SATAPATHA-BRAHMANA 10 Data input by H.S. Ananthanarayana and W. P. Lehman. Bracketted numbering added mechanically. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ 10.1.1.[1] agnire«a purastÃccÅyate saævatsara upari«ÂÃnmahadukthaæ Óasyate prajÃpatervisrastasyÃgraæ raso'gacat 10.1.1.[2] sa ya÷ sa prajÃpatirvyasraæsata saævatsara÷ so'tha yÃnyasya tÃni parvÃïi vyasraæsantÃhorÃtrÃïi tÃni 10.1.1.[3] sa ya÷ sa saævatsara÷ prajÃpatirvyasraæsata ayameva sa yo'yamagniÓcÅyate'tha yÃnyasya tÃnyahorÃtrÃïi parvÃïi vyasraæsante«Âakà eva tÃstadyadetà upadadhÃti yÃnyevÃsya tÃnyahorÃtrÃïi parvÃïi vyasraæsanta tÃnyasminnetatpratidadhÃti tadetadatraiva yajuÓcitamatrÃptam 10.1.1.[4] atha yo'sya so'graæ raso'gacat mahattadukthaæ tamasya taæ rasam­k«ÃmÃbhyÃmanuyanti tadyattatra yaju÷ purastÃdetyabhinetaiva tadeti yathÃdo me'mutraikaæ tadÃhari«yÃmÅtyevaæ t 10.1.1.[5] tamadhvaryurgraheïa g­hïÃti yadg­hïÃti tasmÃdgrahastasmiadyaju÷ purastÃdeti taæ saævatsara Ãpnuvanti nnudgÃtà mahÃvratena rasaæ dadhÃti sarvÃïi haitÃni sÃmÃni yanmahÃvrataæ tadasmintsarvai÷ sÃmabhÅ rasaæ dadhÃti tasminhotà mahatokthena rasaæ dadhÃti sarvà haità ­co yanmahadukthaæ tadasmintsarvÃbhir­gbhÅ rasaæ dadhÃti 10.1.1.[6] te yadà stuvate yadÃnuÓaæsati athÃsminnetaæ va«aÂk­te juhoti tadename«a raso'pyeti na vai mahÃvratamidaæ stutaæ Óeta iti paÓyanti no mahadidamukthamityagnimeva paÓyantyÃtmà hyagnistadenamete ubhe raso bhÆtvÃpÅta ­kca sÃma ca tadubhe ­k«Ãme yajurapÅta÷ 10.1.1.[7] sa e«a mithuno'gni÷ prathamà ca citirdvitÅyà ca t­tÅyà ca caturthÅ cÃtha pa¤camyai citeryaÓcite'gnirnidhÅyate tanmithunam mithuna u evÃyamÃtmà 10.1.1.[8] aÇgu«Âhà iti pumÃæsa÷ aÇgulaya iti striya÷ karïÃviti pumÃæsau bhruvÃviti striyà o«ÂhÃviti pumÃæsau nÃsike iti striyau dantà iti pumÃæso jihveti strÅ sarva eva mithuna÷ so'nena mithunenÃtmanaitam mithunamagnimapyeti 10.1.1.[9] e«ÃtrÃpÅti÷ apyahaivam mithuna itthaæ ha tvevÃpi mithuno vÃgeveyaæ yo'yamagniÓcito vÃcà hi cÅyate'tha yaÓcite'gnirnidhÅyate sa prÃïa÷ prÃïo vai vÃco v­«Ã prÃïo mithunaæ vÃgvevÃyamÃtmÃtha ya ÃtmanprÃïastanmithunaæ so'nena mithunenÃtmanaitam mithunamagnimapyeti 10.1.1.[10] e«o atrÃpÅti÷ na ha và asyÃputratÃyai kà cana ÓaÇkà bhavati ya evametau mithunÃvÃtmÃnaæ cÃgniæ ca vedÃnnaæ ha tvevÃyamÃtmà dak«iïÃnnaæ vanute yo na Ãtmeti hyapy­«iïÃbhyuktam 10.1.1.[11] tadidamannaæ jagdhaæ dvedhà bhavati yadasyÃm­tamÆrdhvaæ tannÃbherÆrdhvai prÃïairuccarati tadvÃyumapyetyatha yanmartyam parÃk tannÃbhimatyeti taddvayam bhÆtvemÃmapyeti mÆtraæ ca purÅ«aæ ca tadyadimÃmapyeti yo'yamagniÓcitastaæ tadapyetyatha yadvÃyumapyeti yaÓcite'gnirnidhÅyate taæ tadapyetye«o evÃtrÃpÅti÷ 10.1.2.[1] prajÃpatirimÃælokÃnaipsat sa etaæ vayovidhamÃtmÃnamapaÓyadagniæ taæ vyadhatta tenemaæ lokamÃpnotsa dvitÅyaæ vayovidhamÃtmÃnamapaÓyanmahÃvrataæ tadvyadhatta tenÃntarik«amÃpnotsa t­tÅyaæ vayovidhamÃtmÃnamapaÓyanmahadukthaæ tadvyadhatta tena divamÃpnot 10.1.2.[2] ayaæ vÃva loka e«o'gniÓcita÷ antarik«am mahÃvrataæ dyaurmahadukthaæ tasmÃdetÃni sarvÃïi sahopeyÃdagnim mahÃvratam mahadukthaæ saha hÅme lokà as­jyanta tadyadagni÷ prathamaÓcÅyate'yaæ hye«Ãæ lokÃnÃm prathamo's­jyatetyadhidevatam 10.1.2.[3] athÃdhyÃtmam mana evÃgni÷ prÃïo mahÃvrataæ vÃÇmahadukthaæ tasmÃdetÃni sarvÃïi sahopeyÃtsaha hi mana÷ prÃïo vÃktadyadagni÷ prathamaÓcÅyate mano hi prathamam prÃïÃnÃm 10.1.2.[4] ÃtmaivÃgni÷ prÃïo mahÃvrataæ vÃÇ mahadukthaæ tasmÃdetÃni sarvÃïi sahopeyÃtsaha hyÃtmà prÃïo vÃktadyadagni÷ prathamaÓcÅyata Ãtmà hi prathama÷ sambhavata÷ sambhavati 10.1.2.[5] Óira evÃgni÷ prÃïo mahÃvratamÃtmà mahadukthaæ tasmÃdetÃni sarvÃïi sahopeyÃtsaha hi Óira÷ prÃïa Ãtmà tadyadagni÷ prathamaÓcÅyate Óiro hi prathamaæ jÃyamÃnasya jÃyate tasmÃdyatraitÃni sarvÃïi saha kriyante mahadevokthamÃtamÃæ khyÃyata Ãtmà hi mahaduktham 10.1.2.[6] tadÃhu÷ yadetÃni sarvÃïi saha durupÃpÃni kaite«ÃmupÃptiriti jyoti«Âoma evÃgni«Âome jyoti«ÂomenaivÃgni«Âomena yajeta 10.1.2.[7] tasya và etasya jyoti«ÂomasyÃgni«Âomasya triv­dbahi«pavamÃnaæ tadvratasya Óira÷ pa¤cadaÓasaptadaÓà uttarau pavamÃnau tau pak«au pa¤cadaÓaæ hoturÃjyaæ saptadaÓam p­«ÂhamekaviæÓaæ yaj¤Ãyaj¤iyaæ tatpucam 10.1.2.[8] tayorvà etayo÷ pa¤cadaÓasaptadaÓayordvÃtriæÓatstotriyÃstato yÃ÷ pa¤caviæÓati÷ sa pa¤caviæÓa ÃtmÃtha yÃ÷ saptÃtiyanti tÃ÷ parimÃda÷ paÓavo haitÃ÷ paÓava÷ parimÃda etÃvadvai mahÃvrataæ tadetadatraiva mahÃvratamÃpnoti 10.1.2.[9] atha hotà sapta candÃæsi Óaæsati caturuttarÃïyekarcÃni virìa«ÂamÃni te«Ãæ tisraÓcÃÓÅtayo'k«arÃïi pa¤cacatvÃriæÓacca tato yà aÓÅtaya÷ saivÃÓÅtÅnÃmÃptiraÓÅtibhirhi mahadukthamÃkhyÃyate'tha yÃni pa¤cacatvÃriæÓattato yÃni pa¤caviæÓati÷ sa pa¤caviæÓa Ãtmà yatra và Ãtmà tadeva Óirastatpak«apucÃnyatha yÃni viæÓatistadÃvapanametÃvadvai mahadukthaæ tadetadatraiva mahadukthamÃpnoti tÃni và etÃni sarvÃïi jyoti«Âoma evÃgni«Âoma Ãpyante tasmÃdu jyoti«ÂomenaivÃgni«Âomena yajeta 10.1.3.[1] prajÃpati÷ prajà as­jata sa Ærdhvebhya eva prÃïebhyo devÃnas­jata ye'väca÷ prÃïÃstebhyo martyÃ÷ prajà athordhvameva m­tyum prajÃbhyo'ttÃramas­jata 10.1.3.[2] tasya ha prajÃpate÷ ardhameva martyamÃsÅdardhamam­taæ tadyadasya martyamÃsÅttena m­tyorabibhetsa bibhyÃdimÃm prÃviÓaddvayam bhÆtvà m­ccÃpaÓca 10.1.3.[3] sa m­tyurdevÃnabravÅt kva nu so'bhÆdyo no's­«Âeti tvadbibhyadimÃm prÃvik«aditi so'bravÅttaæ và anvicÃma taæ sambharÃma na và ahaæ taæ hiæsi«yÃmÅti taæ devà asyà adhi samabharanyadasyÃpsvÃsÅttà apa÷ samabharannatha yadasyÃæ tÃm m­daæ tadubhayaæ sambh­tya m­daæ cÃpaÓce«ÂakÃmakurvaæstasmÃdetadubhayami«Âakà bhavati m­ccÃpaÓca 10.1.3.[4] tadetà và asya tÃ÷ pa¤ca martyÃstanva Ãsaæloma tvaÇmÃæsamasthi majjÃthaità am­tà mano vÃkprÃïaÓcak«u÷ Órotram 10.1.3.[5] sa ya÷ sa prajÃpati÷ ayameva sa yo'yamagniÓcÅyate'tha yà asya tÃ÷ pa¤ca martyÃstanva ÃsannetÃstÃ÷ purÅ«acitayo'tha yà am­tà etÃstà i«ÂakÃcitaya÷ 10.1.3.[6] te devà abruvan am­tamimaæ karavÃmeti tasyaitÃbhyÃmam­tÃbhyÃæ tanÆbhyÃmetÃm martyÃæ tanÆm parig­hyÃm­tÃmakurvanni«ÂakÃcitibhyÃm purÅ«acitiæ tathà dvitÅyÃæ tathà t­tÅyÃæ tathà caturthÅm 10.1.3.[7] atha pa¤camÅæ citimupadhÃya purÅ«aæ nivapati tatra vakarïÅæ ca svayamÃt­ïÃæ copadadhÃti hiraïyaÓakalai÷ prok«atyagnimabhyÃdadhÃti sà saptamÅ citistadam­tamevamasyaitÃbhyÃmam­tÃbhyÃæ tanÆbhyÃmetÃm martyÃæ tanÆm parig­hyÃm­tÃmakurvanni«ÂakÃcitibhyÃm purÅ«acitiæ tato vai prajÃpatiram­to'bhavattathaivaitadyajamÃna etamam­tamÃtmÃnaæ k­tvà so'm­to bhavati 10.1.3.[8] te vai devÃstaæ nÃvidu÷ yadyenaæ sarvaæ vÃkurvanna và sarvaæ yadyati vÃrecayanna vÃbhyÃpayaæsta etÃm­camapaÓyandhÃmacadagnirindro brahmà devo b­haspati÷ sacetaso viÓve devà yaj¤am prÃvantu na÷ Óubha iti 10.1.3.[9] tasyà astyevÃgneyam astyaindramasti vaiÓvadevaæ tadyadasyà Ãgneyaæ yadevaitasyÃgnerÃgneyaæ tadasya tena samaskurvanyadaindraæ tadaindreïa yadvaiÓvadevaæ tadvaiÓvadevena tamatraiva sarvaæ k­tsnaæ samaskurvan 10.1.3.[10] tadyadetayopati«Âhate yadevÃsyÃtra vidvÃnvÃvidvÃnvÃti và recayati na vÃbhyÃpayati tadevÃsyaitayà sarvamÃpnoti yadasya kiæ cÃnÃptamanu«ÂubdhÃmacadbhavati vÃgvà anu«ÂubvÃgdhÃmacadvÃcaivÃsya tadÃpnoti yadasya kiæ cÃnÃptam purÅ«avatÅæ citiæ k­tvopati«Âhetetyu haika Ãhustatra hisà sarvà k­tsnà bhavatÅti 10.1.3.[11] tadu và Ãhu÷ yavi«Âhavatyaivopati«ÂhetaitaddhÃsya priyaæ dhÃma yadyavi«Âha iti tadyadasya priyaæ dhÃma tenÃsya tadÃpnoti yadasya kiæ cÃnÃptamÃgneyyÃgnikarma hi gÃyatryÃgÃyatro'gniryÃvÃnagniryÃvatyasya mÃtrà tÃvataivasya ta dÃpnoti yadasya kiæ cÃnÃptamaniruktayà sarvaæ và aniruktaæ sarveïaivÃsya tadÃpnoti yadasya kiæ cÃnÃptaæ tvaæ yavi«Âha dÃÓu«a iti tasyokto bandhu÷ purÅ«avatÅæ citiæ k­tvopati«Âheta tatra hi sà sarvà k­tsnà bhavati 10.1.4.[1] ubhayaæ haitadagre prajÃpatirÃsa martyaæ caivÃm­taæ ca tasya prÃïà evÃm­tà Ãsu÷ ÓarÅram martyaæ sa etena karmaïaitayÃv­taikadhÃjaramam­tamÃtmÃnamakuruta tathaivaitadyajamÃna ubhayameva bhavati martyaæ caivÃm­taæ ca tasya prÃïà evÃm­tà bhavanti ÓarÅram martyaæ sa etena karmaïaitayÃv­taikadhÃjaramam­tamÃtmÃnaæ kurute 10.1.4.[2] sa prathamÃæ citiæ cinoti sà hÃsyai«Ã prÃïa eva tadvai tadam­tam­taæ hi prÃïa÷ sai«Ãm­tacitiratha purÅ«aæ nivapati taddhÃsyaitanmajjaiva tadvai tanmartyam martyo hi majjà tadetasminnam­te prati«ÂhÃpayati tenÃsyaitadam­tam bhavati 10.1.4.[3] dvitÅyÃæ citiæ cinoti sà hÃsyai«ÃpÃna eva tadvai tadam­tamam­taæ hyapÃna÷ sai«Ãm­tacitistadetanmartyamubhayato'm­tena parig­hïÃti tenÃsyaitadam­tam bhavatyatha purÅ«aæ nivapati taddhÃsyaitadasthyeva tadvai tanmartyam martyaæ hyasthi tadetasminnam­te prati«ÂhÃpayati tenÃsyaitadam­tam bhavati 10.1.4.[4] t­tÅyÃæ citiæ cinoti sà hÃsyai«Ã vyÃna eva tadvai tadam­tamam­taæ hi vyÃna÷ sai«Ãm­tacitistadetanmartyamubhayato'm­tena parig­hïÃti tenÃsyaitadam­tam bhavatyatha purÅ«aæ nivapati taddhÃsyaitatsnÃvaiva tadvai tanmartyaæ hi snÃva tadetasminnam­te prati«ÂhÃpayati tenÃsyaitadam­tam bhavati 10.1.4.[5] caturthÅæ citiæ cinoti sà hÃsyai«odÃna eva tadvai tadam­tamam­tam hyudÃna÷ sai«Ãm­tacitistadetanmartyamubhayato'm­tena parig­hïÃti tenÃsyaitadam­tam bhavatyatha purÅ«aæ nivapati taddhÃsyaitanmÃæsameva tadvai tanmartyam martyaæ hi mÃæsaæ tadetasminnam­te prati«ÂhÃpayati tenÃsyaitadam­tam bhavati 10.1.4.[6] pa¤camÅæ citiæ cinoti sà hÃsyai«Ã samÃna eva tadvai tadam­tamam­taæ hi samÃna÷ sai«Ãm­tacitistadetanmartyamubhayato'm­tena parig­hïÃti tenÃsyaitadam­tam bhavatyatha purÅ«aæ nivapati taddhÃsyaitanmeda eva tadvai tanmartyam martyaæ hi medastadetasminnam­te prati«ÂhÃpayati tenÃsyaitadam­tam bhavati 10.1.4.[7] «a«ÂhÅæ citiæ cinoti sà hÃsyai«Ã vÃgevatadvai tadam­ tamam­taæ hi vÃk«ai«Ãm­tacitistadetanmartyamubhayato'm­tena parig­hïÃti tenÃsyaitadam­tam bhavatyatha puri«aæ nivapati taddhÃsyaitadas­geva tvageva tadvai tanmartyam martyaæ hyas­Çmartyà tvaktadetasminnam­te prati«ÂhÃpayati tenÃsyaitadam­tam bhavati 10.1.4.[8] tà và etÃ÷ «a¬i«ÂakÃcitaya÷ «a purÅ«acitayastaddvÃdaÓa dvÃdaÓa mÃsÃ÷ saævatsara÷ saævatsaro'gniryÃvÃnagniryÃvatyasya mÃtrà tÃvataiva tatprajÃpatirekadhÃjaramam­tamÃtmÃnamakuruta tathaivaitadyajamÃna ekadhÃjaramam­tamÃtmÃnaæ kurute 10.1.4.[9] atha vikarïÅæ ca svayamÃt­ïÃæ copadhÃya hiraïyaÓakalai÷ prok«atyagnimabhyÃdadhÃti rÆpameva tatprajÃpatirhiraïmayamantata Ãtmano'kuruta tadyadantatastasmÃdidamantyamÃtmano rÆpaæ tasmÃdÃhurhiraïmaya÷ prajÃpatiriti tathaivaitadyajamÃno rÆpameva hiraïmayamantata Ãtmana÷ kurute tadyadantatastasmÃdidamantyamÃtmano rÆpaæ tasmÃdye caitadvidurye ca na hiraïmayo'gnicidamu«miæloke sambhavatÅtyevÃhu÷ 10.1.4.[10] taddhaitacÃï¬ilyaÓca sÃptarathavÃhaniÓca ÃcÃryÃntevÃsibau vyÆdÃte rÆpamevÃsyaitaditi ha smÃha ÓÃï¬ilyo lomÃnÅti sÃptarathavÃhani÷ 10.1.4.[11] sa hovÃca ÓÃï¬ilya÷ rÆpaæ vÃva lomavadrÆpamalomakaæ rÆpamevÃsyaitaditi tadvai tattathà yathà tacÃï¬ilya uvÃca saæcite'gni÷ praïÅyate praïÅtÃdÆrdhvaæ samidha Ãhutaya iti hÆyante 10.1.4.[12] prÃïena vai devà annamadanti agniru devÃnÃm prÃïastasmÃtprÃgdevebhyo juhvati prÃïena hi devà annamadantyapÃnena manu«yà annamadanti tasmÃtpratyaÇmanu«ye«vannaæ dhÅyate'pÃnena hi manu«yà annamadanti 10.1.4.[13] tadÃhu÷ na vayaso'gnicidaÓnÅyÃdvayo và e«a rÆpam bhavati yo'gniæ cinuta ÅÓvara ÃrtimÃtostasmÃnna vayaso'gnicidaÓnÅyÃditi tadvai kÃmamevaivaævidaÓnÅyÃdagnervà e«a rÆpam bhavati yo'gniæ cinute sarvaæ và idamagnerannaæ sarvam ma idamannamityevaivaævidvidyÃditi 10.1.4.[14] tadÃhu÷ kiæ tadagnau kriyate yena yajamÃna÷ punarm­tyumapajayatÅtyagnirvà e«a devatà bhavati yo'gniæ cinute'm­tamu và agni÷ ÓrÅrdevÃ÷ Óriyaæ gacati yaÓo devà yaÓo ha bhavati ya evaæ veda 10.1.5.[1] sarve haite yaj¤Ã yo'yamagniÓcita÷ sa yatpaÓumÃlabhate tadagnyÃdheyamatha yadukhÃæ sambharati tÃnyagnyÃdheyahavÅm«yatha yaddÅk«ate tadagnihotramatha yaddÅk«ita÷ samidhÃvÃdadhÃti te agnihotrÃhutÅ 10.1.5.[2] te vai sÃyamprÃtarÃdadhÃti sÃyamprÃtarhyagnihotrÃhutÅ juhvati samÃnena mantreïa samÃnena hi mantreïÃgnihotrÃhutÅ juhvatyatha yadvanÅvÃhanaæ ca bhasmanaÓcÃbhyavaharaïaæ tau darÓapÆrïamÃsÃvatha yadgÃrhapatyaæ cinoti tÃni cÃturmÃsyÃnyatha yadÆrdhvaæ gÃrhapatyÃdà sarvau«adhÃttà i«Âayo'tha yadÆrdhvaæ sarvau«adhÃtprÃcÅnaæ citibhyaste paÓubandhà ya evaite«u yaj¤e«u vi«ïukramÃste vi«ïukramà yajjapyaæ tadvÃtsapram 10.1.5.[3] saumyo'dhvara÷ prathamà citi÷ yatprÃcÅnaæ savebhyo rÃjasÆyo dvitÅyà vÃjapeyast­tÅyÃÓvamedhaÓcaturthyagnisava÷ pa¤camÅ yaiÓcitaæ sÃmabhi÷ parigÃyati tanmahÃvratamatha yattatrodgÃtu÷ purastÃjjapyaæ tacatarudriyaæ vasordhÃrà mahadukthamatha yadÆrdhvaæ sÃmabhya÷ prÃcÅnaæ vasordhÃrÃyai yadeva tatra hotu÷ purastÃjjapyaæ tattadatha yadÆrdhvaæ vasordhÃrÃyai te g­hamedhà etÃvanto vai sarve yaj¤ÃstÃnagninÃpnoti 10.1.5.[4] athÃto yaj¤avÅryÃïÃmeva sÃyamprÃtarha và amu«miæloke'gnihotrahudaÓnÃti tÃvatÅ ha tasminyaj¤a ÆrgardhamÃse'rdhamÃse darÓapÆrïamÃsayÃjÅ catur«u-catur«u mÃse«u cÃturmÃsyayÃjÅ «aÂsu-«aÂsu paÓubandhayÃjÅ saævatsare-saævatsare somayÃjÅ Óate-Óate saævatsareÓvagnicitkÃmamaÓnÃti kÃmaæ na taddhaitadyÃvacataæ saævatsarÃstÃvadam­tamanantamaparyantaæ sa so haitadevaæ vedaivaæ haivÃsyaitadam­tamanantamaparyantam bhavati tasya yadapÅ«ÅkayevopahanyÃttadevÃsyÃm­tamanantamaparyantam bhavati 10.2.1.[1] prajÃpati÷ svargaæ lokamajigÃæsat sarve vai paÓava÷ prajÃpati÷ puru«o'Óvo gauraviraja÷ sa etai rÆpairnÃÓaknotsa etaæ vayovidhamÃtmÃnamapaÓyadagniæ taæ vyadhatta so'nupasamuhyÃnupÃdhÃyodapipati«atsa nÃÓaknotsa upasamuhyopadhÃyodapatattasmÃdapyetarhi vayÃæsi yadaiva pak«Ã upasamÆhante yadà patrÃïi vis­jante'thotpatituæ Óaknuvanti 10.2.1.[2] taæ và aÇgulibhirmimÅte puru«o vai yaj¤astenedaæ sarvam mitaæ tasyai«Ãvamà mÃtrà yadaÇgulayastadyÃsyÃvamà mÃtrà tÃmasya tadÃpnoti tayainaæ tanmimÅte 10.2.1.[3] caturviæÓatyÃÇgulibhirmimÅte caturviæÓatyak«arà vai gÃyatrÅ gÃyatro'gniryÃvÃnagniryÃvatyasya mÃtrà tÃvataivainaæ tanmimÅte 10.2.1.[4] sa caturaÇgulamevobhayato'ntarata upasamÆhati caturaÇgulamubhayato bÃhyato vyudÆhati tadyÃvadevopasamÆhati tÃvadvyudÆhati tannÃhaivÃtirecayati no kanÅya÷ karoti tathà pucasya tathottarasya pak«asya 10.2.1.[5] atha nirïÃmau pak«ayo÷ karoti nirïÃmau hi vayasa÷ pak«ayorbhavato vit­tÅye vit­tÅye hi vayasa÷ pak«ayornirïÃmau bhavato'ntare vit­tÅye'ntare hi vit­tÅye vayasa÷ pak«ayornirïÃmau bhavata÷ sa caturaÇgulameva purastÃdudÆhati caturaÇgulam paÓcÃdupasamÆhati tadyÃvadevodÆhati tÃvadupasamÆhati tannÃhaivÃtirecayati no kanÅya÷ karoti 10.2.1.[6] sa tasminnirïÃme ekÃmi«ÂakÃmupadadhÃti tadyeyaæ vayasa÷ patato nirïÃmÃdekà nìyupaÓete tÃæ tatkarotyatho idam 10.2.1.[7] atha vakrau karoti vakrau hi vayasa÷ pak«au bhavata÷ sa caturaÇgulameva paÓcÃdudÆhati caturaÇgulam purastÃdupasamÆhati tadyÃvadevodÆhati tÃvadupasamÆhati tannÃhaivÃtirecayati no kanÅya÷ karoti 10.2.1.[8] atha rÆpamÆttamaæ karoti atrai«a sarvo'gni÷ saæsk­tastasmindevà etadrÆpamuttamamadadhustathaivÃsminnayametadrÆpamuttamaæ dadhÃti sa sahasram­jvÃlikhità i«ÂakÃ÷ karoti sahasramityÃlikhitÃ÷ sahasramityÃlikhitÃ÷ 10.2.1.[9] atha pa¤camÅæ citimupadhÃya tredhÃgniæ vimimÅte sa madhyame vit­tÅye sahasram­jvÃlikhità i«Âakà upadadhÃti tadyÃnÅmÃni vayasa÷ pratya¤ci ÓÅr«ïa à pucÃd­jÆni lomÃni tÃni tatkaroti 10.2.1.[10] atha sahasramityÃlikhità dak«iïata upadadhÃti tadyÃnÅmÃni vayaso dak«iïato vakrÃïi lomÃni tÃni tatkaroti 10.2.1.[11] atha sahasramityÃlikhità uttarata upadadhÃti tadyÃnÅmÃni vayasa uttarato vakrÃïi lomÃni tÃni tatkaroti sahasreïa sarvaæ vai sahasraæ sarveïaivÃsminnetadrÆpamuttamaæ dadhÃti tribhi÷ sahasraistriv­dagniryÃvÃnagniryÃvatyasya mÃtrà tÃvataivÃsminnetadrÆpamuttamaæ dadhÃti 10.2.2.[1] yÃnvai tÃntsapta puru«Ãn ekam puru«amakurvantsa prajÃpatirabhavatsa prajà as­jata sa prajÃ÷ s­«Âvordhva udakrÃmatsa etaæ lokamagacadyatrai«a etattapati no ha tarhyanya etasmÃdatra yaj¤iya Ãsa taæ devà yaj¤enaiva ya«Âumadhriyanta 10.2.2.[2] tasmÃdetad­«iïÃbhyanÆktam yaj¤ena yaj¤amayajanta devà iti yaj¤ena hi taæ yaj¤amayajanta devÃstÃni dharmÃïi prathamÃnyÃsanniti te hi dharmÃ÷ prathame'kriyanta te ha nÃkam mahimÃna÷ sacanteti svargo vai loko nÃko devà mahimÃnaste devÃ÷ svargaæ lokaæ sacanta ye taæ yaj¤amayajannityetat 10.2.2.[3] yatra pÆrve sÃdhyÃ÷ santi devà iti prÃïà vai sÃdhyà devÃsta etamagra evamasÃdhayannetadeva bubhÆ«antasta u evÃpyetarhi sÃdhayanti paÓcedamanyadabhavadyajatramamartyasya bhuvanasya bhÆneti paÓcÃhaivedamanyadyaj¤iyamÃsa yatkiæ cÃm­tam 10.2.2.[4] suparïo aÇgaæ saviturgarutmÃn pÆrvo jÃta÷ sa u asyÃnu dharmeti prajÃpatirvai suparïo garutmÃne«a savitaitasya prajÃpatiranu dharmanityetat 10.2.2.[5] sa vai saptapuru«o bhavati saptapuru«o hyayam puru«o yaccatvÃra Ãtmà traya÷ pak«apucÃni catvÃro hi tasya puru«asyÃtmà traya÷ pak«apucÃni 10.2.2.[6] taæ và udbÃhunà puru«eïa mimÅte puru«o vai yaj¤astenedaæ sarvam mitaæ tasyai«Ã paramà mÃtrà yadudbÃhustadyÃsya paramà mÃtrà tÃmasya tadÃpnoti tayainaæ tanmimÅte tatropa yatprapadenÃbhyucrito bhavati tatpariÓridbhirÃpnoti tasmÃdu bÃhyenaiva lekhÃm pariÓridbhya÷ khanet 10.2.2.[7] atha pak«ayoraratnÅ upÃdadhÃti pak«ayostadvÅryaæ dadhÃti bÃhÆ vai pak«au bÃhubhyÃmu và annamadyate'nnÃyaiva tamavakÃÓÃæ karoti tadyatpak«ayoraratnÅ upÃdadhÃtyaratnimÃtrÃddhyannamadyate 10.2.2.[8] atha puce vitastimupÃdadhÃti prati«ÂhÃyÃæ tadvÅryaæ dadhÃti prati«Âhà vai pucaæ hasto vitastirhastena và annamadyate'nnÃyaiva tamavakÃÓaæ karoti tadyatpuce vitastimupÃdadhÃtyanna evainaæ tatprati«ÂhÃpayati tadyattatra kanÅya upÃdadhÃtyannehyevainaæ tatprati«ÂhÃpayatyatho etÃvadvà idam mitam bhavatyetÃvadidaæ tadyadevam mimÅta etasyaivÃptyai 10.2.3.[1] yà và iyaæ vedi÷ saptavidhasya e«Ã vedermÃtrà sa devayajanamadhyavasÃya pÆrvayà dvÃrà patnÅÓÃlam prapadya gÃrhapatyÃyoddhatyÃvok«ati gÃrhapatyasyoddhatÃtsapta prÃca÷ prakramÃnprakrÃmati tata÷ präcaæ vyÃmaæ vimimÅte tasya madhya ÃhavanÅyÃyoddhatyÃvok«ati pÆrvÃrdhÃdvyÃmasya trÅnprÃca÷ prakramÃnprakrÃmati sa vedyanta÷ 10.2.3.[2] te và ete vyÃmaikÃdaÓÃ÷ prakramà antarà vedyantaæ ca gÃrhapatyaæ caikÃdaÓÃk«arà tri«Âubvajrastri«ÂubvÅryaæ tri«ÂubvajreïaivaitadvÅryeïa yajamÃna÷ purastÃdyaj¤amukhÃdrak«Ãæsi nëÂrà apahanti 10.2.3.[3] sai«Ã vederyoni÷ etasyai vai yonerdevà vedim prÃjanayannatha ya e«a vyÃma÷ sà gÃrhapatyasya yoniretasyai vai yonerdevà gÃrhapatyam prÃjanayangÃrhapatyÃdÃhavanÅyam 10.2.3.[4] sa vedyantÃt «aÂtriæÓatprakramÃm prÃcÅæ vediæ vimimÅte triæÓatam paÓcÃttiraÓcÅæ caturviæÓatim purastÃttannavati÷ sai«Ã navatiprakramà vedistasyÃæ saptavidhamagniæ vidadhÃti 10.2.3.[5] tadÃhu÷ kathame«a saptavidha etayà vedyà sampadyata iti daÓa và ime puru«e prÃïÃÓcatvÃryaÇgÃnyÃtmà pa¤cadaÓa evaæ dvitÅya evaæ t­tÅye «aÂsu puru«e«u navatirathaika÷ puru«o'tyeti pÃÇkto vai puru«o loma tvaÇmÃæsamasthi majjà pÃÇkto iyaæ vediÓcatasro diÓa Ãtmà pa¤camyevame«a saptavidha etayà vedyà sampadyate 10.2.3.[6] taddhaike uttarà vidhà vidhÃsyanta etÃæÓca prakramÃnetaæ ca vyÃmamanuvardhayanti yonimanuvardhayÃma iti na tathà kuryÃnna vai jÃtaæ garbhaæ yoniranuvardhate yÃvadvÃva yonÃvantargarbho bhavati tÃvadeva yonirvardhata etÃvatyu và atra garbhasya v­ddhi÷ 10.2.3.[7] te ye ha tathà kurvanti etaæ ha te pitaram prajÃpatiæ sampadaÓcyÃvayanti ta i«Âvà pÃpÅyÃæso bhavanti pitaraæ hi prajÃpatiæ sampadaÓcyÃvayanti sà yÃvatye«Ã saptavidhasya vedistÃvatÅæ caturdaÓa k­tva ekaÓatavidhasya vediæ vimimÅte 10.2.3.[8] atha «aÂtriæÓatprakramÃæ rajjum mimÅte tÃæ saptadhà samasyati tasyai trÅnbhÃgÃnprÃca upadadhÃti ni÷s­jati catura÷ 10.2.3.[9] atha triæÓatprakramÃm mimÅte tÃæ saptadhà samasyati tasyai trÅnbhÃgÃnpaÓcÃdupadadhÃti ni÷s­jati catura÷ 10.2.3.[10] atha caturviæÓatiprakramÃm mimÅte tÃæ saptadhà samasyati tasyai trÅnbhÃgÃnpurastÃdupadadhÃti ni÷s­jati catura iti nu vedivimÃnam 10.2.3.[11] athÃgnervidhÃ÷ a«ÂÃviæÓati÷ präca÷ puru«Ã a«ÂÃviæÓatistirya¤ca÷ sa Ãtmà caturdaÓa puru«Ã dak«iïa÷ pak«aÓcaturdaÓottaraÓcaturdaÓa pucaæ caturdaÓÃratnÅndak«iïe pak«a upadadhÃti caturdaÓottare caturdaÓa vitastÅ÷ puca iti nva«ÂÃnavate÷ puru«ÃïÃm mÃtrà sÃdhimÃnÃnÃm 10.2.3.[12] atha tripuru«Ãæ rajjum mimÅte tÃæ saptadhà samasyati tasyai caturo bhÃgÃnÃtmannupadadhÃti trÅnpak«apuce«u 10.2.3.[13] athÃratnimÃtrÅm mimÅte tÃæ saptadhà samasyati tasyai trÅnbhÃgÃndak«iïe pak«a upadadhÃti trÅnevottare ni÷s­jati catura÷ 10.2.3.[14] atha vitastimÃtrÅm mimÅte tÃæ saptadhà samasyati tasyai trÅnbhÃgÃnpuca upadadhÃti ni÷s­jati catura evame«a ekaÓatavidha etayà vedyà sampadyate 10.2.3.[15] tadÃhu÷ yattrayodaÓa puru«Ã atiyanti kathamete sampado na cyavanta iti yà và etasya saptamasya puru«asya sampatsaivaite«Ãæ sarve«Ãæ sampat 10.2.3.[16] atho Ãhu÷ prajÃpatirevÃtmÃnaæ vidhÃya tasya yatra-yatra nyÆnamÃsÅttadetai÷ samÃpÆrayata teno evÃpi sampanna iti 10.2.3.[17] taddhaike ekavidham prathamaæ vidadhatyathaikottaramÃparimitavidhÃnna tathà kuryÃt 10.2.3.[18] saptavidho và agre prajÃpatiras­jyata sa ÃtmÃnaæ vidadhÃna aitsa ekaÓatavidhe'ti«Âhata sa yo'rvÃcÅnaæ saptavidhÃdvidhatta etaæ ha sa pitaram prajÃpatiæ vicinatti sa i«Âvà pÃpÅyÃnbhavati yathà ÓreyÃæsaæ hiæsitvÃtha sa ekaÓatavidhamatividhatte'smÃtsa sarvasmÃdbahirdhà ni«padyate sarvamu hÅdam prajÃpatistasmÃdu saptavidhameva prathamaæ vidadhÅtÃthaikottaramaikaÓatavidhÃdekaÓatavidhaæ tu nÃtividadhÅta nÃhaitam pitaram prajÃpatiæ vicinatti no asmÃtsarvasmÃdbahirdhà ni«padyate 10.2.4.[1] saævatsaro vai prajÃpati÷ agniru sarve kÃmÃ÷ so'yaæ saævatsara÷ prajÃpatirakÃmayatÃgniæ sarvÃnkÃmÃnÃtmÃnamabhisaæcinvÅyeti sa ekaÓatadhÃtmÃnaæ vyadhatta sa ekaÓatadhÃtmÃnaæ vidhÃyÃgniæ sarvÃnkÃmÃnÃtmÃnamabhisamacinuta sa sarve kÃmà abhavattasmÃnna kaÓcana bahirdhà kÃmo'bhavattasmÃdÃhu÷ saævatsara÷ sarve kÃmà iti na ha saævatsarÃtkaÓcana bahirdhà kÃmo'sti 10.2.4.[2] tathaivaitadyajamÃna÷ ekaÓatadhÃtmÃnaæ vidhÃyÃgniæ sarvÃnkÃmÃnÃtmÃnamabhisaæcinute sa sarve kÃmà bhavati tasmÃnna kaÓcana bahirdhà kÃmo bhavati 10.2.4.[3] sa ya÷ sa saævatsaro'sau sa Ãditya÷ sa e«a ekaÓatavidhastasya raÓmaya÷ Óataæ vidhà e«a evaikaÓatatamo ya e«a tapatyasmintsarvasminprati«ÂhitastathaivaitadyajamÃna ekaÓatadhÃtmÃnaæ vidhÃyÃsmintsarvasminpratiti«Âhati 10.2.4.[4] atha và ekaÓatavidha÷ saptavidhamabhisampadyata ekaÓatadhà và asÃvÃdityo vihita÷ saptasu devaloke«u prati«Âhita÷ sapta vai devalokÃÓcatasro diÓastraya ime lokà ete vai sapta devalokÃste«ve«a prati«ÂhitastathaivaitadyajamÃna ekaÓatadhÃtmÃnaæ vidhÃya saptasu devaloke«u pratiti«Âhati 10.2.4.[5] yadvevaikaÓatavidha÷ saptavidhamabhisampadyata ekaÓatadhà và asÃvÃdityo vihita÷ saptasv­tu«u saptasu stome«u saptasu p­«Âhe«u saptasu canda÷su saptasu prÃïe«u saptasu dik«u prati«ÂhitastathaivaitadyajamÃna ekaÓatadhÃtmÃnaæ vidhÃyaitasmintsarvasminpratiti«Âhati 10.2.4.[6] yadvevaikaÓatavidha÷ saptavidhamabhisampadyata ekaÓatadhà và asÃvÃdityo vihita÷ saptÃk«are brahmanprati«Âhita÷ saptÃk«araæ vai brahmargityekamak«araæ yajuriti dve sÃmeti dve atha yadato'nyadbrahmaiva taddvyak«araæ vai brahma tadetatsarvaæ saptÃk«aram brahma tasminne«a prati«ÂhitastathaivaitadyajamÃna ekaÓatadhÃtmÃnaæ vidhÃya saptÃk«are brahmanpratiti«Âhati 10.2.4.[7] tasmÃdu saptabhi÷-saptabhi÷ pariÓrayanti tasmÃdekaÓatavidha÷ saptavidhamabhisampadyate'tha vai saptavidha ekaÓatavidhamabhisampadyate 10.2.4.[8] saptavidho và agre prajÃpatiras­jyata sa etamekaÓatadhÃtmÃnaæ vihitamapaÓyatprÃïabh­tsu pa¤cÃÓadi«ÂakÃ÷ pa¤cÃÓadyajÆæ«i tacataæ sÃdanaæ ca sÆdadohÃÓcaika=\atatame tatsamÃnaæ sÃdayitvà hi sÆdadohasÃdhivadati sa etenaikaÓatavidhenÃtmanemÃæ jitimajayadimÃæ vya«Âiæ vyÃÓnuta tathaivaitadyajamÃna etenaikaÓatavidhenÃtmanemÃæ jitiæ jayatÅmÃæ vya«Âiæ vyaÓnuta evamu saptavidha ekaÓatavidhamabhisampadyate sa ya evaikaÓatavidha÷ sa saptavidho ya÷ saptavidha÷ sa ekaÓatavidha iti nu vidhÃnam 10.2.5.[1] athÃtaÓcayanasyaiva antaropasadau cinotyetadvai devà abibhayuryadvai na imamiha rak«Ãæsi nëÂrà na hanyuriti ta etÃ÷ puro'paÓyannupasada imÃneva lokÃnime vai lokÃ÷ purastÃ÷ prÃpadyanta tÃ÷ prapadyÃbhaye'nëÂra etamÃtmÃnaæ samaskurvata tathaivaitadyajamÃna etÃ÷ pura÷ prapadyÃbhaye'nëÂra etamÃtmÃnaæ saæskurute 10.2.5.[2] yadvevÃntaropasadau cinoti etadvai devà abibhayuryadvai na imamiha rak«Ãæsi nëÂrà na hanyuriti ta etÃnvajrÃnapaÓyannupasado vajrà và upasadastÃnprÃpadyanta tÃnprapadyÃbhaye'nëÂra etamÃtmÃnaæ samaskurvata tathaivaitadyajamÃna etÃnvajrÃnprapadyÃbhaye'nëÂra etamÃtmÃnaæ saæskurute 10.2.5.[3] etadu ha yaj¤e tapa÷ yadupasadastapo và upasadastadyattapasi cÅyate tasmÃttÃpaÓcitastadvai yÃvadevopasadbhiÓcaranti tÃvatpravargyeïa saævatsaramevopasadbhiÓcaranti saævatsaram pravargyeïa 10.2.5.[4] ahorÃtrÃïi và upasada÷ Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityamahorÃtre«u prati«ÂhÃpayati tasmÃde«o'horÃtre«u prati«Âhita÷ 10.2.5.[5] atha yadi caturviæÓati÷ caturviæÓatirvà ardhamÃsà ardhamÃsà upasada Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityamardhamÃse«u prati«ÂhÃpayati tasmÃde«o'rdhamÃse«u prati«Âhita÷ 10.2.5.[6] atha yadi dvÃdaÓa dvÃdaÓa vai mÃsà mÃsà upasada Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityam mÃse«u prati«ÂhÃpayati tasmÃde«a mÃse«u prati«Âhita÷ 10.2.5.[7] atha yadi «a «a¬và ­tava ­tava upasada Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityam­tu«u prati«ÂhÃpayati tasmÃde«a ­tu«u prati«Âhita÷ 10.2.5.[8] atha yadi tisra÷ trayo và ime lokà ime lokà upasada Ãditya÷ pravargyo'muæ tadÃdityame«u loke«u prati«ÂhÃpayati tasmÃde«a e«u loke«u prati«Âhita÷ 10.2.5.[9] athÃtaÓcitipurÅ«ÃïÃmeva mÅmÃæsà mÃsam prathamà citirmÃsam purÅ«ametÃvÃnvÃsantika ­tau kÃmastadyÃvÃnvÃsantika ­tau kÃmastaæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[10] mÃsaæ dvitÅyà mÃsam purÅ«ametÃvÃngrai«ma ­tau kÃmastadyÃvÃngrai«ma ­tau kÃmastaæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[11] mÃsaæ t­tÅyà mÃsam purÅ«ametÃvÃnvÃr«ika ­tau kÃmastadyÃvÃnvÃr«ika ­tau kÃmastaæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[12] mÃsaæ caturthÅ mÃsam purÅ«ametÃväcÃrada ­tau kÃmastadyÃväcÃrada ­tau kÃmastaæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[13] atha pa¤camyai cite÷ asapatnà virÃjaÓca prathamÃhamupadadhÃti stomabhÃgà ekaikÃmanvahaæ tÃ÷ sk­tsÃdayati sak­tsÆdadohasÃdhivadati tÆ«ïÅm mÃsaæ stomabhÃgÃpurÅ«amabhiharantyetÃvÃnhaimantika stau kÃmastadyÃvÃnhaimantika ­tau kÃmastaæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[14] mÃsaæ «a«ÂhÅ mÃsam purÅ«ametÃväcaiÓira ­tau kÃmastadyÃväcaiÓira ­tau kÃmastaæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinuta etÃvÃnvai dvÃdaÓasu mÃse«u kÃma÷ «aÂsv­tu«u tadyÃvÃndvÃdaÓasu mÃse«u kÃma÷ «aÂsv­tu«u taæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[15] atha trÅïyahÃnyupÃtiyanti yadaha÷ Óatarudriyaæ juhoti yadaharupavasatho yadaha÷ prasutastadyatte«vaha÷sÆpasadà caranti tÃni tasya mÃsasyÃhorÃtrÃïyatha yatpravargyeïa tadu tasminn­tÃvÃdityam prati«ÂhÃpayatyetÃvÃnvai trayodaÓasu mÃse«u kÃma÷ saptasv­tu«u tadyÃvÃæstrayodaÓasu mÃse«u kÃma÷ saptasv­tu«u taæ tatsarvamÃtmÃnamabhisaæcinute 10.2.5.[16] sa saævatsaram prasuta÷ syÃt sarvaæ vai saævatsara÷ sarvamekaÓatavidha÷ sarveïaiva tatsarvamÃpnoti yadi saævatsaraæ na ÓaknuyÃdviÓvajità sarvap­«ÂhenÃtirÃtreïa yajeta tasmintsarvavedasaæ dadyÃtsarvaæ vai viÓvajitsarvap­«Âho'tirÃtra÷ sarvaæ sarvavedasaæ sarvamekaÓatavidha÷ sarveïaiva tatsarvamÃpnoti 10.2.6.[1] saævatsaro vai prajÃpatirekaÓatavidha÷ tasyÃhorÃtrÃïyardhamÃsà mÃsà ­tava÷ «a«ÂirmÃsasyÃhorÃtrÃïi mÃsi vai saævatsarasyÃhorÃtrÃïyÃpyante caturviæÓatirardhamÃsÃstrayodaÓa mÃsÃstraya ­tavastÃ÷ Óataæ vidhÃ÷ saævatsara evaikaÓatatamÅ vidhà 10.2.6.[2] sa ­tubhireva saptavidha÷ «a¬­tava÷ saævatsara eva saptamÅ vidhà tasyaitasya saævatsarasyaitattejo ya e«a tapati tasya raÓmaya÷ Óataæ vidhà maï¬alamevaikaÓatatamÅ vidhà 10.2.6.[3] sa digbhireva saptavidha÷ ye prÃcyÃæ diÓi raÓmaya÷ saikà vidhà ye dak«iïÃyÃæ saikà ye pratÅcyÃæ saikà ya udÅcyÃæ saikà ya ÆrdhvÃyÃæ saikà ye'vÃcyÃæ saikà maï¬alameva saptamÅ vidhà 10.2.6.[4] tasyaitasya purastÃtkÃmapro loka÷ am­taæ vai kÃmapramam­tamevÃsya tatparastÃttadyattadam­tametattadyadetadarcirdÅpyate 10.2.6.[5] tadetadvasucitraæ rÃdha÷ tade«a savità vibhaktÃbhya÷ prajÃbhyo vibhajatyapyo«adhibhyo'pi vanaspatibhyo bhÆya-iva ha tvekÃbhya÷ prayacati kanÅya ivaikÃbhyastadyÃbhyo bhÆya÷ prayacati tà jyoktamÃæ jÅvanti yÃbhya÷ kanÅya÷ kanÅyastÃ÷ 10.2.6.[6] tadetad­cÃbhyuktaæ vibhaktÃraæ havÃmahe vasoÓcitrasya rÃdhasa÷ savitÃraæ n­cak«asamiti tadetatsarvamÃyurdÅrghamanantaæ hi tadyadidamÃhurdÅrghaæ ta Ãyurastu sarvamÃyurihÅtye«a te loka etatte'stviti haivaitat 10.2.6.[7] paÓyantÅ vÃgvadati tadetadekaÓatavidhena vaivÃptavyaæ ÓatÃyutayà và ya evaikaÓatavidhaæ vidhatte yo và Óatam- var«Ãïi jÅvati sa haivaitadam­tamÃpnoti tasmÃdye caitadvidurye ca na lokyà ÓatÃyutetyevÃhustasmÃdu ha na purÃyu«a÷ svakÃmÅ preyÃdalokyaæ haita u vÃva lokà yadahorÃtrÃïyardhamÃsà mÃsà ­tava÷ saævatsara÷ 10.2.6.[8] tadye'rvÃgviæÓe«u var«e«u prayanti ahorÃtre«u te loke«u sajyante'tha ye paroviæÓe«varvÃkcatvÃriæÓe«vardhamÃse«u te'tha ye paraÓcatvÃriæÓe«varvÃk«a«Âe«u mÃse«u te'tha ye para÷«a«Âe«varvÃgaÓÅte«v­tu«u te'tha ye paro'ÓÅte«varvÃkÓate«u saævatsare te'tha ya eva Óataæ var«Ãïi yo và bhÆyÃæsi jÅvati sa haivaitadam­tamÃpnoti 10.2.6.[9] bahubhirha vai yaj¤ai÷ ekamaharekà rÃtrirmità sa ya evaikaÓatavidhaæ vidhatte yo và Óataæ var«Ãïi jÅvati sa haivainadaddhÃtamÃmÃpnotye«a và ekaÓatavidhaæ vidhatte ya enaæ saævatsaraæ bibharti tasmÃdenaæ saævatsarabh­tameva cinvÅtetyadhidevatam 10.2.6.[10] athÃdhiyaj¤am yÃnamÆnekaÓatamudbÃhÆnpuru«ÃnmimÅte sa vidhaikaÓatavidha÷ sa citibhireva saptavidha÷ «a¬­tavyavatyaÓcitayo'gnireva saptamÅ vidhà 10.2.6.[11] sa u và i«ÂakaikaÓatavidha÷ yÃ÷ pa¤cÃÓatprathamà i«Âakà yÃÓcottamÃstÃ÷ Óataæ vidhà atha yà etadantareïe«Âakà upadhÅyante saivaikaÓatatamÅ vidhà 10.2.6.[12] sa u eva yajustejÃ÷ yajurekaÓatavidho yÃni pa¤cÃÓatprathamÃni yajÆæ«i yÃni cottamÃni tÃ÷ Óataæ vidhà atha yÃnyetadantareïa yajÆæ«i kriyante saivaikaÓatatamÅ vidhaivamu saptavidha ekaÓatavidho bhavati sa ya÷ ÓatÃyutÃyÃæ kÃmo ya ekaÓatavidhe sapt!vidhena haiva tamevaævidÃpnoti 10.2.6.[13] evaæ vÃva sarve yaj¤Ã÷ ekaÓatavidhà ÃgnihotrÃd­gbhiryajurbhi÷ padairak«arai÷ karmabhi÷ sÃmabhi÷ sa ya÷ ÓatÃyutÃyÃæ kÃmo ya ekaÓatavidhe ya÷ saptavidhe yaj¤ena yaj¤ena haiva tamevaævidÃpnotÅtyu evÃdhiyaj¤am 10.2.6.[14] athÃdhyÃtmam pa¤cemÃÓcaturvidhà aÇgulayo dve kalku«Å doraæsaphalakaæ cÃk«aÓca tatpa¤caviæÓatirevamimÃnÅtarÃïyaÇgÃni tÃ÷ Óataæ vidhà ÃtmaivaikaÓatatamÅ vidhoktaæ saptavidhatÃyai 10.2.6.[15] sa u eva prÃïatejÃ÷ prÃïaikaÓatavidho'nvaÇgamaÇge'Çge hi prÃïa÷ sa ya÷ ÓatÃyutÃyÃæ kÃmo ya ekaÓatavidhe ya÷ saptavidhe ya÷ sarve«u yaj¤e«u vidyÃyà haiva tamevaævidÃpnoti sarvaurhi yaj¤airÃtmÃnaæ sampannaæ vide 10.2.6.[16] trÅïi và imÃni pa¤cavidhÃni saævatsaro'gni÷ puru«aste«Ãm pa¤ca vidhà annam pÃnaæ ÓrÅrjyotiram­taæ yadeva saævatsare'nnaæ tadannaæ yà ÃpastatpÃnaæ rÃtrireva ÓrÅ÷ ÓriyÃæ haitadrÃtryÃæ sarvÃïi bhÆtÃni saævasantyaharjyotirÃdityo'm­tamityadhidevataæ 10.2.6.[17] athÃdhiyaj¤am yadevÃgnÃvannamupadhÅyate tadannaæ yà ÃpastatpÃnam pariÓrita eva ÓrÅstaddhi rÃtrÅïÃæ rÆpaæ yaju«matyo jyotistaddhyahnÃæ rÆpamagniraæ!taæ taddhyÃdityasya rÆpamityu evÃdhiyaj¤am 10.2.6.[18] athÃdhyÃtmam yadeva puru«e'nnaæ tadannaæ yà ÃpastatpÃnamasthÅnyeva ÓrÅstaddhi pariÓritÃæ rÆpam majjÃno jyotistaddhi yaju«matÅnÃæ rÆpam prÃïo'm­taæ taddhyagne rÆpam prÃïo'gni÷ prÃïo'm­tamityu và Ãhu÷ 10.2.6.[19] annÃdvà aÓanÃyà nivartate pÃnÃtpipÃsà Óriyai pÃpmà jyoti«astamo'm­tÃnm­tyurni ha và asmÃdetÃni sarvÃïi vartante'pa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti ya evaæ veda tadetadam­tamityevÃmutropÃsÅtÃyuritÅha prÃïa iti haika upÃsate prÃïo'gni÷ prÃïo'm­tamiti vadanto na tathà vidyÃdadhruvaæ vai tadyatprÃïastaæ te vi«yÃmyÃyu«o na madhyÃditi hyapi yaju«Ãbhyuktaæ tasmÃdenadam­tamityevÃmutropÃsÅtÃyuritÅha tatho ha sarvamÃyureti 10.3.1.[1] prÃïo gÃyatrÅ cak«uru«ïigvÃganu«Âummano b­hatÅ Órotram paÇktirya evÃyam prajanana÷ prÃïa e«a tri«Âubatha yo'yamavÃÇ prÃïa e«a jagatÅ tÃni và etÃni sapta candÃæsi caturuttarÃïyagnau kriyante 10.3.1.[2] prÃïo gÃyatrÅti tadya eva prÃïasya mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasram prÃïasyaivaitadvÅryaæ yaddhyasya cinvata÷ prÃïa utkkÃmettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«a gÃyatrÅ÷ saæcito bhavati 10.3.1.[3] cak«uru«ïigiti tadya eva cak«u«o mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasraæ cak«u«a evaitadvÅryaæ yaddhyasya cinvataÓcak«urutkrÃmettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«a u«ïiha÷ saæcito bhavati 10.3.1.[4] vÃganu«Âubiti tadya eva vÃco mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasraæ vÃca evaitadvÅryaæ yaddhyasya cinvato vÃgutkrÃmettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«o'nu«Âubha÷ saæcito bhavati 10.3.1.[5] mano b­hatÅti tadya eva manaso mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasram manasa evaitadvÅryaæ yaddhyasya cinvato mana utkrÃmettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«a b­hatÅ÷ saæcito bhavati 10.3.1.[6] Órotram paÇktiriti tadya eva Órotrasya mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasraæ ÓrotrasyaivaitadvÅryaæ yaddhyasya cinvata÷ ÓrotramutkrÃmettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«a paÇktÅ÷ saæcito bhavati 10.3.1.[7] ya evÃyam prajanana÷ prÃïa÷ e«a tri«Âubiti tadya evaitasya prÃïasya mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasrametasyaivaitatprÃïasya vÅryaæ yaddhyasya cinvata e«a prÃïa Ãlubhyettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«a tri«Âubha÷ saæcito bhavati 10.3.1.[8] atha yo'yamavÃÇ prÃïa÷ e«a jagatÅti tadya evaitasya prÃïasya mahimà yadvÅryaæ tadetatsahasrametasyaivaitatprÃïasya vÅryaæ yaddhyasya cinvata e«a pralïa Ã6ubhyettata evai«o'gnirna cÅyetaitenaivÃsya rÆpeïa sahasrame«a jagatÅ÷ saæcito bhavati 10.3.1.[9] tÃni và etÃni sapta candÃæsi caturuttarÃïyanyo'nyasminprati«ÂhitÃni sapteme puru«e prÃïà anyo'nyasminprati«ÂhitÃstadyÃvantamevaæviccandasÃæ gaïamanvÃha candasaÓcandaso haivÃsya so'nÆkto bhavati stuto và Óasto vopahito và 10.3.2.[1] tadÃhu÷ kiæ canda÷ kà devatÃgne÷ Óira iti gÃyatrÅ cando'gnirdevatà Óira÷ 10.3.2.[2] kiæ canda÷ kà devatà grÅvà ityu«ïikcanda÷ savità devatà grÅvÃ÷ 10.3.2.[3] kiæ canda÷ kà devatÃnÆkamiti b­hatÅ cando b­haspatirdevatÃnÆkam 10.3.2.[4] kiæ canda÷ kà devatà pak«Ãviti b­hadrathantare cando dyÃvÃp­thivÅ devate pak«au 10.3.2.[5] kiæ canda÷ kà devatà madhyamiti tri«Âupcanda indro devatà madhyam 10.3.2.[6] kiæ canda÷ kà devatà ÓroïÅ iti jagatÅ canda Ãdityo devatà Óro ïÅ 10.3.2.[7] kiæ canda÷ kà devatà yasmÃdidam prÃïÃdreta÷ sicyata ityaticandÃÓcanda÷ prajÃpatirdevatà 10.3.2.[8] kiæ canda÷ kà devatà yo'yamavÃÇ prÃïa iti yaj¤Ãyaj¤iyaæ cando vaiÓvÃnaro devatà 10.3.2.[9] kiæ canda÷ kà devatorÆ ityanu«Âupcando viÓve devà devatorÆ 10.3.2.[10] kiæ canda÷ kà devatëÂhÅvantÃviti paÇktiÓcando maruto devatëÂhÅvantau 10.3.2.[11] kiæ canda÷ kà devatà prati«Âhe iti dvipadà cando vi«ïurdevatà prati«Âhe 10.3.2.[12] kiæ canda÷ kà devatà prÃïà iti vicandÃÓcando vÃyurdevatà prÃïÃ÷ 10.3.2.[13] kiæ canda÷ kà devatonÃtiriktÃnÅti nyÆnÃk«arà canda Ãpo devatonÃtiriktÃni sai«Ãtmavidyaivaitanmayo haivaità devatà etamÃtmÃnamabhisambhavati na hÃtrÃnyà lokyatÃyà ÃÓÅrasti 10.3.3.[1] dhÅro ha ÓÃtaparïeya÷ mahÃÓÃlaæ jÃbÃlamupotsasÃda taæ hovÃca kim mà vidvÃnupodasada ityagniæ vedeti kamagniæ vettheti vÃcamiti yastamagniæ veda kiæ sa bhavatÅti vÃgmÅ bhavatÅti hovÃca nainaæ vÃgjahÃtÅti 10.3.3.[2] vetthÃgnimiti hovÃca kimeva mà vidvÃnupodasada ityagniæ vedeti kamagniæ vettheti cak«uriti yastamagniæ veda kiæ sa bhavatÅti cak«u«mÃnbhavatÅti hovÃca nainaæ cak«urjahÃtÅti 10.3.3.[3] vetthÃgnimiti hovÃca kimeva mà vidvÃnupodasada ityagniæ vedeti kamagniæ vettheti mana iti yastamagniæ veda kiæ sa bhavatÅti manasvÅ bhavatÅti hovÃca nainam mano jahÃtÅti 10.3.3.[4] vetthÃgnimiti hovÃca kimeva mà vidvÃnupodasada ityagniæ vedeti kamagniæ vettheti Órotramiti yastamagniæ veda kiæ sa bhavatÅti ÓrotravÃnbhavatÅti hovÃca nainaæ Órotraæ jahÃtÅti 10.3.3.[5] vetthÃgnimiti hovÃca kimeva mà vidvÃnupodasada ityagniæ vedeti kamagniæ vettheti ya etatsarvamagnistaæ vedeti tasminhokta upÃvarurohÃdhÅhi bhostamagnimiti 10.3.3.[6] sa hovÃca prÃïo vÃva so'gniryadà vai puru«a÷ svapiti prÃïaæ tarhi vÃgapyeti prÃïaæ cak«u÷ prÃïam mana÷ prÃïaæ Órotraæ yadà prabudhyate prÃïÃdevÃdhi punarjÃyanta ityadhyÃtmam 10.3.3.[7] athÃdhidevatam yà vai sà vÃgagnireva sa yattaccak«urasau sa Ãdityo yattanmana e«a sa candramà yattacrotraæ diÓa eva tadatha ya÷ sa prÃïo'yameva sa vÃyuryo'yam pavate 10.3.3.[8] yadà và agniranugacati vÃyuæ tarhyanÆdvÃti tasmÃdenamudavÃsÅdityÃhurvÃyuæ hyanÆdvÃti yadÃdityo'stameti vÃyuæ tarhi praviÓati vÃyuæ candramà vÃyau diÓa÷ prati«Âhità vÃyorevÃdhi punarjÃyante sa yadaivaævidasmÃllokÃtpraiti vÃcaivÃgnimapyeti cak«u«Ãdityam manasà candraæ Órotreïa diÓa÷ prÃïena vÃyuæ sa etanmaya eva bhÆtvaitÃsÃæ devatÃnÃæ yÃæ-yÃæ kÃmayate sà bhÆtvelayati 10.3.4.[1] ÓvetaketurhÃruïeya÷ yak«yamÃïa Ãsa taæ ha pitovÃca kÃn­tvijo'v­thà iti sa hovÃcÃyaæ nveva me vaiÓvÃvasavyo hoteti taæ ha papraca vettha brÃhmaïa vaiÓvÃvasavya 10.3.4.[2] catvÃri mahÃntÅ3 iti veda bho3 iti hovÃca vettha catvÃri mahatÃm mahÃntÅ3 iti veda bho3 iti hovoca vettha catvÃri vratÃni3 iti veda bho3 iti hovÃca vettha catvÃri vratÃnÃæ vratÃnÅ3 iti veda bho3 iti hovÃca vettha catvÃri kyÃnÅ3 iti veda bho3 iti hovÃca vettha catvÃri kyÃnÃæ kyÃnÅ3 iti veda bho3 iti hovÃca vettha caturo'rkÃ3niti veda bho3 iti hovÃca vettha caturo'rkÃïÃmarkÃ3niti veda bho3 iti hovÃca 10.3.4.[3] vetthÃrkamiti atha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkaparïe ityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkapu«pe ityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkakoÓyÃvityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkasamudgÃvityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkadhÃnà ityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkëÂhÅlÃmityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti vetthÃrkamÆlamityatha vai no bhavÃnvak«yatÅti 10.3.4.[4] sa ha vai yattaduvÃca vettha catvÃri mahÃnti vettha catvÃri mahatÃm mahÃntÅtyagnirmahÃæstasya mahato mahado«adhayaÓca vanaspatayaÓca taddhyasyÃnnaæ vÃyurmahÃæstasya mahato mahadÃpastaddhyasyÃnnamÃdityo mahÃæstasya mahato mahaccandramÃstaddhyasyÃnnam puru«o mahÃæstasya mahato mahatpaÓavastaddhyasyÃnnametÃnyeva catvÃri mahÃntyetÃni catvÃri mahatÃm mahÃntyetÃnyeva catvÃri vratÃnyetÃni catvÃri vratÃnÃæ vratÃnyetÃnyeva catvÃri kyÃnyetÃni catvÃri kyÃnÃæ kyÃnyeta eva catvÃro'rkà ete catvÃro'rkÃïÃmarkÃ÷ 10.3.4.[5] atha ha vai yattaduvÃca vetthÃrkamiti puru«aæ haiva taduvÃca vetthÃrkaparïe iti karïau haiva taduvÃca vetthÃrkapu«pe ityak«iïÅ haiva taduvÃca vetthÃrkakoÓyÃviti nÃsike haiva taduvÃca vetthÃrkasamudgÃvityo«Âhau haiva taduvÃca vetthÃrkadhÃnà iti dantÃnhaiva taduvÃca vetthÃrkëÂhÅlÃmiti jihvÃæ haiva taduvÃca vetthÃrkamÆlamityannaæ haiva taduvÃca sa e«o'gnirarko yatpuru«a÷ sa yo haitamevamagnimarkam puru«amupÃste'yamahamagnirarko'smÅti vidyayà haivÃsyai«a ÃtmannagnirarkaÓcito bhavati 10.3.5.[1] ayaæ vÃva yajuryo'yam pavate e«a hi yannevedaæ sarvaæ janayatyetaæ yantamidamanu prajÃyate tasmÃdvÃyureva yaju÷ 10.3.5.[2] ayamevÃkÃÓo jÆ÷ yadidamantarik«ametaæ hyÃkÃÓamanu javate tadetadyajurvÃyuÓcÃntarik«aæ ca yacca jÆÓca tasmÃdyajure«a eva yade«a hyeti tadetadyajur­k«Ãmayo÷ prati«Âhitam­k«Ãme vahatastasmÃtsamÃnairevÃdhvayurgrahai÷ karma karotyanyÃnyanyÃni stutaÓastrÃïi bhavanti yathà pÆrvÃbhyÃæ syanttvÃparÃbhyÃæ dhÃvayettÃd­ktat 10.3.5.[3] agnireva pura÷ agniæ hi purask­tyemÃ÷ prajà upÃsata Ãditya eva caraïaæ yadà hyevai«a udetyathedaæ sarvaæ carati tadetadyaju÷ sapuraÓcaraïamadhidevataæ 10.3.5.[4] athÃdhyÃtmam prÃïa eva yaju÷ prÃïo hi yannevedaæ sarvaæ janayati prÃïaæ yantamidamanu prajÃyate tasmÃtprÃïa eva yaju÷ 10.3.5.[5] ayamevÃkÃÓo jÆ÷ yo'yamantarÃtmannÃkÃÓa etaæ hyÃkÃÓamanu javate tadetadyaju÷ prÃïaÓcÃkÃÓaÓca yacca jÆÓca tasmÃdyaju÷ prÃïa eva yatprÃïo hyeti 10.3.5.[6] annameva yaju÷ annena hi jÃyate'nnena javate tadetadyajuranne prati«Âhitamannaæ vahati tasmÃtsamÃna eva prÃïe'nyadanyadannaæ dhÅyate 10.3.5.[7] mana eva pura÷ mano hi prathamam prÃïÃnÃæ cak«ureva caraïaæ cak«u«Ã hyayamÃtmà carati tadetadyaju÷ sapuraÓcaraïamadhidevataæ cÃdhyÃtmaæ ca prati«Âhitaæ sa yo haitadevaæ yaju÷ sapuraÓcaraïamadhidevataæ cÃdhyÃtmaæ ca prati«Âhitaæ veda 10.3.5.[8] ari«Âo haivÃnÃrta÷ svasti yaj¤asyod­camaÓnute svÃnÃæ Óre«Âha÷ puraetà bhavatyannÃdo'dhipatirya evaæ veda 10.3.5.[9] ya u haivaævidaæ sve«u pratipratirbubhÆ«ati na haivÃlam bhÃryebhyo bhavatyatha ya evaitamanubhavati yo vai tamanu bhÃryÃnbubhÆr«ati sa haivÃlam bhÃryebhyo bhavati 10.3.5.[10] tadetajjye«Âham brahma na hyetasmÃtkiæ cana jyÃyo'sti jye«Âho ha vai Óre«Âha÷ svÃnÃm bhavati ya evaæ veda 10.3.5.[11] tadetadbrahmÃpÆrvamaparavat sa yo haitadevam brahmÃpÆrvamaparavadveda na hÃsmÃtkaÓcana ÓreyÃntmamÃne«u bhavati ÓreyÃæsa÷ ÓreyÃæso haivÃsmÃdaparapuru«Ã jÃyante tasmÃdyo'smÃjjyÃyÃntsyÃddiÓo'smÃtpÆrvà ityupÃsÅta tatho hainaæ na hinasti 10.3.5.[12] tasya và etasya yaju«a÷ rasa evopani«attasmÃdyÃvanmÃtreïa yaju«Ãdhvaryurgrahaæ g­hïÃti sa ubhe stutaÓastre anuvibhavatyubhe stutaÓastre anuvyaÓnute tasmÃdyÃvanmÃtra ivÃnnasya rasa÷ sarvamannamavati sarvamannamanuvyeti 10.3.5.[13] t­ptirevÃsya gati÷ tasmÃdyadÃnnasya t­pyatyatha sa gata iva manyata Ãnanda evÃsya vij¤ÃnamÃtmÃnandÃtmÃno haiva sarve devÃ÷ sà hai«aiva devÃnÃmaddhÃvidyà sa ha sa na manu«yo ya evaæviddevÃnÃæ haiva sa eka÷ 10.3.5.[14] etaddha sma vai tadvidvÃnpriyavrato rauhiïÃyana Ãha vÃyuæ vÃntamÃnandasta Ãtmeto và vÃhito veti sa ha sma tathaiva vÃti tasmÃdyÃæ deve«vÃÓi«amicedetenaivopati«ÂhetÃnando va ÃtmÃsau me kÃma÷ sa me sam­dhyatÃmiti saæ haivÃsmai sa kÃma ­dhyate yatkÃmo bhavatyetÃæ ha vai t­ptimetÃæ gatimetamÃnandametamÃtmÃnamabhisambhavati ya evaæ veda 10.3.5.[15] tadetadyajurupÃæÓvaniruktam prÃïo vai yajurupÃæÓvÃyatano vai prÃïastadya enaæ nirbruvantam brÆyÃdaniruktÃæ devatÃæ niravocatprÃïa enaæ hÃsyatÅti tathà haiva syÃt 10.3.5.[16] tasya ha yo niruktamÃvirbhÃvaæ veda Ãvirbhavati kÅrtyà yaÓasopÃæÓu yaju«Ãdhvaryurgrahaæ g­hïÃti g­hÅta÷ sanna ÃvirbhavatyupÃæÓu yaju«Ãgniæ cinoti cita÷ saæcita ÃvirbhavatyupÃæÓu yaju«Ã havirnirvapati Ó­taæ ni«ÂhitamÃvirbhavatyevaæ yatkiæ copÃæÓu karoti k­taæ ni«ÂhitamÃvirbhavati tasya ha ya etamevaæ niruktamÃvirbhÃvaæ vedÃvirbhavati kÅrtyà yaÓasà brahmavarcasena k«ipra u haivÃvidaæ gacati sa ha yajureva bhavati yaju«ainamÃcak«ate 10.4.1.[1] prajÃpatiæ visrastam yatra devÃ÷ samaskurvaæstamukhÃyÃæ yonau reto bhÆtamasi¤canyonirvà ukhà tasmà etatsaævatsare'nnaæ samaskurvanyo'yamagniÓcitastadÃtmanà paryadadhustadÃtmanà parihitamÃtmaivÃbhavattasmÃdannamÃtmanà parihitamÃtmaiva bhavati 10.4.1.[2] tathaivaitadyajamÃna÷ ÃtmÃnamukhÃyÃæ yonau reto bhÆtaæ si¤cati yonirvà ukhà tasmà etatsaævatsare'nnaæ saæskaroti yo'yamagniÓcitastadÃtmanà paridadhÃti tadÃtmanà parihitamÃtmaiva bhavati tasmÃdannamÃtmanà parihitamÃtmaiva bhavati 10.4.1.[3] taæ nidadhÃti vau«a¬iti vaugiti và e«a «a¬itÅdaæ «aÂcitikamannaæ k­tvÃsmà apidadhÃtyÃtmasammitaæ yadu và Ãtmasammitamannaæ tadavati tanna hinasti yadbhÆyo hinasti tadyatkanÅyo na tadavati 10.4.1.[4] sa e«a evÃrka÷ yametamatrÃgnimÃharanti tasyaitadannaækyaæ yo'yamagniÓcitastadarkyaæ yaju«Âa e«a eva mahÃæstasyaitadannaæ vrataæ tanmahÃvrataæ sÃmata e«a u evoktasyaitadannaæ thaæ taduktham­ktastadetadekaæ satredhÃkhyÃyate 10.4.1.[5] athendrÃgnÅ và as­jyetÃm brahma ca k«atraæ cÃgnireva brahmendra÷ k«atraæ tau s­«Âau nÃnaivÃstÃæ tÃvabrÆtÃæ na và itthaæ santau Óak«yÃva÷ prajÃ÷ prajanayitumekaæ rÆpamubhÃvasÃveti tÃvekaæ rÆpamubhÃvabhavatÃm 10.4.1.[6] tau yau tÃvindrÃgnÅ etau tau rukmaÓca puru«aÓca rukma evendra÷ puru«o'gnistau hiraïmayau bhavato jyotirvai hiraïyaæ jyotirindrÃgni! am­taæ hiraïvamam­tamindrÃgnÅ 10.4.1.[7] tÃvetÃvindrÃgnÅ eva cinvanti yaddhi kiæ cai«Âakamagnireva tattasmÃttadagninà pacanti yaddhi kiæ cÃgninà pacantyagnireva tadatha yatpurÅ«aæ sa indrastasmÃttadagninà na pacanti nedagnirevÃsannendra iti tasmÃdetÃvindrÃgnÅ eva citau 10.4.1.[8] atha yaÓcite'gnirnidhÅyate tadekaæ rÆpamubhau bhavatastasmÃttÃvetenaiva rÆpeïemÃ÷ prajÃ÷ prajanayata÷ sai«aikaive«ÂakÃgnireva tÃme«a sarvo'gnirabhisampadyate saive«ÂakÃsampattadetadekamevÃk«araæ vaugiti tade«a sarvo'gnirabhisampadyate saivÃk«arasampat 10.4.1.[9] taddhaitatpaÓyann­«irabhyanÆvÃda bhÆtam bhavi«yatprastaumi mahadbrahmaikamak«aram bahu brahmaikamak«aramityetaddhyevÃk«araæ sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃnyabhisampadyante tadetadbrahma ca k«atraæ cÃgnireva brahmendra÷ k«atramindrÃgnÅ vai viÓve devà vi¬u viÓve devÃstadetadbrahma k«atraæ vi 10.4.1.[10] etaddha sma vai tadvidväcyÃparïa÷ sÃyakÃyana Ãha yadvai ma idaæ karma samÃpsyata mamaiva prajà salvÃnÃæ rÃjÃno'bhavi«yanmama brÃhmaïà mama vaiÓyà yattu ma etÃvatkarmaïa÷ samÃpi tena ma ubhayathà salvÃnprajÃtirek«yata iti sa e«a eva ÓrÅre«a yaÓa e«o'nnÃda÷ 10.4.1.[11] etaddha vai tacÃï¬ilya÷ vÃmakak«ÃyaïÃya procyovÃca ÓrÅmÃnyaÓasvyannÃdo bhavi«yasÅti ÓrÅmÃnha vai yaÓasvyannÃdo bhavati ya evaæ veda 10.4.1.[12] sa e«o'gni÷ prajÃpatireva ta devà etamagnim prajÃpatiæ saæsk­tyÃthÃsmà etatsaævatsare'nnaæ samaskurvanya e«a mahÃvratÅyo graha÷ 10.4.1.[13] tamadhvaryurgraheïa g­hïÃti yadg­hïÃti tasmÃdgrahastasminnudgÃtà mahÃvratena rasaæ dadhÃti sarvÃïi haitÃni sÃmÃni yanmahÃvrataæ tadasmintsarvai÷ sÃmabhÅ rasaæ dadhÃti tasminhotà mahatokthena rasaæ dadhÃti sarvà haità ­co yanmahadukthaæ tadasmintsarvÃbhir­gbhÅ rasaæ dadhÃti 10.4.1.[14] te yadà stuvate yadÃnuÓaæsati athÃsminnetaæ va«aÂk­te juhoti vaugiti và e«a «a¬itÅdaæ «a¬vidhamannaæ k­tvÃsmà apidadhÃtyÃtmasammitaæ yadu và Ãtmasammitamannaæ tadavati tanna hinasti yadbhÆyo hinasti tadyatkanÅyo na tadavati 10.4.1.[15] sa e«a evÃrka÷ yo'yamagniÓcitastasyaitadannaæ kyame«a mahÃvratÅyo grahastadarkyaæ yaju«Âa e«a eva mahÃæstasyaitadannaæ vrataæ tanmahÃvrataæ sÃmata e«a u evoktadannaæ thaæ taduktham­ktastadetadekaæ sattredhÃkhyÃyate 10.4.1.[16] sa e«a saævatsara÷ prÃjÃpatiragni÷ tasyÃrdhameva sÃvitrÃïyardhaæ vaiÓvakarmaïÃnya«ÂÃvevÃsya kalÃ÷ sÃvitrÃïya«Âau vaiÓvakarmaïÃnyatha yadetadantareïa karma kriyate sa eva saptadaÓa÷ prajÃpatiryo vai kalà manu«yÃïÃmak«araæ taddevÃnÃm 10.4.1.[17] tadvai lometi dve ak«are tvagiti dve as­giti dve meda iti dve mÃæsamiti dve snÃveti dve asthÅti dve majjeti dve tÃ÷ «o¬aÓa kalà atha ya etadantareïa prÃïa÷ saæcarati sa eva saptadaÓa÷ prajÃpati÷ 10.4.1.[18] tasmà etasmai prÃïÃya etÃ÷ «o¬aÓa kalà annamabhiharanti tà yadÃnabhihartuæ dhriyante'thaità eva jagdhvotkrÃmati tasmÃdu haitadaÓiÓi«atast­pramiva bhavati prÃïairadyamÃnasya tasmÃdu haitadupatÃpÅ k­Óa-iva bhavati prÃïairhi jagdho bhavati 10.4.1.[19] tasmà etasmai saptadaÓÃya prajÃpataye etatsaptadaÓamannaæ samaskurvanya e«a saumyo'dhvaro'tha yà asya tÃ÷ «o¬aÓa kalà ete te «o¬aÓartvijastasmÃnna saptadaÓam­tvijaæ kurvÅta nedatirecayÃnÅtyatha ya evÃtra raso yà Ãhutayo hÆyante tadeva saptadaÓamannam 10.4.1.[20] te yadà stuvate yadÃnuÓaæsati athÃsminnetaæ va«aÂk­te juhoti vaugiti và e«a «a¬itÅdaæ «a¬vidhamannaæ k­tvÃsmà apidadhÃtyÃtmasammitaæ yadu và Ãtmasammitamannaæ tadavati tanna hinasti yadbhÆyo hinasti tadyatkanÅyo na tadavati 10.4.1.[21] sa e«a evÃrka÷ yo'yamagniÓcitastasyaitadannaæ kyame«a saumyo'dhvarastadarkyaæ yaju«Âa e«a eva mahÃæstasyaitadannaæ vrataæ tanmahÃvrataæ sÃmata e«a u evoktasyaitadannaæ thaæ taduktham­ktastadetadekaæ sattredhÃkhyÃyate sa etenÃnnena sahordhva udakrÃmatsa ya÷ sa udakrÃmadasau sa Ãdityo'tha yena tenÃnnena sahodakrÃmade«a sa candramÃ÷ 10.4.1.[22] sa e«a evÃrko ya e«a tapati tasyaitadannaæ kyame«a candramÃstadarkyaæ yaju«Âa e«a eva mahÃæstasyaitadannaæ vrataæ tanmahÃvrataæ sÃmata e«a u evoktasyaitadannaæ thaæ taduktham­ktastadetadekaæ sattredhÃkhyÃyata ityadhidevatam 10.4.1.[23] athÃdhyÃtmam prÃïo và arkastasyÃnnameva kyaæ tadarkyaæ yaju«Âa÷ prÃïa eva mÃhÃæstasyÃnnameva vrataæ tanmahÃvrataæ sÃmata÷ prÃïa u evoktasyÃnnameva thaæ taduktham­ktastadetadekaæ sattredhÃkhyÃyate sa e«a evai«o'dhidevatamayamadhyÃtmam 10.4.2.[1] saævatsaro vai prajÃpatiragni÷ somo rÃjà candramÃ÷ sa ha svayamevÃtmÃnam proce yaj¤avacase rÃjastambÃyanÃya yÃvanti vÃva me jyotÅæ«i tÃvatyo ma i«Âakà iti 10.4.2.[2] tasya và etasya saævatsarasya prajÃpate÷ sapta ca ÓatÃni viæÓatiÓcÃhorÃtrÃïi jyotÅæ«i tà i«ÂakÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃïi pariÓrita÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni yaju«matya÷ so'yaæ saævatsara÷ prajÃpati÷ sarvÃïi bhÆtÃni sas­je yacca prÃïi yaccÃprÃïamubhayÃndevamanu«yÃntsa sarvÃïi bhÆtÃni s­«Âvà riricÃna-iva mene sa m­tyorbibhayÃæ cakÃra 10.4.2.[3] sa hek«Ãæ cakre kathaæ nvahaminÃni sarvÃïi bhÆtÃni punarÃtmannÃvapeya punarÃtmandadhÅya kathaæ nvahamevai«Ãæ sarve«Ãm bhÆtÃnÃm punarÃtmà syÃmiti 10.4.2.[4] sa dvedhÃtmÃnaæ vyauhat «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃnyanyatarasye«Âakà abhavannevamanyatarasya sa na vyÃpnot 10.4.2.[5] trÅnÃtmano'kuruta tisrastisro'ÓÅtaya ekaikasye«Âakà abhavantsa naiva vyÃpnot 10.4.2.[6] catura Ãtmano'kuruta aÓÅtiÓate«ÂakÃntsa naiva vyÃpnot 10.4.2.[7] pa¤cÃtmano'kuruta catuÓcatvÃriæÓaæ Óatamekaikasye«Âakà abhavantsa naiva vyÃpnot 10.4.2.[8] «a¬Ãtmano'kuruta viæÓatiÓate«ÂakÃntsa naiva vyÃpnonna saptadhà vyabhavat 10.4.2.[9] a«ÂÃvÃtmano'kuruta navatÅ«ÂakÃntsa naiva vyÃpnot 10.4.2.[10] navÃtmano'kuruta aÓÅtÅ«ÂakÃntsa naiva vyÃpnot 10.4.2.[11] daÓÃtmano'kuruta dvÃsaptatÅ«ÂakÃnsa naiva vyÃpnonnaikÃdaÓadhà vyabhavat 10.4.2.[12] dvÃdaÓÃtmano'kuruta «a«ÂÅ«ÂakÃntsa naiva vyÃpnonna trayodaÓadhà vyabhavanna caturdaÓadhà 10.4.2.[13] pa¤cadaÓÃtmano'kuruta a«ÂÃcatvÃriæÓadi«ÂakÃntsa naiva vyÃpnot 10.4.2.[14] «o¬aÓÃtmano'kuruta pa¤cacatvÃriæÓadi«ÂakÃntsa naiva vyÃpnonna saptadaÓadhà vyabhavat 10.4.2.[15] a«ÂÃdaÓÃtmano'kuruta catvÃriæÓadi«ÂakÃntsa naiva vyÃÓnonnaikÃæ na viæÓatidhà vyabhavat 10.4.2.[16] viæÓatimÃtmano'kuruta «aÂtriæÓadi«ÂakÃntsa naiva vyÃpnonnaikaviæÓatidhà vyabhavanna dvÃviæÓatidhà na trayoviæÓatidhà 10.4.2.[17] caturviæÓatimÃtmano'kuruta triæÓadi«ÂakÃntso'trÃti«Âhata pa¤cadaÓe vyÆhe tadyatpa¤cadaÓe vyÆhe'ti«Âhata tasmÃtpa¤cadaÓÃpÆryamÃïasya rÆpÃïi pa¤cadaÓÃpak«ÅyamÃïasya 10.4.2.[18] atha yaccaturviæÓatimÃtmano'kuruta tasmÃccaturviæÓatyardhamÃsa÷ saævatsara÷ sa etaiÓcaturviæÓatyà triæÓadi«ÂakairÃtmabhirna vyabhavatsa pa¤cadaÓÃhno rÆpÃïyapaÓyadÃtmanastanvo muhÆrtÃlokamp­ïÃ÷ pa¤cadaÓaiva rÃtrestadyanmuhu trÃyante tasmÃnmuhurtà atha yatk«udrÃ÷ santa imÃælokÃnÃpÆrayanti tasmÃllokamp­ïÃ÷ 10.4.2.[19] e«a và idaæ sarvam pacati ahorÃtrairardhamÃsairmÃsair­tubhi÷ saævatsareïa tadamunà pakvamayam pacati pakvasya pakteti ha smÃha bhÃradvÃjo'gnimamunà hi pakvamayam pacatÅti 10.4.2.[20] tÃni saævatsare daÓa ca sahasrÃïya«Âau ca ÓatÃni samapadyanta so'trÃti«Âhata daÓasu ca sahasre«va«ÂÃsu ca Óate«u 10.4.2.[21] atha sarvÃïi bhÆtÃni paryaik«at sa trayyÃmeva vidyÃyÃæ sarvÃïi bhÆtÃnyapaÓyadatra hi sarve«Ãæ candasÃmÃtmà sarve«Ãæ stomÃnÃæ sarve«Ãm prÃïÃnÃæ sarve«Ãæ devÃnÃmetadvà astyetaddhyam­taæ yaddhyam­taæ taddhyastyetadu tadyanmartyam 10.4.2.[22] sa aik«ata prajÃpati÷ trayyÃæ vÃva vidyÃyÃæ sarvÃïi bhÆtÃni hanta trayomeva vidyÃmÃtmÃnamabhisaæskaravà iti 10.4.2.[23] sa ­co vyauhat dvÃdaÓa b­hatÅsahasrÃïyetÃvatyo harco yÃ÷ prajÃpatis­«ÂÃstÃstriæÓattame vyÆhe paÇkti«vati«Âhanta tà yattriæÓattame vyÆhe'ti«Âhanta tasmÃttriæÓanmÃsasya rÃtrayo'tha yatpaÇkti«u tasmÃtpÃÇkta÷ prajÃpatistà a«ÂÃÓataæ ÓatÃni paÇktayo'bhavan 10.4.2.[24] athetarau vedau vyauhat dvÃdaÓaiva b­hatÅsahasrÃïya«Âau yaju«Ãæ catvÃri sÃmnÃmetÃvaddhaitayorvedayoryatprajÃpatis­«Âaæ tau triæÓattame vyÆhe paÇkti«vati«ÂhetÃæ tau yattriæÓattame vyÆhe'ti«ÂhetÃæ tasmÃttriæÓanmÃsasya rÃtrayo'tha yatpaÇkti«u tasmÃtpÃÇkta÷ prajÃpatistà a«ÂÃÓatameva ÓatÃni paÇktayo'bhavan 10.4.2.[25] te sarve trayo vedÃ÷ daÓa ca sahasrÃïya«Âau ca ÓatÃnyaÓÅtonÃmabhavantsa muhÆrtena-muhÆrtenÃÓÅtimÃpnonmuhÆrtena-muhÆrtenÃÓÅti÷ samapadyata 10.4.2.[26] sa es-u tri«u loke«ÆkhÃyÃm yonau reto bhÆtamÃtmÃnamasi¤caccandomayaæ stomamayam prÃïamayaæ devatÃmayaæ tasyÃrdhamÃse prathama Ãtmà samaskriyata davÅyasi paro davÅyasi para÷ saævatsara eva sarva÷ k­tsna÷ samaskriyata 10.4.2.[27] tadyatpariÓritamupÃdhatta tadrÃtrimupÃdhatta tadanu pa¤cadaÓa muhÆrtÃnmuhÆrtÃnanu pa¤cadaÓÃÓÅtÅratha yadyaju«matÅmupÃdhatta tadaharupÃdhatta tadanu pa¤cadaÓa muhÆrtÃnmuhÆrtÃnanu pa¤cadaÓÃÓÅtÅrevametÃæ trayÅæ vidyÃmÃtmannÃvapatÃtmannakuruta so'traiva sarve«Ãm bhÆtÃnÃmÃtmÃbhavaccandomaya stomamaya÷ prÃïamayo devatÃmaya÷ sa etanmaya eva bhÆtvordhva udakrÃmatsa ya÷ sa udakrÃmade«a sa candramÃ÷ 10.4.2.[28] tasyai«Ã prati«Âhà ya e«a tapatyetasmÃdevÃdhyacÅyataitasminnadhyacÅyatÃtmana evainaæ tanniramimÅtÃtmana÷ prÃjanayat 10.4.2.[29] sa yadagniæ ce«yamÃïo dÅk«ate yathaiva tatprajÃpatire«u tri«u loke«ÆkhÃyÃæ yonau reto bhÆtamÃtmÃnamasi¤cadevamevai«a etadÃtmÃnamukhÃyÃæ yonau reto bhÆtaæ si¤cati candomayaæ stomamayam prÃïamayaæ devatÃmayaæ tasyÃrdhamÃse prathama Ãtmà saæskriyate davÅyasi paro davÅyasi para÷ saævatsara eva sarva÷ k­tsna÷ saæskriyate 10.4.2.[30] tadyatpariÓritamupadhatte tadrÃtrimupadhatte tadanu pa¤cadaÓa muhÆrtÃnmuhÆrtÃnanu pa¤cadaÓÃÓÅtÅratha yadyaju«matÅmupadhatte tadaharupadhatte tadanu pa¤cadaÓa mÆhÆrtÃnmuhÆrtÃnanu pa¤cadaÓÃÓÅtÅrevametÃæ trayÅæ vidyÃmÃtmannÃvapata Ãtmankurute so'traiva sarve«Ãm bhÆtÃnÃmÃtmà bhavati candomaya stomamaya÷ prÃïamayo devatÃmaya÷ sa etanmaya eva bhÆtvordhva utkrÃmati 10.4.2.[31] tasyai«Ã prati«Âhà ya e«a tapatyetasmÃdvevÃdhicÅyata etasminnadhicÅyata Ãtmana evainaæ tannirmimÅta Ãtmana÷ prajanayati sa yadaivaævidasmÃllokÃtpraityathaitamevÃtmÃnamabhisambhavati candomayam prÃïamayaæ devatÃmayaæ sa etanmaya eva bhÆtvordhva utkrÃmati ya evaæ vidvÃnetatkarma kurute yo vaitadevaæ veda 10.4.3.[1] e«a vai m­tyuryatsaævatsara÷ e«a hi martyÃnÃmahorÃtrÃbhyÃmÃyu÷ k«iïotyatha mriyante tasmÃde«a eva m­tyu÷ sa yo haitam m­tyuæ saævatsaraæ veda na hÃsyai«a purà jaraso'horÃtrÃbhyÃmÃyu÷ k«iïoti sarvaæ haivÃyureti 10.4.3.[2] e«a u evÃntaka÷ e«a hi martyÃnÃmahorÃtrÃbhyÃmÃyu«o'ntaæ gacatyatha mriyante tasmÃde«a evÃntaka÷ sa yo haitamantakam m­tyuæ saævatsaraæ veda na hÃsyai«a purà jaraso'horÃtrÃbhyÃmÃyu«o'ntaæ gacati sarvaæ haivÃyureti 10.4.3.[3] te devÃ÷ etasmÃdantakÃnm­tyo÷ saævatsarÃtprajÃpaterbibhayÃæ cakruryadvai no'yamahorÃtrÃbhyÃmÃyu«o'ntaæ na gacediti 10.4.3.[4] ta etÃnyaj¤akratÆæstenire agnihotraæ darÓapÆrïamÃsau cÃturmÃsyÃni paÓubandhaæ saumyamadhvaraæ ta etairyaj¤akratubhiryajamÃnà nÃm­tatvamÃnaÓire 10.4.3.[5] te hÃpyagniæ cikyire te'parimità eva pariÓrita upadadhuraparimità yaju«matÅraparimità lokamp­ïà yathedamapyetarhyeka upadadhatÅti devà akurvanniti te ha naivÃm­tatvamÃnaÓire 10.4.3.[6] te'rcanta÷ ÓrÃmyantaÓceru÷ am­tatvamavarurutsamÃnÃstÃnha prajÃpatiruvÃca na vai me sarvÃïi rÆpÃïyupadhatthÃti vaiva recayatha na vÃbhyÃpayatha tasmÃnnÃm­tà bhavatheti 10.4.3.[7] te hocu÷ tebhyo vai nastvameva tadbrÆhi yathà te sarvÃïi rÆpÃïyupadadhÃmeti 10.4.3.[8] sa hovÃca «a«Âiæ ca trÅïi ca ÓatÃni pariÓrita upadhatta «a«Âiæ ca trÅïi ca ÓatÃni yaju«matÅradhi «aÂtriæÓatamatha lokamp­ïà daÓa ca sahasrÃïya«Âau ca ÓatÃnyupadhattÃtha me sarvÃïi rÆpÃïyupadhÃsyathÃthÃm­tà bhavi«yatheti te ha tathà devà upadadhustato devà am­tà Ãsu÷ 10.4.3.[9] sa m­tyurdevÃnabravÅt itthameva sarve manu«yà am­tà bhavi«yantyatha ko mahyam bhÃgo bhavi«yatÅti te hocurnÃto'para÷ kaÓcana saha ÓarÅreïÃm­to'sadyadaiva tvametam bhÃgaæ harÃsà atha vyÃv­tya ÓarÅreïÃm­to'sadyo'm­to'sadvidyayà và karmaïà veti yadvai tadabruvanvidyayà và karmaïà vetye«Ã haiva sà vidyà yadagniretadu haiva tatkarma yadagni÷ 10.4.3.[10] te ya evametadvidu÷ ye vaitatkarma kurvate m­tvà puna÷ sambhavanti te sambhavanta evÃm­tatvamabhisambhavantyatha ya evaæ na vidurye vaitatkarma na kurvate m­tvà puna÷ sambhavanti ta etasyaivÃnnam puna÷-punarbhavanti 10.4.3.[11] sa yadagniæ cinute etameva tadantakam m­tyuæ saævatsaram prajÃpatimagnimÃpnoti yaæ devà Ãpnuvannetamupadhatte yathaivainamado devà upÃdadhata 10.4.3.[12] pariÓridbhirevÃsya rÃtrÅrÃpnoti yaju«matÅbhirahÃnyardhamÃsÃnmÃsÃn­tÆælokam­ïÃbhirmuhÆrtÃn 10.4.3.[13] tadyÃ÷ pari«rita÷ rÃtrilokÃstà rÃtrÅïÃmeva sÃpti÷ kriyate rÃtrÅïÃm pratimà tÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃni saævatsarasya rÃtrayastÃsÃmekaviæÓatiæ gÃrhapatye pariÓrayati dvÃbhyÃæ nÃÓÅtiæ dhi«ïye«u dve eka«a«Âe Óate ÃhavanÅye 10.4.3.[14] atha yaju«matya÷ darbhastambo loge«ÂakÃ÷ pu«karaparïaæ rukmapuru«au srucau svayamÃt­ïà dÆrve«Âakà dviyajÆ reta÷sicau viÓvajyotir­tavye a«Ã¬hà kÆrma ulÆkhalamusale ukhà pa¤ca paÓuÓÅr«aïi pa¤cadaÓÃpasyÃ÷ pa¤ca candasyÃ÷÷ 10.4.3.[15] atha dvitÅyà pa¤cÃÓvinyo dve ­tavye pa¤ca vaiÓvadevya÷ pa¤ca prÃïabh­ta÷ pa¤cÃpasyà ekayà na viæÓatirvayasyÃstà ekacatvÃriæÓaddvitÅyà citi÷ 10.4.3.[16] atha t­tÅyà svayamÃt­ïà pa¤ca diÓyà viÓvajyotiÓcatasra ­tavyà daÓa prÃïabh­ta÷ «aÂtriæÓaccandasyÃÓcaturdaÓa vÃlakhilyÃstà ekasaptatist­tÅyà citi÷ 10.4.3.[17] atha caturthÅ a«ÂÃdaÓa prathamà atha dvÃdaÓÃtha saptadaÓa tÃ÷ saptacatvÃriæÓaccaturthÅ citi÷ 10.4.3.[18] atha pa¤camÅ pa¤cÃsapatnÃÓcatvÃriæÓadvirÃja ekayà na triæÓatstomabhÃgÃ÷ pa¤ca nÃkasada÷ pa¤ca pa¤cacƬà ekatriæÓaccandasyà a«Âau gÃrhapatyo citira«Âau punaÓcitir­tavye viÓvajyotirvikarïÅ ca svayamÃt­ïà cÃÓmà p­ÓniryaÓcite'gnirnidhÅyate tà a«ÂÃtriæÓaæ Óatam pa¤camÅ citi÷ 10.4.3.[19] tÃ÷ sarvÃ÷ pa¤cabhirna catvÃri ÓatÃni tayo yÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃnyaharlokÃstà ahnÃmeva sÃpti÷ kriyate'hnÃm pratimà tÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃni saævatsarasyÃhÃnyatha yÃ÷ «aÂtriæÓatpurÅ«aæ tÃsÃæ «aÂtriæÓÅ tato yÃÓcaturviæÓatirardhamÃsalokÃstà ardhamÃsÃnÃmeva sÃpti÷ kriyate'rdhamÃsÃnÃm pratimÃtha yà dvÃdaÓa mÃsalokÃstà mÃsÃnÃmeva sÃpti÷ kriyate mÃsÃnÃm pratimà tà u dva-dve sahartulokà ­tÆnÃmaÓÆnyatÃyai 10.4.3.[20] atha yà lokamp­ïÃ÷ muhurtalokÃstà muhÆrtÃnÃmeva sÃpti÷ kriyate muhÆrtÃnÃm pratimà tà daÓa ca sahasrÃïya«Âau ca ÓatÃni bhavantyetÃvanto hi saævatsarasya muhÆrtÃstÃsÃmekavih+Óatiæ gÃrhapatya upadadhÃti dvÃbhyÃæ nÃÓÅtiæ dhi«ïye«vÃhavanÅya itarà etÃvanti vai saævatsarasya rÆpÃïi tÃnyasyÃtrÃptÃnyupahitÃni bhavanti 10.4.3.[21] taddhaike ÃhavanÅya evaitÃæ sampadamÃpipayi«antyanye và ete'gnayaÓcitÃ÷ kimanyatropahità iha sampaÓyemeti na tathà kuryÃddaÓa và etÃnagnÅæÓcinute'«Âau dhi«ïyÃnÃhavanÅyaæ ca gÃrhapatyaæ ca tasmÃdÃhurvirìagniriti daÓÃk«arà hi viràtÃnnu sarvÃnekamivaivÃcak«ate'gnirityetasya hyevaitÃni sarvÃïi rÆpÃïi yathà saævatsarasyÃhorÃtrÃïyardhamÃsà mÃsà ­tava evamasyaitÃni sarvÃïi rÆpÃïi 10.4.3.[22] te ye ha tathà kurvanti etÃni hÃsya te rÆpÃïi bahirdhà kurvantyatho pÃpavasyasaæ kurvanti k«atrÃya viÓam pratipratinÅm pratyudyÃminÅmÃgnÅdhrÅye và aÓmÃnam p­ÓnimupadadhÃtyatha taæ sampaÓyati kimu taæ sampaÓyannitarà na sampaÓyedyenaiva nir­tim pÃpmÃnamapahate sa ekÃdaÓa÷ 10.4.3.[23] tadÃhu÷ kathamu tà atra na sampaÓyatÅti na hyenà abhijuhotyÃhutyà và i«Âakà sarvà k­tsnà bhavatÅti 10.4.3.[24] tadÃhu÷ kathamasyaità anatiriktà upahità bhavantÅti vÅryaæ và asyaità anatiriktaæ vai puru«aæ vÅryaæ sa ha và etaæ sarvaæ k­tsnam prajÃpatiæ saæskaroti ya evaæ vidvÃnetatkarma kurute yo vaitadevaæ veda 10.4.4.[1] prajÃpatiæ vai prajÃ÷ s­jamÃnam pÃpmà m­tyurabhiparijaghÃna sa tapo'tapyata sahasraæ saævatsarÃnpÃpmÃnaæ vijihÃsan 10.4.4.[2] tasya tapastepÃnasya ebhyo lomagartebhya ÆrdhvÃni jyotÅæ«yÃyaæstadyÃni tÃni jyotÅæ«yetÃni tÃni nak«atrÃïi yÃvantyetÃni nak«atrÃïi tÃvanto lomagartà yÃvanto lomagartÃstÃvanta÷ sahasrasaævatsarasya muhÆrtÃ÷ 10.4.4.[3] sa sahasratame saævatsare sarvo'tyapavata sa ya÷ so'tyapavatÃyameva sa vÃyuryo'yam pavate'tha yaæ tam pÃpmÃnamatyapavatedaæ tacarÅraæ ka u tasmai manu«yo ya÷ sahasrasaævatsaramavarundhÅta vidyayà ha và evaævitsahasrasaævatsaramavarunddhe 10.4.4.[4] sarvà evaità i«ÂakÃ÷ sÃhasrÅrupÃsÅta rÃtrisahasreïa rÃtrisahasreïaikaikÃm pariÓritaæ sampannÃmupÃsÅtÃha÷sahasreïÃha÷sahasreïaikaikÃmaharbhÃjamardhamÃsasahasre ïÃrd hamÃsasahasreïaikaikÃmardhamÃsabhÃjam mÃsasahasreïa-mÃsasahasreïaikaikÃm mÃsabhÃjam­tusahasreïart­sahasreïaikaikÃm­tubhÃjam muhÆrtasahasreïa-muhÆrtasahasreïaikaikÃm muhÆrtabhÃjaæ saævatsarasahasreïa saævatsaraæ te ya etamevamagniæ saævatsareïa sampannaæ vidu÷ sahasratamÅæ hÃsya te kalÃæ viduratha ya enamevaæ na vidurna hÃsya te sahasratamÅæ cana kalÃæ viduratha ya evaivaæ veda yo vaitatkarma kurute sa haivaitaæ sarvaæ k­tsnam prÃjÃpatyamagnimÃpnoti yam prajÃpatirÃpnottasmÃdevaævittapa eva tapyeta yadu ha và evaævittapa tapyata à maithunÃtsarvaæ hÃsya tatsvargaæ lokamabhisambhavati 10.4.4.[5] tadetad­cÃbhyuktam na m­«Ã ÓrÃntaæ yadavanti devà iti na haivaivaæ vidu«a÷ kiæ cana m­«Ã ÓrÃntam bhavati tatho hÃsyaitatsarvaæ devà avanti 10.4.5.[1] athÃdeÓà upani«adÃm vÃyuragniriti ha ÓÃkÃyanina upÃsata Ãdityo'gnirityu haika Ãhuratha ha smÃha Óraumatyo và hÃliÇgavo và vÃyurevÃgnistasmÃdyadaivÃdhvaryuruttamaæ karma karotyathaitamevÃpyetÅti 10.4.5.[2] ÓÃÂyÃyaniru ha smÃha saævatsara evÃgnistasya vasanta÷ Óiro grÅ«mo dak«iïa÷ pak«o var«Ã uttara÷ Óarad­turmadhyamÃtmà hemantaÓiÓirÃv­tÆ pucam prati«Âhà vÃgagni÷ prÃïo vÃyuÓcak«urÃdityo manaÓcandramÃ÷ Órotraæ diÓa Ãpo mithunaæ tapa÷ prati«Âhà mÃsÃ÷ parvÃïyardhamÃsà nìyo'horÃtrÃïi rajatasuvarïÃni patrÃïi sa evaæ devÃnapyetÅti saævatsaro'gnirityu haiva vidyÃdetanmayo bhavatÅti tveva vidyÃt 10.4.5.[3] celaka u ha smÃha ÓÃï¬ilyÃyana÷ ima eva lokÃstisra÷ svayamÃt­ïavatyaÓcitayo yajamÃnaÓcaturthÅ sarve kÃmÃ÷ pa¤camÅmÃæÓca lokÃntsaæskurva ÃtmÃnaæ ca sarvÃæÓca kÃmÃnityeva vidyÃditi 10.5.1.[1] tasya và etasyÃgne÷ vÃgevopani«advÃcà hi cÅyata ­cà yaju«Ã sÃmneti nu daivyÃtha yanmÃnu«yà vÃcÃhetÅdaæ kurutetÅdaæ kuruteti tadu ha tayà cÅyate 10.5.1.[2] sà và e«Ã vÃktredhÃvihità ­co yajÆæ«i sÃmÃni tenÃgnistredhÃvihita etena hi trayeïa cÅyate'pyahaivaæ tredhÃvihita itthaæ ha tvevÃpi tredhÃvihito yadasmiæstredhÃvihità i«Âakà upadhÅyante puænÃmnya strÅnÃmnyo napuæsakanÃmnyastredhÃvihitÃnyu evemÃni puru«asyÃÇgÃni puænÃmÃni strÅnÃmÃni napuæsakanÃmÃni 10.5.1.[3] so'yamÃtmà tredhÃvihita eva so'nena tredhÃvihitenÃtmanaitaæ tredhÃvihitaæ daivamam­tamÃpnoti tà u sarvà i«Âakà ityevÃcak«ate ne«Âaka iti ne«Âakamiti vÃco rÆpeïa vÃgghyevaitatsarvaæ yatstrÅ punÃnnapuæsakaæ vÃcà hyevaitatsarvamÃptaæ tasmÃdenà aÇgirasvaddhruvà sÅdetyeva sarvÃ÷ sÃdayati nÃÇgirasvaddhruva÷ sÅdeti nÃÇgirasvaddhruvaæ sÅdeti vÃcaæ hyevaitÃæ saæskurute 10.5.1.[4] sà yà sà vÃgasau sa Ãditya÷ sa e«a m­tyustadyakiæ cÃrvÃcÅnamÃdityÃtsarvaæ tanm­tyunÃptaæ sa yo hainamato'rvÃcÅnaæ cinute m­tyunà hainaæ sa Ãptaæ cinute m­tyave ha sa ÃtmÃnamapidadhÃtyatha ya enamata Ærdhvaæ cinute sa punarm­tyumapajayati vidyayà ha và asyai«o'ta Ærdhvaæ cito bhavati 10.5.1.[5] sà và e«Ã vÃktredhÃvihità ­co yajÆæ«i sÃmÃni maï¬alamevarco'rci÷ sÃmÃni puru«o yajÆæ«yathaitadam­taæ yadetadarcirdÅpyata idaæ tatpu«karaparïaæ tadyatpu«karaparïamupadhÃyÃgniæ cinotyetasminnevaitadam­ta ­Çmayaæ yajurmayaæ sÃmamayamÃtmÃnaæ saæskurute so'm­to bhavati 10.5.2.[6] yadetanmaï¬alaæ tapati tanmahadukthaæ tà .!ca÷ sa ­cÃæ loko'tha yadetadarcirdÅpyate tanmahÃvrataæ tÃni sÃmÃni sa sÃmnÃæ loko'tha ya e«a etasminmaï¬ale puru«a÷ so'gnistÃni yajÆæ«i sa yaju«Ãæ loka÷ 10.5.2.[7] sai«Ã trayyeva vidyà tapati taddhaitadapyavidvÃæsa ÃhustrayÅ và e«Ã vidyà tapatÅti vÃgghaiva tatpaÓyantÅ vadati 10.5.2.[8] sa e«a etasminmaï¬ale puru«o'thaitadam­taæ yadetadarcirdÅpyate tasmÃnm­tyurna mriyate'm­te hyantastasmÃdu na d­Óyate'm­te hyanta÷ 10.5.2.[9] tade«a Óloko bhavati antaram m­tyoram­tamityavaraæ hyetanm­tyoram­tam m­tyÃvam­tamÃhitamityetasminhi puru«a etanmaï¬alam prati«Âhitaæ tapati m­tyurvivasvantaæ vasta ityasau và Ãdityo vivasvÃne«a hyahorÃtre vivaste tame«a vaste sarvato hyenena pariv­to m­tyorÃtmà vivasvatÅtyetasminhi maï¬ala etasya puru«asyÃtmaitade«a Óloko bhavati 10.5.2.[10] tayorvà etayo÷ ubhayoretasya cÃrci«a etasya ca puru«asyaitanmaï¬alam prati«Âhà tasmÃnmahaduktham parasmai na ÓaæsennedetÃm prati«ÂhÃæ cinadà ityetÃæ ha sa prati«ÂhÃæ cintte yo mahaduktham parasmai Óaæsati tasmÃdukthaÓasam bhÆyi«Âham paricak«ate prati«ÂhÃcinno hi bhavatÅtyadhidevatam 10.5.2.[11] athÃdhiyaj¤am yade tanmaï¬alaæ tapatyayaæ sa rukmo'tha yadetadarcirdÅpyata idaæ tatpu«karaparïamÃpo hyetà Ãpa÷ pu«karaparïamatha ya e«a etasminmaï¬ale puru«o'yameva sa yo'yaæ hiraïmaya÷ puru«astadetadevaitattrayaæ saæsk­tyehopadhatte tadyaj¤asyaivÃnu saæsthÃmÆrdhvamutkrÃmati tadetamapyeti ya e«a tapati tasmÃdagniæ nÃdriyeta parihantumamutra hye«a tadà bhavatÅtyu evÃdhiyaj¤am 10.5.2.[12] athÃdhyÃtmam yadetanmaï¬alaæ tapati yaÓcai«a rukma idaæ tacuklamak«annatha yadetadarcirdÅpyate yaccaitatpu«karaparïamidaæ tatk­«ïamak«annatha ya e«a etasminmaï¬ale puru«o yaÓcai«a hiraïmaya÷ puru«o'yameva sa yo'yaæ dak«iïe'k«anpuru«a÷ 10.5.2.[13] sa e«a eva lokamp­ïà tÃme«a sarvo'gnirabhisampadyate tasyaitanmithunaæ yo'yaæ savye'k«anpuru«o'rdhamu haitadÃtmano yanmithunaæ yadà vai saha mithunenÃtha sarvo'tha k­tsna÷ k­tsnatÃyai tadyatte dve bhavato dvandvaæ hi mithunam prajananaæ tasmÃddve-dve lokamp­ïe upadhÅyete tasmÃdu dvÃbhyÃæ citim praïayanti 10.5.2.[14] sa e«a evendra÷ yo'yaæ dak«iïe'k«anpuru«o'theyamindrÃïÅ tÃbhyÃæ devà etÃæ vidh­timakurvannÃsikÃæ tasmÃjjÃyÃyà ante nÃÓnÅyÃdvÅryavÃnhÃsmÃjjÃyate vÅryavantamu ha sà janayati yasyà ante nÃÓnÃti 10.5.2.[15] tadetaddevavrataæ rÃjanyabandhavo manu«yÃïÃmanutamÃæ gopÃyanti tasmÃdu te«u vÅryavÃnjÃyate'm­tavÃkà vayasÃæ sà k«ipraÓyenaæ janayati 10.5.2.[16] tau h­dayasyÃkÃÓam pratyavetya mithunÅbhavatastau yadà mithunasyÃntaæ gacato'tha haitatpuru«a÷ svapiti tadyathà haivedam mÃnu«asya mithunasyÃntaæ gatvÃsaævida iva bhavatyevaæ haivaitadasaævida-iva bhavati daivaæ hyetanmithunam paramo hye«a Ãnanda÷ 10.5.2.[17] tasmÃdevaævitsvapyÃt lokyaæ haite eva taddevate mithunena priyeïa dhÃmnà samardhayati tasmÃdu ha svapantaæ dhureva na bodhayennedete devate mithunobhavantyau hinasÃnÅti tasmÃdu haitatsu«upu«a÷ Óle«maïamiva mukham bhavatyete eva taddevate reta÷ si¤catastasmÃdretasa idaæ sarvaæ sambhavati yadidaæ kiæ ca 10.5.2.[18] sa e«a eva m­tyu÷ ya e«a etasminmaï¬ale puru«o yaÓcÃyaæ dak«iïe'k«anpuru«astasya haitasya h­daye pÃdÃvatihatau tau haitadÃcidyotkrÃmati sa yadotkrÃmatyatha haitatpuru«o mriyate tasmÃdu haitatpretamÃhurÃcedyasyeti 10.5.2.[19] e«a u eva prÃïa÷ e«a hÅmÃ÷ sarvÃ÷ prajà praïayati tasyaite prÃïÃ÷ svÃ÷ sa yadà svapityathainamete prÃïÃ÷ svà apiyanti tasmÃtsvÃpyaya÷ svÃpyayo ha vai taæ svapna ityÃcak«ate paro'k«am paro'k«akÃmà hi devÃ÷ 10.5.2.[20] sa etai÷ supta÷ na kasya cana veda na manasà saækalpayati na vÃcÃnnasya rasaæ vijÃnÃti na prÃïena gandhaæ vijÃnÃti na cak«u«Ã paÓyati na Órotreïa Ó­ïotyetaæ hyete tadÃpÅtà bhavanti sa e«a eka÷ sanprajÃsu bahudhà vyÃvi«ÂastasmÃdekà satÅ lokamp­ïà sarvamagnimanuvibhavatyatha yadeka eva tasmÃdekà 10.5.2.[21] tadÃhu÷ eko m­tyurbahavÃ3 ityekaÓca bahavaÓceti ha brÆyÃdyadahÃsÃvamutra tenaiko'tha yadiha prajÃsu bahudhà vyÃvi«Âasteno bahava÷ 10.5.2.[22] tadÃhu÷ antike m­tyurdÆrà ityantike ca dÆre ceti ha brÆyÃdyadahÃyamihÃdhyÃtmaæ tenÃntike'tha yadasÃvamutra teno dÆre 10.5.2.[23] tade«a Óloko bhavati anne bhÃtyapaÓrito rasÃnÃæ saæk«are'm­ta iti yadetanmaï¬alaæ tapati tadannamatha ya e«a etasminmaï¬ale puru«a÷ so'ttà sa etasminnanne'paÓrito bhÃtÅtyadhidevatam 10.5.2.[24] athÃdhyÃtmam idameva ÓarÅramannamatha yo'yaæ dak«iïe'k«anpuru«a÷ so'ttà sa etasminnanne'paÓrito bhÃti 10.5.2.[25] tametamagnirityadhvaryava upÃsate yajuritye«a hÅdaæ sarvaæ yunakti sÃmeti candogà etasminhÅdaæ sarvaæ samÃnamukthamiti bahv­cà e«a hÅdaæ sarvamutthÃpayati yÃturiti yÃtuvida etena hÅdaæ sarvaæ yataæ vi«amiti sarpÃ÷ sarpa iti sarpavida Ærgiti devà rayiriti manu«yà mÃyetyasurÃ÷ svadheti pitaro devajana iti devajanavido rÆpamiti gandharvà gandha ityapsarasastaæ yathÃ-yathopÃsate tadeva bhavati taddhainÃnbhÆtvÃvati tasmÃdetamevaævitsarvairevaitairupÃsÅta sarvaæ haitadbhavati sarvaæ hainametadbhÆtvÃvati 10.5.2.[26] sa e«a trÅ«Âako'gni÷ ­gekà yajurekà sÃmaikà tadyÃæ kÃæ cÃtrarcopadadhÃti rukma eva tasyà Ãyatanamatha yÃæ yaju«Ã puru«a eva tasyà Ãyatanamatha yÃæ sÃmnà pu«karaparïameva tasyà Ãyatanamevaæ trÅ«Âaka÷ 10.5.2.[27] te và ete ubhe e«a ca rukma etacca pu«karaparïametam puru«amapÅta ubhe hy­k«Ãme yajurapÅta evamveke«Âaka÷ 10.5.2.[28] sa e«a eva m­tyu÷ ya e«a etasminmaï¬ale puru«o yaÓcÃyaæ dak«iïe'k«anpuru«a÷ sa e«a evaævida Ãtmà bhavati sa yadaivaævidasmÃllokÃtpraityathaitamevÃtmÃnamabhisambhavati so'm­to bhavati m­tyurhyasyÃtmà bhavati 10.5.3.[1] neva và idamagre'sadÃsÅnneva sadÃsÅt ÃsÅdiva và idamagre nevÃsÅttaddha tanmana evÃsa 10.5.3.[2] tasmÃdetad­«iïÃbhyanÆktam nÃsadÃsÅnno sadÃsÅttadÃnÅmiti neva hi sanmano nevÃsat 10.5.3.[3] tadidam mana÷ s­«ÂamÃvirabubhÆ«at niruktataram mÆrtataraæ tadÃtmÃnamanvaicattattapo'tapyata tatprÃmÆrcattat«aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃnmanomayÃnmanaÓcitaste manasaivÃdhÅyanta manasÃcÅyanta manasai«u grahà ag­hyanta manasÃstuvata manasÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karma manasaiva te«u tanmanomaye«u manaÓcitsu manomayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃni manasà saækalpayanti te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæÓcinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ vai manaso vibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvanmana÷ «aÂtriæÓatsahasrÃïyagnayo'rkÃste«Ãmekaika eva tÃvÃnyÃvÃnasau pÆrva÷ 10.5.3.[4] tanmano vÃcamas­jata seyaæ vÃk«­«ÂÃvirabubhÆ«anniruktatarà mÆrtatarà sÃtmÃnamanvaicatsà tapo'tapyata sà prÃmÆrcatsà «aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃnvÃÇmayÃnvÃkcitaste vÃcaivÃdhÅyanta vÃcai«u grahà ag­hyanta vÃcÃstuvata vÃcÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karma vÃcaiva te«u tadvÃÇmaye«u vÃkcitsu vÃÇmayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃni vÃcà vadanti te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæÓcinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ vai vÃco vibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvatÅ vÃk«aÂtriæÓatsahasrÃïyagnayo'rkÃste«Ãmekaika eva tÃvÃnyÃvÃnasau pÆrva÷ 10.5.3.[5] sà vÃkprÃïamas­jata so'yam prÃïa÷ s­«Âa ÃvirabubhÆ«anniruktataro mÆrtatara÷ sa ÃtmÃnamanvaicatsa tapo'tapyata sa prÃmÆrcatsa «aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃnprÃïamayÃnprÃïacitaste prÃïenaivÃdhÅyanta prÃïenÃcÅyanta prÃïenai«u grahà ag­hyanta prÃïenÃstuvata prÃïenÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karma prÃïenaiva te«u tatprÃïamaye«u prÃïacitsu prÃïamayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃni prÃïena prÃïanti te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæ«cinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ vai prÃïasya vibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvÃnprÃïa÷ «aÂtriæÓa 10.5.3.[6] sa prÃïaÓcak«uras­jata tadidaæ cak«u÷ s­«ÂamÃvirabubhÆ«anniruktataram mÆrtataraæ tadÃtmÃnamanvaicattattapo'tapyata tatprÃmÆrcattat«aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃÓcak«urmayÃæÓcak«uÓcitaste cak«u«aivÃdhÅyanta cak«u«ÃcÅyanta cak«u«ai«u grahà agr­hyanta cak«u«Ãstuvata cak«u«ÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karma cak«u«aiva te«u taccak«urmaye«u cak«uÓcitsu cak«urmayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃni cak«u«Ã paÓyanti te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæÓcinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ vai cak«u«o vibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvaccak«u÷ «aÂtriæÓa 10.5.3.[7] taccak«u÷ Órotramas­jata tadidaæ Órotraæ s­«ÂamÃvirabubhÆ«anniruktataram mÆrtataraæ tadÃtmÃnamanvaicattattapo'tapyata tatprÃmÆrcattat«aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃïcrotramayäcrotracitaste ÓrotreïaivÃdhÅyanta ÓrotreïÃcÅyanta Órotreïai«u grahà ag­hyanta ÓrotreïÃstuvata ÓrotreïÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karma Órotreïaiva te«u tacrotramaye«u Órotracitsu Órotramayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃni Órotreïa Ó­ïvanti te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæÓcinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ vai Órotrasya vibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvacrotraæ «aÂtriæÓa 10.5.3.[8] tacrotraæ karmÃs­jata tatprÃïÃnabhisamamÆrcadimaæ saædeghamannasaædehamak­tsnaæ vai karmarte prÃïebhyo'k­tsnà uvai prÃïà ­te karmaïa÷ 10.5.3.[9] tadidaæ karma s­«ÂamÃvirabubhÆ«at niruktataram mÆrtataraæ tadÃtmÃnamanvaicattattapo'tapyata tatprÃmÆrcattat«aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃnkarmamayÃnkarmacitaste karmaïaivÃdhÅyanta karmaïÃcÅyanta karmaïai«u grahà ag­hyanta karmaïÃstuvata karmaïÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karma karmaïaiva te«u tatkarmamaye«u karmacitsu karmamayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃni karma kurvate te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæÓcinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ vai karmaïo vibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvatkarma «aÂtriæÓa 10.5.3.[10] tatkarmÃgnimas­jata ÃvistarÃæ và agni÷ karmaïa÷ karmaïà hyenaæ janayanti karmaïendhate 10.5.3.[11] so'yamagni÷ s­«Âa ÃvirabubhÆ«at niruktataro mÆrtatara÷ sa ÃtmÃnamanvaicatsa tapo'tapyata sa prÃmÆrcatsa «aÂtriæÓataæ sahasrÃïyapaÓyadÃtmano'gnÅnarkÃnagnimayÃnagnicitaste'gninaivÃdhÅyantÃgninÃcÅyan tÃgninai«u grahà ag­hyantÃgninÃstuvatÃgninÃÓaæsanyatkiæ ca yaj¤e karma kriyate yatkiæ ca yaj¤iyaæ karmÃgninaiva te«u tadagnimaye«vagnicitsvagnimayamakriyata tadyatkiæ cemÃni bhÆtÃnyagnimindhate te«Ãmeva sà k­tistÃnevÃdadhati tÃæÓcinvanti te«u grahÃng­hïanti te«u stuvate te«u ÓaæsantyetÃvatÅ và agnervibhÆtiretÃvatÅ vis­«ÂiretÃvÃnagni÷ «aÂtriæÓatsahasrÃïyagnayo=rkÃste«Ãmekaika eva tÃvÃnyÃvÃnasau pÆrva÷ 10.5.3.[12] te haite vidyÃcita eva tÃnhaitÃnevaævide sarvadà sarvÃïi bhÆtÃni cinvantyapi svapate vidyayà haivaita evaævidaÓcità bhavanti 10.5.4.[1] ayaæ vÃva loka e«o'gniÓcita÷ tasyÃpa eva pariÓrito manu«yà yaju«matya i«ÂakÃ÷ sÆdadohà o«adhayaÓca vanaspatayaÓca purÅ«amÃhutaya÷ samidho'gnirlokamp­ïà tadvà etatsarvamagnimevÃbhisampadyate tatsarvo'gnirlokamp­ïÃmabhisampadyate sa yo haitadevaæ veda lokamp­ïÃmenam bhÆtametatsarvamabhisampadyate 10.5.4.[2] antarik«aæ ha tvevai«o'gniÓcita÷ tasya dyÃvÃp­thivyoreva saædhi÷ pariÓrita÷ pareïa hÃntarik«aæ dyÃvÃp­thivÅ saædhattastÃ÷ pariÓrito vayÃæsi yaju«matya i«Âakà var«aæ sÆdadohà marÅcaya÷ purÅ«amÃhutaya÷ samidho vÃyurlokamp­ïà tadvà etatsarvaæ vÃyumevÃbhisampadyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[3] dyaurha tvevai«o'gniÓcita÷ tasyÃpa eva pariÓrito yathà ha và idaæ koÓa÷ samubjita evamime lokà apsvantastadyà imÃælokÃnpareïÃpastÃ÷ pariÓrito devà yaju«matya i«Âakà yadevaitasmiæloke'nnaæ tatsÆdadohà nak«atrÃïi purÅ«amÃhutaya÷ samidha Ãdityo lokamp­ïà tadvà etatsarvamÃdityamevÃbhisampadyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[4] Ãdityo ha tvevai«o'gniÓcita÷ tasya diÓa eva pariÓritastÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃnyÃdityaæ diÓa÷ samantam pariyanti raÓmayo yaju«matya i«ÂakÃstÃ÷ «a«ÂiÓcaiva trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃnyÃdityasya raÓmayastadyatpariÓritsu yaju«matÅ÷ pratyarpayati raÓmÅæstaddik«u pratyarpayatyatha yadantarà diÓaÓca raÓmÅæÓca tatsÆdadohà atha yaddik«u ca raÓmi«u cÃnnaæ tatpurÅ«aæ tà ÃhutayastÃ÷ samidho'tha yaddiÓa iti ca raÓmaya iti cÃkhyÃyate tallokamp­ïà tadvà etatsarvaæ diÓa iti caiva raÓmaya iti cÃkhyÃyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[5] nak«atrÃïi ha tvevai«o'gniÓcita÷ tÃni và etÃni saptaviæÓatirnak«atrÃïi saptaviæÓati÷ saptaviæÓatirhopanak«atrÃïyekaikaæ nak«atramanÆpati«Âhante tÃni sapta ca ÓatÃni viæÓatiÓcÃdhi «aÂtriæÓattato yÃni sapta ca ÓatÃni viæÓatiÓce«Âakà eva tÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni pariÓrita÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni yaju«matyo'tha yÃnyadhi «aÂtriæÓatsa trayodaÓo mÃsa÷ sa Ãtmà triæÓadÃtmà prati«Âhà dve Óira eva «aÂtriæÓyau tadyatte dve bhavato dvyak«araæ hi Óiro'tha yadantarà nak«atre tatsÆdadohà atha yannak«atre«vannaæ tatpurÅ«aæ tà ÃhutayastÃ÷ samidho'tha yannak«atrÃïÅtyÃkhyÃyate tallokamp­ïà tadvà etatsarvaænak«atrÃïÅtyevÃkhyÃyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[6] tà và etÃ÷ ekaviæÓatirb­hatya ekaviæÓo vai svargo loko b­hatÅ svargo lokastade«a svargaæ lokamabhisampadyata ekaviæÓaæ ca stomam b­hatÅæ ca canda÷ 10.5.4.[7] candÃæsi ha tvevai«o'gniÓcita÷ tÃni và etÃni sapta candÃæsi caturuttarÃïi tricÃni te«Ãæ sapta ca ÓatÃni viæÓatiÓcÃk«arÃïyadhi «aÂtriæÓattato yÃni sapta ca ÓatÃni viæÓatiÓce«Âakà eva tÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni pariÓrita÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni yaju«matyo'tha yÃnyadhi «aÂtriæÓatsa trayodaÓo mÃsa÷ sa Ãtmà triæÓadÃtmà prati«Âhà dve prÃïà dve Óira eva «aÂtriæÓyau tadyatte dve bhavato dvyak«araæ hi Óira÷ 10.5.4.[8] tasyai và etasyai «aÂtriæÓadak«arÃyai b­hatyai yÃni daÓa prathamÃnyak«arÃïi sà daÓÃk«araikapadÃtha yÃni viæÓati÷ sà viæÓatyak«arà dvipadÃtha yÃni triæÓatsà triæÓadak«arà virìatha yÃni trayastriæÓatsà trayastriæÓadak«arÃtha yÃni catustriæÓatsà catustriæÓadak«arà svarìatha yatsarvaiÓcandobhirayamagniÓcitastadaticandÃstà u sarvà i«Âakà eve«Âaketi trÅïyak«arÃïi tripadà gÃyatrÅ tenai«a gÃyatro'gnirm­dÃpa iti trÅïyak«arÃïi tripadà gÃyatrÅ teno evai«a gÃyatro'tha yadantarà candasÅ tatsÆdadohà atha yaccanda÷svannaæ tatpurÅ«aæ tà ÃhutayastÃ÷ samidho'tha yaccandÃæsÅtyÃkhyÃyate tallokamp­ïà tadvà etatsarvaæ candÃæsÅtyevÃkhyÃyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[9] tà và etÃ÷ ekaviæÓatirb­hatya ekaviæÓo vai svargo loko b­hatÅ svargo lokastade«a svargaæ lokamabhisampadyata ekaviæÓaæ ca stomam b­hatÅæ ca canda÷ 10.5.4.[10] saævatsaro ha tvevai«o'gniÓcita÷ tasya rÃtraya eva pariÓritastÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃni saævatsarasya rÃtrayo'hÃni yaju«matya i«ÂakÃstÃ÷ «a«ÂiÓcaiva trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃni saævatsarasyÃhÃnyatha yà amÆ÷ «aÂtriæÓadi«Âakà atiyanti ya÷ sa trayodaÓo mÃsa ÃtmÃrdhamÃsÃÓca te mÃsÃÓca caturviæÓatirardhamÃsà dvÃdaÓa mÃsà atha yadantarÃhorÃtre tatsÆdadohà atha yadahorÃtre«vannaæ tatpurÅ«aæ tà ÃhutayastÃ÷ samidho'tha yadahorÃtrÃïÅtyÃkhyÃyate tallokamp­ïà tadvà etatsarvamahorÃtrÃïÅtyevÃkhyÃyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[11] tà và etÃ÷ ekaviæÓatirb­hatya ekaviæÓo vai svargo loko b­hatÅ svargo lokastade«a svargaæ lokamabhisampadyate ekaviæÓaæ ca stomam b­hatÅæ ca canda÷ 10.5.4.[12] Ãtmà ha tvevai«o'gniÓcita÷ tasyÃsthÅnyeva pariÓritastÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃni puru«asyÃsthÅni majjÃno yaju«matya i«ÂakÃstÃ÷ «a«ÂiÓcaiva trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃni puru«asya majjÃno'tha yà amÆ÷ «aÂtriæÓadi«Âakà atiyanti ya÷ sa trayodaÓo mÃsa Ãtmà prÃïa÷ sa tasya triæÓadÃtmanvidhÃ÷ prati«ÂhÃyÃæ dve ÓÅr«andve tadyatte dve bhavato dvikapÃlaæ hi Óiro'tha yenemÃni parvÃïi saætatÃni tatsÆdadohà athaitattrayaæ yenÃyamÃtmà pracanno loma tvaÇmÃæsamiti tatpurÅ«aæ yatpibati tà Ãhutayo yadaÓnÃti tÃ÷ samidho'tha yadÃtmetyÃkhyÃyate tallokamp­ïà tadvà etatsarvamÃtmetyevÃkhyÃyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[13] tà và etÃ÷ ekaviæÓatirb­ha 10.5.4.[14] sarvÃïi ha tveva bhÆtÃni sarve devà e«o'gniÓcita Ãpo vai sarve devÃ÷ sarvÃïi bhÆtÃni tà haità Ãpa evai«o'gniÓcitastasya nÃvyà eva pariÓritastÃ÷ «a«ÂiÓca trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃnyÃdityaæ nÃvyÃ÷ samantam pariyanti nÃvyà u eva yaju«matya i«ÂakÃstÃ÷ «a«ÂiÓcaiva trÅïi ca ÓatÃni bhavanti «a«ÂiÓca ha vai trÅïi ca ÓatÃnyÃdityaæ nÃvyà abhik«arantyatha yadantarà nÃvye tatsÆdadohà atha yà amÆ÷ «aÂtriæÓadi«Âakà atiyanti ya÷ sa trayodaÓo mÃsa ÃtmÃyameva sa yo'yaæ hiraïmaya÷ puru«a÷ 10.5.4.[15] tasyaite prati«Âhe rukmaÓca pu«karaparïaæ cÃpaÓcÃdityamaï¬alaæ ca srucau bÃhÆ tÃvindrÃgnÅ dve svayamÃt­ïe iyaæ cÃntarik«aæ ca tisro viÓvajyoti«a età devatà agnirvÃyurÃditya età hyeva devatà viÓvaæ jyotirdvÃdaÓartavyÃ÷ sa saævatsara÷ sa Ãtmà pa¤ca pa¤cacƬÃ÷ sa yaj¤aste devà atha yadvikarïÅ ca svayamÃt­ïà cÃÓmà p­ÓniryaÓcite'gnirnidhÅyate sà pa¤catrÅæÓÅ lokamp­ïÃyai yaju÷ «aÂtriæÓÅ so'syai«a sarvasyÃntamevÃtmà sa e«a sarvÃsÃmapÃm madhye sa e«a sarvai÷ kÃmai÷ sampanna Ãpo vai sarve kÃmÃ÷ sa e«o'kÃma÷ sarvakÃmo na hyetaæ kasya cana kÃma÷ 10.5.4.[16] tade«a Óloko bhavati vidyayà tadÃrohanti yatra kÃmÃ÷ parÃgatÃ÷ na tatra dak«iïà yanti nÃvidvÃæsastapasvina iti na haiva taæ lokaæ dak«iïÃbhirna tapasÃnevaævidaÓnuta evaævidÃæ haiva sa loka÷ 10.5.4.[17] abhram purÅ«am candramà Ãhutayo nak«atrÃïi samidho yaccandramà nak«atre vasatyÃhutistatsamidhi vasatyetadu và Ãhuteranname«Ã prati«Âhà tasmÃdÃhutirna k«Åyata etaddhyasyà anname«Ã prati«ÂhÃtha yaddevà ityÃkhyÃyate tallokamp­ïà tadvà etatsarvaæ devà ityevÃkhyÃyate 10.5.4.[18] tadetad­cÃbhyuktam viÓve devà anu tatte yajurguriti sarvÃïi hyatra bhÆtÃni sarve devà yajureva bhavanti tatsarvo'gnirlokamp­ïÃmabhisampadyate sa yo haitadevaæ veda lokamp­ïÃmenam bhÆtametatsarvamabhisampadyate 10.5.4.[19] tà và etÃ÷ ekaviæÓatirb­hatya ekaviæÓo vai svargo loko b­hatÅ svargo lokastade«a svargaæ lokamabhisampadyata ekaviæÓaæ ca stomam b­hatÅæ ca canda÷ 10.5.5.[1] kuÓrirha vÃjaÓravaso'gniæ cikye taæ hovÃca suÓruvÃ÷ kau«yo gautama yadagnimacai«Å÷ präcamenamacai«Å÷ pratya¤camenamacai«Årnya¤camenamacai«ÅruttÃnamenamacai«Å÷ 10.5.5.[2] yadyahainam präcamacai«Å÷ yathà parÃca ÃsÅnÃya p­«Âhato'nnÃdyamupÃharettÃd­ktanna te havi÷ pratigrahÅ«yati 10.5.5.[3] yadyu và enam pratya¤camacai«Å÷ kasmÃdasya tarhi paÓcÃtpucamakÃr«Å÷ 10.5.5.[4] yadyu và enaæ nya¤camacai«Å÷ yathà nÅca÷ ÓayÃnasya p­«Âhe'nnÃdyam prati«ÂhÃpayettÃd­ktannaiva te havi÷ pratigrahÅsyati 10.5.5.[5] yadyu và enamuttÃnamacai«Å÷ na và uttÃnaæ vaya÷ svargaæ lokamabhivahati na tvà svargaæ lokamabhivak«yatyasvargya u te bhavi«yatÅti 10.5.5.[6] sa hovÃca präcamenamacai«am pratya¤camenamacai«aæ nya¤camenamacai«amuttÃnamenamacai«aæ sarvà anu diÓa enamacai«amiti 10.5.5.[7] sa yatpräcam puru«amupadadhÃti prÃcyau srucau tatprÃÇ cÅyate'tha yatpratya¤caæ kÆrmamupadadhÃti pratya¤ci paÓuÓÅr«Ãïi tatpratyaÇ cÅyate'tha yannya¤caæ kÆrmamupadadhÃti nya¤ci paÓuÓÅr«Ãïi nÅcÅri«ÂakÃstannyaÇ cÅyate'tha yaduttÃnam puru«amupadadhÃtyuttÃne srucà uttÃnamulÆkhalamuttÃnÃmukhÃæ taduttÃnaÓcÅyate'tha yatsarvà anu diÓa÷ parisarpami«Âakà upadadhÃti tatsarvataÓcÅyate 10.5.5.[8] atha ha ko«Ã dhÃvayanta÷ nirƬhaÓirasamagnimupÃdhÃvayÃæ cakruste«Ãæ haika uvÃca ÓrÅrvai Óira÷ Óriyamasya nirauhÅtsarvajyÃniæ jyÃsyata iti sa ha tathaivÃsa 10.5.5.[9] atha haika uvÃca prÃïà vai Óira÷ prÃïÃnasya nirauhÅtk«ipre'muæ lokame«yatÅti sa u ha tathaivÃsa 10.5.5.[10] Ærdhvo và e«a etaccÅyate yaddarbhastambo loge«ÂakÃ÷ pu«karaparïaæ rukmapuru«au srucau svayamÃt­ïà dÆrve«Âakà dviyajÆ reta÷sicau viÓvajyotir­tavye a«Ã¬hà kÆrmo'tha hÃsyaitadeva pratyak«atamÃæ Óiro yaÓcite'gnirnidhÅyate tasmÃnna nirÆhet 10.6.1.[1] atha haite'ruïe aupaveÓau samÃjagmu÷ satyayaj¤a÷ paulu«irmahÃÓÃlo jÃbÃlo bu¬ila ÃÓvatarÃÓvirindradyumno bhÃllaveyo jana÷ ÓÃrkarÃk«yaste ha vaiÓvÃnare samÃsata te«Ãæ ha vaiÓvÃnare na samiyÃya 10.6.1.[2] te hocu÷ aÓvapatirvà ayaæ kaikeya÷ samprati vaiÓvÃnaraæ veda taæ gacÃmeti te hÃÓvapatiæ kaikeyamÃjagmustebhyo ha p­thagÃvasathÃnp­thagapacitÅ÷ p­thak«ÃhasrÃntsomÃnprovÃca te ha prÃtarasaævidÃnà eva samitprÃïaya÷ praticakramira upa tvÃyÃmeti 10.6.1.[3] sa hovÃca yannu bhagavanto'nÆcÃnà anÆcÃnaputrÃ÷ kimidamiti te hocurvaiÓvÃnaraæ ha bhagavÃntsamprati veda taæ no brÆhÅti sa hovÃca samprati khalu nvà ahaæ vaiÓvÃnaraæ vedÃbhyÃdhatta samidha upetà stheti 10.6.1.[4] sa hovÃcÃruïamaupaveÓiæ gautama kaæ tvaæ vaiÓvÃnaraæ vettheti p­thivÅmeva rÃjanniti hovÃcomiti hovÃcai«a vai vaiÓvÃnara etaæ hi vai tvam prati«ÂhÃæ vaiÓvÃnaraæ vettha tasmÃttvam prati«Âhita÷ prajayà paÓubhirasi yo và etam prati«ÂhÃæ vaiÓvÃnaraæ vedÃpa punarm­tyuh+ jayati sarvamÃyureti pÃdau tvà etau vaiÓvÃnarasya pÃdau te'mlÃsyatÃæ yadi ha nÃgami«ya iti pÃdau te'viditÃvabhavi«yatÃæ yadi ha nÃgami«ya iti và 10.6.1.[5] atha hovÃca satyayaj¤am paulu«im prÃcÅnayogya kaæ tvaæ vaiÓvÃnaraæ vetthetyapa eva rÃjanniti hovÃcomiti hovÃcai«a vai rayirvaiÓvÃnara etaæ hi vai tvaæ rayiæ vaiÓvÃnaraæ vettha tasmÃttvaæ rayimÃnpu«ÂimÃnasi yo và etaæ rayiæ vaiÓvÃnaraæ vedÃpa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti vastistvà e«a vaiÓvÃnarasya vastistvÃhÃsyadyadi ha nÃgami«ya iti vastiste'vidito'bhavi«yadyadi ha nÃgami«ya iti và 10.6.1.[6] atha hovÃca mahÃÓÃlaæ jÃbÃlam aupamanyava kaæ tvaæ vaiÓvÃnaraæ vetthetyÃkÃÓameva rÃjanniti hovÃcomiti hovÃcai«a vai bahulo vaiÓvÃnara etaæ hi vai tvam bahulaæ vaiÓvÃnaraæ vettha tasmÃttvam bahu÷ prajayà paÓubhirasi yo và etam bahulaæ vaiÓvÃnaraæ vedÃpa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyuretyÃtmà tvà e«a vaiÓvÃnarasyÃtmà tvÃhÃsyadyadi ha nÃgami«ya ityÃtmà te'vidito'bhavi«yadyadi ha nÃgami«ya iti và 10.6.1.[7] atha hovÃca bu¬ilamÃÓvatarÃÓvim vaiyÃghrapadya kaæ tvaæ vaiÓvÃnaraæ vettheti vÃyumeva rÃjanniti hovÃcomiti hovÃcai«a vai p­thagvartmà vaiÓvÃnara etaæ hi vai tvam p­thagvartmÃnaæ vaiÓvÃnaraæ vettha tasmÃttvÃm p­thagrathaÓreïayo'nuyÃnti yo và etam p­thagvartmÃnaæ vaiÓvÃnaraæ vedÃpa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti prÃïastvà e«a vaiÓvÃnarasya prÃïastvÃhÃsyadyadi ha nÃgami«ya iti prÃïaste'vidito'bhavi«yadyadi ha nÃgami«ya iti và 10.6.1.[8] atha hovÃcendradyumnam bhÃllaveyam vaiyÃghrapadya kaæ tvaæ vaiÓvÃnaraæ vetthetyÃdityameva rÃjanniti hovÃcomiti hovÃcai«a vai sutatejà vaiÓvÃnara etaæ hi vai tvaæ sutatejasaæ vaiÓvÃnaraæ vettha tasmÃttavai«a suto'dyamÃna÷ pacyamÃno'k«ÅyamÃïo g­he«u ti«Âhati yo và etaæ sutatejasaæ vaiÓvÃnaraæ vedÃpa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti cak«ustvà etadvaiÓvÃnarasya cak«ustvÃhÃsyadyadi ha nÃgami«ya iti cak«uste'viditamabhavi«yadyadi ha nÃgami«ya iti và 10.6.1.[9] atha hovÃca janaæ ÓÃrkarÃk«yam sÃyavasa kaæ tvaæ vaiÓvÃnaraæ vettheti divameva rÃjanniti hovÃcomiti hovÃcai«a và ati«Âhà vaiÓvÃnara etaæ hi vai tvamati«ÂhÃæ vaiÓvÃnaraæ vettha tasmÃttvaæ samÃnÃnatiti«Âhasi yo và etamati«ÂhÃæ vaiÓvÃnaraæ vedÃpa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti mÆrdhà tvà e«a vaiÓvÃnarasya mÆrdhà tvÃhÃsyadyadi ha nÃgami«ya iti mÆrdhà te'vidito'bhavi«yadyadi ha nÃgami«ya iti và 10.6.1.[10] tÃnhovÃca ete vai yÆyam p­thagvaiÓvÃnarÃnvidvÃæsa÷ p­thagannamaghasta prÃdeÓamÃtramiva ha vai devÃ÷ suvidità abhisampannÃstathà tu va enÃnvak«yÃmi yathà prÃdeÓamÃtramevÃbhisampÃdayi«yÃmÅti 10.6.1.[11] sa hovÃca mÆrdhÃnamupadiÓanne«a và ati«Âhà vaiÓvÃnara iti cak«u«Å upadiÓannuvÃcai«a vai sutatejà vaiÓvÃnara iti nÃsike upadiÓannuvÃcai«a vai p­thagvartmà vaiÓvÃnara iti mukhyamÃkÃÓamupadiÓannuvÃcai«a vai bahulo vaiÓvÃnara iti mukhyà apa upadiÓannuvÃcai«a vai rayirvaiÓvÃnaro iti cubukamupadiÓannuvÃcai«a vai prati«Âhà vaiÓvÃnara iti sa e«o'gnirvaiÓvÃnaro yatpuru«a÷ sa yo haitamevamagniæ vaiÓvÃnaram puru«avidham puru«e'nta÷ prati«Âhitaæ vedÃpa punarm­tyuæ jayati sarvamÃyureti na hÃsya bruvÃïaæ cana vaiÓvÃnaro hinasti 10.6.2.[1] dvayaæ và idamattà caivÃdyaæ ca tadyadobhayaæ samÃgacatyattaivÃkhyÃyate nÃdyam 10.6.2.[2] sa vai ya÷ so'ttÃgnireva sa÷ tasminyatkiæ cÃbhyÃdadhatyÃhitaya evÃsya tà Ãhitayo ha vai tà Ãhutaya ityÃcak«ate paro'k«am paro'k«akÃmà hi devÃ÷ 10.6.2.[3] Ãdityo và attà tasya candramà evÃhitayaÓcandramasaæ hyÃditya ÃdadhatÅtyadhidevatam 10.6.2.[4] athÃdhyÃtmam prÃïo và attà tasyÃnnamevÃhitayo'nnaæ hi prÃïa ÃdadhatÅti nvagne÷ 10.6.2.[5] athÃrkasya agnirvà arkastasyÃhutaya eva kamÃhutayo hyagnaye kam 10.6.2.[6] Ãdityo và arka÷ tasya candramà eva kaæ candramà hyÃdityÃya kamityadhidevatam 10.6.2.[7] athÃdhyÃtmam prÃïo và arkastasyÃnnameva kamannaæ hi prÃïÃya kamiti nvevÃrkasya 10.6.2.[8] athokthasya agnirvà uktasyÃhutaya eva thamÃhutibhirhyagnirutti«Âhati 10.6.2.[9] Ãdityo và uk tasya candramà eva thaæ candramasà hyÃditya utti«ÂhatÅtyadhidevatam 10.6.2.[10] athÃdhyÃtmam prÃïo và uktasyÃnnameva thamannena hi prÃïa utti«ÂhatÅti nvevokthasya sa e«o'gnividho'rkavidha ukthavidho yatpuru«a÷ sa yo haitamevamagnividhamarkavidhamukthavidham puru«amupÃste vidu«o haivÃsyaivam bhrÃt­vyo mlÃyati 10.6.2.[11] prÃïena và agnirdÅpyate agninà vÃyurvÃyunÃditya Ãdityena candramÃÓcandramasà nak«atrÃïi nak«atrairvidyudetÃvatÅ vai dÅptirasmiæÓca loke'mu«miæÓca sarvà haitÃæ dÅptiæ dÅpyate'smiæÓca loke'mu«miæÓca ya evaæ veda 10.6.3.[1] satyam brahmetyupÃsÅta atha khalu kratumayo'yam puru«a÷ sa yÃvatkraturayamasmÃllokÃtpraityevaækraturhÃmuæ lokam pretyÃbhisambhavati 10.6.3.[2] sa ÃtmÃnamupÃsÅta manomayam prÃïaÓarÅram bhÃrÆpamÃkÃÓÃtmÃnaæ kÃmarÆpiïam manojavasaæ satyasaækalpaæ satyadh­tiæ sarvagandhaæ sarvarasaæ sarvà anu diÓa÷ prabhÆtaæ sarvamidamabhyÃptamavÃkkamanÃdaraæ yathà vrÅhirvà yavo và ÓyÃmÃko và ÓyÃmÃkataï¬ulo vaivamayamantarÃtmanpuru«o hiraïmayo yathà jyotiradhÆmamevaæ jyÃyÃndivo jyÃyÃnÃkÃÓÃjjyÃyÃnasyai p­thivyai jyÃyÃntsarvebhyo bhÆtebhya÷ sa prÃïasyÃtmai«a ma Ãtmaitamita ÃtmÃnam pretyÃbhisambhavi«yÃmÅti yasya syÃdaddhà na vicikitsÃstÅti ha smÃha ÓÃï¬ilya evametaditi 10.6.4.[1] u«Ã và aÓvasya medhyasya Óira÷ sÆryaÓcak«urvÃta÷ prÃïo vyÃttamagnirvaiÓvÃnara÷ saævatsara ÃtmÃÓvasya medhyasya dyau«p­«Âhamantarik«amudaram p­thivÅ pÃjasyaæ diÓa÷ pÃrÓve avÃntaradiÓa÷ parÓava ­tavo'ÇgÃni mÃsÃÓcÃrdhamÃsÃÓca parvÃïyahorÃtrÃïi prati«Âhà nak«atrÃïyasthÅni nabho mÃæsÃnyÆvadhyaæ sikatÃ÷ sindhavo gudà yak­cca klomÃnaÓca parvatà o«adhayaÓca vanaspatayaÓca lomÃnyudyanpÆrvÃrdho nimlocanjaghanÃrdho yadvij­mbhate tadvidyotate yadvidhÆnute tatstanayati yanmehati tadvar«ati vÃgevÃsya vÃgaharvà aÓvam purastÃnmahimÃnvajÃyata tasya pÆrve samudre yonÅrÃtrirenam paÓcÃnmahimÃnvajÃyata tasyÃpare samudre yoniretau và aÓvam mahimÃnÃvabhita÷ sambabhÆvaturhayo bhÆtvà devÃnavahadvÃjÅ gandharvÃnarvÃsurÃnaÓvo manu«yÃntsamudra evÃsya bandhu÷ samudro yoni÷ 10.6.5.[1] naiveha kiæ canÃgra ÃsÅt m­tyunaivedamÃv­tamÃsÅdaÓanÃyayÃÓanÃyà hi m­tyustanmano'kurutÃtmanvÅ syÃmiti so'rcannacarattasyÃrcata Ãpo'jÃyantÃrcate vai me kamabhÆditi tadevÃrkyasyÃrkatvaæ kaæ ha và asmai bhavati ya evametadarkyasyÃrkatvaæ veda 10.6.5.[2] Ãpo và arka÷ tadyadapÃæ Óara ÃsÅttatsamahanyata sà p­thivyabhavattasyÃmaÓrÃmyattasya ÓrÃntasya taptasya tejo raso niravartatÃgni÷ 10.6.5.[3] sa tredhÃtmÃnaæ vyakuruta Ãdityaæ t­tÅyaæ vÃyuæ t­tÅyaæ sa e«a prÃïastredhÃvihitastasya prÃcÅ dikÓiro'sau cÃsau cermÃvathÃsya pratÅcÅ dikpucamasau cÃsau ca sakthyau dak«iïà codÅcÅ ca pÃrÓve dyau«p­«Âhamantarik«amudaramiyamura÷ sa e«o'psu prati«Âhito yatra kva caiti tadeva pratiti«Âhatyevaæ vidvÃn 10.6.5.[4] so'kÃmayata dvitÅyo ma Ãtmà jÃyeteti sa manasà vÃcam mithunaæ samabhavadaÓanÃyÃm m­tyustadyadreta ÃsÅtsa saævatsaro'bhavanna ha purà tata÷ saævatsara Ãsa tametÃvantaæ kÃlamabibharyÃvÃntsaævatsarastametÃvata÷ kÃlasya parastÃdas­jata taæ jÃtamabhivyÃdadÃtsa bhÃïakarotsaiva vÃgabhavat 10.6.5.[5] sa aik«ata yadi và imamabhimaæsye kanÅyo'nnaæ kari«ya iti sa tayà vÃcà tenÃtmanedaæ sarvamas­jata yadidaæ kiæ carco yajÆæ«i sÃmÃni candÃæsi yaj¤ÃnprajÃm paÓÆntsa yadyadevÃs­jata tattadattumadhriyata sarvaæ và attÅti tadaditeradititvaæ sarvasyÃttà bhavati sarvamasyÃnnam bhavati ya evametadaditeradititvaæ veda 10.6.5.[6] so'kÃmayata bhÆyasà yaj¤ena bhÆyo yajeyeti so'ÓrÃmyatsa tapo'tapyata tasya ÓrÃntasya taptasya yaÓo vÅryamudakrÃmatprÃïà vai yaÓo vÅryaæ tatprÃïe«ÆtkrÃnte«u ÓarÅraæ Óvayitumadhriyata tasya ÓarÅra eva mana ÃsÅt 10.6.5.[7] so'kÃmayata medhyaæ ma idaæ syÃdÃtmanvyanena syÃmiti tato'Óva÷ samabhavadyadaÓvattanmedhyamabhÆditi tadevÃÓvamedhasyÃÓvamedhatvame«a ha và aÓvamedhaæ veda ya enamevaæ veda 10.6.5.[8] tamanavarudhyevÃmanyata taæ saævatsarasya parastÃdÃtmana Ãlabhata paÓÆndevatÃbhya÷ pratyauhattasam:tsarvadevatyam prok«itam prÃjÃpatyamÃlabhanta e«a và aÓvamedho ya e«a tapati tasya saævatsara ÃtmÃyamagnirarkastasyeme lokà ÃtmÃnastÃvetÃvarkÃmedhau so punarekaiva devatà bhavati m­tyurevÃpa punarm­tyuæ jayati nainam m­tyurÃpnoti m­tyurasyÃtmà bhavati sarvamÃyuretyetÃsÃæ devatÃnÃmeko bhavati ya evaæ veda 10.6.5.[9] atha vaæÓa÷ samÃnamà sÃæjÅvÅputrÃtsÃæjÅvÅputro mÃï¬ÆkÃyanermÃï¬ÆkÃyanirmÃï¬avyÃnmÃï¬avya÷ kautsÃtkautso mÃhitthermÃhitthirvÃmakak«ÃyaïÃdvÃmakak«Ãyaïo vÃtsyÃdvÃtsya÷ ÓÃï¬ilyÃcÃï¬ilya÷ kuÓre÷ kuÓriryaj¤avacaso rÃjastambÃyanÃdyaj¤avacà rÃjastambÃyanasturÃtkÃva«eyÃttura÷ kÃva«eya÷ prajÃpate÷ prajÃpatirbrahmaïo brahma svayambhu brahmaïe nama÷