SATAPATHA-BRAHMANA 4 Data input by H.S. Ananthanarayana and W. P. Lehman. Bracketted numbering added mechanically. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ 4.1.1.[1] prÃïo ha và asyopÃæÓu÷ | vyÃna upÃæÓusavana udÃna evÃntaryÃma÷ 4.1.1.[2] atha yasmÃdupÃæÓurnÃma | aæÓurvai nÃma graha÷ sa prajÃpatistasyai«a prÃïastadyadasyai«a prÃïastasmÃdupÃæÓurnÃma 4.1.1.[3] tam bahi«pavitrÃdg­hïÃti | paräcamevÃsminnetatprÃïaæ dadhÃti so 'syÃyam parÃÇeva prÃïo nirardati tamaæÓubhi÷ pÃvayati pÆto 'saditi «a¬bhi÷ pÃvayati «a¬và ­tava ­tubhirevainametatpÃvayati 4.1.1.[4] tadÃhu÷ | yadÃæÓubhirupÃæÓu punÃti sarve somÃ÷ pavitrapÆtà atha kenÃsyÃæÓava÷ pÆtà bhavantÅti 4.1.1.[5] tÃnupanivapati | yatte somÃdÃbhyaæ nÃma jÃg­vi tasmai te soma somÃya svÃheti tadasya svÃhÃkÃreïaivÃæÓava÷ pÆtà bhavanti sarvaæ và e«a graha÷ sarve«Ãæ hi savanÃnÃæ rÆpam 4.1.1.[6] devà ha vai yaj¤aæ tanvÃnÃ÷ | te 'surarak«asebhya ÃsaÇgÃdbibhayÃæ cakruste hocu÷ saæsthÃpayÃma yaj¤aæ yadi no 'surarak«akÃnyÃsajeyu÷ saæsthita eva no yaj¤a÷ syÃditi 4.1.1.[7] te prÃta÷savana eva | sarvaæ yaj¤aæ samasthÃpayannetasminneva grahe yaju«Âa÷ prathame stotre sÃmata÷ prathame Óastra ­ktastena saæsthitenaivÃta Ærdhvaæ yaj¤enÃcarantsa e«o 'pyetarhi tathaiva yaj¤a÷ saæti«Âhata etasminneva grahe yaju«Âa÷ prathame stotre sÃmata÷ prathame Óastra ­ktastena saæsthitenaivÃta Ærdhvaæ yaj¤ena carati 4.1.1.[8] sa và a«Âau k­tvo 'bhi«uïoti | a«ÂÃk«arà vai gÃyatrÅ ghÃyatram prÃta÷ savanam prÃta÷savanamevaitatkriyate 4.1.1.[9] sa g­hïÃti | vÃcaspataye pavasveti prÃïo vai vÃcaspati÷ prÃïa e«a grahastasmÃdÃha vÃcaspataye pavasveti v­«ïo aæÓubhyÃæ gabhastipÆta iti somÃæÓubhyÃæ hyenam pÃvayati tasmÃdÃha v­«ïo aæÓubhyÃmiti gabhastipÆta iti pÃïÅ vai gabhastÅ pÃïibhyÃæ hyenam pÃvayati 4.1.1.[10] athaikÃdaÓa k­tvo 'bhi«uïoti | ekÃdaÓÃk«arà vai tri«Âuptrai«Âubham mÃdhyandinaæ savanam mÃdhyandinamevaitatsavanaæ kriyate 4.1.1.[11] sa g­hïÃti | devo devebhya÷ pavasveti devo hye«a devebhya÷ pavate ye«Ãm bhÃgo 'sÅti te«Ãmu hye«a bhÃga÷ 4.1.1.[12] atha dvÃdaÓa k­tvo 'bhi«uïoti | dvÃdaÓÃk«arà vai jagatÅ jÃgataæ t­tÅyasavanaæ t­tÅyasavanamevaitatkriyate 4.1.1.[13] sa g­hïÃti | madhumatÅrna i«a«k­dhÅti rasamevÃsminnetaddadhÃti svadayatyevainametaddevebhyastasmÃde«a hato na pÆyatyatha yajjuhoti saæsthÃpayatyevainametat 4.1.1.[14] a«ÂÃva«Âau k­tva÷ | brahmavarcasakÃmasyÃbhi«uïuyÃdityÃhura«ÂÃk«arà vai gÃyatrÅ brahma gÃyatrÅ brahmavarcasÅ haiva bhavati 4.1.1.[15] taccaturviæÓatiæ k­tvo 'bhi«utam bhavati | caturviæÓatirvai saævatsarasyÃrdhamÃsÃ÷ saævatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤a÷ sa yÃvÃneva yaj¤o yÃvatyasya mÃtrà tÃvantamevaitatsaæ sthÃpayati 4.1.1.[16] pa¤capa¤ca k­tva÷ | paÓukÃma syÃbhi«uïuyÃdityÃhu÷ pÃÇktà paÓava÷ paÓÆnhaivÃvarunddhe pa¤ca và ­tava÷ saævatsarasya saævatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤a÷ sa yÃvÃneva yaj¤o yÃvatyasya mÃtrà tÃvantamevaitatsaæsthÃpayati so e«Ã mÅmÃæsaivetaraæ tveva kriyate 4.1.1.[17] taæ g­hÅtvà parimÃr«Âi | nedvyavaÓcotaditi taæ na sÃdayati prÃïo hyasyai«a tasmÃdayamasanna÷ prÃïa÷ saæcarati yadÅttvabhicaredathainaæ sÃdayedamu«ya tvà prÃïaæ sÃdayÃmÅti tathÃha tasminna punarasti yannÃnus­jati teno adhvaryuÓca yajamÃnaÓca jyogjÅvata÷ 4.1.1.[18] atho apyevainaæ dadhyÃt | amu«ya tvà prÃïamapidadhÃmÅti tathÃha tasminna punarasti yanna sÃdayati teno prÃïÃnna lobhayati 4.1.1.[19] sa và antareva santsvÃheti karoti | devà ha vai bibhayÃæ cakruryadvai na÷ puraivÃsya grahasya homÃdasurarak«asÃnÅmaæ grahaæ na hanyuriti tamantareva santa÷ svÃhÃkÃreïÃjuhavustaæ hutameva santamagnÃvajuhavustatho evainame«a etadantareva santsvÃhÃkÃreïa juhoti taæ hutameva santamagnau juhoti 4.1.1.[20] athopani«krÃmati | urvantarik«amanvemÅtyantarik«aæ và anu rak«aÓcaratyamÆlamubhayata÷ paricinnaæ yathÃyam puru«o 'mÆla ubhayata÷ paricinno 'ntarik«amanucaratyetadvai yajurbrahma rak«ohà sa etena brahmaïÃntarik«amabhayamanëÂraæ kurute 4.1.1.[21] atha varaæ v­ïÅte | balavaddha vai devà etasya grahasya homam prepsanti te 'smà etaæ varaæ samardhayanti k«ipre na imaæ grahaæ juhavaditi tasmÃdvaraæ v­ïÅte 4.1.1.[22] sa juhoti | svÃæk­to 'sÅti prÃïo và asyai«a graha÷ sa svayameva k­ta÷ svayaæ jÃtastasmÃdÃha svÃæk­to 'sÅti viÓvebhya indriyebhyo divyebhya÷ pÃrthivebhya iti sarvÃbhyo hye«a prajÃbhya÷ svayaæ jÃto manastvëÂviti prajÃpatirvai mana÷ prajÃpati«ÂvÃÓnutÃmityevaitadÃha svÃhà tvà subhava sÆryÃyeti tadavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃm 4.1.1.[23] amu«minvà etamahau«Åt | ya e«a tapati sarvaæ và e«a tadenaæ sarvasyaiva parÃrdhyaæ karotyatha yadavarÃæ devatÃæ kuryÃtparaæ svÃhÃkÃraæ syÃdu haivÃmu«mÃdÃdityÃtparaæ tasmÃdavaraæ svÃhÃkÃraæ karoti parÃæ devatÃm 4.1.1.[24] atha hutvordhvaæ grahamunmÃr«Âi | paräcamevÃsminnetatprÃïaæ dadhÃtyathottÃnena pÃïinà madhyame paridhau prÃgupamÃr«Âi paräcamevÃsminnetatprÃïaæ dadhÃti devebhyastvà marÅcipebhya iti 4.1.1.[25] amu«minvà etam maï¬ale 'hau«Åt | ya e«a tapati tasya ye raÓmayaste devà marÅcipÃstÃnevaitatprÅïÃti ta enaæ devÃ÷ prÅtÃ÷ svargaæ lokamabhivahanti 4.1.1.[26] tasya và etasya grahasya | nÃnuvÃkyÃsti na yÃjyà tam mantreïa juhotyeteno hÃsyai«o 'nuvÃkyavÃnbhavatyetena yÃjyavÃnatha yadyabhicaredyo 'syÃæÓurÃÓli«Âa÷ syÃdbÃhvorvorasi và vÃsasi và taæ juhuyÃddevÃæÓo yasmai tve¬e tatsatyamupariprutà bhaÇgena hato 'sau pha¬iti yathà ha vai hanyamÃnÃnÃmapadhÃvedevame«o 'bhi«ÆyamÃïÃnÃæ skandati tathà ha tasya naiva dhÃvannÃpadhÃvatpariÓi«yate yasmà evaæ karoti taæ sÃdayati prÃïÃya tveti prÃïo hyasyai«a÷ 4.1.1.[27] dak«iïÃrdhe haike sÃdayanti | etÃæ hye«a diÓamanu saæcaratÅti tadu tathà na kuryÃduttarÃrdha evainaæ sÃdayenno hyetasyà Ãhute÷ kà cana parÃsti taæ sÃdayati prÃïÃya tveti prÃïo hyasyai«a÷ 4.1.1.[28] athopÃæÓusavanamÃdatte | taæ na daÓÃbhirna vivitreïopasp­Óati yathà hyadbhi÷ praïiktamevaæ tadyadyaæÓurÃÓli«Âa÷ syÃtpÃïinaiva pradhvaæsyoda¤camupanipÃdayedvyÃnÃya tveti vyÃno hyasyai«a÷ 4.1.2.[1] prÃïo ha và asyopÃæÓu | vyÃna upÃæÓusavana udÃna evÃntaryÃma÷ 4.1.2.[2] atha yasmÃdantaryÃmo nÃma | yo vai prÃïa÷ sa udÃna÷ sa vyÃnastamevÃsminnetatparäcam prÃïaæ dadhÃti yadupÃæÓu g­hïÃti tamevÃsminnetatpratya¤camudÃnaæ dadhÃti yadantaryÃmaæ g­hïÃti so 'syÃyamudÃno 'ntarÃtmanyatastadyadasyai«o 'ntarÃtmanyato yadvainenemÃ÷ prajà yatÃstasmÃdantaryÃmo nÃma 4.1.2.[3] tamanta÷pavitrÃdg­hïÃti | pratya¤camevÃsminnetadudÃnaæ dadhÃti so 'syÃyamudÃno 'ntarÃtmanhita eteno hÃsyÃpyupÃæÓuranta÷pavitrÃdg­hÅto bhavati samÃnaæ hyetadyadupÃæÓvantaryÃmau prÃïodÃnau hyeteno haivÃsyai«o 'pÅtare«u grahe«vanÃk«idbhavati 4.1.2.[4] atha yasmÃtsomam pavitreïa pÃvayati | yatra vai soma÷ svam purohitam b­haspatiæ jijyau tasmai punardadau tena saæÓaÓÃma tasminpunardadu«yÃsaivÃtiÓi«Âameno yadÅnnÆnam brahma jyÃnÃyÃbhidadhyau 4.1.2.[5] taæ devÃ÷ pavitreïÃpÃvayan | sa medhya÷ pÆto devÃnÃæ havirabhavattatho evainame«a etatpavitreïa pÃvayati sa medhya÷ pÆto devÃnÃæ havirbhavati 4.1.2.[6] tadyadupayÃmena grahà g­hyante | iyaæ và aditistasyà ada÷ prÃyaïÅyaæ havirasÃvÃdityaÓcarustadvai tatpureva sutyÃyai sà heyaæ deve«u sutyÃyÃmapitvamÅ«e 'stveva me 'pi prasute bhÃga iti 4.1.2.[7] te ha devà Æcu÷ | vyÃdi«Âo 'yaæ devatÃbhyo yaj¤astvayaiva grahà g­hyantÃæ devatÃbhyo hÆyantÃmiti tatheti so 'syà e«a prasute bhÃga÷ 4.1.2.[8] tadyadupayÃmena grahà g­hyante | iyaæ và upayÃma iyaæ và idamannÃdyamupayacati paÓubhyo manu«yebhyo vanaspatibhya ito và Ærdhvà devà divi hi devÃ÷ 4.1.2.[9] tadyadupayÃmena grahà g­hyante | anayaiva tadg­hyante 'tha yadyonau sÃdayatÅyaæ và asya sarvasya yonirasyai và imÃ÷ prajÃ÷ prajÃtÃ÷ 4.1.2.[10] taæ và etam | reto bhÆtaæ somam­tvijo bibhrati yadvà ayonau reta÷ sicyate pra vai tanmÅyate 'tha yadyonau sÃdayatyasyÃmeva tatsÃdayati 4.1.2.[11] prÃïodÃnau ha và asyaitau grahau | tayorudite 'nyataraæ juhotyanudite 'nyataram prÃïodÃnayorvyÃk­tyai prÃïodÃnÃvevaitadvyÃkaroti tasmÃdetau samÃnÃveva santau nÃnevÃcak«ate prÃïa iti codÃna iti ca 4.1.2.[12] ahorÃtre ha và asyaitau grahau | tayorudite 'nyataraæ juhotyanudite 'nyataramahorÃtrayorvyÃk­tyà ahorÃtre evaitadvyÃkaroti 4.1.2.[13] aha÷ santamupÃÓum | taæ rÃtrau juhotyaharevaitadrÃtrau dadhÃti tasmÃdapi sutamiÓrÃyÃmupaiva kiæcitkhyÃyate 4.1.2.[14] rÃtriæ santamantaryÃmam | tamudite juhoti rÃtrimevaitadahandadhÃti teno hÃsÃvÃditya udyannevemÃ÷ prajà na pradahati tenemÃ÷ prajÃstrÃtÃ÷ 4.1.2.[15] athÃto g­hïÃtyeva | upayÃmag­hÅto 'sÅtyukta upayÃmasya bandhurantaryaca maghavanpÃhi somamitÅndro vai maghavÃnindro yaj¤asya netà tasmÃdÃha maghavanniti pÃhi somamiti gopÃya somamityevaitadÃhoru«ya rÃya e«o yajasveti paÓavo vai rÃyo gopÃya paÓÆnityevaitadÃhe«o yajasveti prajà và i«astà evaitadyÃyajÆkÃ÷ karoti tà imÃ÷ prajà yajamÃnà arcantya÷ ÓrÃmyantyaÓcaranti 4.1.2.[16] antaste dyÃvÃp­thivÅ dadhÃmi | antardadhÃmyurvantarik«am sajÆrdevebhiravarai÷ paraiÓceti tadenaæ vaiÓvadevaæ karoti tadyadenenemÃ÷ prajÃ÷ prÃïatyaÓcodanatyaÓcÃntarik«amanucaranti tena vaiÓvadevo 'ntaryÃme maghavanmÃdayasvetÅndro vai maghavÃnindro yaj¤asya netà tasmÃdÃha maghavannityatha yadantarantariti g­hïÃtyantastvÃtmandadha ityevaitadÃha 4.1.2.[17] taæ g­hÅtvà parimÃr«Âi | nedvyavaÓcotaditi taæ na sÃdayatyudÃno hyasyai«a tasmÃdayamasanna udÃna÷ saæcarati yadÅttvabhicaredathainaæ sÃdayedamu«ya tvodÃnaæ sÃdayÃmÅti 4.1.2.[18] sa yadyupÃæÓuæ sÃdayet | athainaæ sÃdayedyadyupÃæÓuæ na sÃdayennainaæ sÃdayedyadyupÃæÓumapidadhyÃdapyenaæ dadhyÃdyadyupÃæÓu nÃpidadhyÃnnainamapidadhyÃdyathopÃæÓo÷ karma tathaitasya samÃnaæ hyetadyadupÃæÓvantaryÃmau prÃïodÃnau hi 4.1.2.[19] tà u ha carakÃ÷ | nÃnaiva mantrÃbhyÃæ juhvati prÃïodÃnau và asyaitau nÃnÃvÅryau prÃïodÃnau kurma iti vadantastadu tathà na kuryÃnmohayanti ha te yajamÃnasya prÃïodÃnÃvapÅdvà enaæ tÆ«ïÅæ juhuyÃt 4.1.2.[20] sa yadvà upÃæÓu mantreïa juhoti | tadevÃsyai«o 'pi mantreïa huto bhavati kimu tattÆ«ïÅæ juhuyÃtsamÃnaæ hyetadyadupÃæÓvantaryÃmau prÃïodÃnau hi 4.1.2.[21] sa yenaivopÃæÓum mantreïa juhoti | tenaivaitam mantreïa juhoti svÃæk­to 'si viÓvebhya indriyebhyo divyebhya÷ pÃrthivebhyo manastvëÂu svÃhà subhava sÆryÃyetyukto yaju«o bandhu÷ 4.1.2.[22] atha hutvÃväcaæ grahamavamÃr«Âi | idaæ và upÃæÓuæ hutvordhvamunmÃr«ÂyathÃtrÃväcamavamÃr«Âi pratya¤camevÃsminnetadudÃnaæ dadhÃti 4.1.2.[23] atha nÅcà pÃïinà | madhyame paridhau pratyagupamÃr«ÂÅdaæ và upÃæÓu hutvottÃnena pÃïinà madhyame paridhau prÃgupamÃr«ÂyathÃtra nÅcà pÃïinà madhyame paridhau pratyagupamÃr«Âi pratya¤camevÃsminnetadudÃnaæ dadhÃti devebhyastvà marÅcipebhya iti so 'sÃveva bandhu÷ 4.1.2.[24] tam pratyÃkramya sÃdayati | udÃnÃya tvetyudÃno hyasyai«a tÃni vai saæsp­«ÂÃni sÃdayati prÃïodÃnÃvevaitatsaæsparÓayati prÃïodÃnÃntsaædadhÃti 4.1.2.[25] tÃni và aniÇgyamÃnÃni Óere | à t­tÅyasavanÃttasmÃdime manu«yÃ÷ svapanti tÃni punast­tÅyasavane prajujyante tasmÃdime manu«yÃ÷ suptvà prabudhyante te 'niÓitÃÓcarÃcarà yaj¤asyaivaitadvidhÃmanu vaya iva ha vai yaj¤o vidhÅyate tasyopÃæÓvantaryÃmÃveva pak«ÃvÃtmopÃæÓusavana÷ 4.1.2.[26] tÃni và aniÇgyamÃnÃni Óere | à t­tÅyasavanÃttÃyate yaj¤a eti vai tadyattÃyate tasmÃdimÃni vayÃæsi vig­hya pak«ÃvanÃyuvÃnÃni patanti tÃni punast­tÅyasavane prayujyante tasmÃdimÃni vayÃæsi samÃsam pak«ÃvÃyuvÃnÃni patanti yaj¤asyaivaitadvidhÃmanu 4.1.2.[27] iyaæ ha và upÃæÓu÷ | prÃïo hyupÃæÓurimÃæ hyeva prÃïannabhiprÃïityasÃvevÃntaryÃma udÃno hyantaryÃmo 'muæ hyeva lokamudanannabhyudanityantarik«amevopÃæÓusavano vyÃno hyupÃæÓusavano 'ntarik«aæ hyeva vyanannabhivyaniti 4.1.3.[1] vÃggha và asyaindravÃyava÷ | etannvadhyÃtmamindro ha yatra v­trÃya vajram prajahÃra so 'balÅyÃnmanyamÃno nÃst­«ÅtÅva bibhyannilayÃæ cakre tadevÃpi devà apanyalayanta 4.1.3.[2] te ha devà Æcu÷ | na vai hataæ v­traæ vidma na jÅvaæ hanta na eko vettu yadi hato và v­tro jÅvati veti 4.1.3.[3] te vÃyumabruvan | ayaæ vai vÃyuryo 'yam pavate vÃyo tvamidaæ viddhi yadi hato và v­tro jÅvati và tvaæ vai na ÃÓi«Âo 'si yadi jÅvi«yati tvameva k«ipram punarÃgami«yasÅti 4.1.3.[4] sa hovÃca | kim me tata÷ syÃditi prathamava«aÂkÃra eva te somasya rÃj¤a iti tathetyeyÃya vÃyureddhataæ v­traæ sa hovÃca hato v­tro yaddhate kuryÃta tatkuruteti 4.1.3.[5] te devà abhyas­jyanta | yathà vittiæ vetsyamÃnà evaæ sa yameko 'labhata sa ekadevatyo 'bhavadyaæ dvau sa dvidevatyo yam bahava÷ sa bahudevatyastadyadenam pÃtrairvyag­hïata tasmÃdgrahà nÃma 4.1.3.[6] sa e«ÃmÃpÆyat | sa enÃæcukta÷ pÆtirabhivavau sa nÃlamÃhutyà Ãsa nÃlam bhak«Ãya 4.1.3.[7] te devà vÃyumabruvan | vÃyavimaæ no vivÃhÅmaæ na÷ svadayeti sa hovÃca kim me tata÷ syÃditi tvayaivaitÃni pÃtrÃïyÃcak«Åranniti tatheti hovÃca yÆyaæ tu me sacyupavÃteti 4.1.3.[8] tasya devÃ÷ | yÃvanmÃtramiva gandhasyÃpajaghnustam paÓu«vadadhu÷ sa e«a paÓu«u kuïapagandhastasmÃtkuïapagandhÃnnÃpig­hïÅta somasya hai«a rÃj¤o gandha÷ 4.1.3.[9] no eva ni«ÂhÅvet | tasmÃdyadyapyÃsakta iva manyetÃbhivÃtam parÅyÃcrÅrvai soma÷ pÃpmà yak«ma÷ sa yathà ÓreyasyÃyati pÃpÅyÃnpratyavarohedevaæ hÃsmÃdyak«ma÷ pratyavarohati 4.1.3.[10] athetaraæ vÃyurvyavÃt | tadasvadayattato 'lamÃhutyà ÃsÃlam bhak«Ãya tasmÃdetÃni nÃnÃdevatyÃni santi vÃyavyÃnÅtyÃcak«ate so 'syai«a prathamava«aÂkÃraÓca somasya rÃj¤a etÃnyu enena pÃtrÃïyÃcak«ate 4.1.3.[11] indro ha và Åk«Ãæ cakre | vÃyurvai no 'sya yaj¤asya bhÆyi«ÂhabhÃgyasya prathamava«aÂkÃraÓca somasya rÃj¤a etÃnyu enena pÃtrÃïyÃcak«ate hantÃsminnapitvamicà iti 4.1.3.[12] sa hovÃca | vÃyavà mÃsmingrahe bhajeti kiæ tata÷ syÃditi niruktameva vÃgvadediti niruktaæ cedvÃgvadedà tvà bhajÃmÅti tata e«a aindravÃyavo graho 'bhavadvÃyavyo haiva tata÷ purà 4.1.3.[13] sa indro 'bravÅt | ardham me 'sya grahasyeti turÅyameva ta iti vÃyurardhameva ma itÅndrasturÅyameva ta iti vÃyu÷ 4.1.3.[14] tau prajÃpatim pratipraÓnameyatu÷ | sa prajÃpatirgrahaæ dvedhà cakÃra sa hovÃcedaæ vÃyorityatha punarardhaæ dvedhà cakÃra sa hovÃcedaæ vÃyoritÅdaæ tavetÅndra turÅyameva bhÃjayÃæ cakÃra yadvai caturthaæ tatturÅyaæ tata e«a aindraturÅyo graho 'bhavat 4.1.3.[15] tasya và etasya grahasya | dve purorucau vÃyavyaiva eva pÆrva aindravÃyava uttaro dve anuvÃkye vÃyavyaiva pÆrvaindravÃyavyuttarà dvau prai«au vÃyavya eva pÆrva aindravÃyava uttaro dve yÃjye vÃyavyaiva pÆrvaindravÃyavyuttaraivamenaæ turÅyaæ turÅyameva bhÃjayÃæ cakÃra 4.1.3.[16] sa hovÃca | turÅyaæturÅyaæ cenmÃmabÅbhajusturÅyameva tarhi vÃÇniruktaæ vadi«yatÅti tadetatturÅyaæ vÃco niruktaæ yanmanu«yà vadantyathaitatturÅyaæ vÃco 'niruktaæ yatpaÓavo vadantyathaitatturÅyaæ vÃco 'niruktaæ yadvayÃæsi vadantyathaitatturÅyaæ vÃco 'niruktaæ yadidaæ k«udraæ sarÅs­paæ vadati 4.1.3.[17] tasmÃdetad­«ÅïÃbhyanÆktam | catvÃri vÃkparimità padÃni tÃni vidurbrÃhmaïà ye manÅ«iïa÷ guhà trÅïi nihità neÇgayanti turÅyaæ vÃco manu«yà vadantÅti 4.1.3.[18] athÃto g­hïÃtyeva | à vÃyo bhÆ«a Óucipà upa na÷ sahasraæ te niyuto viÓvavÃra upo te andho madyamayÃmi yasya deva dadhi«e pÆrvapeyaæ vÃyave tveti 4.1.3.[19] athÃpag­hya punarÃnayati | indravÃyÆ ime sutà upa prayobhirÃgatam indravo vÃmuÓanti hi upayÃmag­hÅto 'si vÃyava indravÃyubhyÃæ tvai«a te yoni÷ sajo«obhyÃæ tveti sÃdayati sa yadÃha sajo«obhyÃæ tveti yo vai vÃyu÷ sa indro ya indra÷ sa vÃyustasmÃdÃhai«a te yoni÷ sajo«obhyÃæ tveti 4.1.4.[1] kratÆdak«au ha và asya mitrÃvaruïau | etannvadhyÃtmaæ sa yadeva manasà kÃmayata idam me syÃdidaæ kurvÅyeti sa eva kraturatha yadasmai tatsam­dhyate sa dak«o mitra eva kraturvaruïo dak«o brahmaiva mitra÷ k«atraæ varuïo 'bhigantaiva brahma kartà k«atriya÷ 4.1.4.[2] te haite agre nÃnevÃsatu÷ | brahma ca k«atraæ ca tata÷ Óa ÓÃkaiva brahma mitra ­te k«atrÃdvaruïÃtsthÃtum 4.1.4.[3] na k«atraæ varuïa÷ | ­te brahmaïo mitrÃdyaddha kiæ ca varuïa÷ karma cakre 'prasÆtam brahmaïà mitreïa na haivÃsmai tatsamÃn­dhe 4.1.4.[4] sa k«atraæ varuïa÷ | brahma mitramupamantrayÃæ cakra upa mÃvartasva saæs­jÃvahai purastvà karavai tvatprasÆta÷ karma karavà iti tatheti tau samas­jetÃæ tata e«a maitrÃvaruïo graho 'bhavat 4.1.4.[5] so eva purodhà | tasmÃnna brÃhmaïa÷ sarvasyeva k«atriyasya purodhÃæ kÃmayeta saæ hyetau s­jete suk­taæ ca du«k­taæ ca no eva k«atriya÷ sarvamiva brÃhmaïam purodadhÅta saæ hyevaitau s­jete kuk­taæ ca du«k­taæ ca sa yattato varuïa÷ karma cakre prasÆtam brahmaïà mitreïa saæ haivÃsmai tadÃn­dhe 4.1.4.[6] tattadavakLptameva | yadbrÃhmaïo 'rÃjanya÷ syÃdyadyu rÃjÃnaæ labheta sam­ddhaæ tadetaddha tvevÃnavakLptaæ yatk«atriyo 'brÃhmaïo bhavati yaddha kiæ ca karma kurute prasÆtam brahmaïà mitreïa na haivÃsmai tatsam­dhyate tasmÃdu k«atriyeïa karma kari«yamÃïenopasartavya eva brÃhmaïa÷ saæ haivÃsmai tadbrahmaprasÆtaæ karmardhyate 4.1.4.[7] athÃto g­hïÃtyeva | ayaæ vÃm mitrÃvaruïà suta÷ soma ­tÃv­dhà mamediha Órutaæ havam upayÃmag­hÅto 'si mitrÃvaruïÃbhyÃæ tveti 4.1.4.[8] tam payasà ÓriïÃti | tadyatpayasà ÓrÅïÃti v­tro vai soma ÃsÅttaæ yatra devà aghnaæstam mitramabruvaæstvamapi haæsÅti sa na cakame sarvasya và aham mitramasmi na mitraæ sannamitro bhavi«yÃmÅti taæ vai tvà yaj¤Ãdantare«yÃma ityahamapi hanmÅti hovÃca tasmÃtpaÓavo 'pÃkrÃmanmitraæ sannamitro 'bhÆditi sa paÓubhirvyÃrdhyata tametaddevÃ÷ paÓubhi÷ samÃrdhayanyatpayasÃÓrÅïaæstatho evainame«a etatpaÓubhi÷ samardhayati yatpayasà ÓrÅïÃti 4.1.4.[9] tadÃhu÷ | ÓaÓvaddha naiva cakame hantumiti tadyadevÃtra payastanmitrasya soma eva varuïasya tasmÃtpayasà ÓrÅïÃti 4.1.4.[10] sa ÓrÅïÃti | rÃyà vayaæ sasavÃæso madema havyena devà yavasena gÃva÷ tÃæ dhenum mitrÃvaruïà yuvaæ no viÓvÃhà dhattamanapasphurantÅme«a te yonir­tÃyubhyÃæ tveti sÃdayati sa yadÃhartÃyubhyÃæ tveti brahma và ­tam brahma hi mitro brahmo hy­taæ varuïa evÃyu÷ saævatsaro hi varuïa÷ saævatsara ÃyustasmÃdÃhai«a te yoni ­tÃyubhyÃæ tveti 4.1.5.[1] Órotraæ ha và asyÃÓvina÷ | tasmÃtsarvata÷ parihÃram bhak«ayati sarvato hyanena Órotreïa Ó­ïoti yatra vai bh­gavo vÃÇgiraso và svargaæ lokaæ samÃÓnuvata taccyavano và bhÃrgavaÓcyavano vÃÇgirasastadeva jÅrïi÷ k­tyÃrÆpo jahe 4.1.5.[2] ÓaryÃto ha và idam mÃnavo grÃmeïa cacÃra | sa tadeva prativeÓo niviviÓe tasya kumÃrÃ÷ krŬanta imaæ jÅrïiæ k­tyÃrÆpamanarthyam manyamÃnà lo«Âairvipipi«u÷ 4.1.5.[3] sa ÓÃryÃtebhyaÓcukrodha | tebhyo 'saæj¤Ãæ cakÃra pitaiva putreïa yuyudhe bhrÃtà bhrÃtrà 4.1.5.[4] ÓaryÃto ha và Åk«Ãæ cakre | yatkimakaraæ tasmÃdidamÃpadÅti sa gopÃlÃæÓcÃvipÃlÃæÓca saæhvayitavà uvÃca 4.1.5.[5] sa hovÃca | ko vo 'dyeva kiæcidadrÃk«Åditi te hocu÷ puru«a evÃyaæ jÅrïi÷ k­tyÃrÆpa÷ Óete tamanarthyam manyamÃnÃ÷ kumÃrà lo«Âairvyapik«anniti sa vidÃæ cakÃra sa vai cyavana iti 4.1.5.[6] sa rathaæ yuktvà | sukanyÃæ ÓÃryÃtÅmupÃdhÃya prasi«yanda sa ÃjagÃma yatrar«irÃsa tat 4.1.5.[7] sa hovÃca | ­«e namaste yannÃvedi«aæ tenÃhiæsi«amiyaæ sukanyà tayà te 'pahnuve saæjÃnÅtÃm me grÃma iti tasya ha tata eva grÃma÷ saæjaj¤e sa ha tata eva ÓaryÃto mÃnava udyuyuje nedaparaæ hinasÃnÅti 4.1.5.[8] aÓvinau ha và idam bhi«ajyantau ceratu÷ | tau sukanyÃmupeyatustasyÃm mithunamÅ«Ãte tanna jaj¤au 4.1.5.[9] tau hocatu÷ | sukanye kamimaæ jÅrïiæ k­tyÃrÆpamupaÓe«a ÃvÃmanuprehÅti sà hovÃca yasmai mÃm pitÃdÃnnaivÃhaæ taæ jÅvantaæ hÃsyÃmÅti taddhÃyam­«irÃjaj¤au 4.1.5.[10] sa hovÃca | sukanye kiæ tvaitadavocatÃmiti tasmà etadvyÃcacak«e sa ha vyÃkhyÃta uvÃca yadi tvaitatpunarbruvata÷ sà tvam brÆtÃnna vai susarvÃviva stho na susam­ddhÃvivÃtha me patiæ nindatha iti tau yadi tvà bravata÷ kenÃvamasarvau sva÷ kenÃsam­ddhÃviti sà tvam brÆtÃtpatiæ nu me punaryuvÃïaæ kurutamatha vÃæ vak«yÃmÅti tÃm punarupeyatustÃæ haitadevocatu÷ 4.1.5.[11] sà hovÃca | na vai susarvÃviva stho na susam­ddhÃvivÃtha me patiæ nindatha iti tau hocatu÷ kenÃvamasarvau sva÷ kenÃsam­ddhÃviti sà hovÃca patiæ nu me punaryuvÃïaæ kurutamatha vÃæ vak«yÃmÅti 4.1.5.[12] tau hocatu÷ | etaæ hradamabhyavahara sa yena vayasà kami«yate tenodai«yatÅti taæ hradamabhyavajahÃra sa yena vayasà cakame tenodeyÃya 4.1.5.[13] tau hocatu÷ | sukanye kenÃvamasarvau sva÷ kenÃsam­ddhÃviti tau har«ireva pratyuvÃca kuruk«etre 'mÅ devà yaj¤aæ tanvate te vÃæ yaj¤Ãdantaryanti tenÃsarvau sthastenÃsam­ddhÃviti tau ha tata evÃÓvinau preyatustÃvÃjagmaturdevÃnyaj¤aæ tanvÃnÃntstute bahi«pavamÃne 4.1.5.[14] tau hocatu÷ | upa nau hvayadhvamiti te ha devà Æcurna vÃmupahvayi«yÃmahe bahu manu«ye«u saæs­«ÂamacÃri«Âam bhi«ajyantÃviti 4.1.5.[15] tau hocatu÷ | viÓÅr«ïà vai yaj¤ena yajadhva iti kathaæ viÓÅr«ïetyupa nu nau hvayadhvamatha vo vak«yÃva iti tatheti tà upÃhvayanta tÃbhyÃmetamÃÓvinaæ grahamag­hïastÃvadhvaryÆ yaj¤asyÃbhavatÃæ tÃvetadyaj¤asya Óira÷ pratyadhattÃæ tadadastaddivÃkÅrtyÃnÃm brÃhmaïe vyÃkhyÃyate yathà tadyaj¤asya Óira÷ pratidadhatustasmÃde«a stute bahi«pavamÃne graho g­hyate stute hi bahi«pavamÃna ÃgacatÃm 4.1.5.[16] tau hocatu÷ | mukhyau và ÃvÃæ yaj¤asya svo yÃvadhvaryÆ iha nÃvimam purastÃdgraham paryÃharatÃbhi dvidevatyÃniti tÃbhyÃmetam purastÃdgraham paryÃjahrurabhi dvidevatyÃæstasmÃde«a daÓamo graho g­hyate t­tÅya eva va«aÂkriyate 'tha yadaÓvinÃvitÅme ha vai dyÃvÃp­thivÅ pratyak«amaÓvinÃvime hÅdaæ sarvamÃÓnuvÃtÃm pu«karasrajÃvityagnirevÃsyai pu«karamÃdityo 'mu«yai 4.1.5.[17] athÃto g­hïÃtyeva | yà vÃæ kaÓà madhumatyaÓvinà sÆn­tÃvatÅ tayà yaj¤am mimik«atam upayÃmag­hÅto 'syaÓvibhyÃæ tvai«a te yonirmÃdhvÅbhyÃæ tveti sÃdayati taæ vai madhumatyarcà g­hïÃti mÃdhvÅbhyÃæ tveti sÃdayati tadyanmadhumatyarcà g­hïÃti mÃdhvÅbhyÃæ tveti sÃdayati 4.1.5.[18] dadhyaÇ ha và ÃbhyÃmÃtharvaïa÷ | madhu nÃma brÃhmaïamuvÃca tadenayo÷ priyaæ dhÃma tadevainayoretenopagacÃta tasmÃnmadhumatyarcà g­hïÃti mÃdhvÅbhyÃæ tveti sÃdayati 4.1.5.[19] tÃni và etÃni | Ólak«ïÃni pÃtrÃïi bhavanti rÃsnÃvamaindravÃyavapÃtraæ tattasya dvitÅyaæ rÆpaæ tena taddvidevatyamajakÃvam maitrÃvaruïapÃtraæ tattasya dvitÅyaæ rÆpaæ tena taddvidevatyamau«ÂhamÃÓvinapÃtraæ tattasya dvitÅyaæ rÆpaæ tena taddvidevatyamatha yadaÓvinÃviti mukhyau và aÓvinÃvau«Âhamiva và idam mukhaæ tasmÃdau«ÂhamÃÓvinapÃtram bhavati 4.2.1.[1] cak«u«Å ha và asya ÓukrÃmanthinau | tadvà e«a eva Óukro ya e«a tapati tadyade«a etattapati tenai«a ÓukraÓcandramà eva manthÅ 4.2.1.[2] taæ saktubhi÷ ÓrÅïÃti | tadenam manthaæ karoti teno e«a manthyetau ha và ÃsÃm prajÃnÃæ cak«u«Å ma yaddhaitau nodiyÃtÃæ na haiveha svau cana pÃïÅ nirjÃnÅyu÷ 4.2.1.[3] tayorattaivÃnyatara÷ | Ãdyo 'nyataro 'ttaiva Óukra Ãdyo manthÅ 4.2.1.[4] tayorattaivÃnyataramanu | Ãdyo 'nyataramanvattaiva ÓukramanvÃdyo manthinamanu tau và anyasmai g­hyete anyasmai hÆyete Óaï¬ÃmarkÃvityasurarak«ase tÃbhyÃæ g­hyete devatÃbhyo hÆyete tadyattathà 4.2.1.[5] yatra vai devÃ÷ | asurarak«asÃnyapajaghnire tadetÃveva na Óekurapahantuæ yaddha sma devÃ÷ kiæ ca karma kurvate taddha sma mohayitvà k«ipra eva punarapadravata÷ 4.2.1.[6] te ha devà Æcu÷ | upajÃnÅta yathemÃvapahanÃmahà iti te hocurgrahÃvevÃbhyÃæ g­hïÃma tÃvabhyavai«yatastau svÅk­tyÃpahani«yÃmaha iti tÃbhyÃæ grahau jag­hustÃvabhyavaitÃæ tau svÅk­tyÃpÃghnata tasmÃcaï¬ÃmarkÃbhyÃmiti g­hyete devatÃbhyo hÆyete 4.2.1.[7] api hovÃca yÃj¤avalkya÷ | no sviddevatÃbhya eva g­hïÅyÃmà vijitarÆpamiva hÅdamiti tadvai sa tanmÅmÃæsÃmeva cakre nettu cakÃra 4.2.1.[8] imÃmu haike Óukrasya purorucaæ kurvanti | ayaæ venaÓcodayatp­Ónigarbhà jyotirjarÃyÆ rajaso vimÃna iti tadetasya rÆpaæ kurmo ya e«a tapatÅti yadÃha jyotirjarÃyuriti 4.2.1.[9] imÃæ tveva Óukrasya purorucaæ kuryÃt | tam pratnathà pÆrvathà viÓvathemathà jye«ÂhatÃtim barhi«adaæ svarvidamityattà hyetamanvattà hi jye«ÂhastasmÃdÃha jye«ÂhatÃtim barhi«adaæ svarvidam pratÅcÅnaæ v­janaæ dohase dhunimÃÓuæ jayantamanu yÃsu vardhase upayÃmag­hÅto 'si Óaï¬Ãya tvai«a te yonirvÅratÃm pÃhÅti yÃdayatyattà hyetamanvattà hi vÅrastasmÃdÃhai«a te yonirvÅratÃm pÃhÅti dak«iïÃrdhe sÃdayatyetÃæ hye«a diÓamanu saæcarati 4.2.1.[10] atha manthinaæ g­hïÃti | ayaæ venaÓcodayatp­Ónigarbhà jyotirjarÃyÆ rajaso vimÃne imamapÃæ saægame sÆryasya ÓiÓuæ na viprà matibhÅ rihanti upayÃmag­hÅto 'si markÃya tveti 4.2.1.[11] taæ saktubhi÷ ÓrÅïÃti | tadyatsaktubhi÷ ÓrÅïÃti varuïo ha vai somasya rÃj¤o 'bhÅvÃk«i pratipipe«a tadaÓvayattato 'Óva÷ samabhavattadyacvayathÃtsamabhavattasmÃdaÓvo nÃma tasyÃÓru prÃskandattato yava÷ samabhavattasmÃdÃhurvaruïyo yava iti tadyadevÃsyÃtra cak«u«o 'mÅyata tenaivainametatsamardhayati k­tsnaæ karoti tasmÃtsaktubhi÷ ÓrÅïÃti 4.2.1.[12] sa ÓrÅïÃti | mano na ye«u havane«u tigmaæ vipa÷ Óacyà vanutho dravantà à ya÷ ÓaryÃbhistuvin­mïo asyÃÓrÅïÅtÃdiÓaæ gabhastÃve«a te yoni÷ prajÃ÷ pÃhÅti sÃdayatyÃdyo hyetamanvÃdyà hÅmÃ÷ prajà viÓastasmÃdÃhai«a te yoni÷ prajÃ÷ pÃhÅti 4.2.1.[13] dvau prok«itau yÆpaÓakalau bhavata÷ | dvÃvaprok«itau prok«itaæ caivÃdhvryurÃdatte 'prok«itaæ caivameva pratiprasthÃtà prok«itaæ caivÃdatte prok«itaæ ca ÓukramevÃdhvaryurÃdatte manthinam pratiprasthÃtà 4.2.1.[14] so 'dhvaryu÷ | aprok«itena yÆpaÓakalenÃpamÃr«Âyapam­«Âa÷ Óaï¬a ityevameva pratiprasthÃtÃpam­«Âau marka iti tadÃdadÃnÃvevÃsurarak«ase apahato devÃstvà ÓukrapÃ÷ praïayantvityevÃdhvaryurni«krÃmati devÃstvà manthipÃ÷ praïayantviti pratiprasthÃtà tadetau devatÃbhya eva praïayata÷ 4.2.1.[15] tau jaghanenÃhavanÅyamaratnÅ saædhatta÷ | tà uttaravedau sÃdayato dak«iïÃyÃmeva ÓroïÃvadhvaryu÷ sÃdayatyuttarÃyÃm pratiprasthÃtÃnanus­jantÃvevÃnÃdh­«ÂÃsÅti tadrak«obhirevaitaduttaravedimanÃdh­«ÂÃæ kuruto viparye«yantau và etÃvagnim bhavato 'tye«yantau tasmà evaitannihnuvÃte tatho hainau vipariyantÃvagnirna hinasti 4.2.1.[16] so 'dhvaryu÷ paryeti | suvÅro vÅrÃnprajanayanparÅhÅtyattà hyetamanvattà hi vÅrastasmÃdÃha suvÅro vÅrÃnprajanayanparÅhÅtyabhi rÃyaspo«eïa yajamÃnamiti tadyajamÃnÃyÃÓi«amÃÓÃste yadÃhÃbhi rÃyaspo«eïa yajamÃnamiti 4.2.1.[17] atha pratiprasthÃtà paryeti | suprajÃ÷ prajÃ÷ prajanayanparÅhÅtyÃdyo hyetamanvÃdyà hÅmÃ÷ prajà viÓastasmÃdÃha suprajÃ÷ prajÃ÷ prajanayanparÅhÅtyabhi rÃyaspo«eïa yajamÃnamiti tadyajamÃnÃyÃÓi«amÃÓÃste yadÃhÃbhi rÃyaspo«eïa yajamÃnamiti 4.2.1.[18] tÃvapidhÃya ni«krÃmata÷ | tira evainÃvetatkurutastasmÃdimau sÆryÃcandramasau präcau yantau na kaÓcana paÓyati taupurastÃtparÅtyÃporïuta÷ purastÃtti«Âhantau juhuta ÃvirevainÃvetatkurutastasmÃdimau sÆryÃcandramasau pratya¤cau yantau sarva eva paÓyati tasmÃtparÃgreta÷ sicyamÃnaæ na kaÓcana paÓyati tadu paÓcÃtprajÃyamÃnaæ sarva eva paÓyati 4.2.1.[19] tau jaghanena yÆpamaratnÅ saædhatta÷ | yadyagnirnodbÃdheta yadyu agnirudbÃdhetÃpyagreïaiva yÆpamaratnÅ saædadhyÃtÃæ saæjagmÃno divà p­thivyà Óukra÷ ÓukraÓoci«etyevÃdhvaryu÷ saæjagmÃno divà p­thivyà manthÅ manthiÓoci«eti pratiprasthÃtà cak«u«orevaite Ãramaïe kurutaÓcak«u«Å evaitatsaædhattastasmÃdime abhito 'sthinÅ cak«u«Å saæhite 4.2.1.[20] so 'dhvaryu÷ | aprok«itaæ yÆpaÓakalaæ nirasyati nirasta÷ Óaï¬a ityevameva pratiprasthÃtà nirasto marka iti tatpurÃhutibhyo 'surarak«ase apahata÷ 4.2.1.[21] athÃdhvaryu÷ | prok«itaæ yÆpaÓakalamÃhavanÅye prÃsyati ÓukrasyÃdhi«ÂhÃnamasÅtyevameva pratiprasthÃtà manthino 'dhi«ÂhÃnamasÅti cak«u«orevaite samidhau cak«u«Å evaitatsaminddhe tasmÃdime samiddhe cak«u«Å 4.2.1.[22] tatra japati | acinnasya te deva soma savÅryasya rÃyaspo«asya daditÃra÷ syÃmetyÃÓÅrevai«aitasya karmaïa ÃÓi«amevaitadÃÓÃste 4.2.1.[23] athÃÓrÃvyÃha | prÃta÷prÃta÷ savasya Óukravato madhuÓcuta indrÃya somÃnprasthitÃnpre«yeti va«aÂk­te 'dhvaryurjuhoti tadanu pratiprasthÃtà tadanu camasÃdhvaryava÷ 4.2.1.[24] tau vai purastÃtti«Âhantau juhuta÷ | cak«u«Å và etau tatpurastÃdevaitaccak«u«Å dhattastasmÃdime purastÃccak«u«Å 4.2.1.[25] abhito yÆpaæ ti«Âhantau juhuta÷ | yathà vai nÃsikaivaæ yÆpastasmÃdime abhito nÃsikÃæ cak«u«Å 4.2.1.[26] tau vai va«aÂk­tau santau mantreïa hÆyate | eteno haitau tadudaÓnuvÃte yadenau sarvaæ savanamanuhÆyate yadvevaitau sarvaæ savanamanuhÆyata etau vai prajÃpate÷ pratyak«atamÃæ cak«u«Å hyetau satyaæ vai cak«u÷ satyaæ hi prajÃpatistasmÃdenau sarvaæ savanamanuhÆyate 4.2.1.[27] sa juhoti | sa prathamà saæsk­tirviÓvavÃrà sa prathamo varuïo mitro agni÷ sa prathamo b­haspatiÓcikitvÃæstasmà indrÃya sutamÃjuhota svÃheti 4.2.1.[28] sa yajjuhoti | sà prathamà sa prathama iti ÓaÓvaddha vai retasa÷ siktasya cak«u«Å eva prathame sambhavatastasmÃjjuhoti sà prathamà iti 4.2.1.[29] atha sampre«yati | praitu hotuÓcamasa÷ pra brahmaïa÷ prodgÃtÌïÃm pra yajamÃnasya prayantu sadasyÃnÃæ hotrÃïÃæ camasÃdhvaryava upÃvartadhvaæ ÓukrasyÃbhyunnayadhvamiti samprai«a evai«a paryetya pratiprasthÃtÃdhvaryo÷ pÃtre saæsravamavanayatyattra evaitadÃdyam baliæ hÃrayati tamadhvaryurhot­camase 'vanayati bhak«Ãya va«aÂkarturhi bhak«a÷ prÃïo vai va«aÂkÃra÷ so 'smÃdetadva«aÂkurvata÷ parÃÇivÃbhÆtprÃïo vai bhak«astatprÃïam punarÃtmandhatte 4.2.1.[30] atha yadete pratÅcÅ pÃtre na haranti | harantyanyÃngrahÃæÓcak«u«Å hyete saæsravameva hot­camase 'vanayati 4.2.1.[31] atha hotrÃïÃæ camasÃnabhyunnayanti | hutoci«Âà và ete saæsravà bhavanti nÃlamÃhutyai tÃnevaitatpunarÃpyÃyayanti tathÃlamÃhutyai bhavanti tasmÃddhotrÃïÃæ camasÃnabhyunnayanti 4.2.1.[32] atha hotrÃ÷ saæyÃjayanti | hotrà ha vai yuktà devebhyo yaj¤aæ vahanti tà evaitatsaætarpayanti t­ptÃ÷ prÅtà devebhyo yaj¤aæ vahÃniti tasmÃddhotrÃ÷ saæyÃjayanti 4.2.1.[33] sa prathamÃyÃæ và hotrÃyÃm | i«ÂÃyÃmuttamÃyÃæ vÃnumantrayate t­mpantu hotrà madhvo yÃ÷ svi«Âà yÃ÷ suprÅtÃ÷ suhutà yatsvÃheti hotrÃïÃmevai«Ã t­ptirathetya pratyaÇÇupaviÓatyayìagnÅdityagnÅddhyatra yajatÃmuttama÷ saæyajati tasmÃdÃhÃyìagnÅditi 4.2.2.[1] Ãtmà ha và asyÃgrayaïa÷ | so 'syai«a sarvameva sarvaæ hyayamÃtmà tasmÃdanayà g­hïÃtyasyai hi sthÃlÅ bhavati sthÃlyà hyenaæ g­hïÃti sarvaæ và iyaæ sarvame«a grahastasmÃdanayà g­hïÃti 4.2.2.[2] pÆrïaæ g­hïÃti | sarvaæ vai pÆrïaæ sarvame«a grahastasmÃtpÆrïaæ g­hïÃti 4.2.2.[3] viÓvebhyo devebhyo g­hïÃti | sarvaæ vai viÓve devÃ÷ sarvame«a grahastasmÃdviÓvebhyo devebhyo g­hïÃti 4.2.2.[4] sarve«u savane«u g­hïÃti | sarvaæ vai savanÃni sarvame«a grahastasmÃtsarve«u savane«u g­hïÃti 4.2.2.[5] sa yadi rÃjopadasyet | tamata eva tanvÅrannata÷ prabhÃvayeyurÃtmà và Ãgrayaïa Ãtmano và imÃni sarvÃïyaÇgÃni prabhavantyetasmÃdantato hÃriyojanaæ grahaæ g­hïÃti tadÃtmanyevÃsyÃm prati«ÂhÃyÃmantato yaj¤a÷ pratiti«Âhati 4.2.2.[6] atha yasmÃdÃgrayaïo nÃma | yÃæ và amÆæ grÃvÃïamÃdadÃno vÃcaæ yacatyatra vai sÃgre 'vadattadyatsÃtrÃgre 'vadattasmÃdÃgrayaïo nÃma 4.2.2.[7] rak«obhyo vai tÃm bhÅ«Ã vÃcamayacan | «a¬và ata÷ prÃco grahÃng­hïÃtyathai«a saptama÷ «a¬và ­tava÷ saævatsarasya sarvaæ vai saævatsara÷ 4.2.2.[8] tÃæ devÃ÷ | sarvasminvijite 'bhaye 'nëÂre 'trÃgre vÃcamavadaæstatho evai«a etÃæ sarvasminvijite 'bhaye 'nëÂre 'trÃgre vÃcaæ vadati 4.2.2.[9] athÃto g­hïÃtyeva | ye devÃso divyekÃdaÓa stha p­thivyÃmadhyekÃdaÓa stha apsuk«ito mahinaikÃdaÓa stha te devÃso yaj¤amimaæ ju«adhvam upayÃmag­hÅto 'syÃgrayaïo 'si svÃgrayaïa iti vÃcamevaitadayÃtayÃmnÅæ karoti tasmÃdanayà samÃnaæ sadviparyÃsaæ vadatyajÃmitÃyai jÃmi ha kuryÃdyadÃgrayaïo 'syÃgrayaïo 'sÅti g­hïÅyÃttasmÃdÃhÃgrayaïo 'si svÃgrayaïa iti 4.2.2.[10] pÃhi yaj¤am pÃhi yaj¤apatimiti | vÃcamevaitaduts­«ÂÃmÃha gopÃya yaj¤amiti pÃhi yaj¤apatimiti vÃcamevaitaduts­«ÂÃmÃha gopÃya yajamÃnamiti yajamÃno hi yaj¤apatirvi«ïustvÃmindriyeïa pÃtu vi«ïuæ tvam pÃhÅti vÃcamevaitaduts­«ÂÃmÃha yaj¤o vai vi«ïuryaj¤astvÃæ vÅryeïa gopÃyatviti vi«ïuæ tvam pÃhÅti vÃcamevaitaduts­«ÂÃmÃha yaj¤aæ tvaæ gopÃyetyabhi savanÃni pÃhÅti tadetaæ grahamÃha sarvÃïi hye«a savanÃni prati 4.2.2.[11] atha daÓÃpavitramupag­hya hiÇkaroti | sà hai«Ã vÃganudyamÃnà tatÃma tasyÃæ devà vÃci tÃntÃyÃæ hiÇkÃreïaiva prÃïamadadhu÷ prÃïo vai hiÇkÃra÷ prÃïo hi vai hiÇkÃrastasmÃdapig­hya nÃsike na hiÇkartuæ Óaknoti saitena prÃïena samajihÅta yadà vai tÃnta÷ prÃïaæ labhate 'tha sa saæjihÅte tatho evai«a etadvÃci tÃntÃyÃæ hiÇkÃreïaiva prÃïaæ dadhÃti saitena prÃïena saæjihÅte tri«k­tvo hiÇkaroti triv­ddhi yaj¤a÷ 4.2.2.[12] athÃha soma÷ pavata iti | sa yÃmevÃmÆm bhÅ«Ãsurarak«asebhyo na nirabruvaæstÃmevaitatsarvasminvijite 'bhaye 'nëÂre 'tra nirÃha tÃmÃvi«karoti tasmÃdÃha soma÷ pavata iti 4.2.2.[13] asmai brahmaïe 'smai k«atrÃyeti | tadbrahmaïe ca k«atrÃya cÃhÃsmai sunvate yajamÃnÃya pavata iti tadyajamÃnÃyÃha 4.2.2.[14] tadÃhu÷ | etÃvadevoktvà sÃdayedetÃvadvà idaæ sarvaæ yÃvadbrahma k«atraæ vi¬indrÃgnÅ và idaæ sarvaæ tasmÃdetÃvadevoktvà sÃdayediti 4.2.2.[15] tadu brÆyÃdeva bhÆya÷ | i«a Ærje pavata iti v­«Âyai tadÃha yadÃhe«a ityÆrja iti yo v­«ÂÃdÆrgraso jÃyate tasmai tadÃhÃdbhya o«adhÅbhya÷ pavata iti tadadbhyaÓcau«adhÅbhyaÓcÃha dyÃvÃp­thivÅbhyÃm pavata iti tadÃbhyÃæ dyÃvÃp­thivÅbhyÃmÃha yayoridaæ sarvamadhi subhÆtÃya pavata iti sÃdhave pavata ityevaitadÃha 4.2.2.[16] tadu haika Ãhu÷ | brahmavarcasÃya pavata iti tadu tathà na brÆyÃdyadvà ÃhÃsmai brahmaïa iti tadeva brahmavarcasÃyÃha viÓvebhyastvà devebhya e«a te yonirviÓvebhyastvà devebhya iti sÃdayati viÓvebhyo hyenaæ devebhyo g­hïÃti taæ vai madhye sÃdayatyÃtmà hyasyai«a madhya iva hyayamÃtmà dak«iïokthyasthÃlÅ bhavatyuttarÃdityasthÃlÅ 4.2.3.[1] ayaæ ha và asyai«o 'nirukta Ãtmà yadukthya÷ | so 'syai«a ÃtmaivÃtmà hyayamanirukta÷ prÃïa÷ so 'syai«a Ãyureva tasmÃdanayà g­hïÃtyasyai hi sthÃlÅ bhavati sthÃlyà hyenaæ g­hïÃtyajarà hÅyamam­tÃjaraæ hyam­tamÃyustasmÃdanayà g­hïÃti 4.2.3.[2] taæ vai pÆrïaæ g­hïÃti | sarvaæ vai tadyatpÆrïaæ sarvaæ tadyadÃyustasmÃtpÆrïaæ g­hïÃti 4.2.3.[3] tasyÃsÃveva dhruva Ãyu÷ | ÃtmaivÃsyaitena saæhita÷ parvÃïi saætatÃni tadvà ag­hÅta evaitasmÃdacÃvÃkÃyottamo graho bhavati 4.2.3.[4] atha rÃjÃnamupÃvaharati | t­tÅyaæ vasatÅvarÅïÃmavanayati tatparva samaiti prathamamahottarasya savanasya karotyuttamam pÆrvasya sa yaduttarasya savanasya tatpÆrvaæ karoti yatpÆrvasya taduttamaæ tadvyati«ajati tasmÃdimÃni parvÃïi vyati«aktÃnÅdamitthamatihÃnamidamittham 4.2.3.[5] evameva mÃdhyandine savane | ag­hÅta evaitasmÃdacÃvÃkÃyottamo graho bhavatyatha t­tÅyaæ vasatÅvarÅïÃmavanayati tatparva samaiti prathamamahottarasya savanasya karotyuttamam pÆrvasya sa yaduttarasya tatpÆrvaæ karoti yatpÆrvasya taduttamaæ tadvyati«ajati tasmÃdimÃni parvÃïi vyati«aktÃnÅdamitthamatihÃnamidamitthaæ tadyadasyaitenÃtmà saæhitastenÃsyai«a Ãyu÷ 4.2.3.[6] sai«Ã kÃmadughaivendrasyoddhÃra÷ | tribhya evainam prÃta÷savana ukthebhyo vig­hïÃti tribhyo mÃdhyandine savane tat«a k­tva÷ «a¬và ­tava ­tavo và imÃntsarvÃnkÃmÃnpacantyeteno hai«Ã kÃmadughaivendrasyoddhÃra÷ 4.2.3.[7] taæ và apurorukkaæ g­hïÃti | ukthaæ hi purorug­gghi purorug­gghyukthaæ sÃma graho 'tha yadanyajjapati tadyajustà haità abhyardha evÃgra ­gbhya Ãsurabhyardho yujurbhyo 'bhyardha÷ sÃmabhya÷ 4.2.3.[8] te devà abruvan hantemà yaju÷«u dadhÃma tatheyam bahulatareva vidyà bhavi«yatÅti tà yaju÷«vadadhustata e«Ã bahulatareva vidyÃbhavat 4.2.3.[9] taæ yadapurorukkaæ g­hïÃti | ukthaæ hi purorug­gghi purorug­gghyukthaæ sa yadevainamukthebhyo vig­hïÃti teno hÃsyai«a puroruÇmÃnbhavati tasmÃdapurorukkaæ g­hïÃti 4.2.3.[10] athÃto g­hïÃtyeva | upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà b­hadvate vayasvata itÅndro vai yaj¤asya devatà tasmÃdÃhendrÃya tveti b­hadvate vayasvata iti vÅryavata ityevaitadÃha yadÃha b­hadvate vayasvata ityukthÃvyaæ g­hïÃmÅtyukthebhyo hyenaæ g­hïÃti yatta indra b­hadvaya iti yatta indra vÅryamityevaitadÃha tasmai tvà vi«ïave tveti yaj¤asya hyenamÃyu«e g­hïÃti tasmÃdÃha tasmai tvà vi«ïave tvetye«a te yonirukthebhyastveti sÃdayatyukthebhyo hyenaæ g­hïÃti 4.2.3.[11] taæ vig­hïÃti | devebhyastvà devÃvyaæ yaj¤asyÃyu«e g­hïÃmÅti praÓÃsanaæ sa kuryÃdya evaæ kuryÃdyathÃdevataæ tveva vig­hïÅyÃt 4.2.3.[12] mitrÃvaruïÃbhyÃæ tvà | devÃvyaæ yaj¤asyÃyu«e g­hïÃmÅtyeva maitrÃvaruïÃya maitrÃvaruïÅ«u hi tasmai stuvate maitrÃvaruïÅranuÓaæsati maitrÃvaruïyà yajati 4.2.3.[13] indrÃya tvà | devÃvyaæ yaj¤asyÃyu«e g­hïÃmÅtyeva brÃhmaïÃcaæsina aindrÅ«u hi tasmai stuvata aindrÅranuÓaæsatyaindryà yajati 4.2.3.[14] indrÃgnibhyÃæ tvà | devÃvyaæ yaj¤asyÃyu«e g­hïÃmÅtyevÃcÃvÃkÃyaindrÃgnÅ«u hi tasmai stuvata aindrÃgnÅranuÓaæsatyaindrÃgnyà yajatÅndrÃya tvetyeva mÃdhyandine savana aindraæ hi mÃdhyandinaæ savanam 4.2.3.[15] tadu ha carakÃdhvaryavo vig­hïanti | upayÃmag­hÅto 'si devebhyastvà devÃvyamukthebhya ukthÃvyam mitrÃvaruïÃbhyÃæ ju«Âaæ g­hïÃmye«a te yonirmitrÃvaruïÃbhyÃæ tveti sÃdayati punarhavirasÅti sthÃlÅmabhim­Óati 4.2.3.[16] upayÃmag­hÅto 'si | devebhyastvà devÃvyamukthebhya ukthÃvyamindrÃya ju«Âaæ g­hïÃmye«a te yonirindrÃya tveti sÃdayati punarhavirasÅti sthÃlÅmabhim­Óati 4.2.3.[17] upayÃmag­hÅto 'si | devebhyastvà devÃvyamukthebhya ukthÃvyamindrÃgnibhyÃæ ju«Âaæ g­hïÃmye«a te yonirindrÃgnibhyÃæ tveti sÃdayati nÃtra punarhavirasÅti sthÃlÅmabhim­ÓatÅndrÃya tvendrÃya tvetyeva mÃdhyandine savana aindraæ hi mÃdhyandinaæ savanaæ dvirha punarhavirasÅti sthÃlÅmabhim­Óati tÆ«ïÅæ t­tÅyaæ nidadhÃti 4.2.3.[18] taæ vai nopayÃmena g­hïÅyÃt | na yonau sÃdayedagre hyevai«a upayÃmena g­hÅto bhavatyagre yonau sanno jÃmitÃyai jÃmi ha kuryÃdyadenamatrÃpyupayÃmena g­hïÅyÃdyadyonau sÃdayedatha yatpunarhavirasÅti sthÃlÅmabhim­Óati punarhyasyai grahaæ grahÅ«yanbhavati na tadÃdriyeta tÆ«ïÅmeva nidadhyÃt 4.2.4.[1] ayaæ ha và asyai«a prÃïa÷ | yo 'yam purastÃtsa vai vaiÓvÃnara evÃtha yo 'yam paÓcÃtsa dhruvastau ha smaitau dvÃvevÃgre grahau g­hïanti dhruvavaiÓvÃnarÃviti tayorayamapyetarhyanyatara eva g­hyate dhruva eva sa yadi taæ carakebhyo và yato vÃnubruvÅta yajamÃnasya taæ camase 'vanayedathaitameva hot­camase 4.2.4.[2] yadvà asyÃvÃcÅnaæ nÃbhe÷ | tadasyai«a Ãtmana÷ so 'syai«a Ãyureva tasmÃdanayà g­hïÃtyasyai hi sthÃlÅ bhavati sthÃlyà hyenaæ g­hïÃtyajarà hÅyamam­tÃjaraæ hyam­tamÃyustasmÃdanayà g­hïÃti 4.2.4.[3] taæ vai pÆrïaæ g­hïÃti | sarvaæ vai tadyatpÆrïaæ sarvaæ tadyadÃyustasmÃtpÆrïaæ g­hïÃti 4.2.4.[4] vaiÓvÃnarÃya g­hïÃti | saævatsaro vai vaiÓvÃnara÷ saævatsara ÃyustasmÃdvaiÓvÃnarÃya g­hïÃti 4.2.4.[5] sa prÃta÷savane g­hÅta÷ | aitasmÃtkÃlÃdupaÓete tadenaæ sarvÃïi savanÃnyatinayati 4.2.4.[6] taæ na stÆyamÃne 'vanayet | na ha saævatsaraæ yajamÃno 'tijÅvedyatstÆyamÃne 'vanayet 4.2.4.[7] taæ ÓasyamÃne 'vanayati | tadenaæ dvÃdaÓaæ stotramatinayati tathà paramparamÃyu÷ samaÓnute tatho ha yajamÃno jyogjÅvati tasmÃdbrÃhmaïo 'gni«ÂomasatsyÃdaitasya homÃnna sarpenna prasrÃvayeta tathà sarvamÃyu÷ samaÓnuta Ãyurvà asyai«a tathà sarvamÃyureti 4.2.4.[8] yadvà asyÃvÃcÅnaæ nÃbhe÷ | tadasyai«a Ãtmana÷ sa yatpuraitasya homÃtsarpedvà pra và srÃvayeta dhruvaæ hÃvamehenneddhruvamavamehÃnÅti tasmÃdvà agni«Âomasadbhavati tadvai tadyajamÃna eva yajamÃnasya hye«a tadÃtmana÷ 4.2.4.[9] sa và agni«Âomasadbhavati | yaÓo vai somastasmÃdyaÓca some labhate yaÓca nobhÃvevÃgacato yaÓa evaitaddra«ÂumÃgacanti tadvà etadyaÓo brÃhmaïÃ÷ sampras­pyÃtmandadhate yadbhak«ayanti sa ha yaÓa eva bhavati ya evaæ vidvÃnbhak«ayati 4.2.4.[10] te và ete | sarpanta evÃgni«ÂomasadyetadyaÓa÷ saænidhÃya sarpanti te paräco yaÓaso bhavanti tade«a parig­hyaiva punarÃtmanyaÓo dhatte te«Ãæ hai«a eva yaÓasvitamo bhÆtvà praiti ya evaæ vidvÃnagni«Âomasadbhavati 4.2.4.[11] devÃÓca và asurÃÓca | ubhaye prÃjÃpatyÃ÷ pasp­dhira etasminyaj¤e prajÃpatau pitari saævatsare 'smÃkamayam bhavi«yatyasmÃkamayam bhavi«yatÅti 4.2.4.[12] tato devÃ÷ | arcanta÷ ÓrÃmyantaÓcerusta etadagni«Âomasadyaæ dad­Óusta etenÃgni«Âomasadyena sarvaæ yaj¤aæ samav­¤jantÃntarÃyannasurÃnyaj¤Ãttatho evai«a etenÃgni«Âomasadyena sarvaæ yaj¤aæ saæv­Çkte 'ntareti sapatnÃnyaj¤ÃttasmÃdvà agni«Âomasadbhavati 4.2.4.[13] taæ g­hÅtvottare havirdhÃne sÃdayati prÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅtyupakÅrïe và itarÃngrahÃnsÃdayatyathaitaæ vyuhya na t­ïaæ canÃntardhÃya 4.2.4.[14] yadvà asyordhvaæ nÃbhe÷ | tadasyaita Ãtmana uparÅva vai tadyadÆrdhvaæ nÃbheruparÅvaitadyadupakÅrïaæ tasmÃdupakÅrïe sÃdayatyathaitaæ vyuhya na t­ïaæ canÃntardhÃya 4.2.4.[15] yadvà asyÃvÃcÅnaæ nÃbhe÷ | tadasyai«a Ãtmano 'dha iva vai tadyadavÃcÅnaæ nÃbheradha ivaitadya dvyuhya na t­ïaæ canÃntardhÃya tasmÃdetaæ vyuhya na t­ïaæ canÃntardhÃya sÃdayati 4.2.4.[16] e«a vai prajÃpati÷ | ya e«a yaj¤astÃyate yasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ prajÃtà etamvevÃpyetarhyanu prajÃyante sa yÃnupakÅrïe sÃdayati tasmÃdyÃstÃnanu prajÃ÷ prajÃyante tà anyenÃtmano 'syÃm pratiti«Âhanti yà vai Óaphai÷ pratiti«Âhanti tà anyenÃtmano 'syÃm pratiti«Âhantyatha yadetaæ vyuhya na t­ïaæ canÃntardhÃya sÃdayati tasmÃdyà etamanu prajÃ÷ prajÃyante yà ÃtmanaivÃsyÃm pratiti«Âhanti manu«yÃÓca ÓvÃpadÃÓca 4.2.4.[17] tadvà etat | asyà evÃnyadutaraæ karoti yadupakirati sa yÃnupakÅrïe sÃdayati tasmÃdyÃstÃnanu prajÃ÷ prajÃyante tà anyenaivÃtmano 'syÃm pratiti«Âhanti Óaphai÷ 4.2.4.[18] tadvà etat | ÃhavanÅye juhvati puro¬ÃÓaæ dhÃnÃ÷ karambhaæ dadhyÃmik«Ãmiti tadyathà mukha Ãsi¤cedevaæ tadathai«a ekarÆpa upaÓeta Ãpa ivaiva tasmÃdyadanena mukhena nÃnÃrÆpamaÓanamaÓnÃtyathaitena prÃïenaikarÆpameva prasrÃvayate 'pa ivaivÃtha yasmÃd dhruvo nÃma 4.2.4.[19] devà ha vai yaj¤aæ tanvÃnÃ÷ | te 'surarak«asebhya ÃsaÇgÃdbibhayÃæ cakrustÃndak«iïato 'surarak«asÃnyÃsejuste«ÃmetÃndak«iïÃngrahÃnujjaghnurapyetaddak«iïaæ havirdhÃnamujjaghnurathaitameva na Óekuruddhantuæ taduttarameva havirdhÃnaæ dak«iïaæ havirdhÃnamad­æhattadyadetaæ na Óekuruddhantuæ tasmÃddhruvo nÃma 4.2.4.[20] taæ vai gopÃyanti | Óiro và e«a etasyai gÃyatryai yaj¤o vai gÃyatrÅ dvÃdaÓa stotrÃïi dvÃdaÓa ÓastrÃïi taccaturviæÓatiÓcaturviæÓatyak«arà vai gÃyatrÅ tasyà e«a Óira÷ ÓrÅrvai Óira÷ ÓrÅrhi vai ÓirastasmÃdyo 'rdhasya Óre«Âo bhavatyasÃvamu«yÃrdhasya Óira ityÃhu÷ Óre«Âho ha vyatheta yade«a vyatheta yajamÃno vai Óre«Âho nedyajamÃno vyathÃtà iti tasmÃdvai gopÃyanti 4.2.4.[21] vatso và e«a÷ | etasyai gÃyatryai yaj¤o vai gÃyatrÅ dvÃdaÓa stotrÃïi dvÃdaÓa ÓastrÃïi taccaturviæÓatiÓcaturviæÓatyak«arà vai gÃyatrÅ tasyà e«a vatsastaæ yadgopÃyanti gopÃyanti và imÃnvatsÃndohÃya yadidam payo duhra evamiyaæ gÃyatrÅ yajamÃnÃya sarvÃnkÃmÃndohÃtà iti tasmÃdvai gopÃyanti 4.2.4.[22] atha yadadhvaryuÓca pratiprasthÃtà ca | niÓca krÃmata÷ pra ca padyete yathà baddhavatsopÃcaredevametaæ grahamupÃcaratastamavanayati gÃyatrÅmevaitatprasrÃvayati pratteyaæ gÃyatrÅ yajamÃnÃya sarvÃnkÃmÃndohÃtà iti tasmÃdvà avanayati 4.2.4.[23] so 'vanayati | dhruvaæ dhruveïa manasà vÃcà somamavanayÃmÅti g­hïÃmÅti vÃthà na indra idviÓo 'sapatnÃ÷ samanasaskaraditi yathà na indra imÃ÷ prajà viÓa÷ Óriyai yaÓase 'nnÃdyÃyÃsapatnÃ÷ saæmanasa÷ karavadityevaitadÃda 4.2.4.[24] athÃto g­hïÃtyeva | mÆrdhÃnaæ divo aratim p­thivyà vaiÓvÃnaram­ta à jÃtamagnim | kaviæ samrÃjamatithiæ janÃnÃmÃsannà pÃtraæ janayanta devÃ÷ | upayÃmag­hÅto 'si dhruvo 'si dhruvak«itirdhruvÃïÃæ dhruvatamo 'cyutÃnÃmacyutak«ittama e«a te yonirvaiÓvÃnarÃya tveti sÃdayati vyuhya na t­ïaæ canÃntardhÃya vaiÓvÃnarÃya hyenaæ g­hïÃti 4.2.5.[1] grahÃng­hÅtvà | upani«kramya vipru«Ãæ homaæ juhoti tadyadvipru«Ãæ homaæ juhoti yà evÃsyÃtra vipru«a skandanti tà evaitadÃhavanÅye svagÃkarotyÃhavanÅyo hyÃhutÅnÃm prati«Âhà tasmÃdvipru«Ãæ homaæ juhoti 4.2.5.[2] sa juhoti | yaste drapsa skandati yaste aæÓuriti yo vai stoka skandati sa drapsastattamÃha yaste aæÓuriti tadaæÓumÃha grÃvacyuto dhi«aïayorupasthÃditi grÃvïà hi cyuto 'dhi«avaïÃbhyÃæ skandatyadhvaryorvà pari và ya÷ pavitrÃdityadhvaryorvà hi pÃïibhyÃæ skandati pavitrÃdvà taæ te juhomi manasà va«aÂk­taæ svÃheti tadyathà va«aÂk­taæ hutamevamasyaitadbhavati 4.2.5.[3] atha stÅrïÃyai vede÷ | dve t­ïe adhvaryurÃdatte tÃvadhvaryÆ prathamau pratipadyete prÃïodÃnau yaj¤asyÃtha prastotà vÃgeva yaj¤asyÃthodgÃtÃtmaiva prajÃpatiryaj¤asyÃtha pratihartà bhi«agvà vyÃno và 4.2.5.[4] tÃnvà etÃn | pa¤cartvijo yajamÃno 'nvÃrabhata etÃvÃnvaisarvo yaj¤o yÃvanta ete pa¤cartvijo bhavanti pÃÇkto vai yaj¤astadyaj¤amevaitadyajamÃno 'nvÃrabhate 4.2.5.[5] athÃnyataratt­ïam | cÃtvÃlamabhiprÃsyati devÃnÃmutkramaïamasÅti yatra vai devà yaj¤ena svargaæ lokaæ samÃÓnuvata ta etasmÃccÃtvÃlÃdÆrdhvÃ÷ svargaæ lokamupodakrÃmaæstadyajamÃnamevaitatsvargyam panthÃnamanusaækhyÃpayati 4.2.5.[6] athÃnyataratt­ïam | purastÃdudgÃtÌïÃmupÃsyati tÆ«ïimeva stomo và e«a prajÃpatiryadudgÃtÃra÷ sa idaæ sarvaæ yuta idaæ sarvaæ sambhavati tasmà evaitatt­ïamapidadhÃti tatho hÃdhvaryuæ na yute nainaæ sambhavatyatha yadà japanti-japanti hyatrodgÃtÃra÷ 4.2.5.[7] atha stotramupÃkaroti | soma÷ pavata iti sa vai parÃgeva stotramupÃkaroti paräca stuvate devÃnvà etÃni stotrÃïyabhyupÃv­ttÃni yatpavamÃnÃ÷ paräco hyetairdevÃ÷ svargaæ lokaæ samÃÓnuvata tasmÃtparÃgeva stotramupÃkaroti paräca stuvate 4.2.5.[8] upÃvartadhvamiti và anyÃni stotrÃïi | abhyÃvartaæ dhuryai stuvata imà vai prajà etÃni stotrÃïyabhyupÃv­ttÃstasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyante 4.2.5.[9] atha yadatra bahi«pavamÃnena stuvate | atra ha và asÃvagra Ãditya Ãsa tam­tava÷ parig­hyaivÃta ÆrdhvÃ÷ svargaæ lokamupodakrÃmantsa e«a ­tu«u prati«Âhitastapati tatho evaitad­tvijo yajamÃnam parig­hyaivÃta ÆrdhvÃ÷ svargaæ lokamupotkrÃmanti tasmÃdatra bahi«pavamÃnena stuvate 4.2.5.[10] naurha và e«Ã svargyà | yadbahi«pavamÃnaæ tasyà ­tvija eva sphyÃÓcÃritrÃÓca svargasya lokasya sampÃraïÃstasyà eka eva majjayità ya eva nindya÷ sa yathà pÆrïÃmabhyÃruhya majjayedevaæ hainÃæ sa majjayati tadvai sarva eva yaj¤o nau÷ svargyà tasmÃdu sarvasmÃdeva yaj¤Ãnnindyam paribibÃdhi«eta 4.2.5.[11] atha stuta etÃæ vÃcaæ vadati | agnÅdagnÅnvihara barhi st­ïÅhi puro¬ÃÓÃæ alaækuru paÓunehÅti viharatyagnÅdagnÅntsaminddha evainÃnetatst­ïÃti barhi stÅrïe barhi«i saminddhe devebhyo juhavÃnÅti puro¬ÃÓÃæ alaækurvite puro¬ÃÓairhi pracari«yanbhavati paÓunehÅti paÓuæ hyupÃkarÅ«yanbhavati 4.2.5.[12] atha puna÷ prapadya | ÃÓvinaæ grahaæ g­hïÃtyÃÓvinaæ grahaæ g­hÅtvopani«kramya yÆpam parivyayati parivÅya yÆpam paÓumupÃkaroti rasamevÃsminnetaddadhÃti 4.2.5.[13] sa prÃta÷savana Ãlabdha÷ | à t­tÅyasavanÃcrapyamÃïa upaÓete sarvasminnevaitadyaj¤e rasaæ dadhÃti sarvaæ yaj¤aæ rasena prasajati 4.2.5.[14] tasmÃdÃgneyamagni«Âoma Ãlabhate | taddhi saloma yadÃgneyamagni«Âoma Ãlabheta yadyukthya÷ syÃdaindrÃgnaæ dvitÅyamÃlabhetaindrÃgnÃni hyukthÃni yadi «o¬aÓÅ syÃdaindraæ t­tÅyamÃlabhetendro hi «o¬aÓÅ yadyatÅrÃtra÷ syÃtsÃrasvataæ caturthamÃlabheta vÃgvai sarasvatÅ yo«Ã vai vÃgyo«Ã rÃtristadyathÃyathaæ yaj¤akratÆnvyÃvartayati 4.2.5.[15] atha savanÅyai÷ puro¬ÃÓai÷ pracarati | devo vai somo divi hi somo v­tro vai soma ÃsÅttasyaitacarÅraæ yadgirayo yadaÓmÃnastade«oÓÃnà nÃmau«adhirjÃyata iti ha smÃha ÓvetaketurauddÃlakistÃmetadÃh­tyÃbhi«uïvantÅti 4.2.5.[16] sa yatpaÓumÃlabhate | rasamevÃsminnetaddadhÃtyatha yatsavanÅyai÷ puro¬ÃÓai÷ pracarati medhamevÃsminnetaddadhÃti tatho hÃsyai«a soma eva bhavati 4.2.5.[17] sarva aindrà bhavanti | indro vai yaj¤asya devatà tasmÃtsarva aindrà bhavanti 4.2.5.[18] atha yatpuro¬ÃÓa÷ dhÃnÃ÷ karambho dadhyÃmik«eti bhavati yà yaj¤asya devatÃstÃ÷ suprÅtà asanniti 4.2.5.[19] idaæ và apÆpamaÓitvà kÃmayate | dhÃnÃ÷ khÃdeyaæ karambhamaÓnÅyÃæ dadhyaÓnÅyÃmÃmik«ÃmaÓnÅyÃmiti te sarve kÃmà yà yaj¤asya devatÃstÃ÷ suprÅtà asannityatha yade«Ã prÃta÷savana eva maitrÃvaruïÅ payasyÃvakLptà bhavati netarayo÷ savanayo÷ 4.2.5.[20] gÃyatrÅ vai prÃta÷savanaæ vahati | tri«ÂummÃdhyandinaæ savanaæ jagatÅ t­tÅyasavanaæ tadvà anekÃkinyeva tri«ÂummÃdhyandinaæ savanaæ vahati gÃyatryà ca b­hatyà cÃnekÃkinÅ jagatÅ t­tÅyasavanaæ gÃyatryo«ïihakakubbhyÃmanu«Âubhà 4.2.5.[21] gÃyatryevaikÃkinÅ prÃta÷savanaæ vahati | saitÃbhyÃm paÇktibhyÃæ stotrapaÇktyà ca havi«paÇktyà ca catvÃryÃjyÃni bahi«pavamÃnam pa¤camam pa¤caparà paÇkti÷ saitayà stotrapaÇktyÃnekÃkinÅ gÃyatrÅ prÃta÷savanam vahati 4.2.5.[22] indrasya puro¬ÃÓa÷ | haryordhÃnÃ÷ pÆ«ïa÷ karambha÷ sarasvatyai dadhi mitrÃvaruïayo÷ payasyà pa¤capadà paÇkti÷ saitayà havi«paÇktyÃnekÃkinÅ gÃyatrÅ prÃta÷savanaæ vahatyetasyà eva paÇkte÷ sampada÷ kÃmÃya prÃta÷savana evai«Ã maitrÃvaruïÅ payasyÃvakLptà bhavati netarayo÷ savanayo÷ 4.3.1.[1] bhak«ayitvà samupahÆtÃ÷ sma ityuktvotti«Âhati | puro¬ÃÓab­galamÃdÃya tadyatraitadupasanno 'cÃvÃko 'nvÃha tadasmai puro¬ÃÓab­galam pÃïÃvÃdadhadÃhÃcÃvÃka vadasva yatte vÃdyamityahÅyata và acÃvÃka÷ 4.3.1.[2] tamindrÃgnÅ anusamatanutÃm | prajÃnÃm prajÃtyai tasmÃdaindrÃgno 'cÃvÃka÷ sa etena ca havi«Ã yadasmà etatpuro¬ÃÓab­galam pÃïÃvÃdadhÃtyetena cÃr«eyeïa yadetadanvÃha tenÃnusamaÓnute 4.3.1.[3] sa vai sanne 'cÃvÃke | ­tugrahaiÓcarati tadyatsanne 'cÃvÃka ­tugrahaiÓcarati mithunaæ và acÃvÃka aindrÃgno hyacÃvÃko dvau hÅndrÃgnÅ dvandvaæ hi mithunam prajananaæ sa etasmÃnmithunÃtprajananÃd­tÆntsaævatsaraæ prajanayati 4.3.1.[4] yadveva sanne 'cÃvÃke | ­tugrahaiÓcarati sarvaæ và ­tava÷ saævatsara÷ sarvamevaitatprajanayati tasmÃtsanne 'cÃvÃka ­tugrahaiÓcarati 4.3.1.[5] tÃnvai dvÃdaÓa g­hïÅyÃt | dvÃdaÓa vai mÃsÃ÷ saævatsarasya tasmÃddvÃdaÓa g­hïÅyÃdatho api trayodaÓa g­hïÅyÃdasti trayodaÓo mÃsa iti dvÃdaÓa tveva g­hïÅyÃde«aiva sampat 4.3.1.[6] droïakalaÓÃdg­hïÃti | prajÃpatirvai droïakalaÓa÷ sa etasmÃtprajÃpater­tÆntsaævatsaram prajanayati 4.3.1.[7] ubhayatomukhÃbhyÃm pÃtrÃbhyÃæ g­hïÃti | kutastayorantà ye ubhayatomukhe tasmÃdayamanta÷ saævatsara÷ pariplavate taæ g­hÅtvà na sÃdayati tasmÃdayamasanna÷ saævatsara÷ 4.3.1.[8] nÃnuvÃkyÃmanvÃha | hvayati và anuvÃkyayÃgato hyevÃyam­turyadi divà yadi naktaæ nÃnuva«aÂkaroti ned­tÆnavav­ïajà iti sahaiva prathamau grahau g­hïÅta÷ sahottamÃvidamevaitatsarvaæ saævatsareïa parig­hïÅtastadidaæ sarvaæ saævatsareïa parig­hÅtam 4.3.1.[9] nirevÃnyatara÷ krÃmati | prÃnyatara÷ padyate tasmÃdime 'nva¤co mÃsà yantyatha yadubhau và saha ni«krÃmetÃmubhau và saha prapadyeyÃtÃm p­thagu haiveme mÃsà ÅyustasmÃnnirevÃnyatara÷ krÃmati prÃnyatara÷ padyate 4.3.1.[10] tau và ­tuneti «a pracarata÷ | taddevà aharas­jantartubhiriti catustadrÃtrimas­janta sa yaddhaitÃvadevÃbhavi«yadrÃtrirhaivÃbhavi«yanna vyayavatsyat 4.3.1.[11] tau và ­tunetyupari«ÂÃddviÓcarata÷ | taddevÃ÷ purastÃdaharadadustasmÃdidamadyÃharatha rÃtriratha Óvo 'harbhavità 4.3.1.[12] ­tuneti vai devÃ÷ | manu«yÃnas­jantartubhiriti paÓÆntsa yattanmadhye yena paÓÆnas­janta tasmÃdime paÓava ubhayata÷ parig­hÅtà vaÓamupetà manu«yÃïÃm 4.3.1.[13] tau và ­tuneti «a pracarya | itarathà pÃtre viparyasyete ­tubhiriti catuÓcaritvetarathà pÃtre viparyasyete anyatarata eva taddevà aharas­jantÃnyatarato rÃtrimanyatarata eva taddevà manu«yÃnas­jantÃnyatarata÷ paÓÆn 4.3.1.[14] athÃto g­hïÃtyeva | upayÃmag­hÅto 'si madhave tvetyevÃdhvaryurg­hïÃtyupayÃmag­hÅto 'si mÃdhavÃya tveti pratiprasthÃtaitÃveva vÃsantikau sa yadvasanta o«adhayo jÃyante vanaspataya÷ pacyante teno haitau madhuÓca mÃdhavaÓca 4.3.1.[15] upayÃmag­hÅto 'si | ÓukrÃya tvetyevÃdhvaryurg­hïÃtyupayÃmag­hÅto 'si Óucaye tveti pratiprasthÃtaitÃveva grai«mau sa yadetayorbali«Âhaæ tapati teno haitau ÓukraÓca ÓuciÓca 4.3.1.[16] upayÃmag­hÅto 'si nabhase tvetyevÃdhvaryurg­hïÃtyupayÃmag­hÅto 'si nabhasyÃya tveti pratiprasthÃtaitÃveva vÃr«ikÃvamuto vai divo var«ati teno haitau nabhaÓca nabhasyaÓca 4.3.1.[17] upayÃmag­hÅto 'si | i«e tvetyevÃdhvaryurg­hïÃtyupayÃmag­hÅto 'syÆrje tveti pratiprasthÃtaitÃveva ÓÃradau sa yacaradyÆrgrasa o«adhaya÷ pacyante teno haitÃvi«aÓcorjaÓca 4.3.1.[18] upayÃmag­hÅto 'si sahase tvetyevÃdhvaryurg­hïÃtyupayÃmag­hÅto 'si sahasyÃya tveti pratiprasthÃtaitÃveva haimantikau sa yaddhemanta imÃ÷ prajÃ÷ sahaseva svaæ vaÓamupanayate teno haitau sahaÓca sahasyaÓca 4.3.1.[19] upayÃmag­hÅto 'si tapase tvetyevÃdhvaryurg­hïÃtyupayÃmag­hÅto 'si tapasyÃya tveti pratiprasthÃtaitÃveva ÓaiÓirau sa yadetayorbali«Âhaæ ÓyÃyati teno haitau tapaÓca tapasyaÓca 4.3.1.[20] upayÃmig­hÅto 'si | aæhasaspataye tveti trayodaÓaæ grahaæ g­hïÃti yadi trayodaÓaæ g­hïÅyÃdatha pratiprasthÃtÃdhvaryo÷ pÃtre saæsravamavanayatyadhvaryurvà pratiprasthÃtu÷ pÃtre saæsravamavanayatyÃharati bhak«am 4.3.1.[21] atha pratiprasthÃtÃbhak«itena pÃtreïa | aindrÃgnaæ grahaæ g­hïÃti tadyadabhak«itena pÃtreïaindrÃgnaæ grahaæ g­hïÃti na và ­tugrahÃïÃmanuva«aÂkurvantyetebhyo và aindrÃgnaæ grahaæ grahÅ«yanbhavati tadasyaindrÃgnenaivÃnuva«aÂk­tà bhavanti 4.3.1.[22] yadvevaindrÃgnaæ grahaæ g­hïÃti | sarvaæ và idam prÃjÅjanadya ­tugrahÃnagrahÅtsa idaæ sarvam prajanayyedamevaitatsarvam prÃïodÃnayo÷ prati«ÂhÃpayati tadidaæ sarvam prÃïodÃnayo÷ prati«ÂhitamindrÃgnÅ hi prÃïodÃnÃvime hi dyÃvÃp­thivÅ prÃïodÃnÃvanayorhÅdaæ sarvam prati«Âhitam 4.3.1.[23] yadvevaindrÃgnaæ grahaæ g­hïÃti | sarvaæ và idam prÃjÅjanadya ­tugrahÃnagrahÅtsa idaæ sarvam prajanayyÃsminnevaitatsarvasminprÃïÃdÃnau dadhÃti tÃvimÃvasmintsarvasminprÃïodÃnau hitau 4.3.1.[24] athÃto g­hïÃtyeva | indrÃgnÅ Ãgataæ sutaæ gÅrbhirnabho vareïyam | asya pÃtaæ dhiye«ità | upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃgni yÃæ tvai«a te yonirindrÃgnibhyÃæ tveti sÃdayatÅndrÃgnibhyÃæ hyenaæ g­hïÃti 4.3.1.[25] atha vaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti | sarvaæ và idam prÃjÅjanadya ­tugrahÃnagrahÅtsa yaddhaitÃvadevÃbhavi«yadyÃvatyà haivÃgre prajÃ÷ s­«ÂÃstÃvatyo haivÃbhavi«yanna prÃjani«yanta 4.3.1.[26] atha yadvaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti | idamevaitatsarvamimÃ÷ prajà yathÃyathaæ vyavas­jati tasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyante ÓukrapÃtreïa g­hïÃtye«a vai Óukro ya e«a tapati tasya ye raÓmayaste viÓve devÃstasmÃcukrapÃtreïa g­hïÃti 4.3.1.[27] athÃto g­hïÃtyeva | omÃsaÓcar«aïÅrdhato viÓve devÃsa Ãgata dÃÓvÃæso dÃÓu«a÷ sutam upayÃmag­hÅto 'si viÓvebhyastvà devebhya e«a te yonirviÓvebhyastvà devebhya iti sÃdayati viÓvebhyo hyenaæ devebhyo g­hïÃti 4.3.2.[1] g­ïÃti ha và etaddhotà yacaæsati | tasmà etadg­ïate pratyevÃdhvaryurÃg­ïÃti tasmÃtpratigaro nÃma 4.3.2.[2] taæ vai präcamÃsÅnamÃhvayate | sarve và anya udgÃtu÷ präca Ãrtvijyaæ kurvanti tatho hÃsyaitatprÃgevÃrtvijyaæ k­tam bhavati 4.3.2.[3] prajÃpatirvà udgÃtÃ÷ | yo«argghotà sa etatprajÃpatirudgÃtà yo«ÃyÃm­ci hotari reta÷ si¤cati yatstute taddhotà Óastreïa prajanayati tacyati yathÃyam puru«a÷ Óitastadyadenacyati tasmÃcastraæ nÃma 4.3.2.[4] tadupapalyayya pratig­ïÃti | idamevaitadreta÷ siktamupanimadatyatha yatparÃÇ ti«Âhanpratig­ïÅyÃtparÃgu haivaitadreta÷ siktam praïaÓyettanna prajÃyeta samya¤cà u caivaitadbhÆtvaitadreta÷ siktam prajanayata÷ 4.3.2.[5] yÃtayÃmÃni vai devaiÓcandÃæsi | candobhirhi devÃ÷ svargaæ lokaæ samÃÓnuvata mado vai pratigaro yo và ­ci mado ya÷ sÃmanraso vai sa taccanda÷svevaitadrasaæ dadhÃtyayÃtayÃmÃni karoti tairayÃtayÃmairyaj¤aæ tanvate 4.3.2.[6] tasmÃdyadyardharcaÓa÷ Óaæset | ardharce 'rdharce pratig­ïÅyÃdyadi paca÷ Óaæsetpade-pade pratig­ïÅyÃdyatra vai ÓaæsannavÃniti tadasurarak«asÃni yaj¤amanvavacaranti tatpratigareïa saædadhÃti nëÂrÃïÃæ rak«asÃmananvavacÃrÃya yajamÃnasyo caivaitadbhrÃt­vyalokaæ cinatti 4.3.2.[7] caturak«arÃïi ha và agre candÃæsyÃsu÷ | tato jagatÅ somamacÃpatatsà trÅïyk«arÃïi hitvÃjagÃma tatastri«ÂupsomamacÃpatatsaikamak«araæ hitvÃjagÃma tato gÃyatrÅ somamacÃpatatsaitÃni cÃk«arÃïi harantyÃgacatsomaæ ca tato '«ÂÃk«arà gÃyatryabhavattasmÃdÃhura«ÂÃk«arà gÃyatrÅti 4.3.2.[8] tayà prÃta÷savanamatanvata | tasmÃdgÃyatraæ prÃta÷savanaæ tayaiva mÃdhyandinaæ savanamatanvata tÃæ ha tri«ÂubuvÃcopa tvÃhamÃyÃni tribhirak«arairupa mà hvayasva mà mà yaj¤Ãdantargà iti tatheti tÃmupÃhvayata tata ekÃdaÓÃk«arà tri«ÂubabhavattasmÃdÃhustrai«Âubham mÃdhyandinaæ savanamiti 4.3.2.[9] tayaiva t­tÅyasavanamatanvata | tÃæ ha jagatyuvÃcopa tvÃhamÃyÃnyekenÃk«areïopa sà hvayasva mà mà yaj¤Ãdantargà iti tatheti tÃmupÃhvayata tato dvÃdaÓÃk«arà jagatyabhavattasmÃdÃhurjÃgataæ t­tÅyasavanamiti 4.3.2.[10] tadÃhu÷ | gÃyatrÃïi vai sarvÃïi savanÃni gÃyatrÅ hyevaitadupas­jamÃnaiditi tasmÃtsaæsiddham prÃta÷savane pratig­ïÅyÃtsaæsiddhà hi gÃyatryÃgacatsak­nmadvanmÃdhyandine savana ekaæ hi sÃk«araæ hitvÃgacattenaivainÃmetatsamardhayati k­tsnÃæ karoti 4.3.2.[11] yatra tri«Âubha÷ Óasyante | trimadvatt­tÅyasavane trÅïi hi sÃk«arÃïi hitvÃgacattairevainÃmetatsamardhayati k­tsnÃæ karoti 4.3.2.[12] yatra dyÃvÃp­thivyaæ Óasyate | ime ha vai dyÃvÃp­thivÅ imÃ÷ prajà upajÅvanti tadanayorevaitaddyÃvÃp­thivyo rasaæ dadhÃti te rasavatyà upajÅvanÅye imÃ÷ prajà upajÅvanti sa và omityeva pratig­ïÅyÃttaddhi satyaæ taddevà vidu÷ 4.3.2.[13] taddhaike | othÃmodaiva vÃgiti pratig­ïanti vÃkpratigara etadvÃcamupÃpnuma iti vadantastadu tathà na kuryÃdyathà vai kathà ca pratig­ïÃtyupÃptaivÃsya vÃgbhavati vÃcà hi pratig­ïÃti tasmÃdomityeva pratig­ïÅyÃttaddhi satyaæ taddevà vidu÷ 4.3.3.[1] ihà ihà ityabhi«uïoti | indramevaitadÃcyÃvayati b­hadb­haditÅndramevaitadÃcyÃvayati 4.3.3.[2] sa ÓukrÃmanthinau prathamau g­hïÃti | ÓukravaddhyetatsavanamathÃgrayaïaæ sarve«u hye«a savane«u g­hyate 'tha marutvatÅyamathokthyamukthÃni hyatrÃpi bhavanti 4.3.3.[3] taddhaike | ukthyaæ g­hÅtvÃtha marutvatÅyaæ g­hïanti tadu tathà na kuryÃnmarutvatÅyameva g­hÅtvÃthokthyaæ g­hïÅyÃt 4.3.3.[4] tÃnvà etÃn | pa¤ca grahÃng­hïÃtye«a vai vajro yanmÃdhyandina÷ pavamÃnastasmÃtpa¤cadaÓa÷ pa¤casÃmà bhavati pa¤cadaÓo hi vajra÷ sa etai÷ pa¤cabhirgrahai÷ pa¤ca và imà aÇgulayo 'Çgulibhirvai praharati 4.3.3.[5] indro v­trÃya vajram prajahÃra | sa v­tram pÃpmÃnaæ hatvà vijite 'bhaye 'nëÂre dak«iïà ninÃya tasmÃdapyetarhi yadaivaitena mÃdhyandinena pavamÃnena stuvate 'tha vijite 'bhaye 'nëÂre dak«iïà nÅyante tatho evai«a etai÷ pa¤cabhirgrahai÷ pÃpmane dvi«ate bhrÃt­vyÃya vajram praharati sa v­tram pÃpmÃnaæ hatvà vijite 'bhaye nëÂre dak«iïà nayati tasmÃdvà etÃnpa¤ca grahÃng­hïÃti 4.3.3.[6] tadyanmarutvatÅyÃng­hïÃti | etadvà indrasya ni«kevalyaæ savanaæ yanmÃdhyandinaæ savanaæ tena v­tramajighÃsattena vyajigÅ«ata maruto và ityaÓvatthe 'pakramya tasthu÷ k«atraæ và indro viÓo maruto viÓà vai k«atriyo balavÃnbhavati tasmÃdÃÓvatthe ­tupÃtre syÃtÃæ kÃr«maryamaye tveva bhavata÷ 4.3.3.[7] tÃnindra upamantrayÃæ cakre | upa mÃvartadhvaæ yu«mÃbhirbalena v­traæ hanÃnÅti te hocu÷ kiæ nastata÷ syÃditi tebhya etau marutvatÅyau grahÃvag­hïÃt 4.3.3.[8] te hocu÷ | apanidhÃyainamoja upÃvartÃmahà iti ta enamapanidhÃyaivauja upÃvav­tustadvà indro 'spuïutÃpanidhÃya vai mauja upÃv­tanniti 4.3.3.[9] sa hovÃca | sahaiva maujasopÃvartadhvamiti tebhyo vai nast­tÅyaæ grahaæ g­hÃïeti tebhya etaæ t­tÅyaæ grahamag­hïÃdupayÃmag­hÅto 'si marutÃæ tvaujasa iti ta enaæ sahaivaujasopÃvartanta tairvyajayata tairv­tramahank«atraæ và indro viÓo maruto viÓà vai k«atriyo balavÃnbhavati tatk«atra evaitadbalaæ dadhÃti tasmÃnmarutvatÅyÃng­hïÃti 4.3.3.[10] sa và idrÃyaiva marutvate g­hïÅyÃt | nÃpi marudbhya÷ sa yaddhÃpi marudbhyo g­hïÅyÃtpratyudyÃminÅæ ha k«atrÃya viÓaæ kuryÃdathaitadindramevÃnu maruta Ãbhajati tatk«atrÃyaivaitadviÓaæ k­tÃnukarÃmanuvartmÃnaæ karoti tasmÃdindrÃyaiva marutvate g­hïÅyÃnnÃpi marudbhya÷ 4.3.3.[11] apakramÃdu haivai«ÃmetadbibhayÃæ cakÃra | yadime mannÃpakrÃmeyuryannÃnyaddhriyeranniti tÃnevaitadanapakramiïo 'kuruta tasmÃdindrÃyaiva marutvate g­hïÅyÃnnÃpi marudbhya÷ 4.3.3.[12] ­tupÃtrÃbhyÃæ g­hïÃti | ­tavo vai saævatsaro yaj¤aste 'da÷ prÃta÷savane pratyak«amavakalpyante yad­tugrahÃng­hïÃtyathaitatparo 'k«am mÃdhyandine savane 'vakalpayante yad­tupÃtrÃbhyÃm marutvatÅyÃng­hïÃti viÓo vai maruto 'nnaæ vai viÓa ­tavo và idaæ sarvamannÃdyam pacanti tasmÃd­tupÃtrÃbhyÃm marutvatÅyÃng­hïÃti 4.3.3.[13] athÃto g­hïÃtyeva | indra marutva iha pÃhi somaæ yathà ÓÃryÃte apiba÷ sutasya | tava praïÅtÅ tava ÓÆra ÓarmannÃvivÃsanti kavaya÷ suyaj¤Ã÷ | upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvÃmarutvata e«a te yonirindrÃya tvà marutvate 4.3.3.[14] marutvantaæ v­«abham | vÃv­dhÃnamakavÃriæ divyaæ ÓÃsamindram viÓvÃsÃhamavase nÆtanÃyograæ sahodÃmiha taæ huvema | upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà marutvata e«a te yonirindrÃya tvà marutvate upayÃmag­hÅto 'si marutÃæ tvaujasa iti t­tÅyaæ grahaæ g­hïÃti 4.3.3.[15] atha mahendraæ grahaæ g­hïÃti | pÃpmanà và etadindra÷ saæs­«Âo 'bhÆdyadviÓà marudbhi÷ sa yathà vijayasya kÃmÃya viÓà samÃne pÃtre 'ÓnÅyÃdevaæ tadyadasmà etam marudbhi÷ samÃnaæ grahamag­hïan 4.3.3.[16] taæ devÃ÷ | sarvasminvijite 'bhaye 'nëÂre yathe«ÅkÃm mu¤jÃdviv­hedevaæ sarvasmÃtpÃpmano vyav­hanyanmÃhendraæ grahamag­hïaæstatho evai«a etadyathe«Åkà vimu¤jà syÃdevaæ sarvasmÃtpÃpmano nirmucyate yanmÃhendraæ graham g­hïÃti 4.3.3.[17] yadveva mÃhendraæ grahaæ g­hïÃti | indro và e«a purà v­trasya badhÃdatha v­traæ hatvà yathà mahÃrÃjo vijigyÃna evam mahendro 'bhavattasmÃnmÃhendraæ grahaæ g­hïÃti mahÃntamu caivainametatkhalu karoti v­trasya badhÃya tasmÃdveva mÃhendraæ grahaæ g­hïÃti Óu pÃtreïa g­hïÃtye«a vai Óukro ya e«a tapatye«a u eva mahÃæstasmÃcukrapÃtreïa g­hïÃti 4.3.3.[18] athÃto g­hïÃtyeva | mahÃæ indro n­vadà car«aïiprà uta dvibarhà amina÷ sahobhi÷ asmadryagvÃv­dhe vÅryÃyoru÷ p­thu÷ suk­ta÷ kart­bhirbhÆt upayÃmag­hÅto 'si mahendrÃya tvai«a te yonirmahendrÃya tveti sÃdayati mahendrÃya hyenaæ g­hïÃti 4.3.3.[19] athopÃk­tyaitÃæ vÃcaæ vadati | abhi«otÃro 'bhi«uïutaulÆkhalÃnudvÃdayatÃgnÅdÃÓiraæ vinaya saumyasya vittÃditi te vai t­tÅyasavanÃyaivÃbhi«otÃro 'bhi«uïvanti t­tÅyasavanÃyaulÆkhalÃnudvÃdayanti t­tÅyasavanÃyÃgnÅdÃÓiraæ vinayati t­tÅyasavanÃya saumyaæ caruæ Órapayatyete vai ÓukravatÅ rasavatÅ savane yatprÃta÷savanaæ ca mÃdhyandinaæ ca savanamathaitannirdhÅtaÓukraæ yatt­tÅyasavanaæ tadevaitasmÃnmÃdhyandinÃtsavanÃnnirmimÅte tatho hÃsyaitacukravadrasavatt­tÅyasavanam bhavati tasmÃdetÃmatra vÃcaæ vadati 4.3.4.[1] ghnanti và etadyaj¤am | yadenaæ tanvate yannveva rÃjÃnamabhi«uïvanti tattaæ ghnanti yatpaÓuæ saæj¤apayanti viÓÃsati tattaæ ghnantyulÆkhalamusalÃbhyÃæ d­«adupalÃbhyÃæ haviryaj¤aæ ghnanti 4.3.4.[2] sa e«a yaj¤o hato na dadak«e | taæ devà dak«iïÃbhiradak«ayaæstadyadenaæ dak«iïÃbhiradak«ayaæstasmÃddak«iïà nÃma tadyadevÃtra yaj¤asya hatasya vyathate tadevÃsyaitaddak«iïÃbhirdak«ayatyatha sam­ddha eva yaj¤o bhavati tasmÃddak«iïà dadÃti 4.3.4.[3] tadvai «a¬dvÃdaÓetyeva haviryaj¤e dadati | na ha tvevÃÓatadak«iïa÷ saumyo 'dhvara÷ syÃde«a vai pratyak«aæ yaj¤o yatprajÃpati÷ puru«o vai prajÃpaternedi«Âhaæ so 'yaæ ÓatÃyu÷ ÓatatejÃ÷ ÓatavÅryastaæ Óatenaiva dak«ayati nÃÓatena tasmÃnnÃÓatadak«iïa÷ saumyo 'dhvara÷ syÃnno haivÃÓatadak«iïena yajamÃnasyartvik«yÃnnedasyÃk«ibhÆrasÃni yamime hani«yantyeva na dak«ayi«yantÅti 4.3.4.[4] dvayà vai devà devÃ÷ | ahaiva devà atha ye brÃhmaïÃ÷ ÓuÓruvÃæso 'nÆcÃnÃste manu«yadevÃste«Ãæ dvedhÃvibhakta eva yaj¤a Ãhutaya eva devÃnÃæ dak«iïà manu«yadevÃnÃm brÃhmaïÃnÃæ ÓuÓruvu«ÃmanÆcÃnÃnÃmÃhutibhireva devÃnprÅïÃti dak«iïÃbhirmanu«yadevÃnbrÃhmaïäcuÓruvu«o 'nÆcÃnÃæsta enamubhaye devÃ÷ prÅtÃ÷ svargaæ lokamabhivahanti 4.3.4.[5] tà và etÃ÷ | ­tvijÃmeva dak«iïà anyaæ và eta etasyÃtmÃnaæ saæskurvantyetaæ yaj¤am­Çmayaæ yajurmayaæ sÃmamayamÃhutimayaæ so 'syÃmu«miæloka Ãtmà bhavati tadye mÃjÅjananteti tasmÃd­tvigbhya eva dak«iïà dadyÃnnÃn­tvigbhya÷ 4.3.4.[6] atha pratiparetya gÃrhapatyam | dak«iïÃni juhoti sa daÓÃhomÅye vÃsasi hiraïyam prabadhyÃvadhÃya juhoti devaloke me 'pyasaditi vai yajate yo yajate so 'syai«a yaj¤o devalokamevÃbhipraiti tadanÆcÅ dak«iïà yÃæ dadÃti saiti dak«iïÃmanvÃrabhya yajamÃna÷ 4.3.4.[7] catasro vai dak«iïÃ÷ | hiraïyaæ gaurvÃso 'Óvo na vai tadavakalpate yadaÓvasya pÃdamavadhyÃdyadvà gau÷ pÃdamavadadhyÃttasmÃddaÓÃhomÅye vÃsasi hiraïyam prabadhyÃvadhÃya juhoti 4.3.4.[8] saurÅbhyÃm­gbhyÃæ juhoti | tamasà và asau loko 'ntarhita÷ sa etena jyoti«Ã tamo 'pahatya svargaæ lokamupasaækrÃmati tasmÃtsaurÅbhyÃm­gbhyÃæ juhoti 4.3.4.[9] sa juhoti | udu tyaæ jÃtavedasaæ devaæ vahanti ketava÷ | d­Óe viÓvÃya sÆryaæ svÃhetyatayà gÃyatryà gÃyatrÅ và iyam p­thivÅ seyam prati«Âhà tadasyÃmevaitatprati«ÂhÃyÃm pratiti«Âhati 4.3.4.[10] atha dvitÅyÃæ juhoti | citraæ devÃnÃmudagÃdanÅkaæ cak«urmitrasya varuïasyÃgne÷ | Ãprà dyÃvÃp­thivÅ antarik«aæ sÆrya Ãtmà jagatastasthu«aÓca svÃhetyetayà tri«Âubhà lokamevaitayopapraiti 4.3.4.[11] athÃgnÅdhre | dve vaikÃæ và juhoti tadyadagnÃvÃgnÅdhre dve vaikÃæ và juhotyagnirvai paÓÆnÃmÅ«Âe ta enamabhita÷ pariïiviÓante tametayÃhutyà prÅïÃti so 'smai prÅto 'numanyate tenÃnumatÃæ dadÃti 4.3.4.[12] sa juhoti | agne naya mupathà rÃye asmÃnviÓvÃni deva vayunÃni vidvÃn | yuyodhyasmajjuhurÃïameno bhÆyi«ÂhÃæ te namauktiæ vidhema svÃhetyatha yadyaÓvaæ yuktaæ vÃyuktaæ và dÃsyantsyÃdatha dvitÅyÃæ juhuyÃdyadyu na nÃdriyeta 4.3.4.[13] sa juhoti | ayaæ no agnirvarivask­ïotvayam m­dha÷ pura etu prabhindan ayaæ vÃjÃnjayatu vÃjasÃtÃvayaæ ÓatrÆnjayatu jarh­«Ãïa÷ svÃheti vÃjasà hyaÓva÷ 4.3.4.[14] atha hiraïyamÃdÃya ÓÃlÃmabhyaiti | dak«iïena vediæ dak«iïà upati«Âhante so 'greïa ÓÃlÃæ ti«Âhannabhimantrayate rÆpeïa vo rÆpamabhyÃgÃmiti na ha và agre paÓavo dÃnÃya cak«amire te 'panidhÃya svÃni rupÃïi ÓarÅrai÷ pratyupÃti«Âhanta tÃnetaddevÃ÷ svaireva rÆpairyaj¤asyÃrdhÃdupÃyaæste svÃni rÆpÃïi jÃnÃnà abhyavÃyaæste rÃtamanaso 'laæ dÃnÃyÃbhavaæstatho evainÃne«a etatsvaireva rÆpairyaj¤asyÃrdhÃdupaiti te svÃni rÆpÃïi jÃnÃnà abhyavÃyanti te rÃtamanaso 'laæ dÃnÃya bhavanti 4.3.4.[15] tatho vo viÓvavedà vibhajatviti | brahma vai tuthastadenà brahmaïà vibhajati brahma vai dak«iïÅyaæ cÃdak«iïiyaæ ca veda tatho hÃsyaità dak«iïÅyÃyaiva dattà bhavanti nÃdak«iïÅyÃya 4.3.4.[16] ­tasya pathà preteti | yo vai devÃnÃm pathaiti sa ­tasya pathaiti candradak«iïà iti tadetena jyoti«Ã yanti 4.3.4.[17] atha sado 'bhyaiti | vi sva÷ paÓya vyantarik«amiti vi tvayà dak«iïayà lokaæ khye«amityevaitadÃha 4.3.4.[18] atha sada÷ prek«ate | yatasva sadasyairiti mà tvà sadasyà atirik«atetyevaitadÃha 4.3.4.[19] atha hiraïyamÃdÃyÃgnÅdhramabhyaiti | brÃhmaïamadya videyam pit­mantam pait­matyamiti yo vai j¤Ãto j¤ÃtakulÅna÷ sa pit­mÃnpait­matyo yà vai j¤ÃtÃyÃpi katipayÅrdak«iïà dadÃti tÃbhirmahajjayaty­«imÃr«eyamiti yo vai j¤Ãto 'nÆcÃna÷ sa ­«irÃr«eya÷ sudhÃtudak«iïÃmiti sa hi sudhÃtudak«iïa÷ 4.3.4.[20] athaivamupasadya | agnÅdhe hiraïyaæ dadÃtyasmadrÃtà devatrà gacateti yÃæ vai rÃtamanà avicikitsandak«iïÃæ dadÃti tayà mahajjayati devatrà gacateti devaloke me 'pyasaditi vai yajate yo yajate taddevaloka evainametadapitvinaæ karoti pradÃtÃramÃviÓateti mÃmÃviÓatetyevaitadÃha tatho hÃsmÃdetÃ÷ parÃcyo na praïaÓyanti tadyadagnÅdhe prathamÃya dak«iïÃæ dadÃtyato hi viÓve devà am­tatvamapÃjayaæstasmÃdagnÅdhe prathamÃya dak«iïÃæ dadÃti 4.3.4.[21] athaivamevopasadya | ÃtreyÃya hiraïyaæ dadÃti yatra và ada÷ prÃtaranuvÃkamanvÃhustaddha smaitatpurà Óaæsantyatrirvà ­«ÅïÃæ hotÃsÃthaitatsado 'suratamasamabhipupruve ta ­«ayo trimabruvannehi pratyaÇÇidaæ tamo 'pajahÅti sa etattamo 'pÃhannayaæ vai jyotirya idaæ tamo 'pÃbadhÅditi tasmà etajjyotirhiraïyaæ dak«iïÃmanayajjyotirhi hiraïyaæ tadvai sa tattejasà vÅryeïar«istamo 'pajaghÃnÃthai«a etenaivaitajjyoti«Ã tamo 'pahanti tasmÃdÃtreyÃya hiraïyaæ dadhÃti 4.3.4.[22] atha brahmaïe | brahmà hi yaj¤aæ dak«iïato 'bhigopÃyatyathodgÃtre 'tha hotre 'thÃdhvaryubhyÃæ havirdhÃna ÃsÅnÃbhyÃmatha punaretya prastotre 'tha maitrÃvaruïÃyÃtha brÃhmaïÃcaæsÅne 'tha potre 'tha ne«Âre 'thÃcÃvÃkÃyÃthonnetre 'tha grÃvastute 'tha subrahmaïyÃyai pratihartra uttamÃya dadÃti pratihartà và e«a so 'smà etadantata÷ pratiharati tatho hÃsmÃdetÃ÷ parÃcyo na praïaÓyanti 4.3.4.[23] athÃhendrÃya marutvate 'nubrÆhÅti | yatra vai prajÃpatiragre dadau taddhendra Åk«Ãæ cakre sarvaæ và ayamidaæ dÃsyati nÃsmabhyaæ kiæ cana pariÓek«yatÅti sa etaæ vajramudayacadindrÃya marutvate 'nubrÆhÅtyadÃnÃya tato nÃdadÃtsa e«o 'pyetarhi tathaiva vajra udyamyata indrÃya marutvate 'nubrÆhÅtyadÃnÃya tato na dadÃti 4.3.4.[24] catasro vai dak«iïÃ÷ | hiraïyamÃyurevaitenÃtmanastrÃyata Ãyurhi hiraïyaæ tadagnaya ÃgnÅdhraæ kurvate 'dadÃttasmÃdapyetarhyagnÅdhe hiraïyaæ dÅyate 4.3.4.[25] atha gau÷ | prÃïamevaitayÃtmanastrÃyate prÃïo hi gaurannaæ hi gaurannaæ hi prÃïastÃæ rudrÃya hotre 'dadÃt 4.3.4.[26] atha vÃsa÷ | tvacamevaitenÃtmanastrÃyate tvagghi vÃsastadb­haspataya udgÃyate 'dadÃt 4.3.4.[27] athÃÓva÷ | vajro và aÓvo vajramevaitatpurogÃæ kurute yamaloke me 'pyasaditi vai yajate yo yajate tadyamaloka evainametadapitvinaæ karoti taæ yamÃya brahmaïe 'dadÃt 4.3.4.[28] sa hiraïyam pratyeti | agnaye tvà mahyaæ varuïo dadÃtvityagnaye hyetadvaruïo 'dadhÃtso 'm­tatvamaÓÅyÃyurdÃtra edhi mayo mahyam pratigrahÅtra iti 4.3.4.[29] atha gÃm pratyeti | rudrÃya tvà mahyaæ varuïo dadÃtviti rudrÃya hyetÃæ varuïo 'dadÃtso 'm­tatvamaÓÅya prÃïo dÃtra edhi vayo mahyam pratigrahÅtra iti 4.3.4.[30] atha vÃsa÷ pratyeti | b­haspataye tvà mahyaæ varuïo dadÃtviti b­haspataye hyetadvaruïo 'dadÃtso 'm­tatvamaÓÅya tvagdÃtra edhi mayo mahyam pratigrahÅtra iti 4.3.4.[31] athÃÓvam pratyeti | yamÃya tvà mahyaæ varuïo dadÃtviti yamÃya hyetaæ varuïo 'dadÃtso 'm­tatvamaÓÅya hayo dÃtra edhi vayo mahyam pratigrahÅtra iti 4.3.4.[32] atha yadanyaddadÃti | kÃmenaiva taddadÃtÅdam me 'pyamutrÃsÃditi tatpratyeti ko 'dÃtkasmà adÃtkÃmo 'dÃtkÃmÃyÃdÃt kÃmo dÃtà kÃma÷ pratigrahÅtà kÃmaitatta iti taddevatÃyà atidiÓati 4.3.4.[33] tadÃhu÷ | na devatÃyà atidiÓedidaæ vai yÃæ devatÃæ saminddhe sà dÅpyamÃnà Óva÷-Óva÷ ÓreyasÅ bhavatÅdaæ vai yasminnagnÃvabhyÃdadhati sa dÅpyamÃna eva Óva÷-Óva÷ ÓreyÃnbhavati Óva÷-Óvo ha vai ÓreyÃnbhavati ya evaæ vidvÃnpratig­hïÃti tadyathà samiddhe juhuyÃdevametÃæ juhoti yÃmadhÅyate dadÃti tasmÃdadhÅyannÃtidiÓet 4.3.5.[1] trayà vai devÃ÷ | vasavo rudrà ÃdityÃste«Ãæ vibhaktÃni savanÃni vasÆnÃmeva prÃta÷savanaæ rudrÃïÃm mÃdhyandinaæ savanamÃdityÃnÃæ t­tÅyasavanaæ tadvà amiÓrameva vasÆnÃm prÃta÷savanamamiÓraæ rudrÃïÃm mÃdhyandinaæ savanam miÓramÃdityÃnÃæ t­tÅyasavanam 4.3.5.[2] te hÃdityà Æcu÷ | yathedamamiÓraæ vasÆnÃæ prÃta÷savanamamiÓraæ rudrÃïÃm mÃdhyandinaæ savanamevaæ na imam purà miÓrÃdgrahaæ juhutheti tatheti devà abruvaæste saæsthita eva mÃdhyandine savane purà t­tÅyasavanÃdetamajuhavu÷ sa e«o 'pyetarhi tathaiva graho hÆyate saæsthita eva mÃdhyandine savane purà t­tÅyasavanÃt 4.3.5.[3] te hÃdityà Æcu÷ | neva và itarasmintsavane smo nevetarasminyadvai no rak«Ãæsi na hiæsyuriti 4.3.5.[4] te ha dvidevatyÃnÆcu÷ | rak«obhyo vai bibhÅmo hanta yu«mÃnpraviÓÃmeti 4.3.5.[5] te ha dvidevatyà Æcu÷ | kimasmÃkaæ tata÷ syÃdityasmÃbhiranuva«aÂk­tà bhavi«yathetyu hÃdityà Æcustatheti te dvidevatyÃnprÃviÓan 4.3.5.[6] sa yatra prÃta÷sasavane | dvidevatyai÷ pracarati tatpratiprasthÃtÃdityapÃtreïa droïakalaÓÃtpratinig­hïÅta upayÃmag­hÅto 'sÅtyetÃvatÃdhvaryurevÃÓrÃvayatyadhvaryoranu homaæ juhoti pratiprasthÃtÃdityebhyastveti saæsravamavanayatyetÃvataivameva sarve«u 4.3.5.[7] tadyatpratiprasthÃtà pratinig­hïÅte | dvidevatyÃnvai prÃviÓannasmÃbhiranuva«aÂk­tà bhavi«yathetyu hÃdityà ÆcuryÃæ và amÆæ dvitÅyÃmÃhutiæ juhoti svi«Âak­te vai tÃæ juhoti svi«Âak­to và ete 'nuva«aÂkriyante tatho hÃsyaite 'nuva«aÂk­tà i«Âasvi«Âak­to bhavantyuttarÃrdhe juhotye«Ã hyetasya devasya diktasmÃduttarÃrdhe juhoti 4.3.5.[8] yadveva pratiprasthÃtà pratinig­hïÅte | dvidevatyÃnvai prÃviÓantsa yÃneva prÃviÓaæstebhya evaitannirmimÅte 'thÃpidadhÃti rak«obhyo hyabibhayurvi«ïa urugÃyai«a te somastaæ rak«asva mà tvà dabhanniti yaj¤o vai vi«ïustadyaj¤ÃyaivaitatparidadÃti guptyà athÃha saæsthita eva mÃdhyandine savane purà t­tÅyasavanÃdehi yajamÃneti 4.3.5.[9] samprapadyante | adhvaryuÓca yajamÃnaÓcÃgnÅdhraÓca pratiprasthÃtà connetÃtha yo 'nya÷ paricaro bhavatyubhe dvÃre apidadhati rak«obhyo hyabibhayurathÃdhvaryurÃdityasthÃlÅæ cÃdityapÃtraæ cÃdatte sa uparyupari pÆtabh­taæ vig­hïÃti nedvyavaÓcotaditi 4.3.5.[10] atha g­hïÃti | kadà cana starÅrasi nendra saÓcÃsi dÃÓu«e upopennu maghavanbhÆya innu te dÃnaæ devasya p­cyata Ãdityebhyastveti 4.3.5.[11] taæ vai nopayÃmena g­hïÅyÃt | agre hyevai«a upayÃmena g­hÅto bhavatyajÃmitÃyai jÃmi ha kuryÃdyadenamatrÃpyupayÃmena g­hïÅyÃt 4.3.5.[12] athÃpag­hya punarÃnayati | kadà cana prayucasyubhe nipÃsi janmanÅ turÅyÃditya savanaæ ta indriyamÃtasthÃvam­taæ divyÃdityebhyastveti 4.3.5.[13] atha dadhi g­hïÃti | ÃdityÃnÃæ vai t­tÅyasavanamÃdityÃnvà anu paÓavastatpaÓu«vevaitatpayo dadhÃti tadidam paÓu«u payo hitam madhyata iva g­hïÅyÃdityÃhurmadhyata iva hÅdam paÓÆnÃm paya iti paÓcÃdiva tveva g­hïÅyÃtpaÓcÃdiva hÅdam paÓÆnÃm paya÷ 4.3.5.[14] yadveva dadhi g­hïÃti | hutoci«Âà và ete saæsravà bhavanti nÃlamÃhutyai tÃnevaitatpunarÃpyÃyayati tathÃlamÃhutyai bhavanti tasmÃddadhi g­hïÃti 4.3.5.[15] sa g­hïÃti | yaj¤o devÃnÃm pratyeti sumnamÃdityÃso bhavatà m­¬ayanta÷ à vo 'rvÃcÅ sumatirvav­tyÃdaæhoÓcidyà varivovittarÃsadÃdityebhyastveti 4.3.5.[16] tamupÃæÓusavanena mek«ayati | vivasvÃnvà e«a Ãdityo nidÃnena yadupÃæÓusavana Ãdityagraho và e«a bhavati tadenaæ sva eva bhÃge prÅïÃti 4.3.5.[17] taæ na daÓÃbhirna pavitreïopasp­Óati ete vai ÓukravatÅ rasavatÅ savane yatprÃta÷savanaæ ca mÃdhyandinaæ ca savanamathaitannirdhÅtaÓukraæ yatt­tÅyasavanaæ sa yanna daÓÃbhirna pavitreïopasp­Óati teno hÃsyaitacukravadrasavatt­tÅyasavanam bhavati tasmÃnna daÓÃbhirna pavitreïopasp­Óati 4.3.5.[18] sa mek«ayati | vivasvannÃdityai«a te somapÅthastasminmatsvetyathonnetra upÃæÓusavanam prayacatyathÃhonnetÃramÃs­ja grÃvïa iti tÃnÃdhavanÅye vÃs­jati camase và 4.3.5.[19] rÃjÃnamunnÅya | ÃdityÃnÃæ vai t­tÅyasavanamÃdityÃnvà anu grÃvÃïastadenÃntsva eva bhÃge prÅïÃtyaporïuvanti dvÃre 4.3.5.[20] athÃpidhÃyopani«krÃmati | rak«obhyo hyabibhayurathÃhÃdityebhyo 'nubrÆhÅtyatra sampaÓyedyadi kÃmayetÃÓrÃvya tveva sampaÓyedÃdityebhya÷ preÓya priyebhya÷ priyadhÃmabhya÷ priyavratebhyo mahasvasarasya patibhya urorantarik«asyÃdhyak«ebhya iti va«aÂk­te juhoti nÃnuva«aÂkaroti netpaÓÆnagnau prav­ïajÃnÅti prayacati pratiprasthÃtre saæsravau 4.3.5.[21] atha puna÷ prapadya | ÃgrayaïamÃdatta udÅcÅnadaÓam pavitraæ vitanvanti praskandayatyadhvaryurÃgrayaïasyapratiprasthÃtà samprag­hïÃti saæsravÃvÃnayatyunnetà camasena voda¤canena và 4.3.5.[22] taæ catas­ïÃæ dhÃrÃïÃmÃgrayaïaæ g­hïÃti | ÃdityÃnÃæ vai t­tÅyasavanamÃdityÃnvà anu gÃvastasmÃdidaæ gavÃæ caturdhÃvihitaæ payastasmÃccatas­ïÃæ dhÃrÃïÃmÃgrayaïaæ g­hïÃti 4.3.5.[23] tadyatpratiprasthÃtà saæsravau samprag­hïÃti | Ãdityagraho và e«a bhavati na và ÃdityagrahasyÃnuva«aÂkarotyetasmÃdvai sÃvitraæ grahaæ grahÅ«yanbhavati tadasya sÃvitreïaivÃnuva«aÂk­to bhavati 4.3.5.[24] yadveva pratiprasthÃtà saæsravau samprag­hïÃti | purà và ebhya etanmiÓrÃdgrahamahau«u÷ purà t­tÅyasavanÃtt­tÅyasavanÃya và e«a graho g­hyate tadÃdityÃst­tÅyasavanamapiyanti tathà na bahirdhà yaj¤Ãdbhavanti tasmÃtpratiprasthÃtà saæsravau samprag­hïÃti 4.4.1.[1] mano ha và asya savità | tasmÃtsÃvitraæ g­hïÃti pÃïo ha và asya savità tamevÃsminnetatpurastÃtprÃïaæ dadhÃti yadupÃæÓu g­hïÃti tamevÃsminnetatpaÓcÃtprÃïaæ dadhÃti yatsÃvitraæ g­hïÃti tÃvimà ubhayata÷ prÃïau hitau yaÓcÃyamupari«ÂÃdyaÓcÃdhastÃt 4.4.1.[2] ­tavo vai saævatsaro yaj¤a÷ | te 'da÷ prÃta÷savane pratyak«amavakalpyante yad­tugrahÃng­hïÃtyathaitatparo 'k«am mÃdhyandine savane 'vakalpyante yad­tupÃtrÃbhyÃm marutvatÅyÃng­hïÃti na và atrartubhya iti kaæ cana grahaæ g­hïanti nartupÃtrÃbhyÃæ kaÓcana graho g­hyate 4.4.1.[3] e«a vai savità ya e«a tapati | e«a u eva sarva ­tavastad­tava÷ saævatsarast­tÅyasavane pratyak«amavakalpyante tasmÃtsÃvitraæ g­hïÃti 4.4.1.[4] taæ và upÃæÓupÃtreïa g­hïÃti | mano ha và asya savità prÃïa upÃæÓustasmÃdupÃæÓupÃtreïa g­hïÃtyantaryÃmapÃtreïa và samÃnaæ hyetadyadupÃæÓvantaryÃmau prÃïodÃnau hi 4.4.1.[5] ÃgrayaïÃdg­hïÃti | mano ha và asya savitÃtmÃgrayaïa Ãtmanyevaitanmano dadhÃti prÃïo ha và asya savitÃtmÃgrayaïa ÃtmanyevaitatprÃïaæ dadhÃti 4.4.1.[6] athÃto g­hïÃtyeva | vÃmamadya savitarvÃmamu Óvo dive-dive vÃmamasmabhyaæ sÃvÅ÷ vÃmasya hi k«ayasya deva bhÆrerayà dhiyà vÃmabhÃja÷ syÃma upayÃmag­hÅto 'si sÃvitro 'si canodhÃÓcanodhà asi cano mayi dhehi jinva yaj¤aæ jinva yaj¤apatim bhagÃyeti 4.4.1.[7] taæ g­hÅtvà na sÃdayati | mano ha và asya savità tasmÃdidamasannam mana÷ prÃïo ha và asya savità tasmÃdayamasanna÷ prÃïa÷ saæcaratyathÃha devÃya savitre 'nubrÆhÅtyÃÓrÃvyÃha devÃya savitre pre«yeti va«aÂk­te juhoti nÃnuva«aÂkaroti mano ha và asya savità nenmano 'gnau prav­ïajÃnÅti prÃïo ha và asya savità netprÃïamagnau prav­ïajÃnÅti 4.4.1.[8] athÃbhak«itena pÃtreïa | vaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti tadyadabhak«itena pÃtreïa vaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti na vai sÃvitrasyÃnuva«aÂkarotyetasmÃdvai vaiÓvadevaæ grahaæ grahÅ«yanbhavati tadasya vaiÓvadevenaivÃnuva«aÂk­to bhavati 4.4.1.[9] yadveva vaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti | mano ha và asya savità sarvamidaæ viÓve devà idamevaitatsarvaæ manasa÷ k­tÃnukaramanuvartma karoti tadidaæ sarvam manasa÷ k­tÃnukaramanuvartma 4.4.1.[10] yadveva vaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti | prÃïo ha và asya savità sarvamidaæ viÓve devà asminnevaitatsarvasminprÃïodÃnau dadhÃti tÃvimÃvasmintsarvasminprÃïodÃnau hi tau 4.4.1.[11] yadveva vaiÓvadevaæ grahaæ g­hïÃti | vaiÓvadevaæ vai t­tÅyasavanaæ taducyata eva sÃmato yasmÃdvaiÓvadevaæ t­tÅyasavanamucyata ­kto 'thaitadeva yaju«Âa÷ puraÓcaraïato yadetam mahÃvaiÓvadevaæ g­hïÃti 4.4.1.[12] taæ vai pÆtabh­to g­hïÃti | vaiÓvadevo vai pÆtabh­dato hi devebhya unnayantyato manu«yebhyo 'ta÷ pit­bhyastasmÃdvaiÓvadeva÷ pÆtabh­t 4.4.1.[13] taæ và apurorukkaæ g­hïÃti | viÓvebhyo hyenaæ devebhyo g­hïÃti sarvaæ vai viÓve devà yad­co yadyajÆæ«i yatsÃmÃni sa yadevainaæ viÓvebhyo devebhyo g­hïÃti teno hÃsyai«a puroruÇmÃnbhavati tasmÃdapurorukkaæ g­hïÃti 4.4.1.[14] athÃto g­hïÃtyeva | upayÃmag­hÅto 'si suÓarmÃsi suprati«ÂhÃna iti prÃïo vai suÓarmà suprati«ÂhÃno b­haduk«Ãya nama iti prajÃpatirvai b­haduk«a÷ prajÃpataye nama ityevaitadÃha viÓvebhyastvà devebhya e«a te yonirviÓvebhyastvà devebhya iti sÃdayati viÓvebhyo hyenaæ devebhyo g­hïÃtyathetya prÃÇupaviÓati 4.4.1.[15] sa yatraitÃæ hotà Óaæsati | ekayà ca daÓabhiÓca svabhÆte dvÃbhyÃmi«Âaye viæÓatÅ ca tis­bhiÓca vahase triæÓatà ca niyudbhirvÃyaviha tà vimu¤ceti tadetasyÃæ vÃyavyÃyÃm­ci pÃtrÃïi vimucyante vÃyupraïetrà vai paÓava÷ prÃïo vai vÃyu÷ prÃïena hi paÓavaÓcaranti 4.4.1.[16] sa ha devebhya÷ paÓubhirapacakrÃma | taæ devÃ÷ prÃta÷savane 'nvamantrayanta sa nopÃvavarta tam mÃdhyandine savane 'nvamantrayanta sa ha naivopÃvavarta taæ t­tÅyasavane 'nvamantrayanta 4.4.1.[17] sa hopÃvartsyannuvÃca | yadva upÃvarteya kim me tata÷ syÃditi tvayaivaitÃni pÃtrÃïi yujyeraæstvayà vimucyeranniti tadenenaitatpÃtrÃïi yujyante yadaindravÃyavÃgrÃnprÃta÷savane g­hïÃtyathainenaitatpÃtrÃïi vimucyante yadÃha niyudbhirvÃyaviha tà vimu¤ceti paÓavo vai niyutastatpaÓubhirevaitatpÃtrÃïi 4.4.1.[18] sa yatprÃta÷savana upÃvartsyat | gÃyatraæ vai prÃta÷savanam brahma gÃyatrÅ brÃhmaïe«u ha paÓavo 'bhavi«yannatha yanmÃdhyandine savana upÃvartsyadaindraæ vai mÃdhyandinaæ savanaæ k«atramindra÷ k«atriye«u ha paÓavo 'bhavi«yannatha yatt­tÅyasavana upÃvartata vaiÓvadevaæ vai t­tÅyasavanaæ sarvamidaæ viÓve devÃstasmÃdime sarvatraiva paÓava÷ 4.4.2.[1] saumyena caruïà pracarati | somo vai devÃnÃæ havirathaitatsomÃyaiva havi«kriyate tathÃta÷ somo 'nantarhito bhavati carurbhavati carurvai devÃnÃmannamodano hi carurodano hi pratyak«amannaæ tasmÃccarurbhavati 4.4.2.[2] tena na prÃta÷savane pracarati | na mÃdhyandine savana ete vai devÃnÃæ ni«kevalye savane yatprÃta÷savanaæ ca mÃdhyandinaæ ca savanam pit­devatyo vai soma÷ 4.4.2.[3] sa yatprÃta÷savane và pracaret | mÃdhyandine và savane samadaæ ha kuryÃddevebhyaÓca pit­bhyaÓca tena t­tÅyasavane pracarati vaiÓvadevaæ vai t­tÅyasavanaæ tathà hÃsamadaæ karoti nÃnuvÃkyÃmanvÃha sak­duhyeva paräca÷ pitarastasmÃnnÃnuvÃkyÃmanvÃha 4.4.2.[4] atha caturg­hÅtamÃjyaæ g­hÅtvà | ÃÓrÃvyÃha gh­tasya yajeti va«aÂk­te juhoti tadyà ata÷ prÃcya Ãhutayo hutà bhavanti tÃbhya evaitadantardadhÃti tathà hÃsamadaæ karoti 4.4.2.[5] sa ÃjyasyopastÅrya | dviÓcaroravadyatyathopari«ÂÃdÃjyasyÃbhighÃrayatyÃÓrÃvyÃha saumyasya yajeti va«aÂk­te juhoti 4.4.2.[6] athÃparaæ caturg­hÅtamÃjyaæ g­hÅtvà | ÃÓrÃvyÃha gh­tasya yajeti va«aÂk­te juhoti tadyà ata Ærdhvà ÃhutÅrho«yanbhavati tÃbhya evaitadantardadhÃti tathà hÃsamadaæ karoti sa yadi kÃmayetobhayata÷ pariyajedyadyu kÃmayetÃnyatarata÷ pariyajet 4.4.2.[7] atha pracaraïÅti srugbhavati | tasyÃæ caturg­hÅtamÃjyaæ g­hÅtvÃdhvaryu÷ ÓÃlÃkairdhi«ïyÃnvyÃghÃrayati tadyacÃlÃkairdhi«ïyÃnvyÃghÃrayati yadevainÃnado devà abruvaæst­tÅyasavane vo gh­tyÃhuti÷ prÃpsyati na saumyÃpah­to hi yu«matsomapÅthastena somÃhutiæ sainÃne«Ã t­tÅyasavana eva gh­tyÃhuti÷ prÃpnoti na saumyà yacÃlÃkairdhi«ïyÃnvyÃghÃrayati tÃnetaireva yajurbhiryathopakÅrïaæ yathÃpÆrvaæ vyÃghÃrayati mÃrjÃlÅya evottamam 4.4.2.[8] taddhaike | ÃgnÅdhrÅye punarÃghÃrayantyudagna idaæ karmÃnusaæti«ÂhÃtà iti tadu tathà na kuryÃnmÃrjÃlÅya evottamam 4.4.2.[9] sa yatrÃdhvaryu÷ | ÓÃlÃkairdhi«ïyÃnvyÃghÃrayati tatpratiprasthÃtà pÃtnÅvataæ grahaæ g­hïÃti yaj¤Ãdvai prajÃ÷ prajÃyante yaj¤ÃtprajÃyamÃnà mithunÃtprajÃyante mithunÃtprajÃyamÃnà antato yaj¤asya prajÃyante tadenà etadantato yaj¤asya mithunÃtprajananÃtprajanayati tasmÃnmithunÃtprajananÃdantato yaj¤asyemÃ÷ prajÃ÷ prajÃyante tasmÃtpÃtnÅvataæ g­hïÃti 4.4.2.[10] taæ và upÃæÓupÃtreïa g­hïÃti | yadi sÃvitramupÃæÓupÃtreïa g­hïÅyÃdantaryÃmapÃtreïaitaæ yadi sÃvitramantaryÃmapÃtreïa g­hïÅyÃdupÃæÓupÃtreïaitaæ samÃnaæ hyetadyadupÃæÓvantaryÃmau prÃïo hi yo vai prÃïa÷ sa udÃno v­«Ã vai prÃïo yo«Ã patnÅ mithunamevaitatprajananaæ kriyate 4.4.2.[11] taæ và apurorukkaæ g­hïÃti | vÅryaæ vai puroruÇnetstrÅ«u vÅryaæ dadhÃnÅti tasmÃdapurorukkaæ g­hïÃti 4.4.2.[12] athÃto g­hïÃtyeva | upayÃmag­hÅto 'si b­haspatisutasya deva soma ta iti brahma vai b­haspatirbrahmaprasÆtasya deva soma ta ityevaitadÃhendorindriyÃvata iti vÅryavata ityevaitadÃha yadÃhendorindriyÃvata iti patnÅvato grahÃæ ­dhyÃsamiti na samprati patnÅbhyo g­hïÃti netstrÅ«u vÅryaæ dadhÃnÅti tasmÃnna samprati patnÅbhyo g­hïÃti 4.4.2.[13] atha ya÷ pracaraïyÃæ saæsrava÷ pariÓi«Âo bhavati | tenainaæ ÓrÅïÃti samardhayati và anyÃngrahäcrÅïÃnnathaitaæ vyardhayati vajro và Ãjyametena vai devà vajreïÃjyena ghnanneva patnÅrnirÃk«ïuvaæstà hatà nira«Âà nÃtmanaÓcanaiÓata na dÃyasya canaiÓata tatho evai«a etena vajreïÃjyena hantyeva patnÅrnirak«ïoti tà hatà nira«Âà nÃtmanaÓcaneÓate na dÃyasya caneÓate 4.4.2.[14] sa ÓrÅïÃti | aham parastÃdahamavastÃdyadantarik«aæ tadu me pitÃbhÆt ahaæ sÆryamubhayato dadarÓÃhaæ devÃnÃm paramam guhà yaditi sa yadahamahamiti ÓrÅïÃti puæsvevaitadvÅryaæ dadhÃti 4.4.2.[15] athÃhÃgnÅtpÃtnÅvatasya yajeti | v­«Ã và agnÅdyo«Ã patnÅ mithunamevaitatprajananaæ kriyate sa juhotyagnà i patnÅvnniti v­«Ã và agniryo«Ã patnÅ mithunamevaitatprajananaæ kriyate 4.4.2.[16] sajÆrdevena tva«Âreti | tva«Âà vai siktaæ reto vikaroti tade«a evaitatsiktaæ reto vikaroti somam piba svÃhetyuttarÃrdhe juhoti yà itarà Ãhutayaste devà athaitÃ÷ patnya evamiva hi mithunaæ kLptamuttarato hi strÅ pumÃæsamupaÓeta ÃharatyadhvaryuragnÅdhe bhak«aæ sa ÃhÃdhvarya upa mà hvayasveti taæ na pratyupahvayeta ko hi hatasya nira«Âasya pratyupahavastaæ vai pratyevopahvayeta juhvatyasyÃgnau va«aÂkurvanti tasmÃtpratyevopahvayeta 4.4.2.[17] atha sampre«yati | agnÅnne«ÂurupasthamÃsÅda ne«Âa÷ patnÅmudÃnayodgÃtrà saækhyÃpayonnetarhotuÓcamasamanÆnnaya somam mÃtirÅrica iti yadyagni«Âoma÷ syÃt 4.4.2.[18] yadyukthya÷ syÃt | somam prabhÃvayeti brÆyÃtsa bibhradevaitatpÃtramagnÅnne«ÂurupasthamÃsÅdatyagnirvà e«a nidÃnena yadÃgnÅdhro yo«Ã ne«Âà v­«Ã và agnÅdyo«Ã ne«Âà mithunamevaitatprajananaæ kriyata udÃnayati ne«Âà patnÅæ tÃmudgÃtrà saækhyÃpayati prajÃpatirv­«Ãsi retodhà reto mayi dhehÅti prajÃpatirvà udgÃtà yo«Ã patnÅ mithunamevaitatprajananaæ kriyate 4.4.3.[1] paÓavo vai devÃnÃæ candÃæsi | tadyathedam paÓavo yuktà manu«yebhyo vahantyevaæ candÃæsi yuktÃni devebhyo yaj¤aæ vahanti tadyatra candÃæsi devÃntsamatarpayannatha candÃæsi devÃ÷ samatarpayaæstadatastatprÃgabhÆdyaccandÃæsi yuktÃni devebhyo yaj¤amavÃk«uryadenÃntsamatÅt­pan 4.4.3.[2] atha hÃriyojanaæ g­hïÃti | candÃæsi vai hÃriyojanaÓcandÃæsyevaitatsaætarpayati tasmÃddhÃriyojanam g­hïÃti 4.4.3.[3] taæ và atiriktaæ g­hïÃti | yadà hi ÓamyorÃhÃthainaæ g­hïÃtÅdaæ vai devà atha candÃæsyatiriktÃnyatha manu«yà atha paÓavo 'tiriktÃstasmÃdatiriktaæ g­hïÃti 4.4.3.[4] droïakalaÓe g­hïÃti | v­tro vai soma ÃsÅttaæ yatra devà aghnaæstasya mÆrdhodvavarta sa droïakalaÓo 'bhavattasminyÃvÃnvà yÃvÃnvà rasa÷ samasravadatirikto vai sa ÃsÅdatirikta e«a grahastadatirikta evaitadatiriktaæ dadhÃti tasmÃddroïakalaÓe g­hïÃti 4.4.3.[5] taæ và apurorukkaæ g­hïÃti | candobhyo hyenaæ g­hïÃti sa yadevainaæ candobhyo g­hïÃti teno hÃsyai«a puroruÇnÃnbhavati tasmÃdapurorukkaæ g­hïÃti 4.4.3.[6] athÃto g­hïÃtyeva | upayÃmag­hÅto 'si harirasi hÃriyojano haribhyÃæ tvety­k«Ãme vai harÅ ­kasÃmÃbhyÃæ hyenaæ g­hïÃti 4.4.3.[7] atha dhÃnà Ãvapati | haryordhÃnà stha sahasomà indrÃyeti tadyadevÃtra mitaæ ca cando 'mitaæ ca tadevaitatsarvam bhak«ayati 4.4.3.[8] tasyonnetÃÓrÃvayati | atirikto và unnetà na hye«Å 'nyasyÃÓrÃvayatyatirikta e«a grahastadatirikta evaitadatiriktaæ dadhÃti tasmÃdunnetÃÓrÃvayati 4.4.3.[9] mÆrdhannabhinidhÃyÃÓrÃvayati | mÆrdhà hyasyai«o 'thÃha dhÃnÃsomebhyo 'nubrÆhÅtyÃÓrÃvyÃha dhÃnÃsomÃnprasthitÃnpre«yeti va«aÂk­te juhotyanuva«aÂk­te 'tha dhÃnà vilipsante bhak«Ãya 4.4.3.[10] taddhaike | hotre droïakalaÓam pratiparÃharanti va«aÂkarturbhak«a iti vadantastadu tathà na kuryÃdyathÃcamasa và anye bhak«Ã athai«o 'tiriktastasmÃdetasmintsarve«Ãmeva bhak«astasmÃddhÃnà vilipsante bhak«Ãya 4.4.3.[11] tà na dadbhi÷ khÃdeyu÷ | paÓavo và ete netpaÓÆnpramrade karavÃmahà iti prÃïaireva bhak«ayanti yaste aÓvasanirbhak«o yo gosanirita paÓavo hyete tasmÃdÃha yaste aÓvasanirbhak«o yo gosaniriti tasya ta i«Âayaju«a stutastomasyetÅ«ÂÃni hi yajÆæ«i bhavanti stutà stomÃ÷ Óastokthasyeti ÓastÃni hyukthÃni bhavantyupahÆtasyopahÆto bhak«ayÃmÅtyupahÆtasya hyetadupahÆto bhak«ayati 4.4.3.[12] tà nÃgnau prakireyu÷ | neduci«Âamagnau juhavÃmetyuttaravedÃveva nivapanti tathà na bahirdhà yaj¤Ãdbhavanti 4.4.3.[13] atha pÆrïapÃtrÃntsamavam­Óanti | yÃneke 'psu«omà ityà cak«ate yathà vai yukto vahedevamete ya Ãrtvijyaæ kurvantyuta vai yukta÷ k«aïute và vi và liÓate ÓÃntirÃpo bhe«ajaæ tadyadevÃtra k«aïvate và vi và liÓante ÓÃntirÃpastadadbhi÷ ÓÃntyà Óamayante tadadbhi÷ saædadhate tasmÃtpÆrïapÃtrÃntsamavam­Óanti 4.4.3.[14] te samavam­Óanti | saæ varcasà payasà sa tanÆbhiraganmahi manasà saæ Óivena tva«Âà sudatro vidadhÃtu rÃyo 'numÃr«Âu tanvo yadvili«Âamiti yadviv­¬haæ tatsaædadhate 4.4.3.[15] atha mukhÃnyupasp­Óante | dvayaæ tadyasmÃnmukhÃnyupasp­Óante 'm­taæ và Ãpo 'm­tenaivaitatsaæsp­Óanta etadu caivaitatkarmÃtmankurvate tasmÃnmukhÃnyupasp­Óante 4.4.4.[1] tÃni và etÃni | nava sami«ÂayajÆæ«i juhoti tadyannava sami«ÂayajÆæ«i juhoti nava và amÆrbahi«pavamÃne stotriyà bhavanti sai«obhayato nyÆnà viràprajananÃyaitasmÃdvà ubhayato nyÆnÃtprajananÃtprajÃpati÷ prajÃ÷ sas­ja itaÓcordhvà itaÓcÃvÃcÅstatho evai«a etasmÃdubhayata eva nyÆnÃtprajananÃtprajÃ÷ s­jata itaÓcordhvà itaÓcÃvÃcÅ÷ 4.4.4.[2] hiÇkÃra stotriyÃïÃæ daÓama÷ | svÃhÃkÃra ete«Ãæ tatho hÃsyai«Ã nyÆnà virìdaÓadaÓinÅ bhavati 4.4.4.[3] atha yasmÃtsami«ÂayajÆæ«i nÃma | yà và etena yaj¤ena devatà hvayati yÃbhya e«a yaj¤astÃyate sarvà vai tattÃ÷ sami«Âà bhavanti tadyattÃsu sarvÃsu sami«ÂÃsvathaitÃni juhoti tasmÃtsami«ÂayajÆæ«i nÃma 4.4.4.[4] atha yasmÃtsami«ÂayajÆæ«i juhoti | riricÃna iva và etadÅjÃnasyÃtmà bhavati yaddhyasya bhavati tasya hi dadÃti tamevÃtastribhi÷ punarÃpyÃyayati 4.4.4.[5] atha yÃnyuttarÃïi trÅïi juhoti | yà và etena yaj¤ena devatà hvayati yÃbhya e«a yaj¤astÃyata upa haiva tà Ãsate yÃvanna sami«ÂayajÆæ«i juhvatÅmÃni nu no juhvatviti tà evaitadyathÃyathaæ vyavas­jati yatra yatrÃsÃæ caraïaæ tadanu 4.4.4.[6] atha yÃnyuttamÃni trÅïi juhoti | yaj¤aæ và etadajÅjanata yadenamatana taæ janayitvà yatrÃsya prati«Âhà tatprati«ÂhÃpayati tasmÃtsami«ÂayajÆæ«i juhoti 4.4.4.[7] sa juhoti | samindra ïo manasà ne«i gobhiriti manaseti tanmanasà riricÃnamÃpyÃyayati gobhiriti tadgobhÅ riricÃnamÃpyÃyayati saæ sÆribhirmaghavantsaæ svastyà sam brahmaïà devak­tam yadastÅti brahmaïeti tadbrahmaïà riricÃnamÃpyÃyayati saæ devÃnÃæ sumatau yaj¤iyÃnÃæ svÃhà 4.4.4.[8] saæ varcasà | payasà saæ tanÆbhiriti varcaseti tadvarcasà riricÃnamÃpyÃyayati payaseti raso vai payastatpayasà riricÃnamÃpyÃyayatyaganmahi manasà saæ Óivena tva«Âà sudatro vidadhÃtu rÃyo 'numÃr«Âu tanvo yadvili«Âamiti viv­¬haæ tatsaædadhÃti 4.4.4.[9] savitedaæ ju«antÃm prajÃpatirnidhipà devo agni÷ | tva«Âà vi«ïu÷ prajayà saærarÃïà yajamÃnÃya draviïaæ d+dhÃta svÃheti tadveva riricÃnam punarÃpyÃyayati yadÃha yajamÃnÃya draviïaæ dadhÃta svÃheti 4.4.4.[10] sugà vo devÃ÷ | sadanà akarma ya Ãjagmedaæ savanaæ ju«Ãïà iti sugÃni vo devÃ÷ sadanÃnyakarma ya Ãgantedaæ savanaæ ju«Ãïà ityevaitadÃha bharamÃïà vahamÃnà havÅæ«Åti taddevatà vyavas­jati bharamÃïà aha te yantu ye 'vÃhanà vahamÃnà u te yantu ye vÃhanavanta ityevaitadÃha tasmÃdÃha bharamÃïà vahamÃnà havÅæ«yasmedhatta vasavo vasÆni svÃhà 4.4.4.[11] yÃæ Ãvaha÷ | uÓato deva devÃæstÃnpreraya sve agne sadhastha ityagniæ và ÃhÃmÆndevÃnÃvahÃmÆndevÃnÃvaheti tamevaitadÃha yÃndevÃnÃvÃk«ÅstÃngamaya yatra-yatrai«Ãæ caraïaæ tadanviti jak«ivÃæsa÷ papivÃæsaÓca viÓva iti jak«ivÃæso hi paÓum puro¬ÃÓam bhavanti papivÃæsa iti papivÃæso hi somaæ rÃjÃnam bhavanti tasmÃdÃha jak«ivÃæsa÷ papivÃæsaÓca viÓve 'suæ gharmaæ svarÃti«ÂhatÃnu svÃheti tadveva devatà vyavas­jati 4.4.4.[12] vayaæ hi tvà | prayati yaj¤e asminnagne hotÃramav­ïÅmahÅha ­dhagayà ­dhagutÃÓami«ÂhÃ÷ prajÃnanyaj¤amupayÃhi vidvÃntsvÃhetyagnimevaitayà vimu¤catyagniæ vyavas­jati 4.4.4.[13] devà gÃtuvida iti | gÃtuvido hi devà gÃtuæ vittveti yaj¤aæ vittvetyevaitadÃha gÃtumiteti tadetena yathÃyathaæ vyavas­jati manasaspata imaæ deva yaj¤aæ svÃhà vÃte dhà ityayaæ vai yaj¤o yo 'yam pavate tadimaæ yaj¤aæ sambh­tyaitasminyaj¤e prati«ÂhÃpayati yaj¤ena yaj¤aæ saædadhÃti tasmÃdÃha svÃhà vÃte dhà iti 4.4.4.[14] yaj¤a yaj¤aæ gaca | yaj¤apatiæ gaca svÃæ yoniæ ghaca svÃheti tatprati«Âhitamevaitadyaj¤aæ santaæ svÃyÃæ yonau prati«ÂhÃpayatye«a te yaj¤o yaj¤apate sahasÆktavÃka÷ sarvavÅrastaæ ju«asva svÃheti tatprati«Âhitamevaitadyaj¤aæ santaæ sahasÆktavÃka÷ sarvavÅraæ yajamÃne 'ntata÷ prati«ÂhÃpayati 4.4.5.[1] sa và avabh­thamabhyavaiti | tadyadavabh­thamabhyavaiti yo và asya raso 'bhÆdÃhutibhyo và asya tamajÅjanadathaitacarÅraæ tasminna raso 'sti tanna parÃsyaæ tadapo 'bhyavaharanti raso và Ãpastadasminnetaæ rasaæ dadhÃti tadenametena rasena saægamayati tadenamato janayati sa enaæ jÃta eva sa¤janayati tadyadapo 'bhyavaharanti tasmÃdavabh­tha÷ 4.4.5.[2] atha sami«ÂayajÆæ«i juhoti | sami«ÂayajÆæ«i hyevÃnto yaj¤asya sa hutvaiva sami«ÂayajÆæ«i yadetamabhito bhavati tena cÃtvÃlamupasamÃyanti sa k­«ïavi«ÃïÃm mekhalÃæ ca cÃtvÃle prÃsyati 4.4.5.[3] mÃhirbhÆrmà p­dÃkuriti | asau và ­jÅ«asya svagÃkÃro yadenadapo 'bhyavaharantyathai«a evaitasya svagÃkÃro rajjuriva hi sarpÃ÷ kÆpà iva hi sarpÃïÃmÃyatanÃnyasti vai manu«yÃïÃæ ca sarpÃïÃæ ca vibhrÃt­vyamiva nettadata÷ sambhavaditi tasmÃdÃha mÃhirbhÆrmà p­dÃkuriti 4.4.5.[4] atha vÃcayati | uruæ hi rÃjà varuïaÓcakÃra sÆryÃya panthÃmanvetavà u iti yathÃyamururabhayo 'nëÂra÷ sÆryÃya panthà evam me 'yamururabhayo 'nëÂra÷ panthà astvityevaitadÃha 4.4.5.[5] apade pÃdà pratighÃtave 'kariti | yadi ha và apyapÃdbhavatyalameva pratikramaïÃya bhavatyutÃpavaktà h­dayÃvidhaÓciditi tadenaæ sarvasmÃddh­dyÃdenasa÷ pÃpmana÷ pramu¤cati 4.4.5.[6] athÃha sÃma gÃyeti | sÃma brÆhÅti và gÃyeti tveva brÆyÃdgÃyanti hi sÃma tadyatsÃma gÃyati nedidam bahirdhà yaj¤ÃcarÅraæ nëÂrà rak«Ãæsi hinasanniti sÃma hi nëÂrÃïÃæ rak«asÃmapahantà 4.4.5.[7] ÃgneyyÃæ gÃyati | agnirhi rak«asÃmapahantÃticandasi gÃyatye«Ã vai sarvÃïi candÃæsi yadaticandÃstasmÃdaticandasi gÃyati 4.4.5.[8] sa gÃyati | agni«Âapati pratidahatyahÃvo 'hÃva iti tannëÂrà evaitadrak«Ãæsyato 'pahanti 4.4.5.[9] ta uda¤co ni«krÃmanti | jaghanena cÃtvÃlamagreïÃgnÅdhraæ sa yasyÃæ tato diÓyÃpo bhavanti tadyanti 4.4.5.[10] sa ya÷ syandamÃnÃnÃæ sthÃvaro hrada÷ syÃt | tamapo 'bhyaveyÃdetà và apÃæ varuïag­hÅtà yÃ÷ syandamÃnÃnÃæ na syandante varuïyo và avabh­tho nirvaruïatÃyai yadyu tà na vindedapi yà eva kÃÓcÃpo 'bhyaveyÃt 4.4.5.[11] tamapo 'vakramayanvÃcayati | namo varuïÃyÃbhi«Âhito varuïasya pÃÓa iti tadenaæ sarvasmÃdvaruïapÃÓÃtsarvasmÃdvaruïyÃtpramu¤cati 4.4.5.[12] atha caturg­hÅtamÃjyaæ g­hÅtvà | samidham prÃsyÃbhijuhotyagneranÅkamapa ÃviveÓÃpÃæ napÃtpatirak«annasuryam dame-dame samidhaæ yak«yagne prati te jihvà gh­tamuccaraïyatsvÃheti 4.4.5.[13] agnerha vai devÃ÷ | yÃvadvà yÃvadvÃpsu praveÓayÃæ cakrurnedato nëÂrà rak«Ãæsyupotti«ÂhÃnityagnirhi rak«asÃmapahantà tametayà ca samidhaitayà cÃhutyà saminddhe samiddhe devebhyo juhavÃnÅti 4.4.5.[14] athÃparaæ caturg­hÅtamÃjyaæ g­hÅtvà | ÃÓrÃvyÃha samidho yajeti so 'pabarhi«aÓcatura÷ prayÃjÃnyajati prajà vai barhirvaruïyo và avabh­tho netprajà varuïo g­hïÃditi tasmÃdapabarhi«aÓcatura÷ prayÃjÃnyajati 4.4.5.[15] atha vÃruïa ekakapÃla÷ puro¬ÃÓo bhavati | yo và asya raso 'bhÆdÃhutibhyo và asya tamajÅjanadathaitacarÅraæ tasminna raso 'sti raso vai puro¬ÃÓastadasminnetaæ rasaæ dadhÃti tadenametena rasena saægamayati tadenamato janayati sa enaæ jÃta eva sa¤janayati tasmÃdvÃruïa ekakapÃla÷ puro¬ÃÓo bhavati 4.4.5.[16] sa ÃjyasyopastÅrya | puro¬ÃÓasyÃvadyannÃha varuïÃyÃnubrÆhÅtyatra haika ­jÅ«asya dviravadyanti tadu tathà na kuryÃcarÅraæ và etadbhavati nÃlamÃhutyai dviravadyati sak­dabhighÃrayati pratyanaktyavadÃne ÃÓrÃvyÃha varuïaæ yajeti va«aÂk­te juhoti 4.4.5.[17] athÃjyasyopastÅrya | puro¬ÃÓamavadadhadÃhÃgnÅvaruïÃbhyÃmanubrÆhÅti tatsvi«Âak­te sa yannÃgnaya ityÃha nedagni varuïo g­hïÃditi sa yadyamutrarjÅ«asya dviravadyedathÃtra sak­dyadyu na nÃdriyetÃthopari«ÂÃddvirÃjyasyÃbhighÃrayatyÃÓrÃvyÃhÃgnÅvaruïau yajeti va«aÂk­te juhoti 4.4.5.[18] tà và etÃ÷ | «a¬Ãhutayo bhavanti «a¬và ­tava÷ saævatsarasya saævatsaro varuïastasmÃt«a¬Ãhutayo bhavanti 4.4.5.[19] etadÃdityÃnÃmayanam | ÃdityÃnÅmÃni yajÆæ«ÅtyÃhu÷ sa yÃvadasya vaÓa÷ syÃdevameva cikÅr«edyadyu enamitarathà yajamÃna÷ kartavai brÆyÃditaratho tarhi kuryÃdetÃneva catura÷ prayÃjÃnapabarhi«o yajeddvÃvÃjyabhÃgau varuïamagnÅvaruïau dvÃvanuyÃjÃvapabarhi«au taddaÓa daÓÃk«arà vai virìvirìvai yaj¤astadvirÃjamevaitadyaj¤amabhisampÃdayati 4.4.5.[20] etadaÇgirasÃmayanam | ato 'nyataratk­tvà yasminkumbha ­jÅ«am bhavati tam praplÃvayati samudre te h­dayamapsvantarityÃpo vai samudro raso và Ãpastadasminnetaæ rasaæ dadhÃti tadenametena rasena saægamayati tadenamato janayati sa enaæ jÃta eva sa¤janayati saæ tvà viÓantvo«adhÅrutÃpa iti tadasminnubhayaæ rasaæ dadhÃti yaÓcau«adhi«u yaÓcÃpsu yaj¤asya tvà yaj¤apate sÆktoktau namovÃke vidhema yatsvÃheti tadyadeva yajn=asya sÃdhu tadevÃsminnetaddadhÃti 4.4.5.[21] athÃnus­jyopati«Âhate | devÅrÃpa e«a vo garbha ityapÃæ hye«a garbhastaæ suprÅtaæ subh­tam bibh­teti tadenamadbhya÷ paridadÃti guptyai deva somai«a te loka ityÃpo hyetasya lokastasmi¤caæ ca vak«va pari ca vak«veti tasminna÷ Óaæ caidhi sarvÃbhyaÓca na Ãrtibhyo gopÃyetyevaitadÃha 4.4.5.[22] athopamÃrayati | avabh­tha nicumpuïa nicerurasi nicumpuïa÷ ava devairdevak­tameno yÃsi«amava martyairmartyak­tamityava hyetaddevairdevak­tameno 'yÃsÅtsomena rÃj¤Ãva martyairmartyak­tamityava hyetanmartyairmartyak­tameno 'yÃsÅtpaÓunà puro¬ÃÓena pururÃvïo deva ri«aspÃhÅti sarvÃbhyo mÃrtibhyo gopÃyetyevaitadÃha 4.4.5.[23] athÃbhyavetya snÃta÷ | anyo 'nyasya p­«Âhe pradhÃvatastÃvanye vÃsasÅ paridhÃyodeta÷ sa yathÃhistvaco nirmucyetaivaæ sarvasmÃtpÃpmano nirmucyate tasminna tÃvaccanaino bhavati yÃvatkumÃre 'dati sa yenaiva ni«krÃmanti tena punarÃyanti punaretyÃhavanÅye samidhamabhyÃdadhÃti devÃnÃæ samidasÅti yajamÃnamevaitayà saminddhe devÃnÃæ hi samiddhimanu yajamÃna÷ samidhyate 4.5.1.[1] Ãdityena caruïodayanÅyena pracarati | tadyadÃdityaÓcarurbhavati yadevainÃmado devà abruvaæstavaiva prÃyaïÅyastavodayanÅya iti tamevÃsyà etadubhayatra bhÃgaæ karoti 4.5.1.[2] sa yadamutra rÃjÃnaæ kre«yannupaprai«yanyajate | tasmÃttatprÃyaïÅyaæ nÃmÃtha yadatrÃvabh­thÃdudetya yajate tasmÃdetadudayanÅyaæ nÃma tadvà etatsamÃnameva haviradityà eva prÃyaïÅyamadityà udayanÅyamiyaæ hyevÃditi÷ 4.5.1.[3] sa vai pathyÃmevÃgre svastiæ yajati | taddevà apraj¤ÃyamÃne vÃcaiva pratyapadyanta vÃcà hi mugdham praj¤Ãyate 'thÃtra praj¤Ãte yathÃpÆrvaæ karoti 4.5.1.[4] so 'gnimeva prathamaæ yajati | atha somamatha savitÃramatha pathyÃæ svastimathÃditiæ vÃgvai pathyà svastiriyamaditirasyÃmeva taddevà vÃcam pratya«ÂhÃpayantseyaæ vÃgasyÃm prati«Âhità vadati 4.5.1.[5] atha maitrÃvaruïÅæ vaÓÃmanÆbandhyÃmÃlabhate | sa e«o 'nya eva yaj¤astÃyate paÓubandha eva sami«ÂayajÆæ«i hyevÃnto yaj¤asya 4.5.1.[6] tadyanmaitrÃvaruïÅ vaÓà bhavati | yadvà ÅjÃnasya svi«Âam bhavati mitro 'sya tadg­hïÃti yadvasya duri«Âam bhavati varuïo 'sya tadg­hïÃti 4.5.1.[7] tadÃhu÷ | kve jÃno 'bhÆditi tadyadevÃsyÃtra mitra÷ svi«Âaæ g­hïÃti tadevÃsmà etayà prÅta÷ pratyavas­jati yadu cÃsya varuïo duri«Âaæ g­hïÃti taccaivÃsmà etayà prÅta÷ svi«Âaæ karoti tadu cÃsmai pratyavas­jati so 'syai«a sva eva yaj¤o bhavati svaæ suk­tam 4.5.1.[8] tadyanmaitrÃvaruïÅ vaÓà bhavati | yatra vai devà reta÷ siktam prÃjanayaæstadÃgnimÃrutamityukthaæ tasmiæstadvyÃkhyÃyate yathà taddevà reta÷ prÃjanayaæstato 'ÇgÃrÃ÷ samabhavannaÇgÃrebhyo 'Çgirasastadanvanye paÓava÷ 4.5.1.[9] atha yadÃsÃ÷ pÃæsava÷ paryaÓi«yanta | tato gardabha÷ samabhavattasmÃdyatra pÃæsulam bhavati gardabhasthÃnamiva batetyÃhuratha yadà na kaÓcana rasa÷ paryaÓi«yata tata e«Ã maitrÃvaruïÅ vaÓà samabhavattasmÃde«Ã na prajÃyate rasÃddhi reta÷ sambhavati retasa÷ paÓavastadyadantata÷ samabhavattasmÃdantaæ yaj¤asyÃnuvartate tasmÃdvà e«Ãtra maitrÃvaruïÅ vaÓÃvakLptatamà bhavati yadi vaÓÃæ na vindedapyuk«avaÓa eva syÃt 4.5.1.[10] athetaraæ viÓve devà amarÅm­tsyanta | tato vaiÓvadevÅ samabhavadatha bÃrhaspatyà so 'nto 'nto hi b­haspati÷ 4.5.1.[11] sa ya÷ sahasraæ và bhÆyo và dadyÃt | sa enÃ÷ sarvà Ãlabheta sarvaæ vai tasyÃptam bhavati sarvaæ jitaæ ya÷ sahasraæ và bhÆyo và dadÃti sarvametà evameva yathÃpÆrvam maitrÃvaruïÅmevÃgre 'tha vaiÓvadevÅmatha bÃrhaspatyam 4.5.1.[12] atho ye dÅrghasattramÃsÅran | saævatsaraæ và bhÆyo và ta enÃ÷ sarvà Ãlabherantsarvaæ vai te«ÃmÃptam bhavati sarvaæ jitaæ ye dÅrghasattramÃsate saævatsaraæ và bhÆyo và sarvametà evameva yathÃpÆrvam 4.5.1.[13] athodavasÃnÅyaye«Âyà yajate | sa Ãgneyam pa¤cakapÃlam puro¬ÃÓaæ nirvapati tasya pa¤capadÃ÷ paÇktayo yÃjyÃnuvÃkyà bhavanti yÃtayÃmeva và etadÅjÃnasya yaj¤o bhavati so 'smÃtparÃÇiva bhavatyagnirvai sarve yaj¤Ã agnau hi sarvÃnyaj¤Ãæstanvate ye ca pÃkayaj¤Ã ye cetare tadyaj¤amevaitatpunarÃrabhate tathÃsyÃyÃtayÃmà yaj¤o bhavati tatho asmÃnna parÃÇ bhavati 4.5.1.[14] tadyatpa¤cakapÃla÷ puro¬ÃÓo bhavati | pa¤capadÃ÷ paÇktayo yÃjyÃnuvÃkyÃ÷ pÃÇkto vai yaj¤astadyaj¤amevaitatpunarÃrabhate tathÃsyÃyÃtayÃmà yaj¤o bhavati tatho asmÃnna parÃÇ bhavati 4.5.1.[15] tasya hiraïyaæ dak«iïà | Ãgneyo và e«a yaj¤o bhavatyagne reto hiraïyaæ tasmÃddhiraïyaæ dak«iïÃna¬vÃnvà sa hi vahenÃgneyo 'gnidagdhamiva hyasya vaham bhavati 4.5.1.[16] atho caturg­hÅtamevÃjyaæ g­hÅtvà | vai«ïavyarcà juhotyuru vi«ïo vikramasvoru k«ayÃya nask­dhi gh­taæ gh­tayone piba pra-pra yaj¤apatiæ tira svÃheti yaj¤o vai vi«ïustadyaj¤amevaitatpunarÃrabhate tathÃsyÃyÃtayÃmà yaj¤o bhavati tatho asmÃnna parÃÇ bhavati tatro yacaknuyÃttaddadyÃnnÃdak«iïaæ havi÷ syÃditi hyÃhuratha yadevai«odavasÃnÅye«Âi÷ saæti«Âhate 'tha sÃyamÃhutiæ juhoti kÃla eva prÃtarÃhutim 4.5.2.[1] vaÓÃmÃlabhate | tÃmÃlabhya saæj¤apayanti saæj¤apyÃha vapÃmutkhidetyutkhidya vapÃmanumarÓaæ garbhame«Âavai brÆyÃtsa yadi na vindanti kimÃdriyeranyadyu vindanti tatra prÃyaÓcitti÷ kriyate 4.5.2.[2] na vai tadavakalpate | yadekÃm manyamÃnà ekayevaitayà careyuryaddve manyamÃnà dvÃbhyÃmiva careyu sthÃlÅæ caivo«ïÅ«aæ copakalpayitavai brÆyÃt 4.5.2.[3] atha vapayà caranti | yathaiva tasyai caraïaæ vapayà caritvÃdhvaryuÓca yajamÃnaÓca punareta÷ sa ÃhÃdhvaryurnirÆhaitaæ garbhamiti taæ ha nodarato nirÆhedÃrtÃyà vai m­tÃyà udarato nirÆhanti yadà vai garbha÷ sam­ddho bhavati prajananena vai sa tarhi pratyaÇÇaiti tamapi virujya ÓroïÅ pratya¤caæ nirÆhitavai brÆyÃt 4.5.2.[4] taæ niruhyamÃïamabhimantrayate | ejatu daÓamÃsyo garbho jarÃyuïà saheti sa yadÃhaijatviti prÃïamevÃsminnetaddadhÃti daÓamÃsya iti yadà vai garbha÷ sam­ddho bhavatyatha daÓamÃsyastametadapyadaÓamÃsyaæ santam brahmaïaiva yaju«Ã daÓamÃsyaæ karoti 4.5.2.[5] jarÃyuïà saheti | tadyathà daÓamÃsyo jarÃyuïà saheyÃdevametadÃha yathÃyaæ vÃyurejati yathà samudra ejatÅti prÃïamevÃsminnetaddadhÃtyevÃyaæ daÓamÃsyo asrajjarÃyuïà saheti tadyathà daÓamÃsyo jarÃyuïà saha sraæsetaivametadÃha 4.5.2.[6] tadÃhu÷ | kathametaæ garbhaæ kuryÃdityaÇgÃdaÇgÃddhaivÃsyÃvadyeyuryathaivetare«ÃmavadÃnÃnÃmavadÃnaæ tadu tathà na kuryÃduta hye«o 'vik­tÃÇgo bhavatyadhastÃdeva grÅvà apik­tyaitasyÃæ sthÃlyÃmetam medhaæ Ócotayeyu÷ sarvebhyo và asyai«o 'Çgebhyo medha Ócotati tadasya sarve«ÃmevÃÇgÃnÃmavattam bhavatyavadyanti vaÓÃyà avadÃnÃni yathaiva te«ÃmavadÃnam 4.5.2.[7] tÃni paÓuÓrapaïe Órapayanti | tadevaitam medhaæ Órapayantyu«ïÅ«eïÃve«Âya garbham pÃrÓvata÷ paÓuÓrapaïasyopanidadhÃti yadà ӭto bhavatyatha samudyÃvadÃnÃnyevÃbhijuhoti naitam medhamudvÃsayanti paÓuæ tadevaitam medhamudvÃsayanti 4.5.2.[8] taæ jaghanena cÃtvÃlamantareïa yÆpaæ cÃgniæ ca haranti | dak«iïato nidhÃya pratiprasthÃtÃvadyatyatha srucorupast­ïÅte 'tha manotÃyai havi«o 'nuvÃca ÃhÃvadyanti vaÓÃyà avadÃnÃnÃæ yathaiva te«ÃmavadÃnam 4.5.2.[9] atha pracaraïÅti srugbhavati | tasyÃm pratiprasthÃtà medhÃyopast­ïÅte dviravadyati sak­dabhighÃrayati pratyanaktyavadÃne athÃnuvÃca ÃhÃÓrÃvyÃha pre«yeti va«aÂk­te 'dhvaryurjuhotyadhvaryoranu homaæ juhoti pratiprasthÃtà 4.5.2.[10] yasyai te yaj¤iyo garbha iti | ayaj¤iyà vai garbhÃstametadbrahmaïaiva yaju«Ã yaj¤iyaæ karoti yasyai yonihiraïyayÅtyado và etasyai yoniæ vicindanti yadado ni«kar«antyam­tamÃyurhiraïyaæ tÃmevÃsyà etadam­tÃæ yoniæ karotyaÇgÃnyahrutà yasya tam mÃtrà samajÅgamaæ svÃheti yadi pumÃntsyÃdyadyu strÅ syÃdaÇgÃnyahrutà yasyai tÃm mÃtrà samajÅgamaæ svÃheti yadyu avij¤Ãto garbho bhavati puæsk­tyaiva juhuyÃtpumÃæso hi garbhà aÇgÃnyahrutà yasya tam mÃtrà samajÅgamaæ svÃhetyado và etam mÃtrà vi«va¤caæ kurvanti yadado ni«kar«anti tametadbrahmaïaiva yaju«Ã samardhya madhyato yaj¤asya punarmÃtrà saÇgamayati 4.5.2.[11] athÃdhvayurvanaspatinà carati | vanaspatinÃdhvaryuÓcaritvà yÃnyupabh­tyavadÃnÃni bhavanti tÃni samÃnayamÃna ÃhÃgnaye svi«Âak­te 'nubrÆhÅtyatyÃkrÃmati pratiprasthÃtà sa etaæ sarvameva medhaæ g­hïÅte 'thopari«ÂÃddvirÃjyasyÃbhighÃrayatyÃÓrÃvyÃha pre«yeti va«aÂk­te 'dhvaryurjuhotyadhvaryoranu homaæ juhoti pratiprasthÃtà 4.5.2.[12] purudasmo vi«urÆpa induriti | bahudÃna iti haitadyadÃha purudasma iti vi«urÆpa iti vi«urÆpà iva hi garbhà indurantarmahimÃnamÃna¤ja dhÅra ityantarhye«a mÃtaryakto bhavatyekapadÅæ dvipadÅæ tripadÅæ catu«padÅma«ÂÃpadÅm bhuvanÃnu prathantÃæ svÃheti prathayatyevainÃmetatsubhÆyo ha jayatya«ÂÃpadye«Âvà yaducÃna«ÂÃpadyà 4.5.2.[13] tadÃhu÷ | kvaitaæ garbhaæ kuryÃditi v­k«a evainamuddadhyurantarik«Ãyatanà vai garbhà antarik«amivaitadyadv­k«astadenaæ sva evÃyatane prati«ÂhÃpayati tadu và Ãhurya enaæ tatrÃnuvyÃharedv­k«a enam m­tamuddhÃsyantÅti tathà haiva syÃt 4.5.2.[14] apa evainamabhyavahareyu÷ | Ãpo và asya sarvasya prati«Âhà tadenamapsveva prati«ÂhÃpayati tadu và Ãhurya enaæ tatrÃnuvyÃharedapsveva mari«yatÅti tathà haiva syÃt 4.5.2.[15] ÃkhÆtkara evainamupakireyu÷ | iyaæ và asya sarvasya prati«Âhà tadenamasyÃmeva prati«ÂhÃpayati tadu và Ãhurya enaæ tatrÃnuvyÃharetk«ipre 'smai m­tÃya ÓmaÓÃnaæ kari«yantÅti tathà haiva syÃt 4.5.2.[16] paÓuÓrapaïa evainam marudbhyo juhuyÃt | ahutÃdo vai devÃnÃm maruto vi¬ahutamivaitadyadaÓ­to garbha ÃhavanÅyÃdvà e«a Ãh­to bhavati paÓuÓrapaïastathÃha na bahirdhà yaj¤Ãdbhavati na pratyak«amivÃhavanÅye devÃnÃæ vai marutastadenam marutsveva prati«ÂhÃpayati 4.5.2.[17] sa hutvaiva sami«ÂayajÆæ«i | prathamÃvaÓÃnte«vaÇgÃre«vetaæ so«ïÅ«aæ garbhamÃdatte taæ prÃÇ ti«Âha¤juhoti mÃrutyarcà maruto yasya hi k«aye pÃthà divo vimahasa÷ sa sugopÃtamo jana iti na svÃhÃkarotyahutÃdo vai devÃnÃm maruto vi¬ahutamivaitadyadasvÃhÃk­taæ devÃnÃæ vai marutastadenam marutsveva prati«ÂhÃpayati 4.5.2.[18] athÃÇgÃrairabhisamÆhati | mahÅ dyau÷ p­thivÅ ca na imaæ yaj¤am mimik«atÃm pip­tÃæ no bharÅmabhiriti 4.5.3.[1] indro ha vai «o¬aÓÅ | taæ nu sak­dindram bhÆtÃnyatyaricyanta prajà vai bhÆtÃni tà hainena sad­gbhavamivÃsu÷ 4.5.3.[2] indro ha và Åk«Ãæ cakre | kathaæ nvahamidaæ sarvamatiti«ÂheyamarvÃgeva madidaæ sarvaæ syÃditi sa etaæ grahamapaÓyattamag­hïÅta sa idaæ sarvamevÃtyati«ÂhadarvÃgevÃsmÃdidaæ sarvamabhavatsarvaæ ha và idamatiti«ÂhatyarvÃgevÃsmÃdidaæ sarvam bhavati yasyaivaæ vidu«a etaæ grahaæ g­hïanti 4.5.3.[3] tasmÃdetad­«iïÃbhyÃnÆktam | na te mahitvamanubhÆdadha dyauryadanyayà sphigyà k«Ãmavasthà iti na ha và asyÃsau dyauranyatarÃæ cana sphicÅmanubabhÆva tathedaæ sarvamevÃtyati«ÂhadarvÃgevÃsmÃdidaæ sarvamabhavatsarvaæ ha và idamatiti«ÂhatyarvÃgevÃsmÃdidaæ sarvam bhavati yasyaivaæ vidu«a etaæ grahaæ g­hïanti 4.5.3.[4] taæ vai harivatyarcà g­hïÃti | harivatÅ«u stuvate harivatÅranuÓaæsati vÅryaæ vai hara indro 'surÃïÃæ sapatnÃnÃæ samav­Çkta tatho evai«a etadvÅryaæ hara÷ sapatnÃnÃæ saæv­Çkte tasmÃddharivatyarcà g­hïÃti harivatÅ«u stuvate harivatÅranuÓaæsati 4.5.3.[5] taæ và anu«Âubhà g­hïÃti | gÃyatraæ vai prÃta÷savanaæ trai«Âubham mÃdhyandinaæ savanaæ jÃgataæ t­tÅyasavanamathÃtiriktÃnu«Âubatyevainametadrecayati tasmÃdanu«Âubhà g­hïÃti 4.5.3.[6] taæ vai catu÷sraktinà pÃtreïa g­hïÃti | trayo và ime lokÃstadimÃneva lokÃæstis­bhi÷ sraktibhirÃpnotyatyevainaæ caturthyà sraktyà recayati tasmÃccatu÷sraktinà pÃtreïa g­hïÃti 4.5.3.[7] taæ vai prÃta÷savane g­hïÅyÃt | Ãgrayaïaæ g­hÅtvà sa prÃta÷savane g­hÅta etasmÃtkÃlÃdupaÓete tadenaæ sarvÃïi savanÃnyatirecayati 4.5.3.[8] mÃdhyandine vainaæ savane g­hïÅyÃt | Ãgrayaïaæ g­hÅtvà so e«Ã mÅmÃæsaiva prÃta÷savana evainaæ g­hïÅyÃdÃgrayaïaæ g­hÅtvà sa prÃta÷savane g­hÅta aitasmÃtkÃlÃdupaÓete 4.5.3.[9] athÃto g­hïÃtyeva | Ãti«Âha v­trahanratha yuktà te brahmaïà harÅ arvÃcÅnaæ su te mano grÃvà k­ïotu vagnunà upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà «o¬aÓina e«a te yonirindrÃya tvà «o¬aÓina iti 4.5.3.[10] anayà và | yuk«và hi keÓinà harÅ v­«aïà kak«yaprà athà na indra somapà girÃmupaÓrutiæ cara upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà «o¬aÓina e«a te yonirindrÃya tvà «o¬aÓina iti 4.5.3.[11] athetya stotramupÃkaroti | somo 'tyarecyupÃvartadhvamityatyevainametadrecayati taæ vai purÃstamayÃdupÃkarotyastamite 'nuÓaæsati tadenenÃhorÃtre saædadhÃti tasmÃtpurÃstamayÃdupÃkarotyastamite 'nuÓaæsati 4.5.4.[1] sarve ha vai devÃ÷ | agre sad­Óà Ãsu÷ sarve puïyÃste«Ãæ sarve«Ãæ sad­ÓÃnÃæ sarve«Ãm puïyÃnÃæ trayo 'kÃmayantÃti«ÂhÃvÃna÷ syÃmetyagnirindra÷ 4.5.4.[2] te 'rcanta÷ ÓrÃmyantaÓceru÷ | ta etÃnatigrÃhyÃndad­ÓustÃnatyag­hïata tadyadenÃnatyag­hïata tasmÃdatigrÃhyà nÃma te 'ti«ÂhÃvÃno 'bhavanyathaita etadati«ÂhevÃti«Âheva ha vai bhavati yasyaivaæ vidu«a etÃngrahÃng­hïanti 4.5.4.[3] no ha và idamagre 'gnau varca Ãsa | yadidamasminvarca÷ so 'kÃmayatedam mayi varca÷ syÃditi sa etaæ grahamapaÓyattamag­hïÅta tato 'sminnetadvarca Ãsa 4.5.4.[4] no ha và idamagra indra oja Ãsa | yadidamasminnoja÷ so 'kÃmayatedam mayyoja÷ syÃditi sa etaæ grahamapaÓyattamag­hïÅta tato 'sminnetadoja Ãsa 4.5.4.[5] no ha và idamagre sÆrye bhrÃja Ãsa | yadidamasminbhrÃja÷ so 'kÃmayatedam mayi bhrÃja÷ syÃditi sa etaæ grahamapaÓyattamag­hïÅta tato 'sminnetadbhrÃja ÃsaitÃni ha vai tejÃæsyetÃni vÅryÃïyÃtmandhatte yasyaivaæ vidu«a etÃngrahÃn g­hïanti 4.5.4.[6] tÃnvai prÃta÷savane g­hïÅyÃt | Ãgrayaïaæ g­hÅtvÃtmà và Ãgrayaïo bahu và idamÃtmana ekaikamatiriktaæ klomah­dayaæ tvadyattvat 4.5.4.[7] mÃdhyandine vainÃntsavane g­hïÅyÃt | ukthyaæ g­hÅtvopÃkari«yanvà pÆtabh­to 'yaæ ha và asyai«o 'nirukta Ãtmà yadukthya÷ so e«Ã mÅmÃæsaiva prÃta÷savana evainÃng­hïÅyÃdÃgrayaïaæ g­hÅtvà 4.5.4.[8] te mÃhendrasyaivÃnu homaæ hÆyante | e«a và indrasya ni«kevalyo graho yanmÃhendro 'pyasyaitanni«kevalyameva stotraæ ni«kevalyaæ Óastramindro vai yajamÃno yajamÃnasya và ete kÃmÃya g­hyante tasmÃnmÃhendrrasyaivÃnu homaæ hÆyante 4.5.4.[9] athÃto g­hïÃtyeva | agne pavasva svapà asme varca÷ suvÅryam dadhadrayim mayi po«am upayÃmag­hÅto 'syagnaye tvà varcasa e«a te yoniragnaye tvà varcase 4.5.4.[10] utti«Âhannojasà | saha pÅtvÅ Óipre avepaya÷ somamindra camÆsutam upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvaujasa e«a te yonirindrÃya tvaujase 4.5.4.[11] ad­Óramasya ketava÷ | vi raÓmayo janÃæ anu bhrÃjanto agnayo yathà upayÃmag­hÅto 'si sÆryÃya tvà bhrÃjÃyai«a te yoni÷ sÆryÃya tvà bhrÃjÃyeti 4.5.4.[12] te«Ãm bhak«a÷ | agne varcasvinvarcasvÃæstvaæ deve«vasi varcasvÃnaham manu«ye«u bhÆyÃsamindrauji«Âhauji«Âhastvaæ deve«vasyoji«Âho 'ham manu«ye«u bhÆyÃsaæ sÆrya bhrÃji«Âha bhrÃji«Âhastvaæ deve«vasi bhrÃji«Âho 'ham manu«ye«u bhÆyÃsamityetÃni ha vai bhrÃjÃæsyetÃni vÅryÃïyÃtmandhatte yasyaivaæ vidu«a etÃngrahÃn g­hïanti 4.5.4.[13] tÃnvai p­«Âhye «a¬ahe g­hïÅyÃt | pÆrve tryaha Ãgneyameva prathame 'hannaindraæ dvitÅye sauryaæ t­tÅya evamevÃnvaham 4.5.4.[14] tÃnu haika uttare tryahe g­hïanti | tadu tathà na kuryÃtpÆrva evainÃæstryahe g­hïÅyÃdyadyuttare tryahe grahÅ«yantsyÃtpÆrva evainÃæstryahe g­hÅtvÃthottare tryahe g­hïÅyÃdevameva yathÃpÆrvaæ viÓvajiti sarvap­«Âha ekÃha eva g­hyante 4.5.5.[1] e«a vai prajÃpati÷ | ya e«a yaj¤astÃyate yasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ prajÃtà etamvevÃpyetarhyanu prajÃyante 4.5.5.[2] upÃæÓupÃtramevÃnvajÃ÷ prajÃyante | tadvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyante 4.5.5.[3] antaryÃmapÃtramevÃnvavaya÷ prajÃyante | tadvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyante 4.5.5.[4] atha yadetayorubhayo÷ | saha satorupÃæÓu pÆrvaæ juhoti tasmÃdu saha sato 'jÃvikasyobhayasyaivÃjÃ÷ pÆrvà yantyanÆcyo 'vaya÷ 4.5.5.[5] atha yadupÃæÓuæ hutvà | ÆrdhvamunmÃr«Âi tasmÃdimà ajà arà ¬Åtarà ÃkramamÃïà iva yanti 4.5.5.[6] atha yadantaryÃmaæ hutvà | aväcamavamÃr«Âi tasmÃdimà avayo 'vÃcÅnaÓÅr«ïya÷ khanantya iva yantyetà vai prajÃpate÷ pratyak«atamÃæ yadajÃvayastasmÃdetÃstri÷ saævatsarasya vijÃyamÃnà dvau trÅniti janayanti 4.5.5.[7] ÓukrapÃtramevÃnu manu«yÃ÷ prajÃyante | taddvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyanta e«a vai Óukro ya e«a tapatye«a u evendra÷ puru«o vai paÓÆnÃmaindrastasmÃtpaÓÆnÃmÅ«Âe 4.5.5.[8] ­tupÃtramevÃnvekaÓapham prajÃyate | tadvai tatpunaryaj¤e prayujyate tasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyanta itÅva và ­tupÃtramitÅvaikaÓaphasya Óira ÃgrayaïapÃtramukthyapÃtramÃdityapÃtrametÃnyevÃnu gÃva÷ prajÃyante tÃni vai tÃni punaryaj¤e prayujyante tasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ punarabhyÃvartam prajÃyante 4.5.5.[9] atha yadajÃ÷ | kani«ÂhÃni pÃtrÃïyanu prajÃyante tasmÃdetÃstri÷ saævatsarasya vijÃyamÃnà dvau trÅniti janayantya÷ kani«ÂhÃ÷ kani«ÂhÃni hi pÃtrÃïyanu prajÃyante 4.5.5.[10] atha yadgÃva÷ | bhÆyi«ÂhÃni pÃtrÃïyanu prajÃyante tasmÃdetÃ÷ sak­tsaævatsarasya vijÃyamÃnà ekaikaæ janayantyo bhÆyi«Âhà bhÆyi«ÂhÃni hi pÃtrÃïyanu prajÃyante 4.5.5.[11] atha droïakalaÓe | antato hÃriyojanaæ grahaæ g­hïÃti prajÃpatirvai droïakalaÓa÷ sa imÃ÷ prajà upÃvartate tà avati tà abhijighratyetadvà enà bhavati yadenÃ÷ prajanayati 4.5.5.[12] pa¤ca ha tveva tÃni pÃtrÃïi | yÃnÅmÃ÷ prajà anu prajÃyante samÃnamupÃæÓvantaryÃmayo÷ ÓukrapÃtram­tupÃtramÃgrayaïapÃtramukthyapÃtram pa¤ca và ­tava÷ saævatsarasya saævatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiryaj¤o yadyu «a¬evartava÷ saævatsarasyetyÃdityapÃtramevaite«Ãæ «a«Âham 4.5.5.[13] ekaæ ha tveva tatpÃtram | yadimÃ÷ prajà anu prajÃyanta upÃæÓupÃtrameva prÃïo hyupÃæÓu÷ prÃïo hi prajÃpati÷ prajÃpatiæ hyevedaæ sarvamanu 4.5.6.[1] e«a vai prajÃpati÷ | ya e«a yaj¤astÃyate yasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ prajÃtà etamvevÃpyetarhyanu prajÃyante sa ÃÓvinaæ grahaæ g­hÅtvÃvakÃÓÃnavakÃÓayati 4.5.6.[2] sa upÃæÓumeva prathamamavakÃÓayati | prÃïÃya me varcodà varcase pavasvetyathopÃæÓusavanaæ vyÃnÃya me varcodà varcase pavasvetyathÃntaryÃmamudÃnÃya me varcodà varcase pavasvetyathaindravÃyavaæ vÃce me varcodà varcase pavasvetyatha maitrÃvaruïaæ kratÆdak«ÃbhyÃm me varcodà varcase pavasvetyathÃÓvinaæ ÓrotrÃya me varcodà varcase pavasvetyatha ÓukrÃmanthinau cak«urbhyÃm me varcodasau varcase pavethÃmiti 4.5.6.[3] athÃgrayaïam | Ãtmane me varcodà varcase pavasvetyathokthyamojase me varcodà varcase pavasvetyatha dhruvamÃyu«e me varcodà varcase pavasvetyathÃmbh­ïau viÓvÃbhyo me prajÃbhyo varcodasau varcase pavethÃmiti vaiÓvadevau và ambh­ïÃvato hi devebhya unnayantyato manu«yebhyo 'ta÷ pit­bhyastasmÃdvaiÓvadevÃvambh­ïau 4.5.6.[4] atha droïakalaÓam | ko 'si katamo 'sÅti prajÃpatirvai ka÷ kasyÃsi ko nÃmÃsÅti prajÃpatirvai ko nÃma yasya te nÃmÃmanmahÅti manute hyasya nÃma yaæ tvà somenÃtÅt­pÃmeti tarpayati hyenaæ somena sa ÃÓvinaæ grahaæ g­hÅtvÃnvaÇgamÃÓi«amÃÓÃste suprajÃ÷ prajÃbhi÷ syÃmiti tatprajÃmÃÓÃste suvÅro vÅrairiti tadvÅrÃnÃÓÃste supo«a÷ po«airiti tatpu«ÂimÃÓÃste 4.5.6.[5] tÃnvai na sarvamivÃvakÃÓayet | yo nveva j¤ÃtastamavakÃÓayedyo vÃsya priya÷ syÃdyo vÃnÆcÃno 'nÆktenainÃnprÃpnuyÃtsa ÃÓvinaæ grahaæ g­hÅtvà k­tsnaæ yaj¤aæ janayati taæ k­tsnaæ yaj¤aæ janayitvà tamÃtmandhatte tamÃtmankurute 4.5.7.[1] tà và etÃ÷ | catustriæÓadvyÃh­tayo bhavanti prÃyaÓcittayo nÃmai«a vai prajÃpatirya e«a yaj¤astÃyate yasmÃdimÃ÷ prajÃ÷ prajÃtà etamvevÃpyetarhyanu prajÃyante 4.5.7.[2] a«Âau vasava÷ | ekÃdaÓa rudrà dvÃdaÓÃdityà ime eva dyÃvÃp­thivÅ trayastriæÓyau trayastriæÓadvai devÃ÷ prajÃpatiÓcatustriæÓastadenam prajÃpatiæ karotyetadvà astyetaddhyam­taæ yaddhyam­taæ taddhyastyetadu tadyanmartyaæ sa e«a prajÃpati÷ sarvaæ vai prajÃpatistadenam prajÃpatiæ karoti tasmÃdetÃÓcatustriæÓadvyÃh­tayo bhavanti prÃyaÓcittayo nÃma 4.5.7.[3] tà haike | yaj¤atanva ityÃcak«ate yaj¤asya ha tvevaitÃni parvÃïi sa e«a yaj¤astÃyamÃna età eva devatà bhavanneti 4.5.7.[4] sa yadi gharmadughà hvalet | anyÃmupasaækrÃmeyu÷ sa yasyÃmevainaæ velÃyÃm purà pinvayanti tadvaivainÃmudÅcÅæ sthÃpayedagreïa và ÓÃlÃm prÃcÅm 4.5.7.[5] tadye ete abhita÷ | pucakÃï¬aæ Óikhaï¬Ãsthe ucayÃte tayoryaddak«iïaæ tasminnetÃÓcatustriæÓatamÃjyÃhutÅrjuhotyetÃvÃnvai sarvo yaj¤o yÃvatya etÃÓcatustriæÓadvyÃh­tayo bhavanti tadasyÃæ k­tsnameva sarvaæ yaj¤aæ dadhÃtye«Ã hyato gharmam pinvata e«o tatra prÃyaÓcitti÷ kriyate 4.5.7.[6] atha yadyaj¤asya hvalet | tatsamanvÅk«ya juhuyÃddÅk«opasatsvÃhavanÅye prasuta ÃgnÅdhre vi và etadyaj¤asya parva sræsate yaddhvalati sà yaiva tarhi tatra devatà bhavati tayaivaitadbhi«ajyati tayà saædadhÃti 4.5.7.[7] atha yadi skandet | tadadbhirupaninayedadbhirvà idaæ sarvamÃptaæ sarvasyaivÃptyai vai«ïavavÃruïyarcà yadvà idaæ kiæ cÃrcati varuïa evedaæ sarvamÃrpayati yayorojasà skabhità rajÃæsi vÅryebhirvÅratamà Óavi«Âhà yà patyete apratÅtà sahobhirvi«ïÆ aganvaruïà pÆrvahÆtÃviti yaj¤o vai vi«ïustasyaitadÃrcati varuïo và Ãrpayità tadyasyÃÓcaivaitaddevatÃyà Ãrcati yo ca devatÃrpayati tÃbhyÃmavaitadubhÃbhyÃm bhi«ajyatyubhÃbhyÃæ saædadhÃti 4.5.7.[8] atho abhyeva m­Óet | devÃndivamaganyaj¤astato mà draviïama«Âu manu«yÃnantarik«amaganyaj¤astato mà draviïama«Âu pitÌ!np­thivÅmaganyaj¤astato mà draviïama«Âu yaæ kaæ ca lokamaganyaj¤astato me bhadramabhÆdityevaitadÃha 4.5.7.[9]] taddha smaitadÃruïirÃha | kiæ sa yajeta yo yaj¤asya vy­ddhyà pÃpÅyÃnmanyeta yaj¤asya và ahaæ vy­ddhyà ÓreyÃnbhavÃmÅtyetaddha sma sa tadabhyÃha yadetà ÃÓi«a upagacati 4.5.8.[1] tadyatraitattrirÃtre sahasraæ dadÃti | tade«Ã sÃhasrÅ kriyate sa prathame 'haæstrÅïi ca ÓatÃni nayati trayastriæÓatam caivameva dvitÅye 'haæstrÅïi caiva ÓatÃni nayati trayastriæÓataæ caivameva t­tÅye 'haæstrÅïi caiva ÓatÃni nayati trayastriæÓataæ cÃthai«Ã sÃhasryatiricyate 4.5.8.[2] sà vai trirÆpà syÃdityÃhu÷ | etaddhyasyai rÆpatamamiveti rohiïÅ ha tvevopadhvastà syÃdetaddhaivÃsyai rÆpatamamiva 4.5.8.[3] sà syÃdapravÅtà | vÃgvà e«Ã nidÃnena yatsÃhasryayÃtayÃmnÅ và 'yaæ vÃgayÃtayÃmnyapravÅtà tasmÃdapravÅtà syÃt 4.5.8.[4] tÃm prathame 'hannayet | vÃgvà e«Ã nidÃnena yatsÃhasrÅ tasyà etatsahasraæ vÃca÷ prajÃtam pÆrvà hai«aiti paÓcÃdenÃm prajÃtamanvetyuttame vainÃmahannayetpÆrvamahÃsyai prajÃtameti paÓcÃde«Ãnveti so e«Ã mÅmÃæsaivottama evainÃmahannayetpÆrvamahÃsyai prajÃtameti paÓcÃde«Ãnveti 4.5.8.[5] tÃmuttareïa havirdhÃne | dak«iïenÃgnÅdhraæ droïakalaÓamavaghrÃpayati yaj¤o vai droïakalaÓo yaj¤amevainÃmetaddarÓayati 4.5.8.[6] Ãjighra kalaÓam | mahyà tvà viÓantvindava iti riricÃna iva và e«a bhavati ya÷ sahasraæ dadÃti tamevaitadriricÃnam punarÃpyÃyayati yadÃhÃjighra kalaÓam mahyà tvà viÓantvindava iti 4.5.8.[7] punarÆrjà nivartasveti | tadveva riricÃnam punarÃpyÃyayati yadÃha punarÆrjà nivartasveti 4.5.8.[8] sà na÷ sahasraæ dhuk«veti | tatsahasreïa riricÃnam punarÃpyÃyayati yadÃha sà na÷ sahasraæ dhuk«veti 4.5.8.[9] urudhÃrà payasvatÅ punarmÃviÓatÃdrayiriti | tadveva riricÃnam punarÃpyÃyayati yadÃha punarmÃviÓatÃdrayiriti 4.5.8.[10] atha dak«iïe karïa Ãjapati | i¬e rante havye kÃmye candre jyote 'diti sarasvati mahi viÓruti età te aghnye nÃmÃni devebhyo mà suk­tam brÆtÃditi voceriti vaitÃni ha và asyai devatrà nÃmÃni sà yÃni te devatrà nÃmÃni tairmà devebhya÷suk­tam brÆtÃdityevaitadÃha 4.5.8.[11] tÃmavÃrjanti | sà yadyapuru«ÃbhivÅtà prÃcÅyÃttatra vidyÃdarÃtsÅdayaæ yajamÃna÷ kalyÃïaæ lokamajai«Åditi yadyudÅcÅyÃcreyÃnasmiæloke yajamÃno bhavi«yatÅti vidyÃdyadi pratÅcÅyÃdibhyatilvila iva dhÃnyatilvilo bhavi«yatÅti vidyÃdyadi dak«iïeyÃtk«ipre 'smÃllokÃdyajamÃna÷ prai«yatÅti vidyÃdetÃni vij¤ÃnÃni 4.5.8.[12] tadyà etÃstisrastisrastriæÓatyadhi bhavanti | tÃsvetÃmupasamÃkurvanti vi và etÃæ virÃjaæ v­hanti yÃæ vyÃkurvanti vicinno e«Ã virìyà viv­¬hà daÓÃk«arà vai virÃÂtatk­tsnÃæ virÃjaæ saædadhÃti tÃæ hotre dadyÃddhotà hi sÃhasastasmÃttÃæ hotre dadyÃt 4.5.8.[13] dvau vonnetÃrau kurvÅta | tayoryataro nÃÓrÃvayettasmà enÃæ dadyÃdvy­ddho và e«a unnetà ya ­tvik«annÃÓrÃvayati vy­ddho e«Ã virìyà viv­¬hà tadvy­ddha evaitadvy­ddhaæ dadhÃti 4.5.8.[14] tadÃhu÷ | na sahasre 'dhi kiæ cana dadyÃtsahasreïa hyeva sarvÃn kÃmÃnÃpnotÅti tadu hovÃcÃsuri÷ kÃmameva dadyÃtsahasreïÃha sarvÃn kÃmÃnÃpnoti kÃmeno asyetaraddattam bhavatÅti 4.5.8.[15] atha yadi rathaæ và yuktaæ dÃsyantsyÃt | yadvà vaÓÃyai và vapÃyÃæ hutÃyÃæ dadyÃdudavasÃnÅyÃyÃæ ve«Âau 4.5.8.[16] sa vai dak«iïà nayan | anyÆnà daÓato nayedyasmà ekÃæ dÃsyantsyÃddaÓabhyastebhyo daÓatamupÃvartayedyasmai dve dÃsyantsyÃtpa¤cabhyastebhyo daÓatamupÃvartayedyasmai tisro dÃsyantsyÃttribhyastebhyo daÓatamupÃvartayedyasmai pa¤ca dÃsyantsyÃddvÃbhyÃæ tÃbhyÃæ daÓatamupÃvartayedevamà ÓatÃttatho hÃsyai«ÃnyÆnà virìamu«miæloke kÃmadughà bhavati 4.5.9.[1] tadyatraitaddvÃdaÓÃhena vyƬhacandasà yajate | tadgrahÃnvyÆhati vyÆhata udgÃtà ca hotà ca candÃæsi sa e«a praj¤Ãta eva pÆrvastryaho bhavati samƬacandÃstadaindravÃyavÃgrÃng­hïÃti 4.5.9.[2] atha caturthe 'hanvyÆhati | grahÃnyÆhanti candÃæsi tadÃgrayaïÃgrÃn g­hïÃti prÃjÃpatyaæ và etaccaturthamaharbhavatyÃtmà và Ãgrayaïa Ãtmà vai prajÃpatistasmÃdÃgrayaïÃgrÃng­hïÃti 4.5.9.[3] taæ g­hÅtvà na sÃdayati | prÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅti mohayeddha prÃïÃnyasÃdayettaæ dhÃrayanta evopÃsate 'tha grahÃn g­hïÃtyatha yadà grahÃn g­hïÃtyatha yatraivaitasya kÃlastadenaæ hiæk­tya sÃdayatyathaitatpraj¤Ãtameva pa¤camamaharbhavati tadaindravÃyavÃgrÃn g­hïÃti 4.5.9.[4] atha «a«Âhe 'hanvyÆhati | grahÃnvyÆhanti candÃæsi tacukrÃgrÃn g­hïÃtyaindraæ và etat«a«Âhamaharbhavatye«a vai Óukro ya e«a tapatye«a u evendrastasmÃcukrÃgrÃn g­hïÃti 4.5.9.[5] taæ g­hÅtvà na sÃdayati | prÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅti mohayeddha prÃïÃnyatsÃdayettaæ dhÃrayanta evopÃsate 'tha grahÃn g­hïÃtyatha yadà grahÃn g­hïÃtyatha yatraivaitasya kÃlastadenaæ sÃdayati 4.5.9.[6] atha saptame 'hanvyÆhati | grahÃnvyÆhanti candÃæsi tacukrÃgrÃn g­hïÃti bÃrhataæ và etatsaptamamaharbhavatye«a vai Óukro ya e«a tapatye«a u eva b­haæstasmÃcukrÃgrÃn g­hïÃti 4.5.9.[7] taæ g­hÅtvà na sÃdayati | prÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅti mohayeddha prÃïÃnyatsÃdayettaæ dhÃrayanta evopÃsate 'tha grahÃn g­hïÃtyatha yadà grahÃn g­hïÃtyatha yatraivaitasya kÃlastadenaæ sÃdayatyathaitatpraj¤ÃtamevëÂamamaharbhavati tadaindravÃyavÃgrÃn g­hïÃti 4.5.9.[8] atha navame 'hanvyÆhati | grahÃnvyÆhanti candÃæsi tadÃgrayaïÃgrÃn g­hïÃti jÃgataæ và etannavamamaharbhavatyÃtmà và Ãgrayaïa÷ sarvaæ và idamÃtmà jagattasmÃdÃgrayaïÃgrÃn g­hïÃti 4.5.9.[9] taæ g­hÅtvà na sÃdayati | prÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅti mohayeddha prÃïÃnyatsÃdayettaæ dhÃrayanta evopÃsate 'tha grahÃn g­hïÃtyatha yadà grahÃn g­hïÃtyatha yatraivaitasya kÃlastadenaæ hiæk­tya sÃdayati 4.5.9.[10] tadÃhu÷ | na vyÆhedgrahÃnprÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅti mohayeddha prÃïÃnyadvyÆhettasmÃnna vyÆhet 4.5.9.[11] tadu vyÆhedeva | aÇgÃni vai grahÃ÷ kÃmaæ và imÃnyaÇgÃni vyatyÃsaæ Óete tasmÃdu vyÆhedeva 4.5.9.[12] tadu naiva vyÆhet | prÃïà vai grahà netprÃïÃnmohayÃnÅti mohayeddha prÃïÃnyadvyÆhettasmÃnna vyÆhet 4.5.9.[13] kiæ nu tatrÃdhvaryo | yadudgÃtà ca hotà ca candÃæsi vyÆhata etadvà adharyurvyÆhati grahÃnyadaindravÃyavÃgrÃnprÃta÷savane g­hïÃti ÓukrÃgrÃnmÃdhyandine savana ÃgrayaïÃgrÃæst­tÅyasavane 4.5.10.[1] yadi somamapahareyu÷ | vidhÃvatecateti brÆyÃtsa yadi vindanti kimÃdriyeranyadyu na vindanti tatra prÃyaÓcitti÷ kriyate 4.5.10.[2] dvayÃni vai phÃlgunÃni | lohitapu«pÃïi cÃruïapu«pÃïi ca sa yÃnyaruïapu«pÃïi phÃlgunÃni tÃnyabhi«uïuyÃde«a vai somasya nyaÇgo yadaruïapu«pÃïi phÃlgunÃni tasmÃdaruïapu«pÃïyabhi«uïuyÃt 4.5.10.[3] yadyaruïapu«pÃïi na vindeyu÷ | Óyenah­tamabhi«uïuyÃdyatra vai gÃyatrÅ somamacÃpatattasyà Ãharantyai somasyÃæÓurapatattacyenah­tamabhavattasmÃcyenah­tamabhi«uïuyÃt 4.5.10.[4] yadi Óyenah­taæ na vindeyu÷ | ÃdÃrÃnabhi«uïuyÃdyatra vai yaj¤asya Óiro 'cidyata tasya yo raso vyapru«yattata ÃdÃrÃ÷ samabhavaæstasmÃdÃdÃrÃnabhi«uïuyÃt 4.5.10.[5] yadyÃdÃrÃnna vindeyu÷ | aruïadÆrvà abhi«uïuyÃde«a vai somasya nyaÇgo yadaruïadÆrvÃstasmÃdaruïadÆrvà abhi«uïuyÃt 4.5.10.[6] yadyaruïadÆrvà na vindeyu÷ | api yÃneva kÃæÓca haritÃnkuÓÃnabhi«uïuyÃttatrÃpyekÃmeva gÃæ dadyÃdathÃvabh­thÃdevodetya punardÅk«eta punaryaj¤o hyeva tatra prÃyaÓcittiriti nu somÃpah­tÃnÃm 4.5.10.[7] atha kalaÓadirÃm | yadi kalaÓo dÅryetÃnulipsadhvamiti brÆyÃtsa yadyanulabheranpras­tamÃtraæ väjalimÃtraæ và tadanyairekadhanairabhyunnÅya yathÃprabhÃvam pracareyuryadyu nÃnulabherannÃgrayaïasyaiva praskandyÃnyairekadhanairabhyunnÅya yathÃprabhÃvam pracareyu÷ sa yadyanÅtÃsu dak«iïÃsu kalaÓo dÅryeta tatrÃpyekÃmeva gÃæ dadyÃdathÃvabh­thÃdevodetya punardÅk«eta punaryaj¤o hyeva tatra prÃyaÓcittiriti nu kalaÓadirÃm 4.5.10.[8] atha somÃtiriktÃnÃm | yadyagni«Âomamatiricyeta pÆtabh­ta evokthyaæ g­hïÅyÃdyadyukthyamatiricyeta «o¬aÓinamupeyuryadi «o¬aÓinamatiricyeta rÃtrimupeyuryadi rÃtrimatiricyetÃharupeyurnettvevÃtÅreko 'sti 4.6.1.[1] prajÃpatirvà e«a yadaæÓu÷ | so 'syai«a ÃtmaivÃtmà hyayam prajÃpatistadasyaitamÃtmÃnaæ kurvanti yatraitaæ g­hïanti tasminnetÃnprÃïÃndadhÃti yathà yathaite prÃïà grahà vyÃkhyÃyante sa ha sarvatanÆreva yajamÃno 'mu«miæloke sambhavati 4.6.1.[2] tadÃrambhaïavat | yatraitaæ g­hïantyathaitadanÃrambhaïamiva yatraitaæ na g­hïanti tasmÃdvà aæÓuæ g­hïÃti 4.6.1.[3] taæ và audumbareïa pÃtreïa g­hïÃti | prajÃpatirvà e«a prÃjÃpatya udumbarastasmÃdaudumbareïa pÃtreïa g­hïÃti 4.6.1.[4] taæ vai catu÷sraktinà pÃtreïa g­hïÃti | trayo và ime lokÃstadimÃneva lokÃæstis­bhirÃpnoti prajÃpatirvà atÅmÃælokÃæÓcaturthastatprajÃpatimeva caturthyÃpnoti tasmÃccatu÷sraktinà pÃtreïa g­hïÃti 4.6.1.[5] sa vai tÆ«ïÅmeva grÃvÃïamÃdatte | tÆ«ïÅmaæÓÆnnivapati tÆ«ïÅmapa upas­jati tÆ«ïÅmudyatya sak­dabhi«uïoti tÆ«ïÅmenamanavÃnanjuhoti tadenam prajÃpatiæ karoti 4.6.1.[6] athÃsyÃæ hiraïyam baddham bhavati | tadupajighrati sa yadevÃtra k«aïute và vi và liÓate 'm­tamÃyurhiraïyaæ tadam­tamÃyurÃtmandhatte 4.6.1.[7] tadu hovÃca rÃma aupatasvini÷ | kÃmameva prÃïyÃtkÃmamudanyÃdyadvai tÆ«ïÅæ juhoti tadevainam prajÃpatiæ karotÅti 4.6.1.[8] athÃsyÃæ hiraïyam baddam bhavati | tadupajighrati sa yadevÃtra k«aïute và vi và liÓate 'm­tamÃyurhiraïyaæ tadam­tamÃyurÃtmandhatte 4.6.1.[9] tadu hovÃca bu¬ila ÃÓvatarÃÓvi÷ | udyatyaiva g­hïÅyÃnnÃbhi«uïuyÃdabhi«uïvanti và anyÃbhyo devatÃbhyastadanyathà tata÷ karoti yatho cÃnyÃbhyo devatÃbhyo 'tha yadudyacati tadevÃsyÃbhi«utam bhavatÅti 4.6.1.[10] tadu hovÃca yÃj¤avalkya÷ | abhyeva «uïuyÃnna soma indramasuto mamÃda nÃbrahmÃïo maghavÃnaæ sutÃsa ity­«iïÃbhyanÆktaæ na và anyasyai kasyai cana devatÃyai sak­dabhi«uïoti tadanyathà tata÷ karoti yatho cÃnyÃbhyo devatÃbhyastasmÃdabhyeva «uïuyÃditi 4.6.1.[11] tasya dvÃdaÓa prathamagarbhÃ÷ | pa«Âhauhyo dak«iïà dvÃdaÓa vai mÃsÃ÷ saævatsarasya saævatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiraæÓustadenam prajÃpatiæ karoti 4.6.1.[12] tÃsÃæ dvÃdaÓa garbhÃ÷ | tÃÓcaturviæÓatiÓcaturviæÓatirvai saævatsarasyÃrdhamÃsÃ÷ saævatsara÷ prajÃpati÷ prajÃpatiraæÓustadenam prajÃpatiæ karoti 4.6.1.[13] tadu ha kaukÆsta÷ | caturviæÓatimevaitÃ÷ prathamagarbhÃ÷ pa«ÂhauhÅrdak«iïà dadÃv­«abham pa¤caviæÓaæ hiraïyametadu ha sa dadau 4.6.1.[14] sa và e«a na sarvasyeva grahÅtavya÷ | Ãtmà hyasyai«a yo nveva j¤Ãtastasya grahÅtavyo yo vÃsya priya÷ syÃdyo vÃnÆcÃno 'nÆktenainam prÃpnuyÃt 4.6.1.[15] sahasre grahÅtavya÷ | sarvaæ vai sahasraæ sarvame«a sarvavedase grahÅtavya÷ sarvaæ vai sarvavedasaæ sarvame«a viÓvajiti sarvap­«Âhe grahÅtavya÷ sarvaæ vai viÓvajitsarvap­«Âha÷ sarvame«a vÃjapeye rÃjasÆye grahÅtavya÷ sarvaæ hi tatsattre grahÅtavya÷ sarvaæ vai sattraæ sarvame«a etÃni grahaïÃni 4.6.2.[1] etaæ và ete gacanti | «a¬bhirmÃsairya e«a tapati ye saævatsaramÃsate taducyata eva sÃmato yathaitasya rÆpaæ kriyata ucyata ­kto 'thaitadeva yaju«Âa÷ puraÓcaraïato yadetaæ g­hïantyeteno evainaæ gacanti 4.6.2.[2] athÃto g­hïÃtyeva | udu tyaæ jÃtavedasaæ devaæ vahanti ketava÷ d­Óe viÓvÃya sÆryam upayÃmag­hÅto 'si sÆryÃya tvà bhrÃjÃyai«a te yoni÷ sÆryÃya tvà bhrÃjÃyeti 4.6.3.[1] athÃta÷ paÓvayanasyaiva | paÓvekÃdaÓinyaiveyÃtsa Ãgneyam prathamam paÓumÃlabhate 'tha vÃruïamatha punarÃgneyamevamevaitayà paÓvekÃdaÓinyeyÃt 4.6.3.[2] atho apyaindrÃgnamevÃharaha÷ paÓumÃlabheta | agnirvai sarvà devatà agnau hi sarvÃbhyo devatÃbhyo juhvatÅndro vai yaj¤asya devatà tatsarvÃÓcaivaitaddevatà nÃparÃdhnoti yo ca yaj¤asya devatà tÃæ nÃparÃdhnoti 4.6.3.[3] athÃta stomÃyanasyaiva | Ãgneyamagni«Âoma Ãlabheta taddhi saloma yadÃgneyamagni«Âoma Ãlabheta yadyukthya÷ syÃdaindrÃgnaæ dvitÅyamÃlabhetaindrÃgnÃni hyukthÃni yadi «o¬aÓÅ syÃdaindraæ t­tÅyamÃlabhetendro hi «o¬aÓÅ yadyatirÃtra÷ syÃtsÃrasvataæ caturthamÃlabheta vÃgvai sarasvatÅ yo«Ã vai vÃgyo«Ã rÃtristadyathÃyathaæ yaj¤akratÆnvyÃvartayatyetÃni trÅïyayanÃni te«Ãæ yatamatkÃmayeta teneyÃddvà upÃlambhyau paÓÆ sauryaæ dvitÅyam paÓumÃlabhate vai«uvate 'hanprÃjÃpatyam mahÃvrate 4.6.4.[1] athÃto mahÃvratÅyasyaiva | prajÃpaterha vai prajÃ÷ sas­jÃnasya parvÃïi visasraæsu÷ sa visrastai÷ parvabhirna ÓaÓÃka saæhÃtuæ tato devà arcanta÷ ÓrÃmyantaÓcerusta etam mahÃvratÅyaæ dad­Óustamasmà ag­hïastenÃsya parvÃïi samadadhu÷ 4.6.4.[2] sa saæhitai÷ parvabhi÷ | idamannÃdyamabhyuttasthau yadidam prajÃpaterannÃdyaæ yadvai manu«yÃïÃmaÓanaæ taddevÃnÃæ vratam mahadvà idaæ vratamabhÆdyenÃyaæ samahÃsteti tasmÃnmahÃvratÅyo nÃma 4.6.4.[3] evaæ và ete bhavanti | ye saævatsaramÃsate yathaiva tatprajÃpati÷ prajÃ÷ sas­jÃna ÃsÅtsa yathaiva tatprajÃpati÷ saævatsare 'nnÃdyamabhyudati«Âhadevamevaita etatsaævatsare 'nnÃdyamabhyutti«Âhanti ye«Ãmevaæ vidu«Ãmetaæ grahaæ g­hïanti 4.6.4.[4] taæ và indrÃyaiva vim­dhe g­hïÅyÃt | sarvà vai te«Ãm m­dhà hatà bhavanti sarvaæ jitaæ ye saævatsaramÃsate tasmÃdvim­dhe vi na indra m­dho jahi nÅcà yaca p­tanyata÷ | yo asmÃn abhidÃsatyadharaæ gamayà tama÷ | upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà vim­dha e«a te yonirindrÃya tvà vim­dha iti 4.6.4.[5] atho viÓvakarmaïe | viÓvaæ vai te«Ãæ karma k­taæ sarvaæ jitam bhavati ye saævatsaramÃsate tasmÃdviÓvakarmaïe vÃcaspatim viÓvakarmÃïamÆtaye manojuvaæ vÃje adyà huvema | sa no viÓvÃni havanÃni jo«adviÓvaÓambhÆravase sÃdhukarnà upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà viÓvakarmaïa e«a te yonirindrÃya tvà viÓvakarmaïa iti 4.6.4.[6] yadyu aindrÅæ vaiÓvakarmaïÅæ vidyÃt | tathaiva g­hïÅyÃdviÓvakarmanhavi«Ã vardhanena trÃtÃramindramak­ïoravadhyam | tasmai viÓa÷ samanamanta pÆrvÅrayamugro vihavyo yathÃsat | upayÃmag­hÅto 'sÅndrÃya tvà viÓvakarmaïa e«a te yonirindrÃya tvà viÓvakarmaïa iti 4.6.5.[1] e«a vai graha÷ | ya e«a tapati yenemÃ÷ sarvÃ÷ prajà g­hÅtÃstasmÃdÃhurgrahÃng­hïÅma iti caranti grahag­hÅtÃ÷ santa iti 4.6.5.[2] vÃgeva graha÷ | vÃcà hÅdaæ sarvaæ g­hÅtaæ kimu tadyadvÃggraha÷ 4.6.5.[3] nÃmaiva graha÷ | nÃmnà hÅdaæ sarvaæ g­hÅtaæ kimu tadyannÃma graho bahÆnÃæ vai nÃmÃni vidmÃtha nastena te na g­hÅtà bhavanti 4.6.5.[4] annameva graha÷ | annena hÅdaæ sarvaæ g­hÅtaæ tasmÃdyÃvanto no 'ÓanamaÓnanti te na÷ sarve g­hÅtà bhavantye«aiva sthiti÷ 4.6.5.[5] sa ya e«a somagraha÷ | annaæ và e«a sa yasyai devatÃyà etaæ graham g­hïÃti sÃsmai devataitena graheïa g­hÅtà taæ kÃmaæ samardhayati yatkÃmyà g­hïÃti sa udyantaæ vÃdityamupati«Âhate 'staæ yantaæ và graho 'syamumanayÃrtyà g­hÃïÃsÃvado mà prÃpaditi yaæ dvi«yÃdasÃvasmai kÃmo mà samardhÅti và na haivÃsmai sa kÃma÷ sam­dhyate yasmà evamupati«Âhate 4.6.6.[1] devà ha vai yaj¤aæ tanvÃnÃ÷ | te 'surarak«asebhya ÃsaÇgÃdbibhayÃæ cakruste hocu÷ ko no dak«iïata Ãsi«yate 'thÃbhaye 'nëÂra uttarato yaj¤amupacari«yÃma iti 4.6.6.[2] te hocu÷ | ya eva no vÅryavattama÷ sa dak«iïata ÃstÃmathÃbhaye 'nëÂra uttarato yaj¤amupacari«yÃma iti 4.6.6.[3] te hocu÷ | indro vai no vÅryavattama indro dak«iïata ÃstÃmathÃbhaye 'nëÂra uttarato yaj¤amupacari«yÃma iti 4.6.6.[4] te hendramÆcu÷ | tvaæ vai no vÅryavattamo 'si tvaæ dak«iïata ÃsvÃthÃbhaye nëÂra uttarato yaj¤amupacari«yÃma iti 4.6.6.[5] sa hovÃca | kim me tata÷ syÃditi brÃhmaïÃcaæsyà te brahmasÃma ta iti tasmÃdbrÃhmaïÃcaæsinam prav­ïÅta indro brahmà brÃhmaïÃditÅndrasya hye«Ã sa indro dak«iïata ÃstÃthÃbhaye nëÂra uttarato yaj¤amupÃcaraæstasmÃdya eva vÅryavattama÷ syÃtsa dak«iïata ÃsÅtÃtÃbhaye 'nëÂra uttarato yaj¤amupacareyuryo vai brÃhmaïÃnÃmanÆcÃnatama÷ sa e«Ãæ vÅryavattamo 'tha yadidaæ ya eva kaÓca brahmà bhavati kuvittÆ«ïÅmÃsta iti tasmÃdya eva vÅryavattama÷ syÃtsa dak«iïata ÃsÅtÃthÃbhaye 'nëÂra uttarato yaj¤amupacareyustasmÃdbrÃhmaïà dak«iïata Ãsate 'thÃbhaye 'nëÂra uttarato yaj¤amupacaranti 4.6.6.[6] sa yatrÃha | brahmantsto«yÃma÷ praÓÃstariti tadbrahmà japatyetaæ te deva savitaryaj¤am prÃhurb­haspataye brahmaïe tena yaj¤amava tena yaj¤apatiæ tena mÃmava stuta savitu÷ prasava iti so 'sÃveva bandhuretena nveva bhÆyi«Âhà ivopacaranti 4.6.6.[7] anena tvevopacaret | deva savitaretadb­haspate preti tatsavitÃram prasavÃyopadhÃvati sa hi devÃnÃm prasavità b­haspate preti b­haspatirvai devÃnÃm brahmà tadya eva devÃnÃm brahmà tasmà evaitatprÃha tasmÃdÃha b­haspate preti 4.6.6.[8] atha maitrÃvaruïo japati | prasÆtaæ devena savitrà ju«Âam mitrÃvaruïÃbhyÃmiti tatsavitÃram prasavÃyopadhÃvati sa hi devÃnÃm prasavità ju«Âam mitrÃvaruïÃbhyÃmiti mitrÃvaruïau vai maitrÃvaruïasya devate tadye eva maitrÃvaruïasya devate tÃbhyÃmevaitatprÃha tasmÃdÃha ju«Âam mitrÃvaruïÃbhyÃmiti 4.6.7.[1] trayÅ vai vidyà | ­co yajÆæ«i sÃmÃnÅyamevarco 'syÃæ hyarcati yo 'rcati sa vÃgevarco vÃcà hyarcati yo 'rcati so 'ntarik«ameva yajÆæ«i dyau÷ sÃmÃni sai«Ã trayÅ vidyà saumye 'dhvare prayujyate 4.6.7.[2] imameva lokam­cà jayati | antarik«aæ yaju«Ã divameva sÃmnà tasmÃdyasyaikà vidyÃnÆktà syÃdanvevÃpÅtarayornirmitaæ vivak«etemameva lokam­cà jayatyantarik«aæ yaju«Ã divameva sÃmnà 4.6.7.[3] tadvà etat | sahasram vÃca÷ prajÃtaæ dve indrast­tÅye t­tÅyaæ vi«ïur­caÓca sÃmÃni cendro yajÆæ«i vi«ïustasmÃtsadasy­k«ÃmÃbhyÃæ kurvantyaindraæ hi sada÷ 4.6.7.[4] athaitaæ vi«ïuæ yaj¤am | etairyajurbhi÷ pura ivaiva bibhrati tasmÃtpuraÓcaraïaæ nÃma 4.6.7.[5] vÃgevarcaÓca sÃmÃni ca | mana eva yajÆæ«i sà yatreyaæ vÃgÃsÅtsarvameva tatrÃkriyata sarvam prÃj¤ÃyatÃtha yatra mana ÃsÅnnaiva tatra kiæ canÃkriyata na prÃj¤Ãyata no hi manasà dhyÃyata÷ kaÓcanÃjÃnÃti 4.6.7.[6] te devà vÃcamabruvan | prÃcÅ prehÅdam praj¤apayeti sà hovÃca kim me tata÷ syÃditi yatkiæ cÃva«aÂk­taæ svÃhÃkÃreïa yaj¤e hÆyate tatta iti tasmÃdyatkiæ cÃva«aÂk­taæ svÃhÃkÃreïa yaj¤e hÆyate tadvÃca÷ sà prÃcÅ praitsaitatprÃj¤apayaditÅdaæ kurutetÅdaæ kuruteti 4.6.7.[7] tasmÃdu kurvantyevarcà havirdhÃne | prÃtaranuvÃkamanvÃha sÃmidhenÅranvÃha grÃvïo 'bhi«Âautyevaæ hi sayujÃvabhavatÃm 4.6.7.[8] tasmÃdu kurvantyeva sadasi | yaju«ÂaudumbarÅmucrayanti sada÷ saminvanti dhi«ïyÃnupakirantyevaæ hi sayujÃvabhavatÃm 4.6.7.[9] tadvà etatsada÷ pariÓrayanti | etasmai mithunÃya tira ivedam mithunaæ caryÃtà iti vy­ddhaæ và etanmithunaæ yadanya÷ paÓyati tasmÃdyadyapi jÃyÃpatÅ mithunaæ carantau paÓyanti vyeva dravata Ãga eva kurvÃte tasmÃdadvÃreïa sada÷ prek«amÃïam brÆyÃnmà prek«athà iti yathà ha mithunaæ caryamÃïam paÓyedevaæ tatkÃmaæ dvÃreïa devak­taæ hi dvÃram 4.6.7.[10] evamevaitaddhavirdhÃnam pariÓrayanti | etasmai mithunÃya tira ivedam mithunaæ caryÃtà iti vy­ddhaæ và etanmithunaæ yadanya÷ paÓyati tasmÃdyadyapi jÃyÃpatÅ mithunaæ carantau paÓyanti vyeva dravata Ãga eva kurvÃte tasmÃdadvÃreïa havirdhÃnam prek«amÃïam brÆyÃnmà prek«athà iti yathà ha mithunaæ caryamÃïam paÓyedevaæ tatkÃmaæ dvÃreïa devak­taæ hi dvÃram 4.6.7.[11] tadvà etadv­«Ã sÃma | yo«Ãm­caæ sadasyadhyeti tasmÃnmithunÃdindro jÃtastejaso vai tattejo jÃtaæ yad­caÓca sÃmnaÓcendra indra iti hyetamÃcak«ate ya e«a tapati 4.6.7.[12] athaitadv­«Ã soma÷ | yo«Ã apo havirdhÃne 'dhyeti tasmÃnmithunÃccandramà jÃto 'nnÃdvai tadannaæ jÃtaæ yadadbyaÓca somÃcca candramÃÓcandramà hyetasyÃnnaæ ya e«a tapati tadyajamÃnaæ caivaitajjanayatyannÃdyaæ cÃsmai janayaty­caÓca sÃmnaÓca yajamÃnaæ janayatyadbhyaÓca somÃccÃsmà annÃdyam 4.6.7.[13] yaju«Ã ha vai devÃ÷ | agre yaj¤aæ tenire 'tharcÃtha sÃmnà tadidamapyetarhi yaju«aivÃgre yaj¤aæ tanvate 'tharcÃtha sÃmnà yajo ha vai nÃmaitadyadyajuriti 4.6.7.[14] yatra vai devÃ÷ | imà vidyÃ÷ kÃmÃnduduhre taddha yajurvidyaiva bhÆyi«ÂhÃnkÃmÃnduduhe sà nirdhÅtatamevÃsa sà netare vidya pratyÃsa nÃntarik«aloka itarau lokau pratyÃsa 4.6.7.[15] te devà akÃmayanta | kathaæ nviyaæ vidyetare vidye pratisyÃtkathamantarik«aloka itarau lokau pratisyÃditi 4.6.7.[16] te hocu÷ | upÃæÓveva yajurbhiÓcarÃma tata e«Ã vidyetare vidye pratibhavi«yati tato 'ntarik«aloka itarau lokau pratibhavi«yatÅti 4.6.7.[17] tairupÃæÓvacaran | ÃpyÃyayannevainÃni tattata e«Ã vidyetare vidye pratyÃsÅttato 'ntarik«aloka itarau lokau pratyÃsÅttasmÃdyajÆæ«i niruktÃni santyaniruktÃni tasmÃdayamantarik«aloko nirukta÷ sannanirukta÷ 4.6.7.[18] sa ya upÃæÓu yajurbhiÓcarati | ÃpyÃyayatyevainÃni sa tÃnyenamÃpÅnÃnyÃpyÃyayantyatha ya uccaiÓcarati rÆk«ayatyevainÃni sa tÃnyenaæ rÆk«Ãïi ruk«ayanti 4.6.7.[19] vÃgevarcaÓca sÃmÃni ca | mana eva yajÆæ«i sa ya ­cà ca sÃmnà ca caranti vÃkte bhavantyatha ye yaju«Ã caranti manaste bhavanti tasmÃnnÃnabhipre«itamadhvaryuïà kiæ cana kriyate yadaivÃdhvaryurÃhÃnubrÆhi yajetyathaiva te kurvanti ya ­cà kurvanti yadaivÃdhvaryurÃha soma÷ pavata upÃvartadhvamityathaiva te kurvanti ye sÃmnà kurvanti no hyanabhigatam mananà vÃgvadati 4.6.7.[20] tadvà etanmano 'dhvaryu÷ | pura ivaiva carati tasmÃtpuraÓcaraïaæ nÃma pura iva ha vai Óriyà yaÓasà bhavati ya evametadveda 4.6.7.[21] tadvà etadeva puraÓcaraïam | ya e«a tapati sa etasyaivÃv­tà caredgrahaæ g­hÅtvaitasyaivÃv­tamanvÃvarteta pratigÅryaitasyaivÃv­tamanvÃvarteta grahaæ hutvaitasyaivÃv­tamanvÃvarteta sa hai«a bhartà sa yo haivaæ vidvÃnetasyÃv­tà Óaknoti carituæ Óaknoti haiva bhÃryÃnbhartum 4.6.8.[1] yà vai dÅk«Ã sà ni«at | tatsattraæ tasmÃdenÃnÃsata ityÃhuratha yattato yaj¤aæ tanvate tadyanti tannayati yo netà bhavati sa tasmÃdenÃnyantÅtyÃhu÷ 4.6.8.[2] yà ha dÅk«Ã sà ni«at | tatsattraæ tadayanaæ tatsattrÃyaïamatha yattato yaj¤asyod­caæ gatvotti«Âhanti tadutthÃnaæ tasmÃdenÃnudasthurityÃhuriti nu purastÃdvadanam 4.6.8.[3] atha dÅk«i«yamÃïÃ÷ samavasyanti | te yadyagniæ ce«yamÃïà bhavantyaraïi«vevÃgnÅntsamÃrohyopasamÃyanti yatra prÃjÃpatyena paÓunà yak«yamÃïà bhavanti mathitvopasamÃdhÃyoddh­tyÃhavanÅyaæ yajanta etena prÃjÃpatyena paÓunà 4.6.8.[4] tasya Óiro nidadhati | te«Ãæ yadi tadahardÅk«Ã na samaityaraïi«vevÃgnÅntsamÃrohya yathÃyathaæ viparetya juhvati 4.6.8.[5] atha yadahare«Ãæ dÅk«Ã samaiti | araïi«vevÃgnÅntsamÃrohyopasamÃyanti yatra dÅk«i«yamÃïà bhavanti g­hapatireva prathamo manthate madhyam prati ÓÃlÃyà athetare«Ãmardhà dak«iïata upaviÓantyardhà uttarato mathitvopasamÃdhÃyaikaikamevolmukamÃdÃyopasamÃyanti g­hapatergÃrhapatyaæ g­hapatereva gÃrhapatyÃduddh­tyÃhavanÅyaæ dÅk«ante te«Ãæ samÃna ÃhavanÅyo bhavati nÃnà gÃrhapatyà dÅk«opasatsu 4.6.8.[6] atha yadahare«Ãæ krayo bhavati | tadahargÃrhapatyÃæ citimupadadhÃtyathetarebhya upavasathe dhi«ïyÃnvaisarjinÃnÃæ kÃle prÃcya÷ patnya upasamÃyanti prajahatyetÃnaparÃnagnÅnhuta eva vaisarjine 4.6.8.[7] rÃjÃnam praïayati | udyata evai«a ÃgnÅdhrÅyo 'gnirbhavatyathaita ekaikamevolmukamÃdÃya yathÃdhi«ïyaæ viparÃyanti taireva te«Ãmulmukai÷ praghnantÅti sa smÃha yÃj¤avalkyo ye tathà kurvantÅtyetannvekamayanam 4.6.8.[8] athedaæ dvitÅyam | araïi«vevÃgnÅntsamÃrohyopasamÃyanti yatra prÃjÃpatyena paÓunà yak«yamÃïà bhavanti mathitvopasamÃdhÃyoddh­tyÃhavanÅyaæ yajanta etena prÃjÃpatyena paÓunà 4.6.8.[9] tasya Óiro nidadhati | te«Ãæ yadi tadahardÅk«Ã na samaityaraïi«vevÃgnÅntsamÃrohya yathÃyathaæ viparetya juhvati 4.6.8.[10] atha yadahare«Ãæ dÅk«Ã samaiti | araïi«vevÃgnÅntsamÃrohyopasamÃyanti yatra dÅk«i«yamÃïà bhavanti g­hapatireva prathamo manthate 'thetare paryupaviÓya manthante te jÃtaæ jÃtamevÃnupraharanti g­hapatergÃrhapatye g­hapatereva gÃrhapatyÃduddh­tyÃhavanÅyaæ dÅk«ante te«Ãæ samÃna ÃhavanÅyo bhavati samÃno gÃrhapatyo dÅk«opasatsu 4.6.8.[11] atha yadahare«Ãæ krayo bhavati | tadahargÃrhapatyÃæ citimupadadhÃtyathetarebhya upavasathe dhi«ïyÃnvaisarjinÃnÃæ kÃle prÃcya÷ patnya upasamÃyanti prajahatyetamaparamagniæ huta eva vaisarjine 4.6.8.[12] rÃjÃnam praïayati | udyata evai«a ÃgnÅdhrÅyo 'gnirbhavatyathaita ekaikamevolmukamÃdÃya yathÃdhi«ïyaæ viparÃyanti samadamu haiva te kurvanti samaddhainÃnvindatyartukà ha bhavantyapi ha tamardhaæ samadvindati yasminnardhe yajante ye tathà k 4.6.8.[13] athedaæ t­tÅyam | g­hapaterevÃraïyo÷ saævadante ya ito urvantyetaddvitÅyamayanam 4.6.8.[14] athedaæ t­tÅyam | g­hapaterevÃraïyo÷ saævadante ya ito 'gnirjani«yate sa na÷ saha yadanena yaj¤ena je«yÃmo 'nena paÓubandhena tanna÷ saha saha na÷ sÃdhuk­tyà ya eva pÃpaæ karavattasyaiva tadityevamuktvà g­hapatireva prathama÷ samÃrohayate 'thetarebhya÷ samÃrohayati svayaæ vaiva samÃrohayante ta Ãyanti yatra prÃjÃpatyena paÓunà yak«yamÃïà bhavanti mathitvopasamÃdhÃyoddh­tyÃhavanÅyaæ yajanta etena prÃjÃpatyena paÓunà 4.6.8.[15] tasya Óiro nidadhati | te«Ãæ yadi tadahardÅk«Ã na samaityaraïi«vevÃgnÅntsamÃrohya yathÃyathaæ viparetya juhvati 4.6.8.[16] atha yadahare«Ãæ dÅk«Ã samaiti | g­hapaterevÃraïyo÷ saævadante ya ito 'gnirjani«yate sa na÷ saha yadanena yaj¤ena jesyÃmo 'nena sattreïa tanna÷ saha saha na÷ sÃdhuk­tyà ya eva papaæ karavattasyaiva tadityevamuktvà g­hapatireva prathama÷ samÃrohayate 'thetarebhya÷ samÃrohayati svayaæ vaiva samÃrohayante ta Ãyanti yatra dÅk«i«yamÃïà bhavanti mathitvopasamÃdhÃyoddh­tyÃhavanÅyaæ dÅk«ante te«Ãæ samÃna ÃhavanÅyo bhavati samÃno gÃrhapatyo dÅk«opasatsu 4.6.8.[17] atha yadahare«Ãæ krayo bhavati | tadahargÃrhapatyÃæ citimupadadhÃtyathetarebhya upavasathe dhi«ïyÃnvaisarjinÃnÃæ kÃle prÃcya÷ patnya upasamÃyanti prajahatyetamaparamagniæ huta eva vaisarjine 4.6.8.[18] rÃjÃnam praïayati | udyata evai«a ÃgnÅdhrÅyo 'gnirbhavatyathaita ekaikamevolmukamÃdÃya yathÃdhi«ïyaæ viparÃyanti tattatk­taæ nÃk­taæ yannÃnÃdhi«ïyà bhavanti varÅyÃnÃkÃÓo 'satparicaraïÃyetyatha yannÃnÃpuro¬ÃÓà bhÆyo haviruci«ÂamasatsamÃptyà iti 4.6.8.[19] atha yena sattreïa devÃ÷ | k«ipra eva pÃpmÃnamapÃghnatemÃæ jitimajayanyai«Ãmiyaæ jitistadata udyata ekag­hapatikà vai devà ekapuro¬ÃÓà ekadhi«ïyÃ÷ k«ipra eva pÃpmÃnamapÃghnata k«ipre prÃjÃyanta tatho evaita ekag­hapatikà ekapuro¬ÃÓà ekadhi«ïyÃ÷ k«ipra eva pÃpmÃnamapaghnate k«ipre prajÃyante 4.6.8.[20] athÃda÷ pÆrvasminnudÅcÅnavaæÓà ÓÃlà bhavati | tanmÃnu«aæ samÃna ÃhavanÅyo bhavati nÃnà gÃrhapatyÃstadvik­«Âaæ g­hapatereva gÃrhapatye jÃghanyà patnÅ÷ saæyÃjayantyÃjyenetare pratiyajanta Ãsate tadvik­«Âam 4.6.8.[21] athÃtra prÃcÅnavaæÓà ÓÃlà bhavati | taddevatrà samÃna ÃhavanÅyo bhavati samÃno gÃrhapatya÷ samÃna ÃgnÅdhrÅyastadetatsattraæ sam­ddhaæ yathaikÃha÷ sam­ddha evaæ tasya na hvalÃsti tasyai«aiva samÃnyÃv­dyadanyaddhi«ïyebhya÷ 4.6.9.[1] devà ha vai sattramÃsata | Óriyaæ gacema yaÓa÷ syÃmÃnnÃdÃ÷ syÃmeti tebhya etadannÃdyamabhijitamapÃcikrami«atpaÓavo và annam paÓavo haivaibhyastadapÃcikrami«anyadvai na ime ÓrÃntà na hiæsyu÷ kathamiva svinna÷ sak«yanta iti 4.6.9.[2] ta ete gÃrhapatye dve ÃhutÅ ajuhavu÷ | g­hà vai gÃrhapatyo g­hà vai prati«Âhà tadenÃng­he«veva nyayacaæstathaibhya etadannÃdyamabhijitaæ nÃpÃkrÃmat 4.6.9.[3] tatho eveme sattramÃsate | ye sattramÃsate Óriyaæ gacema yaÓa÷ syÃmÃnnÃdÃ÷ syÃmeti tebhya etadannÃdyamabhijitamapacikrami«ati paÓavo và annam paÓavo haivaibhyastadapacikrami«anti yadvai na ime ÓrÃntà na hiæsyu÷ kathamiva svinna÷ sak«yanta iti 4.6.9.[4] ta ete gÃrhapatye dve ÃhutÅ juhvati g­hà vai gÃrhapatyo g­hà vai prati«Âhà tadenÃng­he«veva niyacanti tathaibhya etadannÃdyamabhijitaæ nÃpakrÃmati 4.6.9.[5] tatho evaitasmÃt | etadannÃdyamupÃh­tamapacikrami«ati yadvai mÃyaæ na hiæsyÃtkathamiva svinmà sak«yata iti 4.6.9.[6] tasya parastÃdevÃgre 'lpaÓa iva prÃÓnÃti | tadenadupanimadati tadveda na vai tathÃbhÆdyathÃmaæsi na vai mÃhiæsÅditi tadenamupÃvaÓrayate sa ha priya evÃnnasyÃnnÃdo bhavati ya evaæ vidvÃnetasya vrataæ Óaknoti caritum 4.6.9.[7] tadvà etat | daÓame 'hantsattrotthÃnaæ kriyate te«Ãmekaika eva vÃcaæyama Ãste vÃcamÃpyÃyayaæstayÃpÅnayÃyÃtayÃmnyottaramahastanvate 'thetare vis­jyante samiddhÃrà và svÃdhyÃyaæ và tatrÃpyaÓnanti 4.6.9.[8] te 'parÃhïa upasametya | apa upasp­Óya patnÅÓÃlaæ samprapadyante te«u samanvÃrabdhe«vete ÃhutÅ juhotÅha ratiriha ramadhvamiha dh­tiriha svadh­ti÷ svÃheti paÓÆnevaitadÃha paÓÆnevaitadÃtmanniyacante 4.6.9.[9] atha dvitÅyÃæ juhÅti | upas­jandharuïam mÃtra ityagnimevaitatp­thivyà upas­jannÃha dharuïo mÃtaraæ dhayannityagnimevaitatp­thivÅæ dhayantamÃha rÃyaspo«amasmÃsu dÅdharatsvÃheti paÓavo vai rÃyaspo«a÷ paÓÆnevaitadÃtmanniyacante 4.6.9.[10] te präca upani«krÃmanti | te paÓcÃtpäco havirdhÃne samprapadhyante purastÃdvai pratya¤castaæsyamÃnà athaivaæ satrotthÃne 4.6.9.[11] ta uttarasya havirdhÃnasya | jaghanyÃyÃæ kÆbaryÃæ sÃmÃbhigÃyanti sattrasya ­ddhiriti rÃddhimevaitadabhyutti«ÂhantyuttaravedervottarÃyÃæ ÓroïÃvitaraæ tu k­tataram 4.6.9.[12] yaduttarasya havirdhÃnasya | jaghanyÃyÃæ kÆbaryÃmaganma jyotiram­tà abhÆmeti jyotirvà ete bhavantyam­tà bhavanti ye sattramÃsate divam p­thivyà adhyÃruhÃmeti divaæ và ete p­thivyà adhyÃrohanti ye sattramÃsate 'vidÃma devÃniti vindanti hi devÃntsvarjyotiriti trirnidhanamupÃvayanti svarhyete jyotirhyete bhavanti tadyadevaitasya sÃmno rÆpaæ tadevaite bhavanti ye sattramÃsate 4.6.9.[13] te dak«iïasya havirdhÃnasya | adho 'dho 'k«am sarpanti sa yathÃhistvaco nirmucyetaivaæ sarvasmÃtpÃpmano nirmucyante 'ticandasà sarpantye«Ã vai sarvÃïi candÃæsi yadaticandÃstathainÃnpÃpmà nÃnvatyeti tasmÃdaticandasà sarpanti 4.6.9.[14] te sarpanti | yuvaæ tamindrÃparvatà puroyudhà yo na÷ p­tanyÃdapa taæ tamiddhataæ vajreïa taæ-tamiddhatam | dÆre cattÃya cantsadgahane yadinak«at | asmÃkaæ ÓatrÆnpari ÓÆra viÓvato darmà dar«Å«Âa viÓvata iti 4.6.9.[15] te präca upani«krÃmanti | te purastÃtpratya¤ca÷ sada÷ samprapadyante paÓcÃdvai präcastaæsyamÃnà athaivaæ satrotthÃne 4.6.9.[16] te yathÃdhi«ïyamevopaviÓanti | devebhyo ha vai vÃco raso 'bhijito 'pacikrami«Ãæ cakÃra sa imÃmeva parÃÇatyasis­psadiyaæ vai vÃktasyà e«a raso yado«adhayo yadvanaspatayastametena sÃmnÃpnuvantsa enÃnÃpto 'bhyÃvartata tasmÃdasyÃmÆrdhvà o«adhayo jÃyanta Ærdhvà vanaspatayastatho evaitebhya etadvÃco raso 'bhijito 'pacikrami«ati sa imÃmeva parÃÇatisis­psatÅyaæ vai vÃktasyà e«a raso yado«adhayo yadvanaspatayastametena sÃmnÃpnuvanti sa enÃnÃpto 'bhyÃvartate tasmÃdasyÃmÆrdhvà o«adhayo jÃyanta Ærdhvà vanaspataya÷ 4.6.9.[17] sarparÃj¤yà ­k«u stuvate | iyaæ vai p­thivÅ sarparÃj¤Å tadanayaivaitatsarvamÃpnuvanti svayamprastutamanupagÅtaæ yathà nÃnya upaÓ­ïuyÃdati ha recayedyadanya÷ prastuyÃdatirecayedyadanya upagÃyedatirecayedyadanya upaÓ­ïuyÃttasmÃtsvayamprastutamanupagÅtam 4.6.9.[18] caturhotÌnhotà vyÃca«Âe | etadevaitatstutamanuÓaæsati yadi hotà na vidyÃdg­hapatirvyÃcak«Åta hotustveva vyÃkhyÃnam 4.6.9.[19] athÃdhvaryo÷ pratigara÷ | arÃtsurime yajamÃnà bhadramebhyo 'bhÆditi kalyÃïamevaitanmÃnu«yai vÃco vadati 4.6.9.[20] atha vÃkovÃkye brahmodyaæ vadanti | sarvaæ vai te«ÃmÃptam bhavati sarvaæ jitaæ ye sattramÃsate 'cÃri«uryajurbhistattÃnyÃpaæstadavÃrutsatÃÓaæsi«ur­castattà ÃpastadavÃrutsatÃsto«ata sÃmabhistattÃnyÃpaæstadavÃrutsatÃthai«ÃmetadevÃnÃptamanavaruddhaæ bhavati yadvÃkovÃkyam brÃhmaïaæ tadevaitenÃpnuvanti tadavarundhate 4.6.9.[21] audumbarÅmupasaæs­pya vÃcaæ yacanti | viduhanti và ete yaj¤aæ nirdhayanti ye vÃcà yaj¤aæ tanvate vÃgghi yaj¤astÃme«Ãm puraikaika eva vÃcaæyama Ãste vÃcamÃpyÃyayaæstayÃpÅnayÃyÃtayÃmnyottaramahastanvate 'thÃtra sarvaiva vÃgÃptà bhavatyapav­ktà tÃæ sarva eva vÃcaæyamà vÃcamÃpyÃyayanti tayÃpÅnayÃyÃtayÃmnyÃtirÃtraæ tanvate 4.6.9.[22] audumbarÅmanvÃrabhyÃsate | annaæ và Ærgudumbara ÆrjaivaitadvÃcamÃpyÃyayanti 4.6.9.[23] te 'stamite präca upani«krÃmanti | te jaghanenÃhavanÅyamÃsate 'greïa havirdhÃne tÃnvÃcaæyamÃneva vÃcaæyama÷ pratirasthÃtà vasatÅvarÅbhirabhipariharati te yatkÃmà ÃsÅraæstena vÃcaæ vis­jerankÃmairha sma vai purar«aya÷ sattramÃsate 'sau na÷ kÃma÷ sa na÷ sam­dhyatÃmiti yadyu anekakÃmÃ÷ syurlokakÃmà và prajÃkÃmà và paÓukÃmà và 4.6.9.[24] anenaiva vÃcaæ vis­jeran | bhÆrbhuva÷ svariti tatsatyenaivaitadvÃcaæ samardhayanti tayà sam­ddhayÃÓi«a ÃÓÃsate suprajÃ÷ prajÃbhi÷ syÃmeti tatprajÃmÃÓÃsate suvÅrà vÅrairiti tadvÅrÃnÃÓÃsate supo«Ã÷ po«airiti tatpu«ÂimÃÓÃsate 4.6.9.[25] atha g­hapati÷ subrahmaïyÃmÃhvayati | yaæ và g­hapatirbrÆyÃtp­thagu haivaike subrahmaïyÃmÃhvayanti g­hapatistveva subrahmaïyÃmÃhvayedyam và g­hapatirbrÆyÃttasmintsamupahavami« Âvà samidho 'bhyÃdadhati