SATAPATHA-BRAHMANA 10 Data input by H.S. Ananthanarayana and W. P. Lehman. Bracketted numbering added mechanically. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ 10.1.1.[1] agnireùa purastàccãyate saüvatsara upariùñànmahadukthaü ÷asyate prajàpatervisrastasyàgraü raso'gacat 10.1.1.[2] sa yaþ sa prajàpatirvyasraüsata saüvatsaraþ so'tha yànyasya tàni parvàõi vyasraüsantàhoràtràõi tàni 10.1.1.[3] sa yaþ sa saüvatsaraþ prajàpatirvyasraüsata ayameva sa yo'yamagni÷cãyate'tha yànyasya tànyahoràtràõi parvàõi vyasraüsanteùñakà eva tàstadyadetà upadadhàti yànyevàsya tànyahoràtràõi parvàõi vyasraüsanta tànyasminnetatpratidadhàti tadetadatraiva yaju÷citamatràptam 10.1.1.[4] atha yo'sya so'graü raso'gacat mahattadukthaü tamasya taü rasamçkùàmàbhyàmanuyanti tadyattatra yajuþ purastàdetyabhinetaiva tadeti yathàdo me'mutraikaü tadàhariùyàmãtyevaü t 10.1.1.[5] tamadhvaryurgraheõa gçhõàti yadgçhõàti tasmàdgrahastasmiadyajuþ purastàdeti taü saüvatsara àpnuvanti nnudgàtà mahàvratena rasaü dadhàti sarvàõi haitàni sàmàni yanmahàvrataü tadasmintsarvaiþ sàmabhã rasaü dadhàti tasminhotà mahatokthena rasaü dadhàti sarvà haità çco yanmahadukthaü tadasmintsarvàbhirçgbhã rasaü dadhàti 10.1.1.[6] te yadà stuvate yadànu÷aüsati athàsminnetaü vaùañkçte juhoti tadenameùa raso'pyeti na vai mahàvratamidaü stutaü ÷eta iti pa÷yanti no mahadidamukthamityagnimeva pa÷yantyàtmà hyagnistadenamete ubhe raso bhåtvàpãta çkca sàma ca tadubhe çkùàme yajurapãtaþ 10.1.1.[7] sa eùa mithuno'gniþ prathamà ca citirdvitãyà ca tçtãyà ca caturthã càtha pa¤camyai citerya÷cite'gnirnidhãyate tanmithunam mithuna u evàyamàtmà 10.1.1.[8] aïguùñhà iti pumàüsaþ aïgulaya iti striyaþ karõàviti pumàüsau bhruvàviti striyà oùñhàviti pumàüsau nàsike iti striyau dantà iti pumàüso jihveti strã sarva eva mithunaþ so'nena mithunenàtmanaitam mithunamagnimapyeti 10.1.1.[9] eùàtràpãtiþ apyahaivam mithuna itthaü ha tvevàpi mithuno vàgeveyaü yo'yamagni÷cito vàcà hi cãyate'tha ya÷cite'gnirnidhãyate sa pràõaþ pràõo vai vàco vçùà pràõo mithunaü vàgvevàyamàtmàtha ya àtmanpràõastanmithunaü so'nena mithunenàtmanaitam mithunamagnimapyeti 10.1.1.[10] eùo atràpãtiþ na ha và asyàputratàyai kà cana ÷aïkà bhavati ya evametau mithunàvàtmànaü càgniü ca vedànnaü ha tvevàyamàtmà dakùiõànnaü vanute yo na àtmeti hyapyçùiõàbhyuktam 10.1.1.[11] tadidamannaü jagdhaü dvedhà bhavati yadasyàmçtamårdhvaü tannàbherårdhvai pràõairuccarati tadvàyumapyetyatha yanmartyam paràk tannàbhimatyeti taddvayam bhåtvemàmapyeti måtraü ca purãùaü ca tadyadimàmapyeti yo'yamagni÷citastaü tadapyetyatha yadvàyumapyeti ya÷cite'gnirnidhãyate taü tadapyetyeùo evàtràpãtiþ 10.1.2.[1] prajàpatirimàülokànaipsat sa etaü vayovidhamàtmànamapa÷yadagniü taü vyadhatta tenemaü lokamàpnotsa dvitãyaü vayovidhamàtmànamapa÷yanmahàvrataü tadvyadhatta tenàntarikùamàpnotsa tçtãyaü vayovidhamàtmànamapa÷yanmahadukthaü tadvyadhatta tena divamàpnot 10.1.2.[2] ayaü vàva loka eùo'gni÷citaþ antarikùam mahàvrataü dyaurmahadukthaü tasmàdetàni sarvàõi sahopeyàdagnim mahàvratam mahadukthaü saha hãme lokà asçjyanta tadyadagniþ prathama÷cãyate'yaü hyeùàü lokànàm prathamo'sçjyatetyadhidevatam 10.1.2.[3] athàdhyàtmam mana evàgniþ pràõo mahàvrataü vàïmahadukthaü tasmàdetàni sarvàõi sahopeyàtsaha hi manaþ pràõo vàktadyadagniþ prathama÷cãyate mano hi prathamam pràõànàm 10.1.2.[4] àtmaivàgniþ pràõo mahàvrataü vàï mahadukthaü tasmàdetàni sarvàõi sahopeyàtsaha hyàtmà pràõo vàktadyadagniþ prathama÷cãyata àtmà hi prathamaþ sambhavataþ sambhavati 10.1.2.[5] ÷ira evàgniþ pràõo mahàvratamàtmà mahadukthaü tasmàdetàni sarvàõi sahopeyàtsaha hi ÷iraþ pràõa àtmà tadyadagniþ prathama÷cãyate ÷iro hi prathamaü jàyamànasya jàyate tasmàdyatraitàni sarvàõi saha kriyante mahadevokthamàtamàü khyàyata àtmà hi mahaduktham 10.1.2.[6] tadàhuþ yadetàni sarvàõi saha durupàpàni kaiteùàmupàptiriti jyotiùñoma evàgniùñome jyotiùñomenaivàgniùñomena yajeta 10.1.2.[7] tasya và etasya jyotiùñomasyàgniùñomasya trivçdbahiùpavamànaü tadvratasya ÷iraþ pa¤cada÷asaptada÷à uttarau pavamànau tau pakùau pa¤cada÷aü hoturàjyaü saptada÷am pçùñhamekaviü÷aü yaj¤àyaj¤iyaü tatpucam 10.1.2.[8] tayorvà etayoþ pa¤cada÷asaptada÷ayordvàtriü÷atstotriyàstato yàþ pa¤caviü÷atiþ sa pa¤caviü÷a àtmàtha yàþ saptàtiyanti tàþ parimàdaþ pa÷avo haitàþ pa÷avaþ parimàda etàvadvai mahàvrataü tadetadatraiva mahàvratamàpnoti 10.1.2.[9] atha hotà sapta candàüsi ÷aüsati caturuttaràõyekarcàni viràóaùñamàni teùàü tisra÷cà÷ãtayo'kùaràõi pa¤cacatvàriü÷acca tato yà a÷ãtayaþ saivà÷ãtãnàmàptira÷ãtibhirhi mahadukthamàkhyàyate'tha yàni pa¤cacatvàriü÷attato yàni pa¤caviü÷atiþ sa pa¤caviü÷a àtmà yatra và àtmà tadeva ÷irastatpakùapucànyatha yàni viü÷atistadàvapanametàvadvai mahadukthaü tadetadatraiva mahadukthamàpnoti tàni và etàni sarvàõi jyotiùñoma evàgniùñoma àpyante tasmàdu jyotiùñomenaivàgniùñomena yajeta 10.1.3.[1] prajàpatiþ prajà asçjata sa årdhvebhya eva pràõebhyo devànasçjata ye'và¤caþ pràõàstebhyo martyàþ prajà athordhvameva mçtyum prajàbhyo'ttàramasçjata 10.1.3.[2] tasya ha prajàpateþ ardhameva martyamàsãdardhamamçtaü tadyadasya martyamàsãttena mçtyorabibhetsa bibhyàdimàm pràvi÷addvayam bhåtvà mçccàpa÷ca 10.1.3.[3] sa mçtyurdevànabravãt kva nu so'bhådyo no'sçùñeti tvadbibhyadimàm pràvikùaditi so'bravãttaü và anvicàma taü sambharàma na và ahaü taü hiüsiùyàmãti taü devà asyà adhi samabharanyadasyàpsvàsãttà apaþ samabharannatha yadasyàü tàm mçdaü tadubhayaü sambhçtya mçdaü càpa÷ceùñakàmakurvaüstasmàdetadubhayamiùñakà bhavati mçccàpa÷ca 10.1.3.[4] tadetà và asya tàþ pa¤ca martyàstanva àsaüloma tvaïmàüsamasthi majjàthaità amçtà mano vàkpràõa÷cakùuþ ÷rotram 10.1.3.[5] sa yaþ sa prajàpatiþ ayameva sa yo'yamagni÷cãyate'tha yà asya tàþ pa¤ca martyàstanva àsannetàstàþ purãùacitayo'tha yà amçtà etàstà iùñakàcitayaþ 10.1.3.[6] te devà abruvan amçtamimaü karavàmeti tasyaitàbhyàmamçtàbhyàü tanåbhyàmetàm martyàü tanåm parigçhyàmçtàmakurvanniùñakàcitibhyàm purãùacitiü tathà dvitãyàü tathà tçtãyàü tathà caturthãm 10.1.3.[7] atha pa¤camãü citimupadhàya purãùaü nivapati tatra vakarõãü ca svayamàtçõàü copadadhàti hiraõya÷akalaiþ prokùatyagnimabhyàdadhàti sà saptamã citistadamçtamevamasyaitàbhyàmamçtàbhyàü tanåbhyàmetàm martyàü tanåm parigçhyàmçtàmakurvanniùñakàcitibhyàm purãùacitiü tato vai prajàpatiramçto'bhavattathaivaitadyajamàna etamamçtamàtmànaü kçtvà so'mçto bhavati 10.1.3.[8] te vai devàstaü nàviduþ yadyenaü sarvaü vàkurvanna và sarvaü yadyati vàrecayanna vàbhyàpayaüsta etàmçcamapa÷yandhàmacadagnirindro brahmà devo bçhaspatiþ sacetaso vi÷ve devà yaj¤am pràvantu naþ ÷ubha iti 10.1.3.[9] tasyà astyevàgneyam astyaindramasti vai÷vadevaü tadyadasyà àgneyaü yadevaitasyàgneràgneyaü tadasya tena samaskurvanyadaindraü tadaindreõa yadvai÷vadevaü tadvai÷vadevena tamatraiva sarvaü kçtsnaü samaskurvan 10.1.3.[10] tadyadetayopatiùñhate yadevàsyàtra vidvànvàvidvànvàti và recayati na vàbhyàpayati tadevàsyaitayà sarvamàpnoti yadasya kiü cànàptamanuùñubdhàmacadbhavati vàgvà anuùñubvàgdhàmacadvàcaivàsya tadàpnoti yadasya kiü cànàptam purãùavatãü citiü kçtvopatiùñhetetyu haika àhustatra hisà sarvà kçtsnà bhavatãti 10.1.3.[11] tadu và àhuþ yaviùñhavatyaivopatiùñhetaitaddhàsya priyaü dhàma yadyaviùñha iti tadyadasya priyaü dhàma tenàsya tadàpnoti yadasya kiü cànàptamàgneyyàgnikarma hi gàyatryàgàyatro'gniryàvànagniryàvatyasya màtrà tàvataivasya ta dàpnoti yadasya kiü cànàptamaniruktayà sarvaü và aniruktaü sarveõaivàsya tadàpnoti yadasya kiü cànàptaü tvaü yaviùñha dà÷uùa iti tasyokto bandhuþ purãùavatãü citiü kçtvopatiùñheta tatra hi sà sarvà kçtsnà bhavati 10.1.4.[1] ubhayaü haitadagre prajàpatiràsa martyaü caivàmçtaü ca tasya pràõà evàmçtà àsuþ ÷arãram martyaü sa etena karmaõaitayàvçtaikadhàjaramamçtamàtmànamakuruta tathaivaitadyajamàna ubhayameva bhavati martyaü caivàmçtaü ca tasya pràõà evàmçtà bhavanti ÷arãram martyaü sa etena karmaõaitayàvçtaikadhàjaramamçtamàtmànaü kurute 10.1.4.[2] sa prathamàü citiü cinoti sà hàsyaiùà pràõa eva tadvai tadamçtamçtaü hi pràõaþ saiùàmçtacitiratha purãùaü nivapati taddhàsyaitanmajjaiva tadvai tanmartyam martyo hi majjà tadetasminnamçte pratiùñhàpayati tenàsyaitadamçtam bhavati 10.1.4.[3] dvitãyàü citiü cinoti sà hàsyaiùàpàna eva tadvai tadamçtamamçtaü hyapànaþ saiùàmçtacitistadetanmartyamubhayato'mçtena parigçhõàti tenàsyaitadamçtam bhavatyatha purãùaü nivapati taddhàsyaitadasthyeva tadvai tanmartyam martyaü hyasthi tadetasminnamçte pratiùñhàpayati tenàsyaitadamçtam bhavati 10.1.4.[4] tçtãyàü citiü cinoti sà hàsyaiùà vyàna eva tadvai tadamçtamamçtaü hi vyànaþ saiùàmçtacitistadetanmartyamubhayato'mçtena parigçhõàti tenàsyaitadamçtam bhavatyatha purãùaü nivapati taddhàsyaitatsnàvaiva tadvai tanmartyaü hi snàva tadetasminnamçte pratiùñhàpayati tenàsyaitadamçtam bhavati 10.1.4.[5] caturthãü citiü cinoti sà hàsyaiùodàna eva tadvai tadamçtamamçtam hyudànaþ saiùàmçtacitistadetanmartyamubhayato'mçtena parigçhõàti tenàsyaitadamçtam bhavatyatha purãùaü nivapati taddhàsyaitanmàüsameva tadvai tanmartyam martyaü hi màüsaü tadetasminnamçte pratiùñhàpayati tenàsyaitadamçtam bhavati 10.1.4.[6] pa¤camãü citiü cinoti sà hàsyaiùà samàna eva tadvai tadamçtamamçtaü hi samànaþ saiùàmçtacitistadetanmartyamubhayato'mçtena parigçhõàti tenàsyaitadamçtam bhavatyatha purãùaü nivapati taddhàsyaitanmeda eva tadvai tanmartyam martyaü hi medastadetasminnamçte pratiùñhàpayati tenàsyaitadamçtam bhavati 10.1.4.[7] ùaùñhãü citiü cinoti sà hàsyaiùà vàgevatadvai tadamç tamamçtaü hi vàkùaiùàmçtacitistadetanmartyamubhayato'mçtena parigçhõàti tenàsyaitadamçtam bhavatyatha puriùaü nivapati taddhàsyaitadasçgeva tvageva tadvai tanmartyam martyaü hyasçïmartyà tvaktadetasminnamçte pratiùñhàpayati tenàsyaitadamçtam bhavati 10.1.4.[8] tà và etàþ ùaóiùñakàcitayaþ ùañ purãùacitayastaddvàda÷a dvàda÷a màsàþ saüvatsaraþ saüvatsaro'gniryàvànagniryàvatyasya màtrà tàvataiva tatprajàpatirekadhàjaramamçtamàtmànamakuruta tathaivaitadyajamàna ekadhàjaramamçtamàtmànaü kurute 10.1.4.[9] atha vikarõãü ca svayamàtçõàü copadhàya hiraõya÷akalaiþ prokùatyagnimabhyàdadhàti råpameva tatprajàpatirhiraõmayamantata àtmano'kuruta tadyadantatastasmàdidamantyamàtmano råpaü tasmàdàhurhiraõmayaþ prajàpatiriti tathaivaitadyajamàno råpameva hiraõmayamantata àtmanaþ kurute tadyadantatastasmàdidamantyamàtmano råpaü tasmàdye caitadvidurye ca na hiraõmayo'gnicidamuùmiüloke sambhavatãtyevàhuþ 10.1.4.[10] taddhaitacàõóilya÷ca sàptarathavàhani÷ca àcàryàntevàsibau vyådàte råpamevàsyaitaditi ha smàha ÷àõóilyo lomànãti sàptarathavàhaniþ 10.1.4.[11] sa hovàca ÷àõóilyaþ råpaü vàva lomavadråpamalomakaü råpamevàsyaitaditi tadvai tattathà yathà tacàõóilya uvàca saücite'gniþ praõãyate praõãtàdårdhvaü samidha àhutaya iti håyante 10.1.4.[12] pràõena vai devà annamadanti agniru devànàm pràõastasmàtpràgdevebhyo juhvati pràõena hi devà annamadantyapànena manuùyà annamadanti tasmàtpratyaïmanuùyeùvannaü dhãyate'pànena hi manuùyà annamadanti 10.1.4.[13] tadàhuþ na vayaso'gnicida÷nãyàdvayo và eùa råpam bhavati yo'gniü cinuta ã÷vara àrtimàtostasmànna vayaso'gnicida÷nãyàditi tadvai kàmamevaivaüvida÷nãyàdagnervà eùa råpam bhavati yo'gniü cinute sarvaü và idamagnerannaü sarvam ma idamannamityevaivaüvidvidyàditi 10.1.4.[14] tadàhuþ kiü tadagnau kriyate yena yajamànaþ punarmçtyumapajayatãtyagnirvà eùa devatà bhavati yo'gniü cinute'mçtamu và agniþ ÷rãrdevàþ ÷riyaü gacati ya÷o devà ya÷o ha bhavati ya evaü veda 10.1.5.[1] sarve haite yaj¤à yo'yamagni÷citaþ sa yatpa÷umàlabhate tadagnyàdheyamatha yadukhàü sambharati tànyagnyàdheyahavãmùyatha yaddãkùate tadagnihotramatha yaddãkùitaþ samidhàvàdadhàti te agnihotràhutã 10.1.5.[2] te vai sàyampràtaràdadhàti sàyampràtarhyagnihotràhutã juhvati samànena mantreõa samànena hi mantreõàgnihotràhutã juhvatyatha yadvanãvàhanaü ca bhasmana÷càbhyavaharaõaü tau dar÷apårõamàsàvatha yadgàrhapatyaü cinoti tàni càturmàsyànyatha yadårdhvaü gàrhapatyàdà sarvauùadhàttà iùñayo'tha yadårdhvaü sarvauùadhàtpràcãnaü citibhyaste pa÷ubandhà ya evaiteùu yaj¤eùu viùõukramàste viùõukramà yajjapyaü tadvàtsapram 10.1.5.[3] saumyo'dhvaraþ prathamà citiþ yatpràcãnaü savebhyo ràjasåyo dvitãyà vàjapeyastçtãyà÷vamedha÷caturthyagnisavaþ pa¤camã yai÷citaü sàmabhiþ parigàyati tanmahàvratamatha yattatrodgàtuþ purastàjjapyaü tacatarudriyaü vasordhàrà mahadukthamatha yadårdhvaü sàmabhyaþ pràcãnaü vasordhàràyai yadeva tatra hotuþ purastàjjapyaü tattadatha yadårdhvaü vasordhàràyai te gçhamedhà etàvanto vai sarve yaj¤àstànagninàpnoti 10.1.5.[4] athàto yaj¤avãryàõàmeva sàyampràtarha và amuùmiüloke'gnihotrahuda÷nàti tàvatã ha tasminyaj¤a årgardhamàse'rdhamàse dar÷apårõamàsayàjã caturùu-caturùu màseùu càturmàsyayàjã ùañsu-ùañsu pa÷ubandhayàjã saüvatsare-saüvatsare somayàjã ÷ate-÷ate saüvatsare÷vagnicitkàmama÷nàti kàmaü na taddhaitadyàvacataü saüvatsaràstàvadamçtamanantamaparyantaü sa so haitadevaü vedaivaü haivàsyaitadamçtamanantamaparyantam bhavati tasya yadapãùãkayevopahanyàttadevàsyàmçtamanantamaparyantam bhavati 10.2.1.[1] prajàpatiþ svargaü lokamajigàüsat sarve vai pa÷avaþ prajàpatiþ puruùo'÷vo gauravirajaþ sa etai råpairnà÷aknotsa etaü vayovidhamàtmànamapa÷yadagniü taü vyadhatta so'nupasamuhyànupàdhàyodapipatiùatsa nà÷aknotsa upasamuhyopadhàyodapatattasmàdapyetarhi vayàüsi yadaiva pakùà upasamåhante yadà patràõi visçjante'thotpatituü ÷aknuvanti 10.2.1.[2] taü và aïgulibhirmimãte puruùo vai yaj¤astenedaü sarvam mitaü tasyaiùàvamà màtrà yadaïgulayastadyàsyàvamà màtrà tàmasya tadàpnoti tayainaü tanmimãte 10.2.1.[3] caturviü÷atyàïgulibhirmimãte caturviü÷atyakùarà vai gàyatrã gàyatro'gniryàvànagniryàvatyasya màtrà tàvataivainaü tanmimãte 10.2.1.[4] sa caturaïgulamevobhayato'ntarata upasamåhati caturaïgulamubhayato bàhyato vyudåhati tadyàvadevopasamåhati tàvadvyudåhati tannàhaivàtirecayati no kanãyaþ karoti tathà pucasya tathottarasya pakùasya 10.2.1.[5] atha nirõàmau pakùayoþ karoti nirõàmau hi vayasaþ pakùayorbhavato vitçtãye vitçtãye hi vayasaþ pakùayornirõàmau bhavato'ntare vitçtãye'ntare hi vitçtãye vayasaþ pakùayornirõàmau bhavataþ sa caturaïgulameva purastàdudåhati caturaïgulam pa÷càdupasamåhati tadyàvadevodåhati tàvadupasamåhati tannàhaivàtirecayati no kanãyaþ karoti 10.2.1.[6] sa tasminnirõàme ekàmiùñakàmupadadhàti tadyeyaü vayasaþ patato nirõàmàdekà nàóyupa÷ete tàü tatkarotyatho idam 10.2.1.[7] atha vakrau karoti vakrau hi vayasaþ pakùau bhavataþ sa caturaïgulameva pa÷càdudåhati caturaïgulam purastàdupasamåhati tadyàvadevodåhati tàvadupasamåhati tannàhaivàtirecayati no kanãyaþ karoti 10.2.1.[8] atha råpamåttamaü karoti atraiùa sarvo'gniþ saüskçtastasmindevà etadråpamuttamamadadhustathaivàsminnayametadråpamuttamaü dadhàti sa sahasramçjvàlikhità iùñakàþ karoti sahasramityàlikhitàþ sahasramityàlikhitàþ 10.2.1.[9] atha pa¤camãü citimupadhàya tredhàgniü vimimãte sa madhyame vitçtãye sahasramçjvàlikhità iùñakà upadadhàti tadyànãmàni vayasaþ pratya¤ci ÷ãrùõa à pucàdçjåni lomàni tàni tatkaroti 10.2.1.[10] atha sahasramityàlikhità dakùiõata upadadhàti tadyànãmàni vayaso dakùiõato vakràõi lomàni tàni tatkaroti 10.2.1.[11] atha sahasramityàlikhità uttarata upadadhàti tadyànãmàni vayasa uttarato vakràõi lomàni tàni tatkaroti sahasreõa sarvaü vai sahasraü sarveõaivàsminnetadråpamuttamaü dadhàti tribhiþ sahasraistrivçdagniryàvànagniryàvatyasya màtrà tàvataivàsminnetadråpamuttamaü dadhàti 10.2.2.[1] yànvai tàntsapta puruùàn ekam puruùamakurvantsa prajàpatirabhavatsa prajà asçjata sa prajàþ sçùñvordhva udakràmatsa etaü lokamagacadyatraiùa etattapati no ha tarhyanya etasmàdatra yaj¤iya àsa taü devà yaj¤enaiva yaùñumadhriyanta 10.2.2.[2] tasmàdetadçùiõàbhyanåktam yaj¤ena yaj¤amayajanta devà iti yaj¤ena hi taü yaj¤amayajanta devàstàni dharmàõi prathamànyàsanniti te hi dharmàþ prathame'kriyanta te ha nàkam mahimànaþ sacanteti svargo vai loko nàko devà mahimànaste devàþ svargaü lokaü sacanta ye taü yaj¤amayajannityetat 10.2.2.[3] yatra pårve sàdhyàþ santi devà iti pràõà vai sàdhyà devàsta etamagra evamasàdhayannetadeva bubhåùantasta u evàpyetarhi sàdhayanti pa÷cedamanyadabhavadyajatramamartyasya bhuvanasya bhåneti pa÷càhaivedamanyadyaj¤iyamàsa yatkiü càmçtam 10.2.2.[4] suparõo aïgaü saviturgarutmàn pårvo jàtaþ sa u asyànu dharmeti prajàpatirvai suparõo garutmàneùa savitaitasya prajàpatiranu dharmanityetat 10.2.2.[5] sa vai saptapuruùo bhavati saptapuruùo hyayam puruùo yaccatvàra àtmà trayaþ pakùapucàni catvàro hi tasya puruùasyàtmà trayaþ pakùapucàni 10.2.2.[6] taü và udbàhunà puruùeõa mimãte puruùo vai yaj¤astenedaü sarvam mitaü tasyaiùà paramà màtrà yadudbàhustadyàsya paramà màtrà tàmasya tadàpnoti tayainaü tanmimãte tatropa yatprapadenàbhyucrito bhavati tatpari÷ridbhiràpnoti tasmàdu bàhyenaiva lekhàm pari÷ridbhyaþ khanet 10.2.2.[7] atha pakùayoraratnã upàdadhàti pakùayostadvãryaü dadhàti bàhå vai pakùau bàhubhyàmu và annamadyate'nnàyaiva tamavakà÷àü karoti tadyatpakùayoraratnã upàdadhàtyaratnimàtràddhyannamadyate 10.2.2.[8] atha puce vitastimupàdadhàti pratiùñhàyàü tadvãryaü dadhàti pratiùñhà vai pucaü hasto vitastirhastena và annamadyate'nnàyaiva tamavakà÷aü karoti tadyatpuce vitastimupàdadhàtyanna evainaü tatpratiùñhàpayati tadyattatra kanãya upàdadhàtyannehyevainaü tatpratiùñhàpayatyatho etàvadvà idam mitam bhavatyetàvadidaü tadyadevam mimãta etasyaivàptyai 10.2.3.[1] yà và iyaü vediþ saptavidhasya eùà vedermàtrà sa devayajanamadhyavasàya pårvayà dvàrà patnã÷àlam prapadya gàrhapatyàyoddhatyàvokùati gàrhapatyasyoddhatàtsapta pràcaþ prakramànprakràmati tataþ prà¤caü vyàmaü vimimãte tasya madhya àhavanãyàyoddhatyàvokùati pårvàrdhàdvyàmasya trãnpràcaþ prakramànprakràmati sa vedyantaþ 10.2.3.[2] te và ete vyàmaikàda÷àþ prakramà antarà vedyantaü ca gàrhapatyaü caikàda÷àkùarà triùñubvajrastriùñubvãryaü triùñubvajreõaivaitadvãryeõa yajamànaþ purastàdyaj¤amukhàdrakùàüsi nàùñrà apahanti 10.2.3.[3] saiùà vederyoniþ etasyai vai yonerdevà vedim pràjanayannatha ya eùa vyàmaþ sà gàrhapatyasya yoniretasyai vai yonerdevà gàrhapatyam pràjanayangàrhapatyàdàhavanãyam 10.2.3.[4] sa vedyantàt ùañtriü÷atprakramàm pràcãü vediü vimimãte triü÷atam pa÷càttira÷cãü caturviü÷atim purastàttannavatiþ saiùà navatiprakramà vedistasyàü saptavidhamagniü vidadhàti 10.2.3.[5] tadàhuþ kathameùa saptavidha etayà vedyà sampadyata iti da÷a và ime puruùe pràõà÷catvàryaïgànyàtmà pa¤cada÷a evaü dvitãya evaü tçtãye ùañsu puruùeùu navatirathaikaþ puruùo'tyeti pàïkto vai puruùo loma tvaïmàüsamasthi majjà pàïkto iyaü vedi÷catasro di÷a àtmà pa¤camyevameùa saptavidha etayà vedyà sampadyate 10.2.3.[6] taddhaike uttarà vidhà vidhàsyanta etàü÷ca prakramànetaü ca vyàmamanuvardhayanti yonimanuvardhayàma iti na tathà kuryànna vai jàtaü garbhaü yoniranuvardhate yàvadvàva yonàvantargarbho bhavati tàvadeva yonirvardhata etàvatyu và atra garbhasya vçddhiþ 10.2.3.[7] te ye ha tathà kurvanti etaü ha te pitaram prajàpatiü sampada÷cyàvayanti ta iùñvà pàpãyàüso bhavanti pitaraü hi prajàpatiü sampada÷cyàvayanti sà yàvatyeùà saptavidhasya vedistàvatãü caturda÷a kçtva eka÷atavidhasya vediü vimimãte 10.2.3.[8] atha ùañtriü÷atprakramàü rajjum mimãte tàü saptadhà samasyati tasyai trãnbhàgànpràca upadadhàti niþsçjati caturaþ 10.2.3.[9] atha triü÷atprakramàm mimãte tàü saptadhà samasyati tasyai trãnbhàgànpa÷càdupadadhàti niþsçjati caturaþ 10.2.3.[10] atha caturviü÷atiprakramàm mimãte tàü saptadhà samasyati tasyai trãnbhàgànpurastàdupadadhàti niþsçjati catura iti nu vedivimànam 10.2.3.[11] athàgnervidhàþ aùñàviü÷atiþ prà¤caþ puruùà aùñàviü÷atistirya¤caþ sa àtmà caturda÷a puruùà dakùiõaþ pakùa÷caturda÷ottara÷caturda÷a pucaü caturda÷àratnãndakùiõe pakùa upadadhàti caturda÷ottare caturda÷a vitastãþ puca iti nvaùñànavateþ puruùàõàm màtrà sàdhimànànàm 10.2.3.[12] atha tripuruùàü rajjum mimãte tàü saptadhà samasyati tasyai caturo bhàgànàtmannupadadhàti trãnpakùapuceùu 10.2.3.[13] athàratnimàtrãm mimãte tàü saptadhà samasyati tasyai trãnbhàgàndakùiõe pakùa upadadhàti trãnevottare niþsçjati caturaþ 10.2.3.[14] atha vitastimàtrãm mimãte tàü saptadhà samasyati tasyai trãnbhàgànpuca upadadhàti niþsçjati catura evameùa eka÷atavidha etayà vedyà sampadyate 10.2.3.[15] tadàhuþ yattrayoda÷a puruùà atiyanti kathamete sampado na cyavanta iti yà và etasya saptamasya puruùasya sampatsaivaiteùàü sarveùàü sampat 10.2.3.[16] atho àhuþ prajàpatirevàtmànaü vidhàya tasya yatra-yatra nyånamàsãttadetaiþ samàpårayata teno evàpi sampanna iti 10.2.3.[17] taddhaike ekavidham prathamaü vidadhatyathaikottaramàparimitavidhànna tathà kuryàt 10.2.3.[18] saptavidho và agre prajàpatirasçjyata sa àtmànaü vidadhàna aitsa eka÷atavidhe'tiùñhata sa yo'rvàcãnaü saptavidhàdvidhatta etaü ha sa pitaram prajàpatiü vicinatti sa iùñvà pàpãyànbhavati yathà ÷reyàüsaü hiüsitvàtha sa eka÷atavidhamatividhatte'smàtsa sarvasmàdbahirdhà niùpadyate sarvamu hãdam prajàpatistasmàdu saptavidhameva prathamaü vidadhãtàthaikottaramaika÷atavidhàdeka÷atavidhaü tu nàtividadhãta nàhaitam pitaram prajàpatiü vicinatti no asmàtsarvasmàdbahirdhà niùpadyate 10.2.4.[1] saüvatsaro vai prajàpatiþ agniru sarve kàmàþ so'yaü saüvatsaraþ prajàpatirakàmayatàgniü sarvànkàmànàtmànamabhisaücinvãyeti sa eka÷atadhàtmànaü vyadhatta sa eka÷atadhàtmànaü vidhàyàgniü sarvànkàmànàtmànamabhisamacinuta sa sarve kàmà abhavattasmànna ka÷cana bahirdhà kàmo'bhavattasmàdàhuþ saüvatsaraþ sarve kàmà iti na ha saüvatsaràtka÷cana bahirdhà kàmo'sti 10.2.4.[2] tathaivaitadyajamànaþ eka÷atadhàtmànaü vidhàyàgniü sarvànkàmànàtmànamabhisaücinute sa sarve kàmà bhavati tasmànna ka÷cana bahirdhà kàmo bhavati 10.2.4.[3] sa yaþ sa saüvatsaro'sau sa àdityaþ sa eùa eka÷atavidhastasya ra÷mayaþ ÷ataü vidhà eùa evaika÷atatamo ya eùa tapatyasmintsarvasminpratiùñhitastathaivaitadyajamàna eka÷atadhàtmànaü vidhàyàsmintsarvasminpratitiùñhati 10.2.4.[4] atha và eka÷atavidhaþ saptavidhamabhisampadyata eka÷atadhà và asàvàdityo vihitaþ saptasu devalokeùu pratiùñhitaþ sapta vai devalokà÷catasro di÷astraya ime lokà ete vai sapta devalokàsteùveùa pratiùñhitastathaivaitadyajamàna eka÷atadhàtmànaü vidhàya saptasu devalokeùu pratitiùñhati 10.2.4.[5] yadvevaika÷atavidhaþ saptavidhamabhisampadyata eka÷atadhà và asàvàdityo vihitaþ saptasvçtuùu saptasu stomeùu saptasu pçùñheùu saptasu candaþsu saptasu pràõeùu saptasu dikùu pratiùñhitastathaivaitadyajamàna eka÷atadhàtmànaü vidhàyaitasmintsarvasminpratitiùñhati 10.2.4.[6] yadvevaika÷atavidhaþ saptavidhamabhisampadyata eka÷atadhà và asàvàdityo vihitaþ saptàkùare brahmanpratiùñhitaþ saptàkùaraü vai brahmargityekamakùaraü yajuriti dve sàmeti dve atha yadato'nyadbrahmaiva taddvyakùaraü vai brahma tadetatsarvaü saptàkùaram brahma tasminneùa pratiùñhitastathaivaitadyajamàna eka÷atadhàtmànaü vidhàya saptàkùare brahmanpratitiùñhati 10.2.4.[7] tasmàdu saptabhiþ-saptabhiþ pari÷rayanti tasmàdeka÷atavidhaþ saptavidhamabhisampadyate'tha vai saptavidha eka÷atavidhamabhisampadyate 10.2.4.[8] saptavidho và agre prajàpatirasçjyata sa etameka÷atadhàtmànaü vihitamapa÷yatpràõabhçtsu pa¤cà÷adiùñakàþ pa¤cà÷adyajåüùi tacataü sàdanaü ca sådadohà÷caika=\atatame tatsamànaü sàdayitvà hi sådadohasàdhivadati sa etenaika÷atavidhenàtmanemàü jitimajayadimàü vyaùñiü vyà÷nuta tathaivaitadyajamàna etenaika÷atavidhenàtmanemàü jitiü jayatãmàü vyaùñiü vya÷nuta evamu saptavidha eka÷atavidhamabhisampadyate sa ya evaika÷atavidhaþ sa saptavidho yaþ saptavidhaþ sa eka÷atavidha iti nu vidhànam 10.2.5.[1] athàta÷cayanasyaiva antaropasadau cinotyetadvai devà abibhayuryadvai na imamiha rakùàüsi nàùñrà na hanyuriti ta etàþ puro'pa÷yannupasada imàneva lokànime vai lokàþ purastàþ pràpadyanta tàþ prapadyàbhaye'nàùñra etamàtmànaü samaskurvata tathaivaitadyajamàna etàþ puraþ prapadyàbhaye'nàùñra etamàtmànaü saüskurute 10.2.5.[2] yadvevàntaropasadau cinoti etadvai devà abibhayuryadvai na imamiha rakùàüsi nàùñrà na hanyuriti ta etànvajrànapa÷yannupasado vajrà và upasadastànpràpadyanta tànprapadyàbhaye'nàùñra etamàtmànaü samaskurvata tathaivaitadyajamàna etànvajrànprapadyàbhaye'nàùñra etamàtmànaü saüskurute 10.2.5.[3] etadu ha yaj¤e tapaþ yadupasadastapo và upasadastadyattapasi cãyate tasmàttàpa÷citastadvai yàvadevopasadbhi÷caranti tàvatpravargyeõa saüvatsaramevopasadbhi÷caranti saüvatsaram pravargyeõa 10.2.5.[4] ahoràtràõi và upasadaþ àdityaþ pravargyo'muü tadàdityamahoràtreùu pratiùñhàpayati tasmàdeùo'horàtreùu pratiùñhitaþ 10.2.5.[5] atha yadi caturviü÷atiþ caturviü÷atirvà ardhamàsà ardhamàsà upasada àdityaþ pravargyo'muü tadàdityamardhamàseùu pratiùñhàpayati tasmàdeùo'rdhamàseùu pratiùñhitaþ 10.2.5.[6] atha yadi dvàda÷a dvàda÷a vai màsà màsà upasada àdityaþ pravargyo'muü tadàdityam màseùu pratiùñhàpayati tasmàdeùa màseùu pratiùñhitaþ 10.2.5.[7] atha yadi ùañ ùaóvà çtava çtava upasada àdityaþ pravargyo'muü tadàdityamçtuùu pratiùñhàpayati tasmàdeùa çtuùu pratiùñhitaþ 10.2.5.[8] atha yadi tisraþ trayo và ime lokà ime lokà upasada àdityaþ pravargyo'muü tadàdityameùu lokeùu pratiùñhàpayati tasmàdeùa eùu lokeùu pratiùñhitaþ 10.2.5.[9] athàta÷citipurãùàõàmeva mãmàüsà màsam prathamà citirmàsam purãùametàvànvàsantika çtau kàmastadyàvànvàsantika çtau kàmastaü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[10] màsaü dvitãyà màsam purãùametàvàngraiùma çtau kàmastadyàvàngraiùma çtau kàmastaü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[11] màsaü tçtãyà màsam purãùametàvànvàrùika çtau kàmastadyàvànvàrùika çtau kàmastaü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[12] màsaü caturthã màsam purãùametàvà¤càrada çtau kàmastadyàvà¤càrada çtau kàmastaü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[13] atha pa¤camyai citeþ asapatnà viràja÷ca prathamàhamupadadhàti stomabhàgà ekaikàmanvahaü tàþ skçtsàdayati sakçtsådadohasàdhivadati tåùõãm màsaü stomabhàgàpurãùamabhiharantyetàvànhaimantika stau kàmastadyàvànhaimantika çtau kàmastaü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[14] màsaü ùaùñhã màsam purãùametàvà¤cai÷ira çtau kàmastadyàvà¤cai÷ira çtau kàmastaü tatsarvamàtmànamabhisaücinuta etàvànvai dvàda÷asu màseùu kàmaþ ùañsvçtuùu tadyàvàndvàda÷asu màseùu kàmaþ ùañsvçtuùu taü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[15] atha trãõyahànyupàtiyanti yadahaþ ÷atarudriyaü juhoti yadaharupavasatho yadahaþ prasutastadyatteùvahaþsåpasadà caranti tàni tasya màsasyàhoràtràõyatha yatpravargyeõa tadu tasminnçtàvàdityam pratiùñhàpayatyetàvànvai trayoda÷asu màseùu kàmaþ saptasvçtuùu tadyàvàüstrayoda÷asu màseùu kàmaþ saptasvçtuùu taü tatsarvamàtmànamabhisaücinute 10.2.5.[16] sa saüvatsaram prasutaþ syàt sarvaü vai saüvatsaraþ sarvameka÷atavidhaþ sarveõaiva tatsarvamàpnoti yadi saüvatsaraü na ÷aknuyàdvi÷vajità sarvapçùñhenàtiràtreõa yajeta tasmintsarvavedasaü dadyàtsarvaü vai vi÷vajitsarvapçùñho'tiràtraþ sarvaü sarvavedasaü sarvameka÷atavidhaþ sarveõaiva tatsarvamàpnoti 10.2.6.[1] saüvatsaro vai prajàpatireka÷atavidhaþ tasyàhoràtràõyardhamàsà màsà çtavaþ ùaùñirmàsasyàhoràtràõi màsi vai saüvatsarasyàhoràtràõyàpyante caturviü÷atirardhamàsàstrayoda÷a màsàstraya çtavastàþ ÷ataü vidhàþ saüvatsara evaika÷atatamã vidhà 10.2.6.[2] sa çtubhireva saptavidhaþ ùaóçtavaþ saüvatsara eva saptamã vidhà tasyaitasya saüvatsarasyaitattejo ya eùa tapati tasya ra÷mayaþ ÷ataü vidhà maõóalamevaika÷atatamã vidhà 10.2.6.[3] sa digbhireva saptavidhaþ ye pràcyàü di÷i ra÷mayaþ saikà vidhà ye dakùiõàyàü saikà ye pratãcyàü saikà ya udãcyàü saikà ya årdhvàyàü saikà ye'vàcyàü saikà maõóalameva saptamã vidhà 10.2.6.[4] tasyaitasya purastàtkàmapro lokaþ amçtaü vai kàmapramamçtamevàsya tatparastàttadyattadamçtametattadyadetadarcirdãpyate 10.2.6.[5] tadetadvasucitraü ràdhaþ tadeùa savità vibhaktàbhyaþ prajàbhyo vibhajatyapyoùadhibhyo'pi vanaspatibhyo bhåya-iva ha tvekàbhyaþ prayacati kanãya ivaikàbhyastadyàbhyo bhåyaþ prayacati tà jyoktamàü jãvanti yàbhyaþ kanãyaþ kanãyastàþ 10.2.6.[6] tadetadçcàbhyuktaü vibhaktàraü havàmahe vaso÷citrasya ràdhasaþ savitàraü nçcakùasamiti tadetatsarvamàyurdãrghamanantaü hi tadyadidamàhurdãrghaü ta àyurastu sarvamàyurihãtyeùa te loka etatte'stviti haivaitat 10.2.6.[7] pa÷yantã vàgvadati tadetadeka÷atavidhena vaivàptavyaü ÷atàyutayà và ya evaika÷atavidhaü vidhatte yo và ÷atam- varùàõi jãvati sa haivaitadamçtamàpnoti tasmàdye caitadvidurye ca na lokyà ÷atàyutetyevàhustasmàdu ha na puràyuùaþ svakàmã preyàdalokyaü haita u vàva lokà yadahoràtràõyardhamàsà màsà çtavaþ saüvatsaraþ 10.2.6.[8] tadye'rvàgviü÷eùu varùeùu prayanti ahoràtreùu te lokeùu sajyante'tha ye paroviü÷eùvarvàkcatvàriü÷eùvardhamàseùu te'tha ye para÷catvàriü÷eùvarvàkùaùñeùu màseùu te'tha ye paraþùaùñeùvarvàga÷ãteùvçtuùu te'tha ye paro'÷ãteùvarvàk÷ateùu saüvatsare te'tha ya eva ÷ataü varùàõi yo và bhåyàüsi jãvati sa haivaitadamçtamàpnoti 10.2.6.[9] bahubhirha vai yaj¤aiþ ekamaharekà ràtrirmità sa ya evaika÷atavidhaü vidhatte yo và ÷ataü varùàõi jãvati sa haivainadaddhàtamàmàpnotyeùa và eka÷atavidhaü vidhatte ya enaü saüvatsaraü bibharti tasmàdenaü saüvatsarabhçtameva cinvãtetyadhidevatam 10.2.6.[10] athàdhiyaj¤am yànamåneka÷atamudbàhånpuruùànmimãte sa vidhaika÷atavidhaþ sa citibhireva saptavidhaþ ùaóçtavyavatya÷citayo'gnireva saptamã vidhà 10.2.6.[11] sa u và iùñakaika÷atavidhaþ yàþ pa¤cà÷atprathamà iùñakà yà÷cottamàstàþ ÷ataü vidhà atha yà etadantareõeùñakà upadhãyante saivaika÷atatamã vidhà 10.2.6.[12] sa u eva yajustejàþ yajureka÷atavidho yàni pa¤cà÷atprathamàni yajåüùi yàni cottamàni tàþ ÷ataü vidhà atha yànyetadantareõa yajåüùi kriyante saivaika÷atatamã vidhaivamu saptavidha eka÷atavidho bhavati sa yaþ ÷atàyutàyàü kàmo ya eka÷atavidhe sapt!vidhena haiva tamevaüvidàpnoti 10.2.6.[13] evaü vàva sarve yaj¤àþ eka÷atavidhà àgnihotràdçgbhiryajurbhiþ padairakùaraiþ karmabhiþ sàmabhiþ sa yaþ ÷atàyutàyàü kàmo ya eka÷atavidhe yaþ saptavidhe yaj¤ena yaj¤ena haiva tamevaüvidàpnotãtyu evàdhiyaj¤am 10.2.6.[14] athàdhyàtmam pa¤cemà÷caturvidhà aïgulayo dve kalkuùã doraüsaphalakaü càkùa÷ca tatpa¤caviü÷atirevamimànãtaràõyaïgàni tàþ ÷ataü vidhà àtmaivaika÷atatamã vidhoktaü saptavidhatàyai 10.2.6.[15] sa u eva pràõatejàþ pràõaika÷atavidho'nvaïgamaïge'ïge hi pràõaþ sa yaþ ÷atàyutàyàü kàmo ya eka÷atavidhe yaþ saptavidhe yaþ sarveùu yaj¤eùu vidyàyà haiva tamevaüvidàpnoti sarvaurhi yaj¤airàtmànaü sampannaü vide 10.2.6.[16] trãõi và imàni pa¤cavidhàni saüvatsaro'gniþ puruùasteùàm pa¤ca vidhà annam pànaü ÷rãrjyotiramçtaü yadeva saüvatsare'nnaü tadannaü yà àpastatpànaü ràtrireva ÷rãþ ÷riyàü haitadràtryàü sarvàõi bhåtàni saüvasantyaharjyotiràdityo'mçtamityadhidevataü 10.2.6.[17] athàdhiyaj¤am yadevàgnàvannamupadhãyate tadannaü yà àpastatpànam pari÷rita eva ÷rãstaddhi ràtrãõàü råpaü yajuùmatyo jyotistaddhyahnàü råpamagniraü!taü taddhyàdityasya råpamityu evàdhiyaj¤am 10.2.6.[18] athàdhyàtmam yadeva puruùe'nnaü tadannaü yà àpastatpànamasthãnyeva ÷rãstaddhi pari÷ritàü råpam majjàno jyotistaddhi yajuùmatãnàü råpam pràõo'mçtaü taddhyagne råpam pràõo'gniþ pràõo'mçtamityu và àhuþ 10.2.6.[19] annàdvà a÷anàyà nivartate pànàtpipàsà ÷riyai pàpmà jyotiùastamo'mçtànmçtyurni ha và asmàdetàni sarvàõi vartante'pa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti ya evaü veda tadetadamçtamityevàmutropàsãtàyuritãha pràõa iti haika upàsate pràõo'gniþ pràõo'mçtamiti vadanto na tathà vidyàdadhruvaü vai tadyatpràõastaü te viùyàmyàyuùo na madhyàditi hyapi yajuùàbhyuktaü tasmàdenadamçtamityevàmutropàsãtàyuritãha tatho ha sarvamàyureti 10.3.1.[1] pràõo gàyatrã cakùuruùõigvàganuùñummano bçhatã ÷rotram païktirya evàyam prajananaþ pràõa eùa triùñubatha yo'yamavàï pràõa eùa jagatã tàni và etàni sapta candàüsi caturuttaràõyagnau kriyante 10.3.1.[2] pràõo gàyatrãti tadya eva pràõasya mahimà yadvãryaü tadetatsahasram pràõasyaivaitadvãryaü yaddhyasya cinvataþ pràõa utkkàmettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùa gàyatrãþ saücito bhavati 10.3.1.[3] cakùuruùõigiti tadya eva cakùuùo mahimà yadvãryaü tadetatsahasraü cakùuùa evaitadvãryaü yaddhyasya cinvata÷cakùurutkràmettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùa uùõihaþ saücito bhavati 10.3.1.[4] vàganuùñubiti tadya eva vàco mahimà yadvãryaü tadetatsahasraü vàca evaitadvãryaü yaddhyasya cinvato vàgutkràmettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùo'nuùñubhaþ saücito bhavati 10.3.1.[5] mano bçhatãti tadya eva manaso mahimà yadvãryaü tadetatsahasram manasa evaitadvãryaü yaddhyasya cinvato mana utkràmettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùa bçhatãþ saücito bhavati 10.3.1.[6] ÷rotram païktiriti tadya eva ÷rotrasya mahimà yadvãryaü tadetatsahasraü ÷rotrasyaivaitadvãryaü yaddhyasya cinvataþ ÷rotramutkràmettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùa païktãþ saücito bhavati 10.3.1.[7] ya evàyam prajananaþ pràõaþ eùa triùñubiti tadya evaitasya pràõasya mahimà yadvãryaü tadetatsahasrametasyaivaitatpràõasya vãryaü yaddhyasya cinvata eùa pràõa àlubhyettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùa triùñubhaþ saücito bhavati 10.3.1.[8] atha yo'yamavàï pràõaþ eùa jagatãti tadya evaitasya pràõasya mahimà yadvãryaü tadetatsahasrametasyaivaitatpràõasya vãryaü yaddhyasya cinvata eùa pralõa à6ubhyettata evaiùo'gnirna cãyetaitenaivàsya råpeõa sahasrameùa jagatãþ saücito bhavati 10.3.1.[9] tàni và etàni sapta candàüsi caturuttaràõyanyo'nyasminpratiùñhitàni sapteme puruùe pràõà anyo'nyasminpratiùñhitàstadyàvantamevaüviccandasàü gaõamanvàha candasa÷candaso haivàsya so'nåkto bhavati stuto và ÷asto vopahito và 10.3.2.[1] tadàhuþ kiü candaþ kà devatàgneþ ÷ira iti gàyatrã cando'gnirdevatà ÷iraþ 10.3.2.[2] kiü candaþ kà devatà grãvà ityuùõikcandaþ savità devatà grãvàþ 10.3.2.[3] kiü candaþ kà devatànåkamiti bçhatã cando bçhaspatirdevatànåkam 10.3.2.[4] kiü candaþ kà devatà pakùàviti bçhadrathantare cando dyàvàpçthivã devate pakùau 10.3.2.[5] kiü candaþ kà devatà madhyamiti triùñupcanda indro devatà madhyam 10.3.2.[6] kiü candaþ kà devatà ÷roõã iti jagatã canda àdityo devatà ÷ro õã 10.3.2.[7] kiü candaþ kà devatà yasmàdidam pràõàdretaþ sicyata ityaticandà÷candaþ prajàpatirdevatà 10.3.2.[8] kiü candaþ kà devatà yo'yamavàï pràõa iti yaj¤àyaj¤iyaü cando vai÷vànaro devatà 10.3.2.[9] kiü candaþ kà devatorå ityanuùñupcando vi÷ve devà devatorå 10.3.2.[10] kiü candaþ kà devatàùñhãvantàviti païkti÷cando maruto devatàùñhãvantau 10.3.2.[11] kiü candaþ kà devatà pratiùñhe iti dvipadà cando viùõurdevatà pratiùñhe 10.3.2.[12] kiü candaþ kà devatà pràõà iti vicandà÷cando vàyurdevatà pràõàþ 10.3.2.[13] kiü candaþ kà devatonàtiriktànãti nyånàkùarà canda àpo devatonàtiriktàni saiùàtmavidyaivaitanmayo haivaità devatà etamàtmànamabhisambhavati na hàtrànyà lokyatàyà à÷ãrasti 10.3.3.[1] dhãro ha ÷àtaparõeyaþ mahà÷àlaü jàbàlamupotsasàda taü hovàca kim mà vidvànupodasada ityagniü vedeti kamagniü vettheti vàcamiti yastamagniü veda kiü sa bhavatãti vàgmã bhavatãti hovàca nainaü vàgjahàtãti 10.3.3.[2] vetthàgnimiti hovàca kimeva mà vidvànupodasada ityagniü vedeti kamagniü vettheti cakùuriti yastamagniü veda kiü sa bhavatãti cakùuùmànbhavatãti hovàca nainaü cakùurjahàtãti 10.3.3.[3] vetthàgnimiti hovàca kimeva mà vidvànupodasada ityagniü vedeti kamagniü vettheti mana iti yastamagniü veda kiü sa bhavatãti manasvã bhavatãti hovàca nainam mano jahàtãti 10.3.3.[4] vetthàgnimiti hovàca kimeva mà vidvànupodasada ityagniü vedeti kamagniü vettheti ÷rotramiti yastamagniü veda kiü sa bhavatãti ÷rotravànbhavatãti hovàca nainaü ÷rotraü jahàtãti 10.3.3.[5] vetthàgnimiti hovàca kimeva mà vidvànupodasada ityagniü vedeti kamagniü vettheti ya etatsarvamagnistaü vedeti tasminhokta upàvarurohàdhãhi bhostamagnimiti 10.3.3.[6] sa hovàca pràõo vàva so'gniryadà vai puruùaþ svapiti pràõaü tarhi vàgapyeti pràõaü cakùuþ pràõam manaþ pràõaü ÷rotraü yadà prabudhyate pràõàdevàdhi punarjàyanta ityadhyàtmam 10.3.3.[7] athàdhidevatam yà vai sà vàgagnireva sa yattaccakùurasau sa àdityo yattanmana eùa sa candramà yattacrotraü di÷a eva tadatha yaþ sa pràõo'yameva sa vàyuryo'yam pavate 10.3.3.[8] yadà và agniranugacati vàyuü tarhyanådvàti tasmàdenamudavàsãdityàhurvàyuü hyanådvàti yadàdityo'stameti vàyuü tarhi pravi÷ati vàyuü candramà vàyau di÷aþ pratiùñhità vàyorevàdhi punarjàyante sa yadaivaüvidasmàllokàtpraiti vàcaivàgnimapyeti cakùuùàdityam manasà candraü ÷rotreõa di÷aþ pràõena vàyuü sa etanmaya eva bhåtvaitàsàü devatànàü yàü-yàü kàmayate sà bhåtvelayati 10.3.4.[1] ÷vetaketurhàruõeyaþ yakùyamàõa àsa taü ha pitovàca kànçtvijo'vçthà iti sa hovàcàyaü nveva me vai÷vàvasavyo hoteti taü ha papraca vettha bràhmaõa vai÷vàvasavya 10.3.4.[2] catvàri mahàntã3 iti veda bho3 iti hovàca vettha catvàri mahatàm mahàntã3 iti veda bho3 iti hovoca vettha catvàri vratàni3 iti veda bho3 iti hovàca vettha catvàri vratànàü vratànã3 iti veda bho3 iti hovàca vettha catvàri kyànã3 iti veda bho3 iti hovàca vettha catvàri kyànàü kyànã3 iti veda bho3 iti hovàca vettha caturo'rkà3niti veda bho3 iti hovàca vettha caturo'rkàõàmarkà3niti veda bho3 iti hovàca 10.3.4.[3] vetthàrkamiti atha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkaparõe ityatha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkapuùpe ityatha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkako÷yàvityatha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkasamudgàvityatha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkadhànà ityatha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkàùñhãlàmityatha vai no bhavànvakùyatãti vetthàrkamålamityatha vai no bhavànvakùyatãti 10.3.4.[4] sa ha vai yattaduvàca vettha catvàri mahànti vettha catvàri mahatàm mahàntãtyagnirmahàüstasya mahato mahadoùadhaya÷ca vanaspataya÷ca taddhyasyànnaü vàyurmahàüstasya mahato mahadàpastaddhyasyànnamàdityo mahàüstasya mahato mahaccandramàstaddhyasyànnam puruùo mahàüstasya mahato mahatpa÷avastaddhyasyànnametànyeva catvàri mahàntyetàni catvàri mahatàm mahàntyetànyeva catvàri vratànyetàni catvàri vratànàü vratànyetànyeva catvàri kyànyetàni catvàri kyànàü kyànyeta eva catvàro'rkà ete catvàro'rkàõàmarkàþ 10.3.4.[5] atha ha vai yattaduvàca vetthàrkamiti puruùaü haiva taduvàca vetthàrkaparõe iti karõau haiva taduvàca vetthàrkapuùpe ityakùiõã haiva taduvàca vetthàrkako÷yàviti nàsike haiva taduvàca vetthàrkasamudgàvityoùñhau haiva taduvàca vetthàrkadhànà iti dantànhaiva taduvàca vetthàrkàùñhãlàmiti jihvàü haiva taduvàca vetthàrkamålamityannaü haiva taduvàca sa eùo'gnirarko yatpuruùaþ sa yo haitamevamagnimarkam puruùamupàste'yamahamagnirarko'smãti vidyayà haivàsyaiùa àtmannagnirarka÷cito bhavati 10.3.5.[1] ayaü vàva yajuryo'yam pavate eùa hi yannevedaü sarvaü janayatyetaü yantamidamanu prajàyate tasmàdvàyureva yajuþ 10.3.5.[2] ayamevàkà÷o jåþ yadidamantarikùametaü hyàkà÷amanu javate tadetadyajurvàyu÷càntarikùaü ca yacca jå÷ca tasmàdyajureùa eva yadeùa hyeti tadetadyajurçkùàmayoþ pratiùñhitamçkùàme vahatastasmàtsamànairevàdhvayurgrahaiþ karma karotyanyànyanyàni stuta÷astràõi bhavanti yathà pårvàbhyàü syanttvàparàbhyàü dhàvayettàdçktat 10.3.5.[3] agnireva puraþ agniü hi puraskçtyemàþ prajà upàsata àditya eva caraõaü yadà hyevaiùa udetyathedaü sarvaü carati tadetadyajuþ sapura÷caraõamadhidevataü 10.3.5.[4] athàdhyàtmam pràõa eva yajuþ pràõo hi yannevedaü sarvaü janayati pràõaü yantamidamanu prajàyate tasmàtpràõa eva yajuþ 10.3.5.[5] ayamevàkà÷o jåþ yo'yamantaràtmannàkà÷a etaü hyàkà÷amanu javate tadetadyajuþ pràõa÷càkà÷a÷ca yacca jå÷ca tasmàdyajuþ pràõa eva yatpràõo hyeti 10.3.5.[6] annameva yajuþ annena hi jàyate'nnena javate tadetadyajuranne pratiùñhitamannaü vahati tasmàtsamàna eva pràõe'nyadanyadannaü dhãyate 10.3.5.[7] mana eva puraþ mano hi prathamam pràõànàü cakùureva caraõaü cakùuùà hyayamàtmà carati tadetadyajuþ sapura÷caraõamadhidevataü càdhyàtmaü ca pratiùñhitaü sa yo haitadevaü yajuþ sapura÷caraõamadhidevataü càdhyàtmaü ca pratiùñhitaü veda 10.3.5.[8] ariùño haivànàrtaþ svasti yaj¤asyodçcama÷nute svànàü ÷reùñhaþ puraetà bhavatyannàdo'dhipatirya evaü veda 10.3.5.[9] ya u haivaüvidaü sveùu pratipratirbubhåùati na haivàlam bhàryebhyo bhavatyatha ya evaitamanubhavati yo vai tamanu bhàryànbubhårùati sa haivàlam bhàryebhyo bhavati 10.3.5.[10] tadetajjyeùñham brahma na hyetasmàtkiü cana jyàyo'sti jyeùñho ha vai ÷reùñhaþ svànàm bhavati ya evaü veda 10.3.5.[11] tadetadbrahmàpårvamaparavat sa yo haitadevam brahmàpårvamaparavadveda na hàsmàtka÷cana ÷reyàntmamàneùu bhavati ÷reyàüsaþ ÷reyàüso haivàsmàdaparapuruùà jàyante tasmàdyo'smàjjyàyàntsyàddi÷o'smàtpårvà ityupàsãta tatho hainaü na hinasti 10.3.5.[12] tasya và etasya yajuùaþ rasa evopaniùattasmàdyàvanmàtreõa yajuùàdhvaryurgrahaü gçhõàti sa ubhe stuta÷astre anuvibhavatyubhe stuta÷astre anuvya÷nute tasmàdyàvanmàtra ivànnasya rasaþ sarvamannamavati sarvamannamanuvyeti 10.3.5.[13] tçptirevàsya gatiþ tasmàdyadànnasya tçpyatyatha sa gata iva manyata ànanda evàsya vij¤ànamàtmànandàtmàno haiva sarve devàþ sà haiùaiva devànàmaddhàvidyà sa ha sa na manuùyo ya evaüviddevànàü haiva sa ekaþ 10.3.5.[14] etaddha sma vai tadvidvànpriyavrato rauhiõàyana àha vàyuü vàntamànandasta àtmeto và vàhito veti sa ha sma tathaiva vàti tasmàdyàü deveùvà÷iùamicedetenaivopatiùñhetànando va àtmàsau me kàmaþ sa me samçdhyatàmiti saü haivàsmai sa kàma çdhyate yatkàmo bhavatyetàü ha vai tçptimetàü gatimetamànandametamàtmànamabhisambhavati ya evaü veda 10.3.5.[15] tadetadyajurupàü÷vaniruktam pràõo vai yajurupàü÷vàyatano vai pràõastadya enaü nirbruvantam bråyàdaniruktàü devatàü niravocatpràõa enaü hàsyatãti tathà haiva syàt 10.3.5.[16] tasya ha yo niruktamàvirbhàvaü veda àvirbhavati kãrtyà ya÷asopàü÷u yajuùàdhvaryurgrahaü gçhõàti gçhãtaþ sanna àvirbhavatyupàü÷u yajuùàgniü cinoti citaþ saücita àvirbhavatyupàü÷u yajuùà havirnirvapati ÷çtaü niùñhitamàvirbhavatyevaü yatkiü copàü÷u karoti kçtaü niùñhitamàvirbhavati tasya ha ya etamevaü niruktamàvirbhàvaü vedàvirbhavati kãrtyà ya÷asà brahmavarcasena kùipra u haivàvidaü gacati sa ha yajureva bhavati yajuùainamàcakùate 10.4.1.[1] prajàpatiü visrastam yatra devàþ samaskurvaüstamukhàyàü yonau reto bhåtamasi¤canyonirvà ukhà tasmà etatsaüvatsare'nnaü samaskurvanyo'yamagni÷citastadàtmanà paryadadhustadàtmanà parihitamàtmaivàbhavattasmàdannamàtmanà parihitamàtmaiva bhavati 10.4.1.[2] tathaivaitadyajamànaþ àtmànamukhàyàü yonau reto bhåtaü si¤cati yonirvà ukhà tasmà etatsaüvatsare'nnaü saüskaroti yo'yamagni÷citastadàtmanà paridadhàti tadàtmanà parihitamàtmaiva bhavati tasmàdannamàtmanà parihitamàtmaiva bhavati 10.4.1.[3] taü nidadhàti vauùaóiti vaugiti và eùa ùaóitãdaü ùañcitikamannaü kçtvàsmà apidadhàtyàtmasammitaü yadu và àtmasammitamannaü tadavati tanna hinasti yadbhåyo hinasti tadyatkanãyo na tadavati 10.4.1.[4] sa eùa evàrkaþ yametamatràgnimàharanti tasyaitadannaükyaü yo'yamagni÷citastadarkyaü yajuùña eùa eva mahàüstasyaitadannaü vrataü tanmahàvrataü sàmata eùa u evoktasyaitadannaü thaü tadukthamçktastadetadekaü satredhàkhyàyate 10.4.1.[5] athendràgnã và asçjyetàm brahma ca kùatraü càgnireva brahmendraþ kùatraü tau sçùñau nànaivàstàü tàvabråtàü na và itthaü santau ÷akùyàvaþ prajàþ prajanayitumekaü råpamubhàvasàveti tàvekaü råpamubhàvabhavatàm 10.4.1.[6] tau yau tàvindràgnã etau tau rukma÷ca puruùa÷ca rukma evendraþ puruùo'gnistau hiraõmayau bhavato jyotirvai hiraõyaü jyotirindràgni! amçtaü hiraõvamamçtamindràgnã 10.4.1.[7] tàvetàvindràgnã eva cinvanti yaddhi kiü caiùñakamagnireva tattasmàttadagninà pacanti yaddhi kiü càgninà pacantyagnireva tadatha yatpurãùaü sa indrastasmàttadagninà na pacanti nedagnirevàsannendra iti tasmàdetàvindràgnã eva citau 10.4.1.[8] atha ya÷cite'gnirnidhãyate tadekaü råpamubhau bhavatastasmàttàvetenaiva råpeõemàþ prajàþ prajanayataþ saiùaikaiveùñakàgnireva tàmeùa sarvo'gnirabhisampadyate saiveùñakàsampattadetadekamevàkùaraü vaugiti tadeùa sarvo'gnirabhisampadyate saivàkùarasampat 10.4.1.[9] taddhaitatpa÷yannçùirabhyanåvàda bhåtam bhaviùyatprastaumi mahadbrahmaikamakùaram bahu brahmaikamakùaramityetaddhyevàkùaraü sarve devàþ sarvàõi bhåtànyabhisampadyante tadetadbrahma ca kùatraü càgnireva brahmendraþ kùatramindràgnã vai vi÷ve devà vióu vi÷ve devàstadetadbrahma kùatraü viñ 10.4.1.[10] etaddha sma vai tadvidvà¤cyàparõaþ sàyakàyana àha yadvai ma idaü karma samàpsyata mamaiva prajà salvànàü ràjàno'bhaviùyanmama bràhmaõà mama vai÷yà yattu ma etàvatkarmaõaþ samàpi tena ma ubhayathà salvànprajàtirekùyata iti sa eùa eva ÷rãreùa ya÷a eùo'nnàdaþ 10.4.1.[11] etaddha vai tacàõóilyaþ vàmakakùàyaõàya procyovàca ÷rãmànya÷asvyannàdo bhaviùyasãti ÷rãmànha vai ya÷asvyannàdo bhavati ya evaü veda 10.4.1.[12] sa eùo'gniþ prajàpatireva ta devà etamagnim prajàpatiü saüskçtyàthàsmà etatsaüvatsare'nnaü samaskurvanya eùa mahàvratãyo grahaþ 10.4.1.[13] tamadhvaryurgraheõa gçhõàti yadgçhõàti tasmàdgrahastasminnudgàtà mahàvratena rasaü dadhàti sarvàõi haitàni sàmàni yanmahàvrataü tadasmintsarvaiþ sàmabhã rasaü dadhàti tasminhotà mahatokthena rasaü dadhàti sarvà haità çco yanmahadukthaü tadasmintsarvàbhirçgbhã rasaü dadhàti 10.4.1.[14] te yadà stuvate yadànu÷aüsati athàsminnetaü vaùañkçte juhoti vaugiti và eùa ùaóitãdaü ùaóvidhamannaü kçtvàsmà apidadhàtyàtmasammitaü yadu và àtmasammitamannaü tadavati tanna hinasti yadbhåyo hinasti tadyatkanãyo na tadavati 10.4.1.[15] sa eùa evàrkaþ yo'yamagni÷citastasyaitadannaü kyameùa mahàvratãyo grahastadarkyaü yajuùña eùa eva mahàüstasyaitadannaü vrataü tanmahàvrataü sàmata eùa u evoktadannaü thaü tadukthamçktastadetadekaü sattredhàkhyàyate 10.4.1.[16] sa eùa saüvatsaraþ pràjàpatiragniþ tasyàrdhameva sàvitràõyardhaü vai÷vakarmaõànyaùñàvevàsya kalàþ sàvitràõyaùñau vai÷vakarmaõànyatha yadetadantareõa karma kriyate sa eva saptada÷aþ prajàpatiryo vai kalà manuùyàõàmakùaraü taddevànàm 10.4.1.[17] tadvai lometi dve akùare tvagiti dve asçgiti dve meda iti dve màüsamiti dve snàveti dve asthãti dve majjeti dve tàþ ùoóa÷a kalà atha ya etadantareõa pràõaþ saücarati sa eva saptada÷aþ prajàpatiþ 10.4.1.[18] tasmà etasmai pràõàya etàþ ùoóa÷a kalà annamabhiharanti tà yadànabhihartuü dhriyante'thaità eva jagdhvotkràmati tasmàdu haitada÷i÷iùatastçpramiva bhavati pràõairadyamànasya tasmàdu haitadupatàpã kç÷a-iva bhavati pràõairhi jagdho bhavati 10.4.1.[19] tasmà etasmai saptada÷àya prajàpataye etatsaptada÷amannaü samaskurvanya eùa saumyo'dhvaro'tha yà asya tàþ ùoóa÷a kalà ete te ùoóa÷artvijastasmànna saptada÷amçtvijaü kurvãta nedatirecayànãtyatha ya evàtra raso yà àhutayo håyante tadeva saptada÷amannam 10.4.1.[20] te yadà stuvate yadànu÷aüsati athàsminnetaü vaùañkçte juhoti vaugiti và eùa ùaóitãdaü ùaóvidhamannaü kçtvàsmà apidadhàtyàtmasammitaü yadu và àtmasammitamannaü tadavati tanna hinasti yadbhåyo hinasti tadyatkanãyo na tadavati 10.4.1.[21] sa eùa evàrkaþ yo'yamagni÷citastasyaitadannaü kyameùa saumyo'dhvarastadarkyaü yajuùña eùa eva mahàüstasyaitadannaü vrataü tanmahàvrataü sàmata eùa u evoktasyaitadannaü thaü tadukthamçktastadetadekaü sattredhàkhyàyate sa etenànnena sahordhva udakràmatsa yaþ sa udakràmadasau sa àdityo'tha yena tenànnena sahodakràmadeùa sa candramàþ 10.4.1.[22] sa eùa evàrko ya eùa tapati tasyaitadannaü kyameùa candramàstadarkyaü yajuùña eùa eva mahàüstasyaitadannaü vrataü tanmahàvrataü sàmata eùa u evoktasyaitadannaü thaü tadukthamçktastadetadekaü sattredhàkhyàyata ityadhidevatam 10.4.1.[23] athàdhyàtmam pràõo và arkastasyànnameva kyaü tadarkyaü yajuùñaþ pràõa eva màhàüstasyànnameva vrataü tanmahàvrataü sàmataþ pràõa u evoktasyànnameva thaü tadukthamçktastadetadekaü sattredhàkhyàyate sa eùa evaiùo'dhidevatamayamadhyàtmam 10.4.2.[1] saüvatsaro vai prajàpatiragniþ somo ràjà candramàþ sa ha svayamevàtmànam proce yaj¤avacase ràjastambàyanàya yàvanti vàva me jyotãüùi tàvatyo ma iùñakà iti 10.4.2.[2] tasya và etasya saüvatsarasya prajàpateþ sapta ca ÷atàni viü÷ati÷càhoràtràõi jyotãüùi tà iùñakàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàõi pari÷ritaþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni yajuùmatyaþ so'yaü saüvatsaraþ prajàpatiþ sarvàõi bhåtàni sasçje yacca pràõi yaccàpràõamubhayàndevamanuùyàntsa sarvàõi bhåtàni sçùñvà riricàna-iva mene sa mçtyorbibhayàü cakàra 10.4.2.[3] sa hekùàü cakre kathaü nvahaminàni sarvàõi bhåtàni punaràtmannàvapeya punaràtmandadhãya kathaü nvahamevaiùàü sarveùàm bhåtànàm punaràtmà syàmiti 10.4.2.[4] sa dvedhàtmànaü vyauhat ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atànyanyatarasyeùñakà abhavannevamanyatarasya sa na vyàpnot 10.4.2.[5] trãnàtmano'kuruta tisrastisro'÷ãtaya ekaikasyeùñakà abhavantsa naiva vyàpnot 10.4.2.[6] catura àtmano'kuruta a÷ãti÷ateùñakàntsa naiva vyàpnot 10.4.2.[7] pa¤càtmano'kuruta catu÷catvàriü÷aü ÷atamekaikasyeùñakà abhavantsa naiva vyàpnot 10.4.2.[8] ùaóàtmano'kuruta viü÷ati÷ateùñakàntsa naiva vyàpnonna saptadhà vyabhavat 10.4.2.[9] aùñàvàtmano'kuruta navatãùñakàntsa naiva vyàpnot 10.4.2.[10] navàtmano'kuruta a÷ãtãùñakàntsa naiva vyàpnot 10.4.2.[11] da÷àtmano'kuruta dvàsaptatãùñakànsa naiva vyàpnonnaikàda÷adhà vyabhavat 10.4.2.[12] dvàda÷àtmano'kuruta ùaùñãùñakàntsa naiva vyàpnonna trayoda÷adhà vyabhavanna caturda÷adhà 10.4.2.[13] pa¤cada÷àtmano'kuruta aùñàcatvàriü÷adiùñakàntsa naiva vyàpnot 10.4.2.[14] ùoóa÷àtmano'kuruta pa¤cacatvàriü÷adiùñakàntsa naiva vyàpnonna saptada÷adhà vyabhavat 10.4.2.[15] aùñàda÷àtmano'kuruta catvàriü÷adiùñakàntsa naiva vyà÷nonnaikàü na viü÷atidhà vyabhavat 10.4.2.[16] viü÷atimàtmano'kuruta ùañtriü÷adiùñakàntsa naiva vyàpnonnaikaviü÷atidhà vyabhavanna dvàviü÷atidhà na trayoviü÷atidhà 10.4.2.[17] caturviü÷atimàtmano'kuruta triü÷adiùñakàntso'tràtiùñhata pa¤cada÷e vyåhe tadyatpa¤cada÷e vyåhe'tiùñhata tasmàtpa¤cada÷àpåryamàõasya råpàõi pa¤cada÷àpakùãyamàõasya 10.4.2.[18] atha yaccaturviü÷atimàtmano'kuruta tasmàccaturviü÷atyardhamàsaþ saüvatsaraþ sa etai÷caturviü÷atyà triü÷adiùñakairàtmabhirna vyabhavatsa pa¤cada÷àhno råpàõyapa÷yadàtmanastanvo muhårtàlokampçõàþ pa¤cada÷aiva ràtrestadyanmuhu tràyante tasmànmuhurtà atha yatkùudràþ santa imàülokànàpårayanti tasmàllokampçõàþ 10.4.2.[19] eùa và idaü sarvam pacati ahoràtrairardhamàsairmàsairçtubhiþ saüvatsareõa tadamunà pakvamayam pacati pakvasya pakteti ha smàha bhàradvàjo'gnimamunà hi pakvamayam pacatãti 10.4.2.[20] tàni saüvatsare da÷a ca sahasràõyaùñau ca ÷atàni samapadyanta so'tràtiùñhata da÷asu ca sahasreùvaùñàsu ca ÷ateùu 10.4.2.[21] atha sarvàõi bhåtàni paryaikùat sa trayyàmeva vidyàyàü sarvàõi bhåtànyapa÷yadatra hi sarveùàü candasàmàtmà sarveùàü stomànàü sarveùàm pràõànàü sarveùàü devànàmetadvà astyetaddhyamçtaü yaddhyamçtaü taddhyastyetadu tadyanmartyam 10.4.2.[22] sa aikùata prajàpatiþ trayyàü vàva vidyàyàü sarvàõi bhåtàni hanta trayomeva vidyàmàtmànamabhisaüskaravà iti 10.4.2.[23] sa çco vyauhat dvàda÷a bçhatãsahasràõyetàvatyo harco yàþ prajàpatisçùñàstàstriü÷attame vyåhe païktiùvatiùñhanta tà yattriü÷attame vyåhe'tiùñhanta tasmàttriü÷anmàsasya ràtrayo'tha yatpaïktiùu tasmàtpàïktaþ prajàpatistà aùñà÷ataü ÷atàni païktayo'bhavan 10.4.2.[24] athetarau vedau vyauhat dvàda÷aiva bçhatãsahasràõyaùñau yajuùàü catvàri sàmnàmetàvaddhaitayorvedayoryatprajàpatisçùñaü tau triü÷attame vyåhe païktiùvatiùñhetàü tau yattriü÷attame vyåhe'tiùñhetàü tasmàttriü÷anmàsasya ràtrayo'tha yatpaïktiùu tasmàtpàïktaþ prajàpatistà aùñà÷atameva ÷atàni païktayo'bhavan 10.4.2.[25] te sarve trayo vedàþ da÷a ca sahasràõyaùñau ca ÷atànya÷ãtonàmabhavantsa muhårtena-muhårtenà÷ãtimàpnonmuhårtena-muhårtenà÷ãtiþ samapadyata 10.4.2.[26] sa es-u triùu lokeùåkhàyàm yonau reto bhåtamàtmànamasi¤caccandomayaü stomamayam pràõamayaü devatàmayaü tasyàrdhamàse prathama àtmà samaskriyata davãyasi paro davãyasi paraþ saüvatsara eva sarvaþ kçtsnaþ samaskriyata 10.4.2.[27] tadyatpari÷ritamupàdhatta tadràtrimupàdhatta tadanu pa¤cada÷a muhårtànmuhårtànanu pa¤cada÷à÷ãtãratha yadyajuùmatãmupàdhatta tadaharupàdhatta tadanu pa¤cada÷a muhårtànmuhårtànanu pa¤cada÷à÷ãtãrevametàü trayãü vidyàmàtmannàvapatàtmannakuruta so'traiva sarveùàm bhåtànàmàtmàbhavaccandomaya stomamayaþ pràõamayo devatàmayaþ sa etanmaya eva bhåtvordhva udakràmatsa yaþ sa udakràmadeùa sa candramàþ 10.4.2.[28] tasyaiùà pratiùñhà ya eùa tapatyetasmàdevàdhyacãyataitasminnadhyacãyatàtmana evainaü tanniramimãtàtmanaþ pràjanayat 10.4.2.[29] sa yadagniü ceùyamàõo dãkùate yathaiva tatprajàpatireùu triùu lokeùåkhàyàü yonau reto bhåtamàtmànamasi¤cadevamevaiùa etadàtmànamukhàyàü yonau reto bhåtaü si¤cati candomayaü stomamayam pràõamayaü devatàmayaü tasyàrdhamàse prathama àtmà saüskriyate davãyasi paro davãyasi paraþ saüvatsara eva sarvaþ kçtsnaþ saüskriyate 10.4.2.[30] tadyatpari÷ritamupadhatte tadràtrimupadhatte tadanu pa¤cada÷a muhårtànmuhårtànanu pa¤cada÷à÷ãtãratha yadyajuùmatãmupadhatte tadaharupadhatte tadanu pa¤cada÷a måhårtànmuhårtànanu pa¤cada÷à÷ãtãrevametàü trayãü vidyàmàtmannàvapata àtmankurute so'traiva sarveùàm bhåtànàmàtmà bhavati candomaya stomamayaþ pràõamayo devatàmayaþ sa etanmaya eva bhåtvordhva utkràmati 10.4.2.[31] tasyaiùà pratiùñhà ya eùa tapatyetasmàdvevàdhicãyata etasminnadhicãyata àtmana evainaü tannirmimãta àtmanaþ prajanayati sa yadaivaüvidasmàllokàtpraityathaitamevàtmànamabhisambhavati candomayam pràõamayaü devatàmayaü sa etanmaya eva bhåtvordhva utkràmati ya evaü vidvànetatkarma kurute yo vaitadevaü veda 10.4.3.[1] eùa vai mçtyuryatsaüvatsaraþ eùa hi martyànàmahoràtràbhyàmàyuþ kùiõotyatha mriyante tasmàdeùa eva mçtyuþ sa yo haitam mçtyuü saüvatsaraü veda na hàsyaiùa purà jaraso'horàtràbhyàmàyuþ kùiõoti sarvaü haivàyureti 10.4.3.[2] eùa u evàntakaþ eùa hi martyànàmahoràtràbhyàmàyuùo'ntaü gacatyatha mriyante tasmàdeùa evàntakaþ sa yo haitamantakam mçtyuü saüvatsaraü veda na hàsyaiùa purà jaraso'horàtràbhyàmàyuùo'ntaü gacati sarvaü haivàyureti 10.4.3.[3] te devàþ etasmàdantakànmçtyoþ saüvatsaràtprajàpaterbibhayàü cakruryadvai no'yamahoràtràbhyàmàyuùo'ntaü na gacediti 10.4.3.[4] ta etànyaj¤akratåüstenire agnihotraü dar÷apårõamàsau càturmàsyàni pa÷ubandhaü saumyamadhvaraü ta etairyaj¤akratubhiryajamànà nàmçtatvamàna÷ire 10.4.3.[5] te hàpyagniü cikyire te'parimità eva pari÷rita upadadhuraparimità yajuùmatãraparimità lokampçõà yathedamapyetarhyeka upadadhatãti devà akurvanniti te ha naivàmçtatvamàna÷ire 10.4.3.[6] te'rcantaþ ÷ràmyanta÷ceruþ amçtatvamavarurutsamànàstànha prajàpatiruvàca na vai me sarvàõi råpàõyupadhatthàti vaiva recayatha na vàbhyàpayatha tasmànnàmçtà bhavatheti 10.4.3.[7] te hocuþ tebhyo vai nastvameva tadbråhi yathà te sarvàõi råpàõyupadadhàmeti 10.4.3.[8] sa hovàca ùaùñiü ca trãõi ca ÷atàni pari÷rita upadhatta ùaùñiü ca trãõi ca ÷atàni yajuùmatãradhi ùañtriü÷atamatha lokampçõà da÷a ca sahasràõyaùñau ca ÷atànyupadhattàtha me sarvàõi råpàõyupadhàsyathàthàmçtà bhaviùyatheti te ha tathà devà upadadhustato devà amçtà àsuþ 10.4.3.[9] sa mçtyurdevànabravãt itthameva sarve manuùyà amçtà bhaviùyantyatha ko mahyam bhàgo bhaviùyatãti te hocurnàto'paraþ ka÷cana saha ÷arãreõàmçto'sadyadaiva tvametam bhàgaü haràsà atha vyàvçtya ÷arãreõàmçto'sadyo'mçto'sadvidyayà và karmaõà veti yadvai tadabruvanvidyayà và karmaõà vetyeùà haiva sà vidyà yadagniretadu haiva tatkarma yadagniþ 10.4.3.[10] te ya evametadviduþ ye vaitatkarma kurvate mçtvà punaþ sambhavanti te sambhavanta evàmçtatvamabhisambhavantyatha ya evaü na vidurye vaitatkarma na kurvate mçtvà punaþ sambhavanti ta etasyaivànnam punaþ-punarbhavanti 10.4.3.[11] sa yadagniü cinute etameva tadantakam mçtyuü saüvatsaram prajàpatimagnimàpnoti yaü devà àpnuvannetamupadhatte yathaivainamado devà upàdadhata 10.4.3.[12] pari÷ridbhirevàsya ràtrãràpnoti yajuùmatãbhirahànyardhamàsànmàsànçtåülokamçõàbhirmuhårtàn 10.4.3.[13] tadyàþ pariùritaþ ràtrilokàstà ràtrãõàmeva sàptiþ kriyate ràtrãõàm pratimà tàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atàni saüvatsarasya ràtrayastàsàmekaviü÷atiü gàrhapatye pari÷rayati dvàbhyàü nà÷ãtiü dhiùõyeùu dve ekaùaùñe ÷ate àhavanãye 10.4.3.[14] atha yajuùmatyaþ darbhastambo logeùñakàþ puùkaraparõaü rukmapuruùau srucau svayamàtçõà dårveùñakà dviyajå retaþsicau vi÷vajyotirçtavye aùàóhà kårma ulåkhalamusale ukhà pa¤ca pa÷u÷ãrùaõi pa¤cada÷àpasyàþ pa¤ca candasyàþþ 10.4.3.[15] atha dvitãyà pa¤cà÷vinyo dve çtavye pa¤ca vai÷vadevyaþ pa¤ca pràõabhçtaþ pa¤càpasyà ekayà na viü÷atirvayasyàstà ekacatvàriü÷addvitãyà citiþ 10.4.3.[16] atha tçtãyà svayamàtçõà pa¤ca di÷yà vi÷vajyoti÷catasra çtavyà da÷a pràõabhçtaþ ùañtriü÷accandasyà÷caturda÷a vàlakhilyàstà ekasaptatistçtãyà citiþ 10.4.3.[17] atha caturthã aùñàda÷a prathamà atha dvàda÷àtha saptada÷a tàþ saptacatvàriü÷accaturthã citiþ 10.4.3.[18] atha pa¤camã pa¤càsapatnà÷catvàriü÷adviràja ekayà na triü÷atstomabhàgàþ pa¤ca nàkasadaþ pa¤ca pa¤cacåóà ekatriü÷accandasyà aùñau gàrhapatyo citiraùñau puna÷citirçtavye vi÷vajyotirvikarõã ca svayamàtçõà cà÷mà pç÷nirya÷cite'gnirnidhãyate tà aùñàtriü÷aü ÷atam pa¤camã citiþ 10.4.3.[19] tàþ sarvàþ pa¤cabhirna catvàri ÷atàni tayo yàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atànyaharlokàstà ahnàmeva sàptiþ kriyate'hnàm pratimà tàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atàni saüvatsarasyàhànyatha yàþ ùañtriü÷atpurãùaü tàsàü ùañtriü÷ã tato yà÷caturviü÷atirardhamàsalokàstà ardhamàsànàmeva sàptiþ kriyate'rdhamàsànàm pratimàtha yà dvàda÷a màsalokàstà màsànàmeva sàptiþ kriyate màsànàm pratimà tà u dva-dve sahartulokà çtånàma÷ånyatàyai 10.4.3.[20] atha yà lokampçõàþ muhurtalokàstà muhårtànàmeva sàptiþ kriyate muhårtànàm pratimà tà da÷a ca sahasràõyaùñau ca ÷atàni bhavantyetàvanto hi saüvatsarasya muhårtàstàsàmekavih+÷atiü gàrhapatya upadadhàti dvàbhyàü nà÷ãtiü dhiùõyeùvàhavanãya itarà etàvanti vai saüvatsarasya råpàõi tànyasyàtràptànyupahitàni bhavanti 10.4.3.[21] taddhaike àhavanãya evaitàü sampadamàpipayiùantyanye và ete'gnaya÷citàþ kimanyatropahità iha sampa÷yemeti na tathà kuryàdda÷a và etànagnãü÷cinute'ùñau dhiùõyànàhavanãyaü ca gàrhapatyaü ca tasmàdàhurviràóagniriti da÷àkùarà hi viràñ tànnu sarvànekamivaivàcakùate'gnirityetasya hyevaitàni sarvàõi råpàõi yathà saüvatsarasyàhoràtràõyardhamàsà màsà çtava evamasyaitàni sarvàõi råpàõi 10.4.3.[22] te ye ha tathà kurvanti etàni hàsya te råpàõi bahirdhà kurvantyatho pàpavasyasaü kurvanti kùatràya vi÷am pratipratinãm pratyudyàminãmàgnãdhrãye và a÷mànam pç÷nimupadadhàtyatha taü sampa÷yati kimu taü sampa÷yannitarà na sampa÷yedyenaiva nirçtim pàpmànamapahate sa ekàda÷aþ 10.4.3.[23] tadàhuþ kathamu tà atra na sampa÷yatãti na hyenà abhijuhotyàhutyà và iùñakà sarvà kçtsnà bhavatãti 10.4.3.[24] tadàhuþ kathamasyaità anatiriktà upahità bhavantãti vãryaü và asyaità anatiriktaü vai puruùaü vãryaü sa ha và etaü sarvaü kçtsnam prajàpatiü saüskaroti ya evaü vidvànetatkarma kurute yo vaitadevaü veda 10.4.4.[1] prajàpatiü vai prajàþ sçjamànam pàpmà mçtyurabhiparijaghàna sa tapo'tapyata sahasraü saüvatsarànpàpmànaü vijihàsan 10.4.4.[2] tasya tapastepànasya ebhyo lomagartebhya årdhvàni jyotãüùyàyaüstadyàni tàni jyotãüùyetàni tàni nakùatràõi yàvantyetàni nakùatràõi tàvanto lomagartà yàvanto lomagartàstàvantaþ sahasrasaüvatsarasya muhårtàþ 10.4.4.[3] sa sahasratame saüvatsare sarvo'tyapavata sa yaþ so'tyapavatàyameva sa vàyuryo'yam pavate'tha yaü tam pàpmànamatyapavatedaü tacarãraü ka u tasmai manuùyo yaþ sahasrasaüvatsaramavarundhãta vidyayà ha và evaüvitsahasrasaüvatsaramavarunddhe 10.4.4.[4] sarvà evaità iùñakàþ sàhasrãrupàsãta ràtrisahasreõa ràtrisahasreõaikaikàm pari÷ritaü sampannàmupàsãtàhaþsahasreõàhaþsahasreõaikaikàmaharbhàjamardhamàsasahasreõàrd hamàsasahasreõaikaikàmardhamàsabhàjam màsasahasreõa-màsasahasreõaikaikàm màsabhàjamçtusahasreõartçsahasreõaikaikàmçtubhàjam muhårtasahasreõa-muhårtasahasreõaikaikàm muhårtabhàjaü saüvatsarasahasreõa saüvatsaraü te ya etamevamagniü saüvatsareõa sampannaü viduþ sahasratamãü hàsya te kalàü viduratha ya enamevaü na vidurna hàsya te sahasratamãü cana kalàü viduratha ya evaivaü veda yo vaitatkarma kurute sa haivaitaü sarvaü kçtsnam pràjàpatyamagnimàpnoti yam prajàpatiràpnottasmàdevaüvittapa eva tapyeta yadu ha và evaüvittapa tapyata à maithunàtsarvaü hàsya tatsvargaü lokamabhisambhavati 10.4.4.[5] tadetadçcàbhyuktam na mçùà ÷ràntaü yadavanti devà iti na haivaivaü viduùaþ kiü cana mçùà ÷ràntam bhavati tatho hàsyaitatsarvaü devà avanti 10.4.5.[1] athàde÷à upaniùadàm vàyuragniriti ha ÷àkàyanina upàsata àdityo'gnirityu haika àhuratha ha smàha ÷raumatyo và hàliïgavo và vàyurevàgnistasmàdyadaivàdhvaryuruttamaü karma karotyathaitamevàpyetãti 10.4.5.[2] ÷àñyàyaniru ha smàha saüvatsara evàgnistasya vasantaþ ÷iro grãùmo dakùiõaþ pakùo varùà uttaraþ ÷aradçturmadhyamàtmà hemanta÷i÷iràvçtå pucam pratiùñhà vàgagniþ pràõo vàyu÷cakùuràdityo mana÷candramàþ ÷rotraü di÷a àpo mithunaü tapaþ pratiùñhà màsàþ parvàõyardhamàsà nàóyo'horàtràõi rajatasuvarõàni patràõi sa evaü devànapyetãti saüvatsaro'gnirityu haiva vidyàdetanmayo bhavatãti tveva vidyàt 10.4.5.[3] celaka u ha smàha ÷àõóilyàyanaþ ima eva lokàstisraþ svayamàtçõavatya÷citayo yajamàna÷caturthã sarve kàmàþ pa¤camãmàü÷ca lokàntsaüskurva àtmànaü ca sarvàü÷ca kàmànityeva vidyàditi 10.5.1.[1] tasya và etasyàgneþ vàgevopaniùadvàcà hi cãyata çcà yajuùà sàmneti nu daivyàtha yanmànuùyà vàcàhetãdaü kurutetãdaü kuruteti tadu ha tayà cãyate 10.5.1.[2] sà và eùà vàktredhàvihità çco yajåüùi sàmàni tenàgnistredhàvihita etena hi trayeõa cãyate'pyahaivaü tredhàvihita itthaü ha tvevàpi tredhàvihito yadasmiüstredhàvihità iùñakà upadhãyante puünàmnya strãnàmnyo napuüsakanàmnyastredhàvihitànyu evemàni puruùasyàïgàni puünàmàni strãnàmàni napuüsakanàmàni 10.5.1.[3] so'yamàtmà tredhàvihita eva so'nena tredhàvihitenàtmanaitaü tredhàvihitaü daivamamçtamàpnoti tà u sarvà iùñakà ityevàcakùate neùñaka iti neùñakamiti vàco råpeõa vàgghyevaitatsarvaü yatstrã punànnapuüsakaü vàcà hyevaitatsarvamàptaü tasmàdenà aïgirasvaddhruvà sãdetyeva sarvàþ sàdayati nàïgirasvaddhruvaþ sãdeti nàïgirasvaddhruvaü sãdeti vàcaü hyevaitàü saüskurute 10.5.1.[4] sà yà sà vàgasau sa àdityaþ sa eùa mçtyustadyakiü càrvàcãnamàdityàtsarvaü tanmçtyunàptaü sa yo hainamato'rvàcãnaü cinute mçtyunà hainaü sa àptaü cinute mçtyave ha sa àtmànamapidadhàtyatha ya enamata årdhvaü cinute sa punarmçtyumapajayati vidyayà ha và asyaiùo'ta årdhvaü cito bhavati 10.5.1.[5] sà và eùà vàktredhàvihità çco yajåüùi sàmàni maõóalamevarco'rciþ sàmàni puruùo yajåüùyathaitadamçtaü yadetadarcirdãpyata idaü tatpuùkaraparõaü tadyatpuùkaraparõamupadhàyàgniü cinotyetasminnevaitadamçta çïmayaü yajurmayaü sàmamayamàtmànaü saüskurute so'mçto bhavati 10.5.2.[6] yadetanmaõóalaü tapati tanmahadukthaü tà .!caþ sa çcàü loko'tha yadetadarcirdãpyate tanmahàvrataü tàni sàmàni sa sàmnàü loko'tha ya eùa etasminmaõóale puruùaþ so'gnistàni yajåüùi sa yajuùàü lokaþ 10.5.2.[7] saiùà trayyeva vidyà tapati taddhaitadapyavidvàüsa àhustrayã và eùà vidyà tapatãti vàgghaiva tatpa÷yantã vadati 10.5.2.[8] sa eùa etasminmaõóale puruùo'thaitadamçtaü yadetadarcirdãpyate tasmànmçtyurna mriyate'mçte hyantastasmàdu na dç÷yate'mçte hyantaþ 10.5.2.[9] tadeùa ÷loko bhavati antaram mçtyoramçtamityavaraü hyetanmçtyoramçtam mçtyàvamçtamàhitamityetasminhi puruùa etanmaõóalam pratiùñhitaü tapati mçtyurvivasvantaü vasta ityasau và àdityo vivasvàneùa hyahoràtre vivaste tameùa vaste sarvato hyenena parivçto mçtyoràtmà vivasvatãtyetasminhi maõóala etasya puruùasyàtmaitadeùa ÷loko bhavati 10.5.2.[10] tayorvà etayoþ ubhayoretasya càrciùa etasya ca puruùasyaitanmaõóalam pratiùñhà tasmànmahaduktham parasmai na ÷aüsennedetàm pratiùñhàü cinadà ityetàü ha sa pratiùñhàü cintte yo mahaduktham parasmai ÷aüsati tasmàduktha÷asam bhåyiùñham paricakùate pratiùñhàcinno hi bhavatãtyadhidevatam 10.5.2.[11] athàdhiyaj¤am yade tanmaõóalaü tapatyayaü sa rukmo'tha yadetadarcirdãpyata idaü tatpuùkaraparõamàpo hyetà àpaþ puùkaraparõamatha ya eùa etasminmaõóale puruùo'yameva sa yo'yaü hiraõmayaþ puruùastadetadevaitattrayaü saüskçtyehopadhatte tadyaj¤asyaivànu saüsthàmårdhvamutkràmati tadetamapyeti ya eùa tapati tasmàdagniü nàdriyeta parihantumamutra hyeùa tadà bhavatãtyu evàdhiyaj¤am 10.5.2.[12] athàdhyàtmam yadetanmaõóalaü tapati ya÷caiùa rukma idaü tacuklamakùannatha yadetadarcirdãpyate yaccaitatpuùkaraparõamidaü tatkçùõamakùannatha ya eùa etasminmaõóale puruùo ya÷caiùa hiraõmayaþ puruùo'yameva sa yo'yaü dakùiõe'kùanpuruùaþ 10.5.2.[13] sa eùa eva lokampçõà tàmeùa sarvo'gnirabhisampadyate tasyaitanmithunaü yo'yaü savye'kùanpuruùo'rdhamu haitadàtmano yanmithunaü yadà vai saha mithunenàtha sarvo'tha kçtsnaþ kçtsnatàyai tadyatte dve bhavato dvandvaü hi mithunam prajananaü tasmàddve-dve lokampçõe upadhãyete tasmàdu dvàbhyàü citim praõayanti 10.5.2.[14] sa eùa evendraþ yo'yaü dakùiõe'kùanpuruùo'theyamindràõã tàbhyàü devà etàü vidhçtimakurvannàsikàü tasmàjjàyàyà ante nà÷nãyàdvãryavànhàsmàjjàyate vãryavantamu ha sà janayati yasyà ante nà÷nàti 10.5.2.[15] tadetaddevavrataü ràjanyabandhavo manuùyàõàmanutamàü gopàyanti tasmàdu teùu vãryavànjàyate'mçtavàkà vayasàü sà kùipra÷yenaü janayati 10.5.2.[16] tau hçdayasyàkà÷am pratyavetya mithunãbhavatastau yadà mithunasyàntaü gacato'tha haitatpuruùaþ svapiti tadyathà haivedam mànuùasya mithunasyàntaü gatvàsaüvida iva bhavatyevaü haivaitadasaüvida-iva bhavati daivaü hyetanmithunam paramo hyeùa ànandaþ 10.5.2.[17] tasmàdevaüvitsvapyàt lokyaü haite eva taddevate mithunena priyeõa dhàmnà samardhayati tasmàdu ha svapantaü dhureva na bodhayennedete devate mithunobhavantyau hinasànãti tasmàdu haitatsuùupuùaþ ÷leùmaõamiva mukham bhavatyete eva taddevate retaþ si¤catastasmàdretasa idaü sarvaü sambhavati yadidaü kiü ca 10.5.2.[18] sa eùa eva mçtyuþ ya eùa etasminmaõóale puruùo ya÷càyaü dakùiõe'kùanpuruùastasya haitasya hçdaye pàdàvatihatau tau haitadàcidyotkràmati sa yadotkràmatyatha haitatpuruùo mriyate tasmàdu haitatpretamàhuràcedyasyeti 10.5.2.[19] eùa u eva pràõaþ eùa hãmàþ sarvàþ prajà praõayati tasyaite pràõàþ svàþ sa yadà svapityathainamete pràõàþ svà apiyanti tasmàtsvàpyayaþ svàpyayo ha vai taü svapna ityàcakùate paro'kùam paro'kùakàmà hi devàþ 10.5.2.[20] sa etaiþ suptaþ na kasya cana veda na manasà saükalpayati na vàcànnasya rasaü vijànàti na pràõena gandhaü vijànàti na cakùuùà pa÷yati na ÷rotreõa ÷çõotyetaü hyete tadàpãtà bhavanti sa eùa ekaþ sanprajàsu bahudhà vyàviùñastasmàdekà satã lokampçõà sarvamagnimanuvibhavatyatha yadeka eva tasmàdekà 10.5.2.[21] tadàhuþ eko mçtyurbahavà3 ityeka÷ca bahava÷ceti ha bråyàdyadahàsàvamutra tenaiko'tha yadiha prajàsu bahudhà vyàviùñasteno bahavaþ 10.5.2.[22] tadàhuþ antike mçtyurdårà ityantike ca dåre ceti ha bråyàdyadahàyamihàdhyàtmaü tenàntike'tha yadasàvamutra teno dåre 10.5.2.[23] tadeùa ÷loko bhavati anne bhàtyapa÷rito rasànàü saükùare'mçta iti yadetanmaõóalaü tapati tadannamatha ya eùa etasminmaõóale puruùaþ so'ttà sa etasminnanne'pa÷rito bhàtãtyadhidevatam 10.5.2.[24] athàdhyàtmam idameva ÷arãramannamatha yo'yaü dakùiõe'kùanpuruùaþ so'ttà sa etasminnanne'pa÷rito bhàti 10.5.2.[25] tametamagnirityadhvaryava upàsate yajurityeùa hãdaü sarvaü yunakti sàmeti candogà etasminhãdaü sarvaü samànamukthamiti bahvçcà eùa hãdaü sarvamutthàpayati yàturiti yàtuvida etena hãdaü sarvaü yataü viùamiti sarpàþ sarpa iti sarpavida årgiti devà rayiriti manuùyà màyetyasuràþ svadheti pitaro devajana iti devajanavido råpamiti gandharvà gandha ityapsarasastaü yathà-yathopàsate tadeva bhavati taddhainànbhåtvàvati tasmàdetamevaüvitsarvairevaitairupàsãta sarvaü haitadbhavati sarvaü hainametadbhåtvàvati 10.5.2.[26] sa eùa trãùñako'gniþ çgekà yajurekà sàmaikà tadyàü kàü càtrarcopadadhàti rukma eva tasyà àyatanamatha yàü yajuùà puruùa eva tasyà àyatanamatha yàü sàmnà puùkaraparõameva tasyà àyatanamevaü trãùñakaþ 10.5.2.[27] te và ete ubhe eùa ca rukma etacca puùkaraparõametam puruùamapãta ubhe hyçkùàme yajurapãta evamvekeùñakaþ 10.5.2.[28] sa eùa eva mçtyuþ ya eùa etasminmaõóale puruùo ya÷càyaü dakùiõe'kùanpuruùaþ sa eùa evaüvida àtmà bhavati sa yadaivaüvidasmàllokàtpraityathaitamevàtmànamabhisambhavati so'mçto bhavati mçtyurhyasyàtmà bhavati 10.5.3.[1] neva và idamagre'sadàsãnneva sadàsãt àsãdiva và idamagre nevàsãttaddha tanmana evàsa 10.5.3.[2] tasmàdetadçùiõàbhyanåktam nàsadàsãnno sadàsãttadànãmiti neva hi sanmano nevàsat 10.5.3.[3] tadidam manaþ sçùñamàvirabubhåùat niruktataram mårtataraü tadàtmànamanvaicattattapo'tapyata tatpràmårcattatùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkànmanomayànmana÷citaste manasaivàdhãyanta manasàcãyanta manasaiùu grahà agçhyanta manasàstuvata manasà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karma manasaiva teùu tanmanomayeùu mana÷citsu manomayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtàni manasà saükalpayanti teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàü÷cinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã vai manaso vibhåtiretàvatã visçùñiretàvanmanaþ ùañtriü÷atsahasràõyagnayo'rkàsteùàmekaika eva tàvànyàvànasau pårvaþ 10.5.3.[4] tanmano vàcamasçjata seyaü vàkùçùñàvirabubhåùanniruktatarà mårtatarà sàtmànamanvaicatsà tapo'tapyata sà pràmårcatsà ùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkànvàïmayànvàkcitaste vàcaivàdhãyanta vàcaiùu grahà agçhyanta vàcàstuvata vàcà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karma vàcaiva teùu tadvàïmayeùu vàkcitsu vàïmayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtàni vàcà vadanti teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàü÷cinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã vai vàco vibhåtiretàvatã visçùñiretàvatã vàkùañtriü÷atsahasràõyagnayo'rkàsteùàmekaika eva tàvànyàvànasau pårvaþ 10.5.3.[5] sà vàkpràõamasçjata so'yam pràõaþ sçùña àvirabubhåùanniruktataro mårtataraþ sa àtmànamanvaicatsa tapo'tapyata sa pràmårcatsa ùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkànpràõamayànpràõacitaste pràõenaivàdhãyanta pràõenàcãyanta pràõenaiùu grahà agçhyanta pràõenàstuvata pràõenà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karma pràõenaiva teùu tatpràõamayeùu pràõacitsu pràõamayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtàni pràõena pràõanti teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàüùcinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã vai pràõasya vibhåtiretàvatã visçùñiretàvànpràõaþ ùañtriü÷a 10.5.3.[6] sa pràõa÷cakùurasçjata tadidaü cakùuþ sçùñamàvirabubhåùanniruktataram mårtataraü tadàtmànamanvaicattattapo'tapyata tatpràmårcattatùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkà÷cakùurmayàü÷cakùu÷citaste cakùuùaivàdhãyanta cakùuùàcãyanta cakùuùaiùu grahà agrçhyanta cakùuùàstuvata cakùuùà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karma cakùuùaiva teùu taccakùurmayeùu cakùu÷citsu cakùurmayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtàni cakùuùà pa÷yanti teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàü÷cinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã vai cakùuùo vibhåtiretàvatã visçùñiretàvaccakùuþ ùañtriü÷a 10.5.3.[7] taccakùuþ ÷rotramasçjata tadidaü ÷rotraü sçùñamàvirabubhåùanniruktataram mårtataraü tadàtmànamanvaicattattapo'tapyata tatpràmårcattatùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkàõcrotramayà¤crotracitaste ÷rotreõaivàdhãyanta ÷rotreõàcãyanta ÷rotreõaiùu grahà agçhyanta ÷rotreõàstuvata ÷rotreõà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karma ÷rotreõaiva teùu tacrotramayeùu ÷rotracitsu ÷rotramayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtàni ÷rotreõa ÷çõvanti teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàü÷cinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã vai ÷rotrasya vibhåtiretàvatã visçùñiretàvacrotraü ùañtriü÷a 10.5.3.[8] tacrotraü karmàsçjata tatpràõànabhisamamårcadimaü saüdeghamannasaüdehamakçtsnaü vai karmarte pràõebhyo'kçtsnà uvai pràõà çte karmaõaþ 10.5.3.[9] tadidaü karma sçùñamàvirabubhåùat niruktataram mårtataraü tadàtmànamanvaicattattapo'tapyata tatpràmårcattatùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkànkarmamayànkarmacitaste karmaõaivàdhãyanta karmaõàcãyanta karmaõaiùu grahà agçhyanta karmaõàstuvata karmaõà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karma karmaõaiva teùu tatkarmamayeùu karmacitsu karmamayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtàni karma kurvate teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàü÷cinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã vai karmaõo vibhåtiretàvatã visçùñiretàvatkarma ùañtriü÷a 10.5.3.[10] tatkarmàgnimasçjata àvistaràü và agniþ karmaõaþ karmaõà hyenaü janayanti karmaõendhate 10.5.3.[11] so'yamagniþ sçùña àvirabubhåùat niruktataro mårtataraþ sa àtmànamanvaicatsa tapo'tapyata sa pràmårcatsa ùañtriü÷ataü sahasràõyapa÷yadàtmano'gnãnarkànagnimayànagnicitaste'gninaivàdhãyantàgninàcãyan tàgninaiùu grahà agçhyantàgninàstuvatàgninà÷aüsanyatkiü ca yaj¤e karma kriyate yatkiü ca yaj¤iyaü karmàgninaiva teùu tadagnimayeùvagnicitsvagnimayamakriyata tadyatkiü cemàni bhåtànyagnimindhate teùàmeva sà kçtistànevàdadhati tàü÷cinvanti teùu grahàngçhõanti teùu stuvate teùu ÷aüsantyetàvatã và agnervibhåtiretàvatã visçùñiretàvànagniþ ùañtriü÷atsahasràõyagnayo=rkàsteùàmekaika eva tàvànyàvànasau pårvaþ 10.5.3.[12] te haite vidyàcita eva tànhaitànevaüvide sarvadà sarvàõi bhåtàni cinvantyapi svapate vidyayà haivaita evaüvida÷cità bhavanti 10.5.4.[1] ayaü vàva loka eùo'gni÷citaþ tasyàpa eva pari÷rito manuùyà yajuùmatya iùñakàþ sådadohà oùadhaya÷ca vanaspataya÷ca purãùamàhutayaþ samidho'gnirlokampçõà tadvà etatsarvamagnimevàbhisampadyate tatsarvo'gnirlokampçõàmabhisampadyate sa yo haitadevaü veda lokampçõàmenam bhåtametatsarvamabhisampadyate 10.5.4.[2] antarikùaü ha tvevaiùo'gni÷citaþ tasya dyàvàpçthivyoreva saüdhiþ pari÷ritaþ pareõa hàntarikùaü dyàvàpçthivã saüdhattastàþ pari÷rito vayàüsi yajuùmatya iùñakà varùaü sådadohà marãcayaþ purãùamàhutayaþ samidho vàyurlokampçõà tadvà etatsarvaü vàyumevàbhisampadyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[3] dyaurha tvevaiùo'gni÷citaþ tasyàpa eva pari÷rito yathà ha và idaü ko÷aþ samubjita evamime lokà apsvantastadyà imàülokànpareõàpastàþ pari÷rito devà yajuùmatya iùñakà yadevaitasmiüloke'nnaü tatsådadohà nakùatràõi purãùamàhutayaþ samidha àdityo lokampçõà tadvà etatsarvamàdityamevàbhisampadyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[4] àdityo ha tvevaiùo'gni÷citaþ tasya di÷a eva pari÷ritastàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atànyàdityaü di÷aþ samantam pariyanti ra÷mayo yajuùmatya iùñakàstàþ ùaùñi÷caiva trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atànyàdityasya ra÷mayastadyatpari÷ritsu yajuùmatãþ pratyarpayati ra÷mãüstaddikùu pratyarpayatyatha yadantarà di÷a÷ca ra÷mãü÷ca tatsådadohà atha yaddikùu ca ra÷miùu cànnaü tatpurãùaü tà àhutayastàþ samidho'tha yaddi÷a iti ca ra÷maya iti càkhyàyate tallokampçõà tadvà etatsarvaü di÷a iti caiva ra÷maya iti càkhyàyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[5] nakùatràõi ha tvevaiùo'gni÷citaþ tàni và etàni saptaviü÷atirnakùatràõi saptaviü÷atiþ saptaviü÷atirhopanakùatràõyekaikaü nakùatramanåpatiùñhante tàni sapta ca ÷atàni viü÷ati÷càdhi ùañtriü÷attato yàni sapta ca ÷atàni viü÷ati÷ceùñakà eva tàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni pari÷ritaþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni yajuùmatyo'tha yànyadhi ùañtriü÷atsa trayoda÷o màsaþ sa àtmà triü÷adàtmà pratiùñhà dve ÷ira eva ùañtriü÷yau tadyatte dve bhavato dvyakùaraü hi ÷iro'tha yadantarà nakùatre tatsådadohà atha yannakùatreùvannaü tatpurãùaü tà àhutayastàþ samidho'tha yannakùatràõãtyàkhyàyate tallokampçõà tadvà etatsarvaünakùatràõãtyevàkhyàyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[6] tà và etàþ ekaviü÷atirbçhatya ekaviü÷o vai svargo loko bçhatã svargo lokastadeùa svargaü lokamabhisampadyata ekaviü÷aü ca stomam bçhatãü ca candaþ 10.5.4.[7] candàüsi ha tvevaiùo'gni÷citaþ tàni và etàni sapta candàüsi caturuttaràõi tricàni teùàü sapta ca ÷atàni viü÷ati÷càkùaràõyadhi ùañtriü÷attato yàni sapta ca ÷atàni viü÷ati÷ceùñakà eva tàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni pari÷ritaþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni yajuùmatyo'tha yànyadhi ùañtriü÷atsa trayoda÷o màsaþ sa àtmà triü÷adàtmà pratiùñhà dve pràõà dve ÷ira eva ùañtriü÷yau tadyatte dve bhavato dvyakùaraü hi ÷iraþ 10.5.4.[8] tasyai và etasyai ùañtriü÷adakùaràyai bçhatyai yàni da÷a prathamànyakùaràõi sà da÷àkùaraikapadàtha yàni viü÷atiþ sà viü÷atyakùarà dvipadàtha yàni triü÷atsà triü÷adakùarà viràóatha yàni trayastriü÷atsà trayastriü÷adakùaràtha yàni catustriü÷atsà catustriü÷adakùarà svaràóatha yatsarvai÷candobhirayamagni÷citastadaticandàstà u sarvà iùñakà eveùñaketi trãõyakùaràõi tripadà gàyatrã tenaiùa gàyatro'gnirmçdàpa iti trãõyakùaràõi tripadà gàyatrã teno evaiùa gàyatro'tha yadantarà candasã tatsådadohà atha yaccandaþsvannaü tatpurãùaü tà àhutayastàþ samidho'tha yaccandàüsãtyàkhyàyate tallokampçõà tadvà etatsarvaü candàüsãtyevàkhyàyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[9] tà và etàþ ekaviü÷atirbçhatya ekaviü÷o vai svargo loko bçhatã svargo lokastadeùa svargaü lokamabhisampadyata ekaviü÷aü ca stomam bçhatãü ca candaþ 10.5.4.[10] saüvatsaro ha tvevaiùo'gni÷citaþ tasya ràtraya eva pari÷ritastàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atàni saüvatsarasya ràtrayo'hàni yajuùmatya iùñakàstàþ ùaùñi÷caiva trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atàni saüvatsarasyàhànyatha yà amåþ ùañtriü÷adiùñakà atiyanti yaþ sa trayoda÷o màsa àtmàrdhamàsà÷ca te màsà÷ca caturviü÷atirardhamàsà dvàda÷a màsà atha yadantaràhoràtre tatsådadohà atha yadahoràtreùvannaü tatpurãùaü tà àhutayastàþ samidho'tha yadahoràtràõãtyàkhyàyate tallokampçõà tadvà etatsarvamahoràtràõãtyevàkhyàyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[11] tà và etàþ ekaviü÷atirbçhatya ekaviü÷o vai svargo loko bçhatã svargo lokastadeùa svargaü lokamabhisampadyate ekaviü÷aü ca stomam bçhatãü ca candaþ 10.5.4.[12] àtmà ha tvevaiùo'gni÷citaþ tasyàsthãnyeva pari÷ritastàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atàni puruùasyàsthãni majjàno yajuùmatya iùñakàstàþ ùaùñi÷caiva trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atàni puruùasya majjàno'tha yà amåþ ùañtriü÷adiùñakà atiyanti yaþ sa trayoda÷o màsa àtmà pràõaþ sa tasya triü÷adàtmanvidhàþ pratiùñhàyàü dve ÷ãrùandve tadyatte dve bhavato dvikapàlaü hi ÷iro'tha yenemàni parvàõi saütatàni tatsådadohà athaitattrayaü yenàyamàtmà pracanno loma tvaïmàüsamiti tatpurãùaü yatpibati tà àhutayo yada÷nàti tàþ samidho'tha yadàtmetyàkhyàyate tallokampçõà tadvà etatsarvamàtmetyevàkhyàyate tatsarvo'gnirlo 10.5.4.[13] tà và etàþ ekaviü÷atirbçha 10.5.4.[14] sarvàõi ha tveva bhåtàni sarve devà eùo'gni÷cita àpo vai sarve devàþ sarvàõi bhåtàni tà haità àpa evaiùo'gni÷citastasya nàvyà eva pari÷ritastàþ ùaùñi÷ca trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atànyàdityaü nàvyàþ samantam pariyanti nàvyà u eva yajuùmatya iùñakàstàþ ùaùñi÷caiva trãõi ca ÷atàni bhavanti ùaùñi÷ca ha vai trãõi ca ÷atànyàdityaü nàvyà abhikùarantyatha yadantarà nàvye tatsådadohà atha yà amåþ ùañtriü÷adiùñakà atiyanti yaþ sa trayoda÷o màsa àtmàyameva sa yo'yaü hiraõmayaþ puruùaþ 10.5.4.[15] tasyaite pratiùñhe rukma÷ca puùkaraparõaü càpa÷càdityamaõóalaü ca srucau bàhå tàvindràgnã dve svayamàtçõe iyaü càntarikùaü ca tisro vi÷vajyotiùa età devatà agnirvàyuràditya età hyeva devatà vi÷vaü jyotirdvàda÷artavyàþ sa saüvatsaraþ sa àtmà pa¤ca pa¤cacåóàþ sa yaj¤aste devà atha yadvikarõã ca svayamàtçõà cà÷mà pç÷nirya÷cite'gnirnidhãyate sà pa¤catrãü÷ã lokampçõàyai yajuþ ùañtriü÷ã so'syaiùa sarvasyàntamevàtmà sa eùa sarvàsàmapàm madhye sa eùa sarvaiþ kàmaiþ sampanna àpo vai sarve kàmàþ sa eùo'kàmaþ sarvakàmo na hyetaü kasya cana kàmaþ 10.5.4.[16] tadeùa ÷loko bhavati vidyayà tadàrohanti yatra kàmàþ paràgatàþ na tatra dakùiõà yanti nàvidvàüsastapasvina iti na haiva taü lokaü dakùiõàbhirna tapasànevaüvida÷nuta evaüvidàü haiva sa lokaþ 10.5.4.[17] abhram purãùam candramà àhutayo nakùatràõi samidho yaccandramà nakùatre vasatyàhutistatsamidhi vasatyetadu và àhuterannameùà pratiùñhà tasmàdàhutirna kùãyata etaddhyasyà annameùà pratiùñhàtha yaddevà ityàkhyàyate tallokampçõà tadvà etatsarvaü devà ityevàkhyàyate 10.5.4.[18] tadetadçcàbhyuktam vi÷ve devà anu tatte yajurguriti sarvàõi hyatra bhåtàni sarve devà yajureva bhavanti tatsarvo'gnirlokampçõàmabhisampadyate sa yo haitadevaü veda lokampçõàmenam bhåtametatsarvamabhisampadyate 10.5.4.[19] tà và etàþ ekaviü÷atirbçhatya ekaviü÷o vai svargo loko bçhatã svargo lokastadeùa svargaü lokamabhisampadyata ekaviü÷aü ca stomam bçhatãü ca candaþ 10.5.5.[1] ku÷rirha vàja÷ravaso'gniü cikye taü hovàca su÷ruvàþ kauùyo gautama yadagnimacaiùãþ prà¤camenamacaiùãþ pratya¤camenamacaiùãrnya¤camenamacaiùãruttànamenamacaiùãþ 10.5.5.[2] yadyahainam prà¤camacaiùãþ yathà paràca àsãnàya pçùñhato'nnàdyamupàharettàdçktanna te haviþ pratigrahãùyati 10.5.5.[3] yadyu và enam pratya¤camacaiùãþ kasmàdasya tarhi pa÷càtpucamakàrùãþ 10.5.5.[4] yadyu và enaü nya¤camacaiùãþ yathà nãcaþ ÷ayànasya pçùñhe'nnàdyam pratiùñhàpayettàdçktannaiva te haviþ pratigrahãsyati 10.5.5.[5] yadyu và enamuttànamacaiùãþ na và uttànaü vayaþ svargaü lokamabhivahati na tvà svargaü lokamabhivakùyatyasvargya u te bhaviùyatãti 10.5.5.[6] sa hovàca prà¤camenamacaiùam pratya¤camenamacaiùaü nya¤camenamacaiùamuttànamenamacaiùaü sarvà anu di÷a enamacaiùamiti 10.5.5.[7] sa yatprà¤cam puruùamupadadhàti pràcyau srucau tatpràï cãyate'tha yatpratya¤caü kårmamupadadhàti pratya¤ci pa÷u÷ãrùàõi tatpratyaï cãyate'tha yannya¤caü kårmamupadadhàti nya¤ci pa÷u÷ãrùàõi nãcãriùñakàstannyaï cãyate'tha yaduttànam puruùamupadadhàtyuttàne srucà uttànamulåkhalamuttànàmukhàü taduttàna÷cãyate'tha yatsarvà anu di÷aþ parisarpamiùñakà upadadhàti tatsarvata÷cãyate 10.5.5.[8] atha ha koùà dhàvayantaþ niråóha÷irasamagnimupàdhàvayàü cakrusteùàü haika uvàca ÷rãrvai ÷iraþ ÷riyamasya nirauhãtsarvajyàniü jyàsyata iti sa ha tathaivàsa 10.5.5.[9] atha haika uvàca pràõà vai ÷iraþ pràõànasya nirauhãtkùipre'muü lokameùyatãti sa u ha tathaivàsa 10.5.5.[10] årdhvo và eùa etaccãyate yaddarbhastambo logeùñakàþ puùkaraparõaü rukmapuruùau srucau svayamàtçõà dårveùñakà dviyajå retaþsicau vi÷vajyotirçtavye aùàóhà kårmo'tha hàsyaitadeva pratyakùatamàü ÷iro ya÷cite'gnirnidhãyate tasmànna niråhet 10.6.1.[1] atha haite'ruõe aupave÷au samàjagmuþ satyayaj¤aþ pauluùirmahà÷àlo jàbàlo buóila à÷vatarà÷virindradyumno bhàllaveyo janaþ ÷àrkaràkùyaste ha vai÷vànare samàsata teùàü ha vai÷vànare na samiyàya 10.6.1.[2] te hocuþ a÷vapatirvà ayaü kaikeyaþ samprati vai÷vànaraü veda taü gacàmeti te hà÷vapatiü kaikeyamàjagmustebhyo ha pçthagàvasathànpçthagapacitãþ pçthakùàhasràntsomànprovàca te ha pràtarasaüvidànà eva samitpràõayaþ praticakramira upa tvàyàmeti 10.6.1.[3] sa hovàca yannu bhagavanto'nåcànà anåcànaputràþ kimidamiti te hocurvai÷vànaraü ha bhagavàntsamprati veda taü no bråhãti sa hovàca samprati khalu nvà ahaü vai÷vànaraü vedàbhyàdhatta samidha upetà stheti 10.6.1.[4] sa hovàcàruõamaupave÷iü gautama kaü tvaü vai÷vànaraü vettheti pçthivãmeva ràjanniti hovàcomiti hovàcaiùa vai vai÷vànara etaü hi vai tvam pratiùñhàü vai÷vànaraü vettha tasmàttvam pratiùñhitaþ prajayà pa÷ubhirasi yo và etam pratiùñhàü vai÷vànaraü vedàpa punarmçtyuh+ jayati sarvamàyureti pàdau tvà etau vai÷vànarasya pàdau te'mlàsyatàü yadi ha nàgamiùya iti pàdau te'viditàvabhaviùyatàü yadi ha nàgamiùya iti và 10.6.1.[5] atha hovàca satyayaj¤am pauluùim pràcãnayogya kaü tvaü vai÷vànaraü vetthetyapa eva ràjanniti hovàcomiti hovàcaiùa vai rayirvai÷vànara etaü hi vai tvaü rayiü vai÷vànaraü vettha tasmàttvaü rayimànpuùñimànasi yo và etaü rayiü vai÷vànaraü vedàpa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti vastistvà eùa vai÷vànarasya vastistvàhàsyadyadi ha nàgamiùya iti vastiste'vidito'bhaviùyadyadi ha nàgamiùya iti và 10.6.1.[6] atha hovàca mahà÷àlaü jàbàlam aupamanyava kaü tvaü vai÷vànaraü vetthetyàkà÷ameva ràjanniti hovàcomiti hovàcaiùa vai bahulo vai÷vànara etaü hi vai tvam bahulaü vai÷vànaraü vettha tasmàttvam bahuþ prajayà pa÷ubhirasi yo và etam bahulaü vai÷vànaraü vedàpa punarmçtyuü jayati sarvamàyuretyàtmà tvà eùa vai÷vànarasyàtmà tvàhàsyadyadi ha nàgamiùya ityàtmà te'vidito'bhaviùyadyadi ha nàgamiùya iti và 10.6.1.[7] atha hovàca buóilamà÷vatarà÷vim vaiyàghrapadya kaü tvaü vai÷vànaraü vettheti vàyumeva ràjanniti hovàcomiti hovàcaiùa vai pçthagvartmà vai÷vànara etaü hi vai tvam pçthagvartmànaü vai÷vànaraü vettha tasmàttvàm pçthagratha÷reõayo'nuyànti yo và etam pçthagvartmànaü vai÷vànaraü vedàpa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti pràõastvà eùa vai÷vànarasya pràõastvàhàsyadyadi ha nàgamiùya iti pràõaste'vidito'bhaviùyadyadi ha nàgamiùya iti và 10.6.1.[8] atha hovàcendradyumnam bhàllaveyam vaiyàghrapadya kaü tvaü vai÷vànaraü vetthetyàdityameva ràjanniti hovàcomiti hovàcaiùa vai sutatejà vai÷vànara etaü hi vai tvaü sutatejasaü vai÷vànaraü vettha tasmàttavaiùa suto'dyamànaþ pacyamàno'kùãyamàõo gçheùu tiùñhati yo và etaü sutatejasaü vai÷vànaraü vedàpa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti cakùustvà etadvai÷vànarasya cakùustvàhàsyadyadi ha nàgamiùya iti cakùuste'viditamabhaviùyadyadi ha nàgamiùya iti và 10.6.1.[9] atha hovàca janaü ÷àrkaràkùyam sàyavasa kaü tvaü vai÷vànaraü vettheti divameva ràjanniti hovàcomiti hovàcaiùa và atiùñhà vai÷vànara etaü hi vai tvamatiùñhàü vai÷vànaraü vettha tasmàttvaü samànànatitiùñhasi yo và etamatiùñhàü vai÷vànaraü vedàpa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti mårdhà tvà eùa vai÷vànarasya mårdhà tvàhàsyadyadi ha nàgamiùya iti mårdhà te'vidito'bhaviùyadyadi ha nàgamiùya iti và 10.6.1.[10] tànhovàca ete vai yåyam pçthagvai÷vànarànvidvàüsaþ pçthagannamaghasta pràde÷amàtramiva ha vai devàþ suvidità abhisampannàstathà tu va enànvakùyàmi yathà pràde÷amàtramevàbhisampàdayiùyàmãti 10.6.1.[11] sa hovàca mårdhànamupadi÷anneùa và atiùñhà vai÷vànara iti cakùuùã upadi÷annuvàcaiùa vai sutatejà vai÷vànara iti nàsike upadi÷annuvàcaiùa vai pçthagvartmà vai÷vànara iti mukhyamàkà÷amupadi÷annuvàcaiùa vai bahulo vai÷vànara iti mukhyà apa upadi÷annuvàcaiùa vai rayirvai÷vànaro iti cubukamupadi÷annuvàcaiùa vai pratiùñhà vai÷vànara iti sa eùo'gnirvai÷vànaro yatpuruùaþ sa yo haitamevamagniü vai÷vànaram puruùavidham puruùe'ntaþ pratiùñhitaü vedàpa punarmçtyuü jayati sarvamàyureti na hàsya bruvàõaü cana vai÷vànaro hinasti 10.6.2.[1] dvayaü và idamattà caivàdyaü ca tadyadobhayaü samàgacatyattaivàkhyàyate nàdyam 10.6.2.[2] sa vai yaþ so'ttàgnireva saþ tasminyatkiü càbhyàdadhatyàhitaya evàsya tà àhitayo ha vai tà àhutaya ityàcakùate paro'kùam paro'kùakàmà hi devàþ 10.6.2.[3] àdityo và attà tasya candramà evàhitaya÷candramasaü hyàditya àdadhatãtyadhidevatam 10.6.2.[4] athàdhyàtmam pràõo và attà tasyànnamevàhitayo'nnaü hi pràõa àdadhatãti nvagneþ 10.6.2.[5] athàrkasya agnirvà arkastasyàhutaya eva kamàhutayo hyagnaye kam 10.6.2.[6] àdityo và arkaþ tasya candramà eva kaü candramà hyàdityàya kamityadhidevatam 10.6.2.[7] athàdhyàtmam pràõo và arkastasyànnameva kamannaü hi pràõàya kamiti nvevàrkasya 10.6.2.[8] athokthasya agnirvà uktasyàhutaya eva thamàhutibhirhyagniruttiùñhati 10.6.2.[9] àdityo và uk tasya candramà eva thaü candramasà hyàditya uttiùñhatãtyadhidevatam 10.6.2.[10] athàdhyàtmam pràõo và uktasyànnameva thamannena hi pràõa uttiùñhatãti nvevokthasya sa eùo'gnividho'rkavidha ukthavidho yatpuruùaþ sa yo haitamevamagnividhamarkavidhamukthavidham puruùamupàste viduùo haivàsyaivam bhràtçvyo mlàyati 10.6.2.[11] pràõena và agnirdãpyate agninà vàyurvàyunàditya àdityena candramà÷candramasà nakùatràõi nakùatrairvidyudetàvatã vai dãptirasmiü÷ca loke'muùmiü÷ca sarvà haitàü dãptiü dãpyate'smiü÷ca loke'muùmiü÷ca ya evaü veda 10.6.3.[1] satyam brahmetyupàsãta atha khalu kratumayo'yam puruùaþ sa yàvatkraturayamasmàllokàtpraityevaükraturhàmuü lokam pretyàbhisambhavati 10.6.3.[2] sa àtmànamupàsãta manomayam pràõa÷arãram bhàråpamàkà÷àtmànaü kàmaråpiõam manojavasaü satyasaükalpaü satyadhçtiü sarvagandhaü sarvarasaü sarvà anu di÷aþ prabhåtaü sarvamidamabhyàptamavàkkamanàdaraü yathà vrãhirvà yavo và ÷yàmàko và ÷yàmàkataõóulo vaivamayamantaràtmanpuruùo hiraõmayo yathà jyotiradhåmamevaü jyàyàndivo jyàyànàkà÷àjjyàyànasyai pçthivyai jyàyàntsarvebhyo bhåtebhyaþ sa pràõasyàtmaiùa ma àtmaitamita àtmànam pretyàbhisambhaviùyàmãti yasya syàdaddhà na vicikitsàstãti ha smàha ÷àõóilya evametaditi 10.6.4.[1] uùà và a÷vasya medhyasya ÷iraþ sårya÷cakùurvàtaþ pràõo vyàttamagnirvai÷vànaraþ saüvatsara àtmà÷vasya medhyasya dyauùpçùñhamantarikùamudaram pçthivã pàjasyaü di÷aþ pàr÷ve avàntaradi÷aþ par÷ava çtavo'ïgàni màsà÷càrdhamàsà÷ca parvàõyahoràtràõi pratiùñhà nakùatràõyasthãni nabho màüsànyåvadhyaü sikatàþ sindhavo gudà yakçcca klomàna÷ca parvatà oùadhaya÷ca vanaspataya÷ca lomànyudyanpårvàrdho nimlocanjaghanàrdho yadvijçmbhate tadvidyotate yadvidhånute tatstanayati yanmehati tadvarùati vàgevàsya vàgaharvà a÷vam purastànmahimànvajàyata tasya pårve samudre yonãràtrirenam pa÷cànmahimànvajàyata tasyàpare samudre yoniretau và a÷vam mahimànàvabhitaþ sambabhåvaturhayo bhåtvà devànavahadvàjã gandharvànarvàsuràna÷vo manuùyàntsamudra evàsya bandhuþ samudro yoniþ 10.6.5.[1] naiveha kiü canàgra àsãt mçtyunaivedamàvçtamàsãda÷anàyayà÷anàyà hi mçtyustanmano'kurutàtmanvã syàmiti so'rcannacarattasyàrcata àpo'jàyantàrcate vai me kamabhåditi tadevàrkyasyàrkatvaü kaü ha và asmai bhavati ya evametadarkyasyàrkatvaü veda 10.6.5.[2] àpo và arkaþ tadyadapàü ÷ara àsãttatsamahanyata sà pçthivyabhavattasyàma÷ràmyattasya ÷ràntasya taptasya tejo raso niravartatàgniþ 10.6.5.[3] sa tredhàtmànaü vyakuruta àdityaü tçtãyaü vàyuü tçtãyaü sa eùa pràõastredhàvihitastasya pràcã dik÷iro'sau càsau cermàvathàsya pratãcã dikpucamasau càsau ca sakthyau dakùiõà codãcã ca pàr÷ve dyauùpçùñhamantarikùamudaramiyamuraþ sa eùo'psu pratiùñhito yatra kva caiti tadeva pratitiùñhatyevaü vidvàn 10.6.5.[4] so'kàmayata dvitãyo ma àtmà jàyeteti sa manasà vàcam mithunaü samabhavada÷anàyàm mçtyustadyadreta àsãtsa saüvatsaro'bhavanna ha purà tataþ saüvatsara àsa tametàvantaü kàlamabibharyàvàntsaüvatsarastametàvataþ kàlasya parastàdasçjata taü jàtamabhivyàdadàtsa bhàõakarotsaiva vàgabhavat 10.6.5.[5] sa aikùata yadi và imamabhimaüsye kanãyo'nnaü kariùya iti sa tayà vàcà tenàtmanedaü sarvamasçjata yadidaü kiü carco yajåüùi sàmàni candàüsi yaj¤ànprajàm pa÷åntsa yadyadevàsçjata tattadattumadhriyata sarvaü và attãti tadaditeradititvaü sarvasyàttà bhavati sarvamasyànnam bhavati ya evametadaditeradititvaü veda 10.6.5.[6] so'kàmayata bhåyasà yaj¤ena bhåyo yajeyeti so'÷ràmyatsa tapo'tapyata tasya ÷ràntasya taptasya ya÷o vãryamudakràmatpràõà vai ya÷o vãryaü tatpràõeùåtkrànteùu ÷arãraü ÷vayitumadhriyata tasya ÷arãra eva mana àsãt 10.6.5.[7] so'kàmayata medhyaü ma idaü syàdàtmanvyanena syàmiti tato'÷vaþ samabhavadyada÷vattanmedhyamabhåditi tadevà÷vamedhasyà÷vamedhatvameùa ha và a÷vamedhaü veda ya enamevaü veda 10.6.5.[8] tamanavarudhyevàmanyata taü saüvatsarasya parastàdàtmana àlabhata pa÷åndevatàbhyaþ pratyauhattasam:tsarvadevatyam prokùitam pràjàpatyamàlabhanta eùa và a÷vamedho ya eùa tapati tasya saüvatsara àtmàyamagnirarkastasyeme lokà àtmànastàvetàvarkàmedhau so punarekaiva devatà bhavati mçtyurevàpa punarmçtyuü jayati nainam mçtyuràpnoti mçtyurasyàtmà bhavati sarvamàyuretyetàsàü devatànàmeko bhavati ya evaü veda 10.6.5.[9] atha vaü÷aþ samànamà sàüjãvãputràtsàüjãvãputro màõóåkàyanermàõóåkàyanirmàõóavyànmàõóavyaþ kautsàtkautso màhitthermàhitthirvàmakakùàyaõàdvàmakakùàyaõo vàtsyàdvàtsyaþ ÷àõóilyàcàõóilyaþ ku÷reþ ku÷riryaj¤avacaso ràjastambàyanàdyaj¤avacà ràjastambàyanasturàtkàvaùeyàtturaþ kàvaùeyaþ prajàpateþ prajàpatirbrahmaõo brahma svayambhu brahmaõe namaþ