradvàjãputràdbhàradvàjãputraþ pàrà÷arãputràtpàrà÷arãputro vàrkàruõãputràdvàrkàruõãputra àrtabhàgãputràdàrtabhàgãputraþ ÷auïgãputràcauïgãputraþ sàükçtãputràtsàükçtãputraþ 14.9.4.[32] àlambãputràt àlambãputra àlambàyanãputràdàlambàyanãputro jàyantãputràjjàyantãputro màõóåkàyanãputrànmàõóåkàyanãputro màõóåkãputrànmàõóåkãputraþ ÷àõóilãputràcàõóilãputro ràthãtarãputràdràthãtarãputraþ krau¤cikãputràbhyàü krau¤cikãputrau vaidabhçtãputràdvaidabhçtãputro bhàlukãputràdbhàlukãputraþ pràcãnayogãputràtpràcãnayogãputraþ sàüjãvãputràtsàüjãvãputraþ kàr÷akeyãputràtkàr÷akeyãputraþ 14.9.4.[33] prà÷nãputràt àsurivàsinaþ prà÷nãputra àsuràyaõàdàsuràyaõa àsureràsuriryàj¤avalkyàdyàj¤avalkya uddàlakàduddàlako'ruõàdaruõa upave÷erupave÷iþ ku÷reþ ku÷rirvàja÷ravaso vàja÷ravà jihvàvato bàdhyogàjjihvàyà bàdhyogo'sitàdvàrùagaõàdasito vàrùagaõo haritàtka÷yapàddharitaþ ka÷yapaþ ÷ilpàtka÷yapàcilpaþ ka÷yapaþ ka÷yapànnaidhruveþ ka÷yapo naidhruvirvàco vàgambhiõyà ambhiõyàdityàdàdityànãmàni ÷uklàni yajåüùi vàjasaneyena yàj¤avalkyenàkhyàyante maõà hyeùa tejasà saha payaso reta àbhçtamiti payaso hyetadreta àbhçtaü tasya dohama÷ãmahyuttaràmuttaràü samàmityà÷iùamevaitadà÷àste'tha càtvàle màrjayante'sàveva bandhuþ **************************************************** 14.3.1. athàto dakùiõànàm suvarõaü hiraõyaü ÷atamànam brahmaõe dadàtyàsãno vai brahmà ya÷aþ ÷ayànaü hiraõyaü tasmàtsuvarõaü hiraõyaü ÷atamànam brahmaõe dadàti 14.3.1. atha yaiùà gharmadughà tàmadhvaryave dadàti tapta-iva vai gharmastaptamivàdhvaryurniùkràmati tasmàttàmadhvarya ve dadàti 14.3.1. atha yaiùà yajamànasya vratadughà tàü hotre dadàti yaj¤o vai hotà yaj¤o yajamànastasmàttàü hotre dadàti 14.3.1. atha yaiùà patnyai vratadughà tàmudgàtçbhyo dadàti patnãkarmeva và ete'tra kurvanti yadudgàtàrastasmàttàmudgàtçbhyo dadàti 14.3.1. athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakùayati và tasya vratacaryà yà sçùñau 14.3.2.1 sarveùàm và eùa bhåtànàm sarveùàü devànàmàtmà yadyaj¤astasya samçddhimanu yajamànaþ prajayà pa÷ubhirçdhyate vi và eùa prajayà pa÷ubhirçdhyate yasya gharmo vidãryate tatra pràya÷cittiþ 14.3.2.2 pårõàhutiü juhoti sarvam vai pårõaü sarveõaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.3 svàhà pràõebhyaþ sàdhipatikebhya iti mano vai pràõànàmadhipatirmanasi hi sarve pràõàþ pratiùñhitàstanmanasaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.4 pçthivyai svàheti pçthivã vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitaddevatàbhirbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.5 agnaye svàheti agnirvai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvàbhirevaitaddevatàbhirbhiùajyati yatkiü ca vivçó>aü yaj¤asya 14.3.2.6 antarikùàya svàheti antarikùam vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.7 vàyave svàheti vàyurvai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.8 dive svàheti dyaurvai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.9 såryàya svàheti såryo vai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.10 digbhyaþ svàheti di÷o vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.11 candràya svàheti candro vai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.12 nakùatrebhyaþ svàheti nakùatràõi vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.13 adbhyaþ svàheti àpo vai sarveùàü devànàmàyatanaü tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.14 varuõàya svàheti varuõo vai sarveùàü devànàmàtmà tatsarvàbhirevaitadevatàbhirbbhiùajjyati yatki¤ca vivçóaü yaj¤asya 14.3.2.15 nàbhyai svàhà påtàya svàheti aniruktamanirukto vai prajàpatiþ prajàpatiryaj¤astatprajàpatimevaitadyaj¤am bhiùajyati 14.3.2.16 trayoda÷aità àhutayo bhavanti trayoda÷a vai màsàþ samvatsarasya samvatsaraþ prajàpatiþ prajàpatiryaj¤astatprajàpatimevaitadyaj¤am bhiùajyati 14.3.2.17 vàce svàheti mukhamevàsminnetaddadhàti pràõàya svàhà pràõàya svàheti nàsike evàsminnetaddadhàti cakùuùe svàhà cakùuùe svàhetyakùiõã evàsminnetaddadhàti ÷rotràya svàhà ÷rotràya svàheti karõàvevàsminnetaddadhàti 14.3.2.18 saptaità àhutayo bhavanti sapta và ime ÷ãrùanpràõàstànevàsminnetaddadhàti pårõàhutimuttamàü juhoti sarvam vai pårõaü sarveõaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.19 manasaþ kàmamàkåtimiti manasà và idaü sarvamàptaü tanmanasaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya 14.3.2.20 vàcaþ satyama÷ãyeti vàcà và idaü sarvamàptaü tadvàcaivaitadbhiùajyati yatkiü ca vivçóhaü yaj¤asya pa÷ånàü råpamannasya raso ya÷aþ ÷rãþ ÷rayatàm mayi svàhetyà÷iùamevaitadà÷àste 14.3.2.21 atha taü copa÷ayàü ca piùñvà màrtsnayà mçdà saüsçjyàvçtà karotyàvçtà pacatyutsàdanàrthamatha ya upa÷ayayordçóhaþ syàttena pracaret 14.3.2.22 saüvatsaro vai pravargyaþ sarvam vai saüvatsaraþ sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadvasanto yadrucitastadgrãùmo yatpinvitastadvarùà yadà vai varùàh pinvante'thainàþ sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvante ha vàasmai varùà ya evametadveda 14.3.2.23 ime vai lokàþ pravargyaþ sarvam và ime lokàþ sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadayaü loko yadrucitastadantarikùaloko yatpinvitastadasau loko yadà và asau lokaþ pinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asm: asau loko ya evametadveda 14.3.2.24 età vai devatàþ pravargyaþ agnirvàyuràdityaþ sarvam và età devatà sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadagniryadrucitastadvàyuryatpinvitastadasàvàdityo yadà và asàvàdityaþpinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asmà asàvàdityo ya evametadveda 14.3.2.25 yajamàno vai pravargyaþ tasyàtmà prajà pa÷avaþ sarvam vai yajamànaþ sarvam pravargyaþ sa yatpravçktastadàtmà yadrucitastatprajà yatpinvitastatpa÷avo yadà vai pa÷avaþ pinvate'thainàntsarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvante ha và asmai pa÷avo ya evametadveda 14.3.2.26 agnihotram vai pravargyaþ sarvam vàagnihotraü sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritaü tatpravçkto yadunnãtaü tadrucito yaddhutaü tatpinvito yadà vàagnihotram pinvate'thainatsarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asmà agnihotraü ya evametadveda 14.3.2.27 dar÷apårõamàsau vai pravargyaþ sarvam vai dar÷apårõamàsau sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritaü tatpravçkto yadàsannaü tadrucito yaddhutaü tatpinvito yadà vai dar÷apårõamàsau pinvete athainau sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvete ha và asmai dar÷apårõamàsau ya evametadveda 14.3.2.28 càturmàsyàni vai pravargyaþ sarvam vai càturmàsyàni sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritaü tatpravçkto yadàsannaü tadru cito yaddhutaü tatpinvito yadà vai càturmàsyàni pinvante'thainàni sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvante ha và asmai càturmàsyàni ya evametadveda 14.3.2.29 pa÷ubandho vai pravargyaþ sarvam vai pa÷ubandhaþ sarvam pravargyaþ sa yadadhi÷ritastatpravçkto yadàsannastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai pa÷ubandhaþ pinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupajãvanti pinvate ha và asmai pa÷ubandho ya evametadveda 14.3.2.30 somo vai pravargyaþ sarvam vai somaþ sarvam pravargyaþ sa yadabhiùutastatpravçkto yadunnãtastadrucito yaddhutastatpinvito yadà vai somaþ pinvate'thainaü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyupayu¤janti pinvate ha và asmai somo ya evametadveda na ha và asyàpravargyeõa kena cana yaj¤eneùñam bhavati ya evametadveda 14.3.2.31 athaitadvai àyuretajjyotiþ pravi÷ati ya etamanu và bråte bhakùayati và tasya vratacaryà yà sçùñau